Literatuur vanuit een B-film
Bert Bevers: taal, sfeer en Bergen op Zoom
Het prinsje wil
een teddybeer
rvlakte
Haandel
Leon de Winter overtuigt niet volledig in nieuwe roman
KINDER BOEKEN
Schriften van Simon
Carmiggelt te koop
D2
PES®"1
BOEKEN GIDS
D3
Schitteren
Beperkt
Amusementspark
Biografie
Bladerkronen
Aandachtig
Knuffel
Prins Peter rechtslaat pappa koning schrikken. Tekening
van David McKee.
TEMBER 1997
ideo Festival - overdag in $te
Gogh uit Nuenense periode.
nee Dance: 25 eeuwen kunst
7.00 uur (tot 30 nov.)
SSAU
112-Sjaak Korsten, RenéReïn
helle vanKemenade: beelden,
zo 13.00-17.00 uur (t/m 5 okt)
- Lydia Schouten en Pauk Don
a t/m za 13.00-18.00 uur (t/m 3o
e zomer - Roberto Otero met Pi
"nheit; Ossip. - di t/m vr 10 (w
21 sept)
- Flora en Fauna op doek-wn
0 uur (t/m 26 sep)
an Zeeuwse en Belgische kunste-
t ma van 13.30 tot 17.30 uur en
t 74 - Venetiaans Glas/ Het ae-
.00 uur (t/m 7 dec)
EN
electie van werken, Antonietta
uur (t/m 14 sept)
Brussel-Parijs: artistieke dialoog
8-1914 - di tot ma van 10.00 tot
Igische en Zeeuwse kunstenaars:
117.30 uur, do avond 19.00-21.00
NBOSCH
traat 41 - Brabant in het Brand-
"ie in Noord-Brabant - La Gare, de
Bosch - di t/m vrij 10-17 uur, za en
DAAL
rgriet Oomen: olie, Arjen Baker-
ur (t/m 29 sept)
DAM
n Museumpark 18 - Bruce Nauman
ds (t/m 27 okt) - Paul Beekman (t/m
'aar Joep van Lieshout (t/m 16 nov)
- gebruiksvoorwerpen en prenten
uth is an art' (t/m 7 dec)
RG
kestraat 96 - European Art Quilts
2.00-17.00 uur (t/m 18 jan)
Zandvliet: recente schilderijen - di
HOUT
92 - Johanna Pieterman en Magda
ekeningen - Peter van der Linden:
00-18.00 uur en zo/13.00-17.00 uur
ECHT
11 - Charley Toorop, Gerrit Rietveld
0 uur, zo 12.00-17.00 uur, vr 19.00-
an beeldende kunstenaars aangeslo-
atierechten geregeld met Beeldrecht
zocht in verband met reproductie van
drecht op te nemen.
e gevangene van de tekening;
'ets anders gebeurt er niet. Van
aandel tekent geen afbeeldin
gen van het bomenlandschap. Hij
zet heldere, scherpe lijnen neer
die doen denken aan een land
schap maar er in wezen verre van
blijven. Hij tekent louter gra
fisch: de lijn staat er in volkomen
zelfstandigheid. Om de lijn zelf,
zou je kunnen zeggen. En niet om
wilde, vitale kleuren van elkaar
gescheiden te houden. Dat levert
een elegante tekening op: helder
en eenvoudig en niets meer sug
gererend dan wat er met het oog
te zien is. De wereld is hier tot
een archetypische vorm terugge
bracht en bestaat alleen aan de
oppervlakte, de oppervlakte van
de lijntekening.
Ad van Haandel woont en werkt
in Breda, waar hij opgeleid is aan
Sint Joost in vrije grafiek. Naas
tekeningen en etsen waarvan er
enkele in Galerie Segeren geëx
poseerd worden, is hij vooral be
kend om zijn maatschappij^0"'
sche cartoons. Hij publiceert ze
in diverse bladen: het blad van e
Katholieke Universiteit Braban
in Tilburg, een reclasseringstijI
schrift en in het weekblad D
Groene Amsterdammer.
Galerie Segeren, Raadhuisstraat 8-IA
Breda: etsen en tekeningen van v
Haandel tot 12 oktober. Alleen op
maandag gesloten.
DINSDAG 9 SEPTEMBER 1997
Door Johan Diepstraten
Verwonderlijk is het niet dat
lom Green in De hemel van
Hollywood rechtstreeks op de
goot afstevent. Het is een vast
literair procédé van Leon de
Winter: altijd komen zijn ro
manpersonages uit een be
schermde, luxueuze omgeving,
vallen vervolgens heel diep,
'wroeten lang in de modder om
uiteindelijk moeizaam de weg
terug te vinden.
Neem Tom Green: op het moment
dat de roman inzet, heeft hij een
aantal maanden in de gevangenis
Sen. Hij heeft niks: 189 dol
lar, de klassieke loopbaan van
een mislukt acteur, en een straf
blad zodat er absoluut geen uit
zicht is op een baan. Dan ontmoet
hij een vroegere producer van
films die hem de kans geeft een
paar duizend dollar per maand te
verdienen als beoordelaar van
scripts. Op de eerste werkdag, als
Green het kantoor van zijn wel
doener betreedt, blijkt de produ
cer te zijn overleden. Op zulke
momenten is Leon de Winter op
zijn best, Tom Green zal in een
duizelingwekkende vaart suizen
naar de goot:
'In drie etmalen dronk hij zeven
flessen leeg. Met bonkende kop,
rooddoorlopen ogen en gekloofde
lippen, mond en keel verwond
alsof hij op gemalen glas had ge
kauwd, haalde hij bij een schim
mige slijter zijn brandstof. Voor
een paar dollar per fles zoop Gr
een gouden scotch die een raket
kon doen opstijgen.'
Tom Green in De hemel naar Hol
tod maakt hetzelfde door als
Leo Kaplan in de gelijknamige
roman, als de diplomaat Felix
Hoffman in Hoffman's honger,
Lev Sokolov in De ruimte van So-
kolov, Max Breslauer in Supertex
en Sol Mayer in Zionoco. Alle
maal komen ze op een uitzichts-
punt. In de beschrijving
daarvan schuwt Leon de Winter
geen enkel cliché. Natuurlijk zal
ook De hemel van Hollywood be
oordeeld worden als kitscherig en
op het sentimentele af. Maar als
het kitsch is, is het wel van een
Leon de Winter
soort dat heel aantrekkelijke
kanten heeft.
Ook De hemel van Hollywood is
een roman die het vooral moet
hebben van de dramatische ont
wikkelingen. Er gebeurt van alles
met Tom Green en zijn twee col
lega-acteurs op leeftijd: de aan
lager wal geraakte Jimmy Kage
en Floyd Benson. Dit tweetal redt
Tom Green van de definitieve on
dergang en samen zullen ze nog
één keer in hun leven schitteren.
Als acteurs, maar dan in een film
die de werkelijkheid is.
Helaas doet het basisgegeven
denken aan de intrige van een B-
film. Het drietal vindt het lijk
van ene Tino Rodriquez die in een
kluis zo'n vier miljoen dollar ver
bergt. Dat geld is de opbrengst
van een oplichtingstruc. Met drie
FOTO KLAAS KOPPE
anderen heeft Tino de Centrale
Kassa van een casino in Las Ve
gas systematisch geplunderd.
Tom Green, Jimmy Kage en Flo
yd Benson gaan het geld van de
gangsters stelen.
Een aardig gegeven? Nou nee. Als
schrijver van literaire thrillers is
De Winter beter op dreef ge
weest. Met dit beperkte basisge
geven kon hij ook niet zoveel
kanten op. Vooral De ruimte van
Sokolov en Hoffman's honger zijn
op het briljante af vanwege de
uitgangspositie. Het grootste ge
deelte van De hemel van Hol
lywood bestaat uit de beschrij
ving van de lotgevallen van de
drie hoofdpersonen die de hand
langers van Tino Rodriquez een
hak proberen te zetten. Dat lukt
dan kennelijk op pagina 283, al
weet de lezer op pagina 13 dat het
drietal de kluis kraakt.
In dat openingshoofdstuk van de
roman vertelt De Winter het ver
haal van de geslaagde onderne
ming. Maar hij doet alsof het een
film is waarin de drie acteurs
schitteren. 'Als dit een film was,
dan zou het openingsshot een
lichtbeige overjarige Oldsmobile
laten zien die over Whitley Ave
nue naar de top van Whitley
Heights tuft, rokend en brom
mend, de motor te versleten voor
de sterk stijgende weg,' luidt de
eerste zin. Over de interpretatie
varianten laat De Winter geen
onduidelijkheid bestaan: de ro
man, zo weet de lezer al na enke
le pagina's, gaat over werkelijk
heid en illusie, gesitueerd in de
droomwereld van Hollywood.
De roman is bovendien een de
monstratie van een bepaalde filo
sofie die met een zekere regel
maat in het werk van De Winter
terugkeert. De droomwereld van
de filmindustrie fascineert hem
nu eenmaal. 'Voor de meeste
mensen bestaat er geen verschil
meer tussen echt en illusoir,' zegt
iemand. 'All.es is één groot amu-,
sementspark geworden. De-met-,
keiijkheid als een complex dyna
misch gegeven dat bestudeerd en
ontleed moet worden, dat besef is
vervangen door de gedachte dat
de werkelijkheid iets is dat door
projectontwikkelaars, amuse-
mentsbonzen en technici in een
afgesloten ruimte wordt ge
creëerd. En de illusie is een ver
beterde versie van het origineel.'
Deze laatste regel is misschien
wel de kernzin van de roman, in
ieder geval is de plot gebaseerd
op de relatie tussen schijn en we
zen, waarbij de droomwereld het
toch wint van de werkelijkheid.
Dat denkt de lezer althans op pa
gina 283, als het drietal heeft be
reikt wat het wilde bereiken.
Maar dan volgen zo'n veertig pa
gina's waarin De Winter het ver
haal verplaatst naar elf maanden
later. In die laatste hoofdstukken
zijn verschillende personages aan
het woord die terugblikken op
het voorafgaande. Er blijkt aan
de Zuid-Franse kust een lijk aan
gespoeld te zijn van een man. De
politie vindt fragmenten van een
biografie van een joodse man die
een gigantische erfenis liet lopen
om acteur in Amerika te kunnen
worden.
Even onverwacht als deze passa
ge is het plotselinge optreden van
een vroegere vriend van Tom Gr
een die verkleed als politieagent
op de uitkijk stond tijdens het
kraken van de kluis. Als een deus
ex machina neemt hij het van de
verteller over en geeft zijn visie
op de gebeurtenissen. De bood
schap van Leon de Winter is dui
delijk: de lezer heeft ontwikke
lingen voor waar aangenomen
waarvan het werkelijkheidsge
halte hoogst twijfelachtig is.
Het is weliswaar het thema van
de roman en de lezer begrijpt ook
wel dat Leon de Winter deze
kunstgrepen heeft toegepast,
maar toch wringt er iets. Is het
laatste gedeelte niet eerder een
noodgreep om nog wat extra di
mensie te geven aan een in feite
eenvoudig verteld verhaal? Of
moet de lezer geloven dat de ont
wikkelingen aan het einde nood
zakelijk uit het voorgaande
voortkomen? Nee, Leon de Win
ter maakt dit laatste niet echt
aannemelijk. Wat hij met name in
De ruimte van Sokolov en Hoff
man's honger virtuoos heeft uit
gewerkt, wil in De hemel van
Hollywood niet echt lukken.
I Leon de Winter: 'De hemel van Holly
wood'. Uitg. De Bezige Bij,
prijs 39,50.
"cor Hans Rooseboom
Geschikt en bewogen-, zo luidt de titel
ran het eerste compartiment van de ver
zamelbundel Afglans, die is verschenen
"ij poëzie-uitgeverij Wel in Bergen op
Zoom. Afglans is een ruime bloemlezing
uit 25 jaar poëzie van de Bergse dichter
Bert Bevers.
Geschikt en bewogen... dat is uiteraard
een woordspeling. 'Gewikt en gewogen',
gewogen en geschikt bevonden', ga zelf
niaar door. Het is duidelijk dat hier een
mchter aan het woord is, een woordkun
stenaar.
Bert Bevers' poëzie heeft twee sterke ei
genschappen: de taal en de sfeer. Dat
Z1jn gedichten van meer danilokale of re
gionale betekenis zijn, hebben poëzie-
'efhebbers reeds nationwide'kunnen er
varen via publicaties in literaire tijd
schriften als Hollands Maandblad, Bzz-
'roa, Dietse Warande Belfort, Prelu
dium en andere.
Overigens is hier wèl een man van Zuid-
est-Nederland aan het woord: Bergen
a? Zoom, Vlissingen, Bath, Vlaanderen
7" de Htels voor (ook Bath in En-
8 and). Bevers is een geboren en geto-
«"Bergenaar, nog altijd werkzaam in
stad- nSta^' ^6n'; en
nrm™ 0P z°OM, ZATERDAG
OCHTEND HALF 3
schuchter gefluisterd trilt
meid door de straten.
ep lied dat door
nachtval sluipt.
elke splinter geluid
mt ik van deze stad.
ken haar
e,ke stilte
toe
De mooie cyclus Oude school (het Juve
naat) is voor een aantal Bergenaren on
getwijfeld ook direct herkenbaar. Maar
denk niet dat Bevers het bij deze streek
gebonden thematiek houdt. Van het doen
van poëticale uitspraken, dicta over poë
zie en kunst, is hij bijvoorbeeld niet
PRACHTIG BEHEERSEN
is leven niet
stilzwijgend een
aftellen van werk
een sluimerend weten:
het scheppen
bewandelt vreemde omwegen?
scheppen is veel
mensen niet nodig
blijken te hebben.
kunst is dus steeds
een halve woede prachtig beheersen
En hoe kan het anders, de dood speelt
een grote rol in deze poëzie, zowel de col
lectieve dood van sneuvelende soldaten
als de individuele dood, zoals in de serie
De nadering:
en al wat blijft is steeds
dan toch maar weer
die nadering die nadering
Dit zijn 'eeuwige' thema's in de poëzie,
maar je kunt zeggen dat Bert Bevers
geen onderwerp te min vindt om als aan
leiding te dienen voor een gedicht.
De vormgeving (typografie) van Bevers'
poëzie is nagenoeg zoals poëzielezers ge
wend zijn sinds de revolutie van de Vijf
tigers: geen rijm (een enkele uitzonde
ring daargelaten), geen hoofdletters,
Bert Bevers, 25 jaar dichter
nauwelijks interpunctie. De vorm, de
lengte van het vers, de lengte van de re
gels, etcetera, variëren doorgaans.
Toch vertoont Bevers' poëzie een aantal
formele constanten. Zo is de laatste bun
del opgebouwd uit strofen van 3 plus 3
regels plus 1. Die regelmaat op de blad
spiegel werkt rustgevend voor het oog en
bevordert een versneld begrip van de
tekst. Een tweede voorkeur van de dich
ter betreft de strofenbouw van 4 maal 3
regels - daarvoor geldt hetzelfde.
Bert Bevers is een goede dichter, die het
vak van poëzieschrijven beheerst. Zijn
gedichten zijn goed te volgen, met dien
verstande dat het natuurlijk wel om poë
zie gaat. Slechts hier en daar bezondigt
de dichter zich aan onbegrijpelijkheden.
Wie snapt er bijvoorbeeld iets van de zin
memorabilia houden jeugd betastbaar
als een anaglyf! (Anaglyf betekent hoog-
reliëfdit in tegenstelling tot 'bas relief)
Door Muriel Boll
Tien jaar geleden verscheen
van Quentin Blake een vrolijk
prentenboek, Mevrouw Hermi
tage op rolletjes, een komisch
verhaal waarin een zorgeloos
fietstochtje een hele onderne
ming wordt. Het dunne dame
tje voert namelijk een reeks
verbeteringen uit aan haar fiets
onder het motto Wat deze fiets
nodig heeft. Dat is gereed
schap, toeters, een paraplu en
een mondharmonika, een kistje
voor een lekker hapje en eentje
om de hond Rembrandt in te
vervoeren. Uiteindelijk be
zwijkt het hele bouwsel, en op
de laatste bladzij rolschaatst
mevrouw Hermitage het boek
uit. Dat was nou precies wat ze
nodig had.
Op dit stramien heeft Blake
voortgeborduurd in Mevrouw
Hermitage en de Grote Golf, al
leen is de fiets nu vervangen
door een surfplank en heet de
hond Breekspeer die met zijn
wapperende oren trouwens
sprekend lijkt op Rembrandt,
mevrouw zelf is in tien jaar ook
geen spat veranderd.
Een surftochtje vraagt natuur
lijk om heel andere accessoires:
een opblaasbaar onbewoond
eiland voor Breekspeer, een
zonneklep voor haarzelf en een
paraplu met roze stippen voor
de hond en natuurlijk een doos
op een plastic eend gebonden
voor de lekkernijen, een toeter,
een bootshaak, enzovoort.
Handig tijdens het wachten op
de Grote Golf waarbij ze en
passant een meisje redden.
Salto
En wat er dan gebeurt.Ze ma
ken een Californische schuiver,
een Balinese draai, een Waikiki
salto, en zo ontdekken ze wat
ze nou eigenlijk echt nodig
hebben. Wat dat is, zal ik hier
niet verklappen. Ook dit keer
heeft Blake op zijn eigen luch
tige, zwierige manier gezorgd
voor een fantasierijk verhaal
vol komische situaties.
Kortgeleden kwam van Quen
tin Blake ook een telboek uit,
Tien Kikkers, waarin hij 1
kraai tekent, 2 geiten, 3 hon
den, enzovoort tot 10 kikkers,
20 mussen en wel 100 wespen.
In dit boek tekende Blake niet
in dunne lijntjes met het pen
netje op glanzend papier, maar
heeft hij penseel en aquarelverf
gebruikt, waardoor de dieren
iets aaibaars hebben gekregen.
Bovendien gebruikte hij weinig
kleuren zodat de aandacht
makkelijker bij het tellen blijft.
In Mijn tuin, mijn tuin is het
nog hartje zomer. Daan Rem-
merts de Vries maakte papier
collages die hij vervolgens be
schilderde. Prachtige bomen
waarvoor de bladerkronen ge
knipt zijn van gebloemd pa
pier, staan aan de rand van een
kleurige tuin waarin Piet en
Poezelien ronddwalen. Ze
scheppen en tegen elkaar op:
'Mijn tuin heeft een boom met
treden als een trap. Ik zeg altijd
pardonI als ik op zijn takken
stap.' Poezelien is niet zo braaf
als Piet: 'Het zou wat! Mijn bo-
venstebeste boom vindt krab
ben leuk. Dat is pas bijzonder:
een boom met jeuk!' rijmt Ted
van Lieshout. Zo bekijken ze
de hele tuin vanuit hun
perspectief. Als Piet de
laat zien waarin bloemen zul
len gaan bloeien als het zomer
is, blijkt Poezelien die ergens
anders voor te gebruiken. 'Pf,
in mijn tuin staat een poeppot
en die werkt héél het jaar. Heb
je een momentje? Duurt even
tjes.... AI klaar!'
In Piets tuin kun je rollen over
de grond en hollen en dollen en
spelen met de hond. Dat is toe
vallig, dat kan ook in Poeze-
liens tuin, alleen rent de
dan gestresst met zijn staart
tussen zijn benen weg van
poes met blikkerende
en hoge rug, je hoort haar bijna
grommen.
De prenten zien er op het eerste
gezicht druk uit, maar ze
gen wel uit tot aandachtig kij
ken en dan komt de tuin
tot leven. Een mooi prenten
boek dat volgende maand een
Vlag en Wimpel krijgt van
Penseeljury.
Het Engelse koningshuis kan
nog iets leren van Prins Peter
en de teddybeer van David Mc
Kee. De prins is over zeven
nachtjes jarig, 'en je wilt vast
graag een zilveren zwaard,' zei
de koning. Maar nee hoor, Pe
ter wil liever een teddybeer.
Daar blijft hij bij, voor hem
geen nieuwe kroon, geen wit
paard, geen troon, en ook een
harnas en een nieuwe koets
kunnen niet op tegen de wens
een teddybeer te krijgen.
In vredesnaam, dat moet dan
maar, denken de koning en de
koningin en ze geven hem een
teddybeer, van goud. Peter is
teleurgesteld, 's Nachts hoort
hij Teddy huilen; de beer wil
een knuffel. En al vindt hij dat
goud akelig koud, Peter geeft
hem er een. De volgende
tend krijgt Teddy weer een
knuffel en dan is hij helemaal
niet koud en hard meer.
McKee gebruikt heldere kleu
ren voor zijn prenten die, als
altijd bij deze auteur, een beet
je statisch zijn. Toch zien de
platen er absoluut niet dor en
doods uit, integendeel, er ge
beurt van alles.
I Quentin Blake: 'Mevrouw Hermita
ge en de Grote Golf' en 'Tien Kik
kers'. Beide boeken werden uitge
geven bij Fontein en kosten resp.
22,90 en 19,90
I Daan Remmerts de Vries Ted van
Lieshout: 'Mijn tuin, mijn tuin'.
Uitg. Querido, prijs 27,50
I David McKee: 'Prins Peter en de
teddybeer'. Uitg. Leopold, prijs
26,50
Dit koeterwaals treffen we aan in het
laatste gedicht van de bundel - een re
cent gedicht dus. We raden de dichter
aan om dit pad niet verder te bewande
len. Houd het begrijpelijk, dan win je
veel. Bevers' poëtisch talent is groot ge
noeg om het zonder deze verbale stunts
te kunnen stellen.
Bert Bevers: 'Afglans. Gedichten 1972-1997'.
Uitg, Poë2ie-uitgeverij WEL, Bergen op Zoom,
prijs 39,90.
Zeven schriften waarin Simon Carmiggelt 175 van zijn beroemde
Kronkels schreef, worden op 16 september bij Van Gendt Book Auc
tions geveild.
Het zijn Kronkels (cursiefjes voor Het Parool) uit de laatste jaren van
Carmiggelt (1970-1983). Het veilinghuis verwacht zo'n duizend gul
den per stuk voor de schriften.
Van Gendt ontving de cahiers van een particulier die ze zelf van de
schrijver heeft gekregen. Voor 1970 maakte Carmiggelt er een ge
woonte van zijn originele teksten te versnipperen en in de IJssel te
werpen, aldus een woordvoerder van het veilinghuis.