Cabaret
Op jacht naar de groep van 18 tot 25 jaar
Toneel
De aantrekkelijke
intimiteit van een
uitprobeer-theater
ö"ï3Srr
DE STEM
LIET NIEUWE
CULTURELE SEIZOEN™
Intimiteit
Sponsor
Hoogtepunt
Zuidelijk Toneel
Brabants Orkest
Festival
bacdk!e Bloemenda^-come-
foto anp
Op cabaretgebied zijn de fans
van Toon Hermans en Hans
Teeuwen al teleurgesteld. Die
hebben laten weten een sei
zoen over te moeten slaan.
In de categorie 'bijzonder':
Adèle Bloemendaal komt ein
delijk weer eens in het theater
met het toepasselijke Come
back nr. 1 (Breda 19 en 20 sep
tember, Terneuzen 10 decem
ber, Etten-Leur 16 december)
en Boudewijn Büch doet Een
avondje televisie (Breda 15
maart).
Onder de oude rotten vinden
we Paul van Vliet met Waar
waren we gebleven? (Terneu
zen 15 en 16 oktober, Bergen
op Zoom 17 en 18 oktober,
Breda 30 en 31 oktober en 1
november, Etten-Leur 1 en 2
april, Roosendaal 17 en 18
april, Oosterhout 22 en 23
april), Seth Caaikema belooft
Een nieuwe Seth (Terneuzen 20
december, Breda 2 januari, Et
ten-Leur 29 januari, Bergen op
Zoom 4 april), Tineke Schou
ten geeft S-miles kado (Roos
endaal 14 en 15 januari, Ber
gen op Zoom 28 en 29 janua
ri, Oosterhout 3 maart, Breda
13,14 en 15 maart, Etten-Leur
17 en 18 april), en Herman
Finkers komt met Een gave die
ik niet heb (Bergen op Zoom
13 en 14 februari, Etten-Leur
26 en 27 februari, Roosendaal
24, 25 en 26 maart, Breda 28
april tot en met 2 mei).
Youp van 't Hek volhardt in zijn
strijd tegen het Chassé Theater
en komt alleen naar Roosend
aal (2, 3, 4 en 5 juni). Freek de
Jonge is met Gemeen Goed
naar Vlaanderen en doet in de
ze regio alleen een try out van
zijn oudejaarsconference (Ter
neuzen 19 november).
Bij de 'nieuwe' generatie caba
retiers wordt het steeds moei
lijker om onderscheid te ma
ken. Toch zijn er enkele namen
die er al duidelijk uitspringen:
Els de Schepper (Geertruiden
berg 20 september, Breda 22
december, Terneuzen 16 ja
nuari), Job Schuring (Terneu
zen 29 november, Breda 17 ja
nuari, Geertruidenberg 1 fe
bruari), Vincent Bijlo (Geertrui
denberg 11 oktober, Etten-
Leur 16 januari, Oosterhout 20
januari, Breda 24 en 25 janua
ri, Roosendaal 5 maart), Jeroen
van Merwijk (Breda 12 februa
ri, Terneuzen 3 maart, Ooster
hout 4 april, Bergen op Zoom
21 april), Lebbis Jansen
(Oosterhout 24 oktober, Ber
gen op Zoom 5 november, Et
ten-Leur 28 november, Geert
ruidenberg 10 december,
Roosendaal 12 februari, Breda,
14 februari), De Berini's (Etten-
Leur 4 december, Oosterhout
14 januari, Terneuzen 3 fe
bruari, Breda, 27 en 28 februa
ri, Roosendaal 1 mei, Bergen
op Zoom 12 mei), André Ma
nuel (Geertruidenberg 17 ja
nuari, Breda 27 en 28 februari,
Roosendaal 24 april, Etten-
Leur 8 mei), Theo Maassen
(Breda 18, 19, 20 en 21
maart), Rob Kamphues (Geert
ruidenberg 6 december, Roos
endaal 20 januari, Etten-Leur
13 februari, Breda 4 april), Le-
nette van Dongen (Breda, 6, 7
en 8 mei).
In de categorie 'niet in te delen
en niet te missen': Waarden-
berg De Jong (Oosterhout
26 en 27 november, Breda 29,
30 en 31 januari, Terneuzen 6
en 7 maart, Etten-Leur 14 mei,
Bergen op Zoom 22 en 23
mei).
Tot slot de categorie 'om ver
wachtingsvol naar uit te kij
ken': Jenny Arean duoot met
Lucretia van der Vloot (Etten-
Leur 8 oktober, Breda 8 no
vember, Roosendaal 13 janua
ri, Bergen op Zoom 10 februa
ri) en Erik van Muiswinkel
Diederik van Vleuten komen
als Mannen van de Wereld (Bre
da 22 november, Roosendaal 8
januari, Terneuzen 16 april, Et
ten-Leur 23 april, Bergen op
Zoom 2 mei).
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1997 E2
Dat theater ook g
eenvoudig en roidenberg.
Ton Biemans op een van de honderd stoelen in het theaterzaaltje van De Schattelijn in Geertruidenberg: 'Pas l
ij nummer 100 gaat het balkon open.'
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GUIP
De Schattelijn: klein maar fijn
Door René van der Velden
Het Nederlands Theater Instituut be
cijferde vorig jaar dat de kleinkunst-
vorm cabaret goed is voor eenderde
van het totale aantal theaterbezoekers.
Laat dat nou net het enige zijn wat er
kan in zo'n vestzaktheatertje als De
Schattelijn in Geertruidenberg.
Directeur Ton Biemans kan dan ook
mooie cijfers leveren. In het eerste sei
zoen, 1989, waren er zeven voorstellin
gen, komend seizoen zijn dat er 27 plus
enkele jeugdvoorstellingen en concer
ten. In het afgelopen seizoen steeg de
verkoop van abonnementen met veer
tig procent, waardoor tachtig procent
van de kaartjes al op is via de abonne
mentenverkoop. Voor het komende
jaar zijn er al zeven voorstellingen uit
verkocht. De gemiddelde bezetting
van de zaal is zeventig procent. „Vier
jaar geleden kende ik alle abonne
menthouders bij naam, nu niet meer,"
zegt Biemans.
Cultureel Centrum De Schattelijn -
zoals het officieel heet - is onopvallend
gevestigd aan de Vismarktstraat in het
oude vestingstadje. Nummer 4a, dat
zegt genoeg. Op de gevel hangt een
bordje van het maatschappelijk werk
dus het is zelfs even zoeken naar de
goede voordeur. De peuterspeelzaal en
het jongerencentrum zitten er ook en
natuurlijk de onvermijdelijke verga
derzalen. De trappen op en dan sta je
in een gezellige caféruimte ofwel de
foyer. Nog een paar trappen en daar is
het theater. Een rechthoekig zaaltje
met honderd losse stoelen erin. „Pas
bij nummer 100 gaat het balkon open,"
zegt theaterdirecteur Biemans en wijst
naar boven.
Intiemer, huiselijker kan het niet. Di
rect contact met de artiest. Weliswaar
nooit met de groten der aarde en zelfs
niet met de top in Nederland, maar op
dit bescheiden podium staan de ko
mende maanden toch gevestigde na
men als Sylvia de Leur, Vincent Bijlo,
Helmert Woudenberg, Lebbis Jan
sen, Job Schuring, Willem Vermandere
en Gerard van Maasakkers. Allemaal
te zien voor een ook al bescheiden en
treeprijs, variërend van 16 tot 22 gul
den. Lang niet gek voor een stadje van
6500 inwoners.
Hoewel het politiek vaak rommelt in
Den Berg, hebben de stadsbestuurders
eind jaren tachtig een goede zet ge
daan met de bestemming van deze
voormalige bierbrouwerij, militair
hospitaal, kazerne, belastingkantoor
en ambachtsschool.
De Schattelijn werd in 1989 opgele
verd en sindsdien vertonen de bezoe
kersaantallen een stijgende lijn. Dat
heeft natuurlijk alles te maken met een
gedegen organisatie en programme
ring maar vooral ook met de sfeer.
„Klein maar fijn," zegt Biemans. „Het
geeft een bepaalde intimiteit. Het pu
bliek zit bovenop de artiest. Ze willen
hier op de eerste rij zitten, voor de
confrontatie met de artiest. Zestig pro
cent van de mensen blijft hangen na
afloop, dat zie ik ook niet overal ge
beuren. De artiesten komen hier mee
naar het café, om te praten met de be
zoekers. Die sfeer is zo gegroeid. Als
hier tien handtekeningen zijn uitge
deeld in die acht jaar, is het op. De ar
tiesten vinden het hier ook erg leuk.
Lebbis Jansen brachten vorig jaar
champagne mee." Voor veel van die
artiesten is De Schattelijn een uitpro
beertheater. Ze spelen hun programma
in de eindfase van de repetitieperiode,
alvorens in grotere zalen te gaan staan.
Zeventig procent van de voorstellin
gen in De Schattelijn zijn dergelijke
try outs. Dat heeft voordelen, vindt
Biemans. „Hun impresario's gaan in
het begin mee naar voorstellingen, dus
die zijn hier allemaal geweest. En een
try out kost minder, dan kan zelfs de
helft zijn. En ik probeer natuurlijk de
eindfase te hebben, dan is een voor
stelling zo goed als klaar. Of de eerste,
dat heeft ook weer zijn charme."
De programmering kost de Bergse be
lastingbetaler geen cent. De kosten
van de artiesten komen in het geheel
uit de entree en uit een jaarlijkse bij
drage van EPZ, de enige sponsor. Dat
heeft de wethouder destijds zo gere
geld. In ruil daarvoor mag het perso
neel van de energiecentrale voor half
geld binnen. Klein maar fijn.
Maar pas op, nadelen zijn er natuurlijk
ook. De air-conditioning in het zaaltje
is ronduit pet, erkent Biemans ruiter
lijk.
„Er zit wel een luchtroostertje maar
daar komt licht door. Maar ja, airco
kost een ton. Is zo'n investering wel
verantwoord in zo'n kleine gemeen
schap?"
Verder is Biemans theaterman genoeg
om de beperkingen van zijn theater te
kennen.
„Geluid en licht zijn goed van kwali
teit, maar het is echt woekeren met de
ruimte. Het podium is 5,5 bij 5,5 en
dan is er muur. Achter het podium zit
niks. Als er vier naast elkaar staan, is
het vol. Dans kan niet. Hooguit nog'
een beetje toneel, solo of met zijn
tweeën. De airco staat nummer 1 op
mijn lijstje maar een vergroting van
het podium zou ik wel heel leuk vin
den, een geweldige uitdaging."
De trots overheerst toch. Lovende uit
spraken van Freek de Jonge in artike
len in De Stem hangen hier uitvergroot
aan muren en deuren. Dat optreden
was ook het (voorlopige) hoogtepunt in
de theatergeschiedenis van Geertrui
denberg. o
Bijna, bijna, had de Laatste Van De
Grote Drie in De Schattelijn gest;
Biemans: „Toon Hermans is hier twee
jaar geleden geweest om een try out te
regelen. Hij zat hier op een zondagoch
tend aan deze tafel, precies op de stoel
waar jij nu zit. 'Wat is een try out ei
genlijk?' vroeg hij, want dat had hij
nog nooit gedaan. Zijn eerste voorstel
ling is altijd de première. Hij vond het
fantastisch, het zag er perfect uit,
prachtige zaal. Later nooit meer iets
van gehoord."
Maar er is hoop. 'Mijn toekomst ligt in
Geertruidenberg,' zei Freek de Jonge,
dus die komt terug.
F rank Groothof word
door Het
Brabants Orkest ingezet
jeugd aan te trekken.
Van onze kunstredactie
Je bent jong en je wilt wat. Maar
wil je ook kunst?
Weinig, zo blijkt uit een onderzoek
naar museumbezoek. Steeds vaker
laten jongeren, of ze nu hoog opge
leid zijn of niet, het afweten.
Volgens het Sociaal Plan Bureau
wordt er in schoolverband nauwe
lijks nog een museum bezocht. Ou
ders nemen hun kroost minder vaak
aan het handje mee. Kinderen mo
gen zelf kiezen en dan wordt het
nogal eens het pretpark.
Jos de Haan van het CPB vindt het
aantal jongeren dat in musea gaat
kijken nog wel meevallen. Het zijn
er volgens hem nog altijd twee keer
zoveel als er naar theaters of con
certgebouwen gaan. Maar door ge
brek aan stimulans verwacht hij
voor de toekomst een verder dalen
de lijn.
Werk aan de winkel dus. Maar hoe
trek je jongeren over de cultuur
drempel?
Er zijn plannen voor meer en beter
kunstonderwijs op middelbare
scholen. En de nota Cultuur en
School moet een aanzet zijn van het
Rijk om scholen en culturele instel
lingen nader tot elkaar te brengen.
Instellingen als schouwburg, mu
ziekcentrum en museum hebben
veelal speciale mensen in dienst die
zich met jongeren bezighouden.
Gezelschappen worden aangemoe
digd jong publiek in huis te halen.
Er is geld beschikbaar zodat meer
'educatieve diensten' in het leven
FOTO ARCHIEF DE STEM kunnen worden geroepen.
Om die reden kon Yolanda Melsert
in februari aan de slag bij Het Zui
delijk Toneel. Overigens meent Ivo
van Hove, de directeur van het
Eindhovense gezelschap, dat hij
niks te klagen heeft. „Ze zeggen al
tijd dat het toneelpubliek vergrijst.
Daar merk ik bij ons weinig van.
Maar meer jeugd is altijd welkom."
Yolanda Melsert is de afgelopen
maanden vooral beziggeweest met
'netwerken'. Contacten leggen met
scholen, maar juist ook met clubs
en centra waar de leeftijdsgroep
van 18 tot 25 jaar zich ophoudt. Die
categorie is moeilijker te bereiken
dan scholieren. Haar activiteiten
beginnen respons te krijgen. „We
stappen niet als missionarissen op
jongeren af. Onze acteurs en regis
seurs gaan ze een kijkje in de keu
ken bieden van het theatermaken,
maar we willen ook weten wat er
bij hen leeft. Niet dat we de voor
stellingen zullen aanpassen, maar
het is interessant te weten wat ze
ervan vinden." Het is de bedoeling
dat rondom elke nieuwe voorstel
ling een soort lespakket wordt ge
maakt waar jongeren mee aan de
slag kunnen. Ook oppert Yolanda
Melsert het idee om een poule te
maken van jongeren die toneelcriti
cus mogen spelen.
Wie rondkijkt tijdens een concert
van Het Brabants Orkest kan er
niet omheen: het lijkt soms wel een
bejaardensoos. Maar er is bij het
orkest niet een bepaald beleid om
het publiek te verjongen. In de pro
grammering voor het nieuwe sei
zoen gaat het HBO maar één keer
door de knieën, als Frank Groothof
in de gelegenheid wordt gesteld
zijn eigen versie van Griegs Peer
Gynt te presenteren. Wel zijn er in
de orkestwereld wat bewegingen
om concerten wat 'dynamischer en
flitsender' te maken en dus aan
trekkelijker voor met name jonge
ren. Overwogen wordt op video de
voorkant van de dirigent te laten
zien.
Rotterdam presenteert van 17 tot
en met 28 september het R festival
met als thema de cultuur van het
jong zijn. Tentoonstellingen, voor
stellingen en evenementen zijn ge
richt op kinderen én hun ouders.
Onder de verzameltitel Aap, noot,
kunst brengt Museum Boijmans
van Beuningen exposities als Kin
deren kiezen kunst en Als ik la-ter
groot ben.
Bij het Van Abbemuseum in Eind
hoven is Willem-Jan Renders sinds
een jaar verantwoordelijk voor de
educatie aan de jeugd. Hij borduurt
voort op bestaande initiatieven om
de twee hoogste klassen van het ba
sisonderwijs te bedienen. De kinde
ren worden door speciale museum
docenten bijgepraat over wat er te
zien is en krijgen tevens 'verwer-
kingslessen', waarbij ze eenvoudige
opdrachten kunnen uitvoeren
rondom conceptuele kunst. Renders
is al bezig met het leggen van con
tacten, zodat straks, als de culture
le en kunstzinnige vorming in het
voortgezet onderwijs is ingevoerd,
meteen spijkers met koppen kun
nen worden geslagen.
Over jongeren van pakweg boven
de 18 jaar, constateert Willem-Jan:
„Wij hebben als museum voor mo
derne kunst het voordeel dat we
werk laten zien van jonge kunste
naars. Daar komen automatisch
meest jongeren op af. Eigenlijk ont
breekt het ons vooral aan ouderen.
X C
j/*' fr
Gfe.rt de d°ng speelt in 'De
nacht van de pauw'
Het Zuidelijk Toneel komt dit
seizoen met drie voorstellin
gen in de Nederlandse
schouwburgen. Koppen, naar
de film Faces van John Cassa
vetes, is op 2 en 3 december
in Roosendaal en op 22 en 23
december in Breda.
Faust, in de regie van Guy
Cassiers, met o.a. Bart Sie
gers, is op 16 januari in Roos
endaal en op 13 februari in
Breda.
Het derde stuk is De kus van
de spinnenvrouw, naar het
boek van Manuel Puig en be
kend van de speelfilm uit
1983. johan van Assche en
Steven van Watermeulen
spelen de hoofdrollen. Op 24
januari in Bergen op Zoom,
30 januari in Oosterhout, 10
maart in Roosendaal en 16 en
17 maart in Breda.
Het Nationale Toneel brengt
De nacht van de pauw, ge
schreven door Willem Jan Ot-
ten. Ger Thijs doet de regie
en de hoofdrollen worden
gespeeld door Geert de Jong
en Rik van Uffelen. Op 26
september in Roosendaal, 16
oktober Breda, 11 november
Oosterhout en 25 november
in Bergen op Zoom.
Ook van het Nationale To
neel is Central Park West, een
toneelstuk van Woody Allen,
met Catherine ten Bruggen-
cate en Rik van Uffelen: op 30
januari in Roosendaal en op
12 maart in Breda.
Hooikoorts, de klassieke ko
medie van Noel Coward,
wordt op de planken ge
bracht door Anne-Wil Blan-
kers, Bram van der Vlugt en
Hugo Haenen, en wel op 21
oktober in Roosendaal, 14 en
15 november Breda, 9 de
cember in Terneuzen en op
17 januari in Oosterhout.
Les liaisons dangereuses, met
josée Ruiter, wordt door het
Noord Nederlands Toneel op
26 februari in Breda, op 8
april in Terneuzen en 1 mei in
Bergen op Zoom gebracht.
Het Toneel Speelt brengt
Trijntje Cornell's van Constan-
tijn Huygens op 13 novem
ber in Roosendaal en op 16
en 17 december in Breda en
vervolgens Stilleven (van
Karst Woudstra) op 4 april in
Breda en op 7 april in Roos
endaal.
Het Vervolg komt met De
Avonden, naar Gerard Reve,
met Erik de Visser, op 18 de
cember naar Roosendaal en
op 8 en 9 januari naar Breda.
Scènes uit een huwelijk, de
film van Ingmar Bergman,
werd bewerkt door Lodewijk
de Boer en is op 17 februari
in Breda en op 27 maart in
Roosendaal.
