SEIZOEN
in
'Ook
iets
Toneel
vreselijks
ontdek ik nog
de humor'
Bekroonde actrice Ingeborg Elzevier in 'Amanda' en 'Facelift'
HET
DE STEM
CULTURELE
NIEUWE
'97/'98
E3
Hoogtepunt
Festival
Eer
Bezit
Sfeervol
Nerveus
Sentimenteel
Ordinair
Guus Vleugel
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1997
open.'
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
hu» uan ae
pauw'
in 'De
zou ik wel heel leuk vin-
leweldige uitdaging."
|verheerst toch. Lovende uit-
an Freek de Jonge in artike-
Stem hangen hier uitvergroot
In en deuren. Dat optreden
"et (voorlopige) hoogtepunt in
(rgeschiedenis van Geertrui-
na, had de Laatste Van De
Ie in De Schattelijn gestaan.
l„Toon Hermans is hier twee
len geweest om een try out te
tij zat hier op een zondagoch-
Keze tafel, precies op de stoel
lu zit. 'Wat is een try out ei-
vroeg hij, want dat had hij
igedaan. Zijn eerste voorstel-
Ijd de première. Hij vond het
lh, het zag er perfect uit,
Jzaal. Later nooit meer iets
Ird."
1 hoop. 'Mijn toekomst ligt in
Jenberg,' zei Freek de Jonge,
Imt terug.
lerten wat 'dynamischer en
Ir' te maken en dus aan-
Iker voor met name jonge-
Irwogen wordt op video de
van de dirigent te laten
im presenteert van 17 tot
8 september het R festival
thema de cultuur van het
Tentoonstellingen, voor-
n en evenementen zijn ge-
kinderen én hun ouders,
e verzameltitel Aap, noot,
rengt Museum Boijmans
ningen exposities als Kin
ezen kunst en Als ik la-ter
i.
fan Abbemuseum in Eind-
Willem-Jan Renders sinds
verantwoordelijk voor de
aan de jeugd. Hij borduurt
bestaande initiatieven om
ïoogste klassen van het ba-
wijs te bedienen. De kinde-
len door speciale museum-
i bijgepraat over wat er te
in krijgen tevens 'verwer-
len', waarbij ze eenvoudige
ten kunnen uitvoeren
:onceptuele kunst. Renders
ig met het leggen van con-
odat straks, als de culture-
nstzinnige vorming in het
et onderwijs is ingevoerd,
spijkers met koppen kun-
len geslagen.
[geren van pakweg boven
ir, constateert Willem-Jan:
>ben als museum voor mo-
.inst het voordeel dat we
en zien van jonge kunste
laar komen automatisch
ïgeren op af. Eigenlijk ont-
;t ons vooral aan ouderen."
Het Zuidelijk Toneel komt dit
seizoen met drie voorstellin
gen in de Nederlandse
schouwburgen. Koppen, naar
je film Faces van John Cassa-
vetes, is op 2 en 3 december
h Roosendaal en op 22 en 23
december in Breda.
kust, in de regie van Guy
Cassiers, met o.a. Bart Sie
gers, is op 16 januari in Roos
endaal en op 13 februari in
Breda.
Het derde stuk is De kus van
je spinnenvrouw, naar het
boek van Manuel Puig en be
kend van de speelfilm uit
I983. johan van Assche en
Steven van Watermeulen
spelen de hoofdrollen. Op 24
januari in Bergen op Zoom,
10 januari in Oosterhout, 10
maart in Roosendaal en 16 en
17 maart in Breda.
Het Nationale Toneel brengt
Be nacht van de pauw, ge
schreven door Willem jan Ot-
ten. Ger Thijs doet de regie
en de hoofdrollen worden
gespeeld door Geert de Jong
en Rik van Uffelen. Op 26
september in Roosendaal, 16
oktober Breda, 11 november
Oosterhout en 25 november
in Bergen op Zoom.
Ook van het Nationale To
neel is Central Park West, een
toneelstuk van Woody Allen,
met Catherine ten Bruggen-
cate en Rik van Uffelen: op 30
januari in Roosendaal en op
12 maart in Breda.
Hooikoorts, de klassieke ko
medie van Noel Coward,
wordt op de planken ge
bracht door Anne-Wil Blan-
kers, Bram van der Vlugt en
Hugo Haenen, en wel op 21
oktober in Roosendaal, 14 en
15 november Breda, 9 de
cember in Terneuzen en op
17 januari in Oosterhout.
les liaisons dangereuses, met
josée Ruiter, wordt door het
Noord Nederlands Toneel op
26 februari in Breda, op 8
april in Terneuzen en 1 mei in
Bergen op Zoom gebracht.
Het Toneel Speelt brengt
Trijntje Cornells van Constan-
tijn Huygens op 13 novem
ber in Roosendaal en op 16
en 17 december in Breda en
vervolgens Stilleven (van
Karst Woudstra) op 4 april in
Breda en op 7 april in Roos
endaal.
Het Vervolg komt met De
Avonden, naar Gerard Reve,
met Erik de Visser, op 18 de
cember naar Roosendaal en
op 8 en 9 januari naar Breda.
Scènes uit een huwelijk, de
film van Ingmar Bergman,
werd bewerkt door Lodewijk
de Boer en is op 17 februari
in Breda en op 27 maart in
Roosendaal.
laar
moest er toch uit
Door Marjan Mes
Na een lange carrière bij zo ongeveer
alle belangrijke toneelgezelschappen
van het land speelde Ingeborg Elzevier
de laatste tien jaar bijna nog uitslui
tend in de vrije sector. „Ik voel me daar
als een vis in het water. Je hebt geen
last van de irritaties die bij een vast ge
zelschap zo eindeloos door kunnen
blijven zeuren. Volgend jaar speel je
gewoon weer met andere mensen. Ik
ben ook vreselijk opgelucht dat ik van
dat oeverloze vergaderen af ben."
De actrice schitterde die afgelopen ja
ren in uitbundige komedies van onder
meer Paul Haenen en het duo Guus
Vleugel/Ton Vorstenbosch, zoals Ster
ke drank in Oud-Zuid, waarin zij de al
coholische ontluistering tragi-komisch
neerzette.
Guus Vleugel schreef zojuist speciaal
voor haar een nieuwe satirische kome
die, Facelift, over een Nederlands club
je miljonairsvrouwen dat vanwege de
belasting in het Belgische Brasschaat
woont en zich daar stierlijk verveelt.
Het zal in de tweede helft van het vol
gende seizoen worden gespeeld.
Maar eerst trekt Elzevier nog door het
land met het buitengewoon succesvolle
solostuk Amanda van Walter van den
Broeck, dat op 28 mei werd bekroond
met de Gouden Gids Publieksprijs. Het
theaterpubliek koos deze meeslepende
monoloog uit veertig andere voorstel
lingen en ook de kritieken waren zon
der uitzondering uiterst lovend.
De prijs van honderdduizend gulden
ging naar de producent, Gislebert Thie-
rens, maar de eer was voor Ingeborg El
zevier, ondanks haar lange toneelloop
baan nog zelden eerder bekroond. Vo
rig jaar stond ze wel in het fenomenale
Angels in America van het RO Theater,
dat toen met dezelfde publieksprijs
werd onderscheiden. Maar verder was
er alleen een keer een Theo d'Or-nomi-
natie voor haar rol in de komedie Een
doos vol kruimels van Neil Simon.
„Ik vond Amanda een ontzettend mooi
stuk, toen ik het voor het eerst las, maar
ik heb toch wel even geaarzeld. Een
monoloog spelen is toch een vrij eenza
me aangelegenheid. Je wordt niet ge
steund door de achterban van een ge
zelschap en moet 's avonds in je eentje
op pad. Maar gelukkig is er iemand van
de productie die het busje rijdt; dat
maakt de toernee voor mij een stuk
aangenamer. Vooral nu het ook nog zo
goed heeft uitgepakt."
Een ton is een leuk bedrag.
„Ja, maar iedereen doet nu ook alsof
Gislebert Thierens dat geld heeft inge
pikt, maar hij heeft er wel onmiddellijk
de rechten van Amy's View, het nieuwe
stuk van David Hare, mee gekocht. Ik
ga daar de hoofdrol in spelen, in het
volgende seizoen, 1998-1999. Ik ben
daar vreselijk blij mee, want het is
prachtig. Het gaat over de relatie tus
sen een actrice en haar dochter, maar
tegelijk over schijn en werkelijkheid,
toneelspelen en leven. Ik was uitgeno
digd om in Londen te gaan kijken, maar
dat heb ik toch maar niet gedaan, al
was ik wel nieuwsgierig. Ik ben altijd
zo bang dat ik me dan niet meer ios kan
maken van wat ik heb gezien."
In Amanda van de Vlaame toneel
schrijver Walter van den Broeck speelt
Ingeborg Elzevier een schatrijke Mexi
caanse vrouw, die op middelbare leef
tijd terugkijkt op haar huwelijk met
een buitengewoon aantrekkelijke Bel
gische man. Ze was dol op hem en zei
altijd ja en amen, zelfs toen hij besloot
een hoer op wie hij verliefd was, bij
hen te laten inwonen. Langzaam rijpt
het inzicht dat haar echtgenoot, een
onweerstaanbare macho, haar uitslui
tend als zijn bezit heeft behandeld. Als
een object dat hij alleen zoveel aan
dacht gaf ter meerdere eer en glorie
van zichzelf. Tijdens een spannende,
thrillerachtige ontknoping weet zij
zich van.hem.fce bevrijden.
„Die man heeft een ontwapenende
charme, maar niet op de goede ma
nier", stelt de actrice. „Voordat die
vrouw daarachter komt... Want het is
een gepassioneerde relatie en zij houdt
van die man. Mensen laten zich zo vre
selijk gemakkelijk door elkaar beïn
vloeden en willen elkaar daarna door
dik en dun vasthouden. Om je daarvan
te durven bevrijden, moet je heel erg
sterk zijn."
„Ik beschouwde Amanda vanaf de eer
ste lezing als een sterke vrouw, als de
overwinnaar, en niet als een slachtof
fer. Zo zou ik haar ook niet kunnen
spelen, geen enkele rol trouwens. Zij is
constant verbijsterd over haar eigen
stupiditeit en dat geeft mij de kans om
haar met humor neer te zetten. Ieder
een herkent wel iets van zijn eigen le
ven in de voorstelling. Daarom heeft
het stuk ook zoveel succes. De situaties
zijn wel exotischer en extremer dan in
het dagelijkse leven, maar anders was
het ook niet interessant."
Ingeborg Elzevier woont in een 19e
eeuws, Amsterdams werkmanshuisje
in een oude straat vol nieuwbouw, ach
ter de Nieuwe Vaart en het IJ. Een
doorleefde, sfeervolle buurt met het
statige Scheepvaartmuseum en de Ho
gere Zeevaartschool om de hoek. De
geur van het IJ hangt in de lucht. Ze
heeft net de scripts van Amanda en
Facelift in haar rugzak gestopt. Hoewel
ze Amanda het afgelopen seizoen al
heeft gespeeld wil ze de tekst toch bij
de hand hebben tijdens een korte wan
delvakantie in de Vogezen. Hij was ook
al in Thailand waar zij na de voorstel
lingenreeks met acht mensen een avon
tuurlijke rondreis maakte.
„Ik kan mijn rollen maar moeilijk los
laten. Onderweg ontdek je vaak situa
ties of zie je gedrag, dat je kunt gebrui
ken. Dan vind ik het makkelijk om
even de tekst terug te kunnen lezen.
Niet dat ik eeuwig in de weer ben om
opzettelijk dingen aan mijn rollen toe
te voegen, want ik speel toch vrij intuï
tief. Maar het script moet altijd ge
woon ergens in mijn omgeving liggen,
waar ik ook ben."
„De tekst, dat zijn toch de nootjes van
je muziekstuk. Daar ga ik heel zorgvul
dig en aandachtig mee om. Ik kan pas
prettig gaan spelen als ik de tekst als
het ware kan vergeten en de rust kan
nemen om helemaal leeg te zijn. Dan
komt die tekst vanzelf weer als een
wolkje naarboven. Het interessante
van toneelspelen zijn de gedachten en
de onderstromen, niet de woorden zelf.
Daarom kijk ik ook altijd zo intens
naar mensen en situaties. En ik zit al
tijd te luisteren naar wat anderen zeg
gen. Dat is minstens zo belangrijk als
je eigen rol. Ton Lutz zei vroeger altijd:
'toneelspelen is luisteren'."
Ingeborg Elzevier, in 1958 samen met
Femke Boersma, Will van Seist en
Louis Bongers afgestudeerd aan de
Ingeborg Elzevier voor haar Amsterdamse werkmanshuisje: „De tekst, dat zijn toch de nootjes van je muziekstuk.
Amsterdamse Toneelschool, werd ge
boren in een gewoon Amsterdams ge
zin waar voor cultuur weinig aandacht
bestond. Maar haar vader kon prachtig
zingen. Op de Montessori-school speel
de zij al stukjes en na een avondje Gijs-
brecht wist ze op haar vijftiende al wat
ze wilde: acteren en niets anders. „Niet
zozeer vanwege dat stuk, maar door de
hele sfeer van het theater, de acteurs,
het publiek in de zaai."
„Mijn vader, technisch opzichter bij de
gemeente, leek het wel wat als ik inge
nieur zou worden omdat hij dat zelf al
tijd had gewild. Met toneel hadden
mijn ouders niks. Toen ik naar de To
neelschool ging en opeens op kamers
ging wonen, kwam dat hard aan, want
het was een conventioneel gezin. Ze
vonden het vreselijk dat ik niet thuis
bleef. Mijn vader heeft een half jaar
niet tegen me gesproken. Toen hij me
een keer op kwam zoeken en aanbelde,
deed er een hoer open, want ik woonde
boven een bordeel. Hij holde meteen
hard terug naar huis, geschokt dat de
verrotting nu echt had toegeslagen in
mijn leven. Gelukkig is het later toch
nog goed gekomen."
De ironie, de spot, de komische verba
zing en de geestig lage stem, die Inge
borg Elzevier op het toneel vaak aan
kleven, lijken in het dagelijks leven
minder opvallend aanwezig. Ze toont
zich eerder kwetsbaar en uiterst gevoe
lig voor indrukken.
„Ik ben een nerveus type, gauw onze
ker en ongelukkig. Als ik me ergens
niet thuis voel, zoals indertijd bij To
neelgroep Amsterdam, dan word ik
volstrekt onmogelijk. Ik ga dan ook
heel erg tegen iedereen in zo'n groep
zeggen wat ik er allemaal zo verschrik
kelijk vind.Er is enige onrust vanwe
ge een zoekgeraakte agenda vol tele
foonnummers en afspraken voor ten
minste twee nieuwe seizoenen. „Ja, dat
geeft wel een grote druk, maar ik ben
uiteraard ook dolblij dat ik nog zo veel
gevraagd wordt." De poes - een mooie,
bruine Abessijn - zorgt aanhalig voor
afleiding.
„Men zegt altijd dat ik veel gevoel voor
humor heb en dat heeft, denk ik, voor
al te maken met mijn manier van be
studeren en observeren van mensen en
situaties. Ik zie altijd overal, al is het
nog zo treurig, de humor en het absur
de van in. Zo leef ik ook, het hoort bij
mijn karakter. Als ik zelf verdriet heb,
weet ik daar ook nog wel iets komisch
in te ontdekken. Ja, waarschijnlijk is
het ook een vorm van zelfbehoud. Mis
schien zou ik anders wel helemaal door
het lint gaan."
„Op weg naar de begrafenis van mijn
eigen vader barstte ik nog in lachen uit
toen er in de auto door een tante ge
praat werd over een familiegraf, over
wie bij wie kwam te liggen. Lachen en
huilen liggen bij mij heel dicht bij el
kaar. Ik kan ook heel sentimenteel zijn.
Als Nederland tijdens een voetbalkam
pioenschap een goal maakt, zit ik met
een te huilen en vind dat zelf dan ook
onmiddellijk weer bespottelijk."
Omdat zij zichzelf zo kan relativeren,
valt het Ingeborg Elzevier niet zwaar
om zich op het toneel of televisie op
haar onvoordeligst te tonen.
Als Amanda draagt zij een te krap ge
worden bruidsjapon waardoor zij er
uitziet als 'een blindevink'. „In Voor en
tegenspoed met Rijk de Gooijer heb ik
Dora, die oude vrouw in haar rolstoel,
nog lelijker, verlopener en kleurlozer
gemaakt dan de bedoeling was. Ik vind
het leuk om zo'n figuur te maken en dat
is misschien ook wel weer een vorm
van ijdelheid."
„In Amanda word ik blijkbaar chic,
maar ook een tikkeltje ordinair gevon
den. Dat heb ik zelf niet eens zo in de
gaten. Het is niet bewust zo gedaan. Ik
kan ook goed koken, mik allerlei krui
den in de pan en weet achteraf niet
meer wat ik allemaal gebruikt heb. Ik
doe maar wat, ook op het toneel, maar
wel in eerste instantie met exacte aan
dacht voor de tekst."
Dierbare herinneringen bewaart Inge
borg Elzevier aan haar tijd bij de
Haagsche Comedie, waar ze Ida Was
serman en Paul Steenbergen adoreer
de. Ze speelde als jong actrice met
Steenbergen in De Humorist van Os
borne, maar als ze zelf niet nodig was
op het toneel stond ze vanuit de coulis
sen naar hem te kijken, iedere avond
weer gefascineerd door zijn formidabe
le spel.
„Van de goede mannen kan ik er zo een
rijtje opnoemen; Paul Steenbergen, Ko
van Dijk, Guus Hermus en tegenwoor
dig ook Pierre Bokma. Maar er is maar
een vrouw geweest, die ik echt wonder
baarlijk mooi en prachtig vond en dat
was Ida Wasserman. Haar rol in De
Kersentuin was echt het mooiste dat ik
ooit gezien heb."
Elzeviers carrière is ook nauw verbon
den met Toneelgroep Centrum onder
leiding van Peter Oosthoek, het gezel-
FOTO MARIO NAP
schap dat zich met durf richtte op het
Nederlandstalige repertoire, waarbij
zijzelf schitterde in komedies als De
Babyfoon. „Dat was net een grote fa
milie. Uit die tijd heb ik ook echt goede
vrienden overgehouden, zoals Jacques
Commandeur. Dat is nog altijd een
makkertje van me."
In Facelift van Guus Vleugel speelt In
geborg Elzevier het komende seizoen
de verwende en verveelde miljonairs
vrouw Chariot, die met haar Neder
landse vriendinnen in Brasschaat '4e
tijd vult met niks'. „In ben daar wel
eens geweest en het is er natuurlijk
vreselijk, maar die dames zeggen dat ze
het er fantastisch vinden. De ondertitel
is Liefde en Belasting in Brasschaat.
Die vrouwen vullen de dag met naar de
kapper gaan, de belasting ontduiken,
restaurantbezoek en heren. Het is ge
weldig dat Vleugel het speciaal voor
mij heeft geschreven. Er gebeuren na
tuurlijk de krankzinnigste dingen,
maar het einde is redelijk serieus."
Eind mei 1998 gaat bij het Noord Ne
derlands Toneel Pterodactyls van Nic
ky Silver in première in de vertaling
van Benno Barnard. Ook daarvoor is
Elzevier gevraagd. „Het is de naam van
een soort dinosaurus en een bijzonder
stuk."
I De monoloog 'Amanda' van Walter van den
Broeck door Ingeborg Elzevier is op 20 sep
tember te zien in het Chassé Theater in Breda
(kleine zaal) en op 26 september in Schouw
burg Tilburg (kleine zaal).
I 'Facelift' van Guus Vleugel komt op 23 de
cember naar Bergen op Zoom, 14 februari
naar Etten-Leur, 3 maart naar Breda, 3 april
naar Oosterhout en 6 mei naar Roosendaal.
