edienst
Vakantie reizen
Kalkar wordt in een Kernwasser Wunderland herschapen
de stem
D2
m
D3
■Toen in 1972 werd begonnen
■met de bouw van de snelle-
Ikweekreactor van het Duitse
iKalkar stond het geloof in
[kernenergie nog recht overeind.
[Dat veranderde in de jaren
|daarna snel, zeker door de ram-
|pen in Harrisburg en Tsjernobyl.
■De twijfel over het project en de
I protesten er tegen groeiden. Op
[het moment dat de centrale
[vrijwel klaar was, in maart
1991, viel het doek. Het
I bouwwerk wordt nu ontmanteld
en veranderd in een pretpark.
Film en disco in de skitrein
Wijnfeesten in Duitsland
Herfstactie bij Zwitserse hotels
Brochure over Franse skidorpen
DOp stap in de regio
Verre Oosten in trek
augustus 1997
ngeschreven bij de burgerlijke
chrijving in Brielle heeft vijf
;ich laten wachten. Ondertus-
hter geboren. Dat Don de va
lst niemand. Maar omdat die
niet was ingeschreven, moet
lachternaam van mijn ex-man
Die heeft haar nooit gezien,
'eet niet eens dat ze bestaat. Bij
hetzelfde. Omdat Don en ik
zijn, wordt hij niet als vader
i onbegrip zijn hoofd en wijst
op de geboortebewijzen van
aarin duidelijk staat vermeld
x is. Was het gedoe met de ver-
Jng vooral ergelijk, dit snijdt
„In Australië zijn het mijn
r hier in Nederland ineens niet
ekt binnensmonds zijn onbe-
ttig schijnen de ambtenaren
ëns niet bij te voelen. In een
pie gemeente namelijk alle be-
•ezwaren van Martha Triepels
ar nou eenmaal geen eigen be-
:e hebben om van de wet af te
a stapt naar de rechter. Ze wil
jongste kinderen blijven heten
hebben geheten: naar hun va-
!edure die nu kan worden inge-
|at het probleem in Australië
een paar uur aan een stuk ver-
„Ik weet het, ik praat voor zes
it, die gaat in een hoekje zitten
.it zitten staren." De Australiër
„We hebben lang zitten twij-
lles op alles zouden zetten om
jderland te kunnen blijven. In
opnieuw een verblijfs- en
ng aanvragen en zo. Het zou
itstel van executie zijn. Al dat
1 papieren roept toch al genoeg
daar lijdt het gezin onder. Als
rheid in Nederland wat minder
ken zouden kijken en wat meer
itie van het gezin, dan was dit
nodig geweest."
afgelopen dagen veel zitten
10e het straks down under ver-
zal lastig zijn. In het begin een
appartementje boven een win-
verhuizen naar de regio waar
in is.
ti zullen moeten wennen. De
in Keipen hadden, zullen ze
ebben. Maar we hebben elkaar,
loor alle ellende van afgelopen
terker geworden. Sterk genoeg
den."
zaterdag 30 augustus 1997
Pretpark voor een nachtmerrie
foto peter wijnands
Door Jo Wijnen
et op tijd! Binnen rate
len de drilboren en
bonken de pneumati
sche hamers. Er hangt
een flinterdunne stof-
die naar vonken en vuur ruikt. En naar
toog gruis smaakt. Ik neem een drankje in de
grote hal, meters boven de begane grond, waar
een verlaten bar, honderden stoelen en tien
tallen tafeltjes staan met de kleedjes er nog
op. Alles is onaanraakbaar geworden van het
stof.
De in metalen kasten geplaatste stroomregel-
aars zijn geplunderd. Op de duimdikke veilig
heidsdeuren hebben twee met viltstiften ge
wapende Nederlandse jongelui geschreven dat
er ook zijn geweest. Op de muren en hier en
daar zelfs tegen de plafonds staan de voetaf
tokken van bezoekers die leuk hebben willen
doen. De bodem van de koeltoren aan de zuid
oostelijke kant van het gebouw is groen uitge-
van het vocht. En buiten hoopt het
schroot zich op tot bergen.
Ik kijk rond en begrijp dat Kalkar echt de
hoot heeft gemist.
Maar gelukkig net op tijd.
Kernwasser Wunderland
Dan sta ik plotseling in de centrale regelka-
mer. Hier zou het bewijs geleverd worden dat
de snelle-kweekreaetor van Kalkar ook echt
werkte, hier zou het vreedzaam gebruik van
kernenergie een nieuwe impuls krijgen, hier
konden de tovenaarsleerlingen van de fysica
hun triomf van de nog niet beproefde, maar
veilig en zeker gewaande nucleaire technieken
vieren.
Maar ach, nu zitten er drie verlaten toeristen.
Ze kijken naar de besturingspanelen die nog
steeds oplichten in het gele stof dat uit het
plafond dwarrelt. En op de monitors kondigt
®eke van Doorn de verkoop van de gesjeesde
atoomcentrale aan. Het is 1995. Koper is de
Nederlandse zakenman en amusementstycoon
Henny van der Most. Die gaat er voor dertig
tot veertig miljoen gulden iets moois van ma
ken: een pretpark met alles erop en eraan.
Kernwasser Wunderland, wordt dit stukje
tfonie van de geschiedenis genoemd.
'k ben toevallig en net op tijd in het Rijnland
se wonderland verzeild geraakt. Omdat ik niet
8<>ed had gekeken en geluisterd. Want ik
toht dat de centrale daar gewoon zou blijven
staan, als een soort bezienswaardig echec, als
een kathedraal van een wetenschappelijk ge-
tof dat toentertijd honderden krantenpagi
na s heeft gevuld en dat acht miljard keiharde
Duitse marken heeft gekost, inclusief de ber-
jto geld die Nederland en België er in gesto-
tol hebben.
jnderdaad, ik ben net op tijd.
™ant de sloop van de gigantische machinerie
111 het binnenste van het gebouw is al begon
nen. Op 1 november gaat voorlopig de knip op
e deur. Dan wordt zoveel mogelijk uit het
Pand gehaald. Een ploeg Pakistaanse geleer-
®n staat eraan te komen om het karwei te
klaren. Want Herr Van der Most heeft al veel
apparatuur en de daarbij behorende onderde
len verkocht aan het land dat op het stuk van
kernenergie de slechts mogelijke reputatie
'Plu houden heeft.
Als alles dat toentertijd als de nachtmerrie van de Europese anti-kemenegielobby gold naar Pakistan of naar de schroothoop is afgevoerd, kan de kettingreactie van het grote amu
seren beginnen. foto's peter schols
Nee, nogniet alles is verkocht, zegt een ge
dienstige medewerkster. Maar Herr Van der
Most wil van de hele technische rimram af.
Als het goed is blijven alleen de metersdikke
muren staan. Vervolgens wordt alles weer ge
vuld met puur vertier: zwembaden, waterglij
banen, pretparkachtige toestanden, accom
modaties voor velerlei sporten, een bioscoop,
een sauna en een museum, restaurants, verga
derruimten, allerhande soorten verblijfsre-
creatie, een winkelcentrum en een hotel met
duizend kamers. Zelfs de binnenkant van de
enorme koeltoren wordt niet onbenut gelaten.
Herr Van der Most gaat er klimwanden in
bouwen.
Als alles dat toentertijd als de nachtmerrie
van de Europese anti-kernenegielobby gold
naar Pakistan of naar de schroothoop is afge
voerd, kan de kettingreactie van het grote
amuseren beginnen. Herr Van der Most is er
klaar voor.
En dus ben ik net op tijd.
Hallucinerend
Want ik dacht dat de nachtmerrie zelf de
hoofdattractie van Kernwasser Wunderland
zou worden. Temeer omdat een tocht door de
gedoemde centrale nog steeds een verbijste
rende en ook enigszins hallucinerende erva
ring is. Het is een wandeling door honderden
van de in totaal twaalfhonderd vertrekken en
hallen, langs duizenden kilometers kabel, on
telbare luchtkokers, pompen, buizen, genera
toren en pijpleidingen, zalen vol afsluiters en
reuzenventielen, mysterieuze apparaten, ke
tels en vaten en eindeloze holtes van puur jjzer
en staal.
Zo nu en dan doemt de metersdikke beton-
wand op die het nucleaire heilige der heilige
omsloot en die - als het ooit mis zou gaan, als
zich ooit het armageddon van een melt-down
zou voordoen - de wereld voor een kernramp
moest behoeden. Althans, dat beweerde men.
Maar er was bijna niemand meer die dat nog
geloofde.
Dante
Opeens bevind ik mij ergens hoog in de reac
tor zelf. Ik kijk in een peilloze diepte, waarvan
de onderste cirkels zijn aangegeven met kleu
rige lichtjes zodat ik de eigentijdse variant
van Dantes hel kan zien.
Inderdaad, het verhaal van de centrale in Kal
kar is de op zijn kop gezette 'Goddelijke Ko
medie' van de twintigste eeuw. We hebben er
allemaal met de neus bovenop gestaan. Het is
een schouwspel van technische zelfoverschat
ting, van bergen weggegooid geld, van einde
loze buitenparlemententaire acties, van de
monstraties en knokpartijen voor de hoofd
poorten van het Inferno, van mateloze kort
zichtigheid in het Purgatorium van de politiek
en van een toekomst die men op een koopje
dacht te hebben. Dit was het nobele wapen
dat werd ingezet tegen grijpgrage oliesjeiks,
tegen de fossiele brandstoffen waarvan men
destijds beweerde dat ze snel uitgeput raak
ten, tegen de traditionele kerncentrales die de
wereld opzadelden met bergen hels afval en
met het gevaar van weer een Harrisburg en
weer een Tsjernobyl. De experimentele snelle-
kweekreactor van Kalkar berustte op een ge
heel nieuw nucleair systeem dat ter plekke
moest worden getest en tot wasdom worden
gebracht. In een gewone kerncentrale wordt
uranium als brandstof gebruikt, waarna plu
tonium als afval ontstaat. In een snelle-kwee-
kreactor wordt plutonium als brandstof ge
bruikt, waarna datzelfde plutonium als afval
achterblijft, die dan weer opnieuw als brand
stof kan worden aangewend. Zo moest een
soort oneindige kringloop ontstaat. En kon
het afval van de traditionele kerncentrales
voordelig worden verstookt. Een zegen, riepen
de wetenschappers. Een duivelsmengsel,
wierpen de demonstranten tegen.
Geloof
Toen in 1972 met de bouw werd begonnen,
stond het geloof in de kernenergie nog recht
overeind. De grote het alarm dat de Club van
Rome had geslagen en de snel stijgende
brandstofprijzen gaven het wetenschappelijk
optimisme van die dagen vleugels. De Schnel-
le Brüter Kernkraftgesellschaft (SBK) ont
stond en zou de bouw van de centrale al in
1978 afronden. Kosten: nog geen twee miljard
gulden. Nederland en België namen er voor
vijftien procent aan deel. Hetgeen voor ons
land uiteindelijk een kat in de zak van 1,2 mil
jard gulden betekende.
Toen kwamen de tegenslagen. Juridische pro
cedures volgden. Er was veel wetenschappe
lijke kritiek op tal van technische voorzienin
gen. Er ontstonden enorme vertragingen. Er
Kalkar: een kathedraal van een wetenschappelijk geloof dat toentertijd honderden krantenpagina's heeft gevuld en dat acht miljard
keiharde Duitse marken heeft gekost.
kwamen constructiefouten aan het licht. Het
management liet het er bij liggen. En het ge
loof dat de centrale veilig was erodeerde
steeds meer.
De kosten werden eerst met miljoenen en later
met miljarden overschreden. Het project werd
een bodemloze put en leidde tenslotte tot een
complete financiële melt-down die acht mil
jard harde guldens boterzacht maakte.
Met het trage vorderen van de bouw, zwol ook
het protest tegen de kernenergie aan. Al in
1977 verschenen er 44.000 demonstranten bij
de bouwputten van Kalkar. Ze hadden zakken
vol leuzen en koffers vol doemscenario's. Vol
gens sommige berekeningen zou een ongeluk
in de centrale de dood van twee miljoen men
sen betekenen in een gebied van 65.000 vier
kante kilometer.
Het ongeluk in het Amerikaanse Harrisburg
smoorde het optimisme en voedde de twijfel
nog verder. De ramp in Tsjernobyl in 1986
deed de rest. Daarna hielden de protesten niet
meer op. Kalkar werd een teken van politieke
tegenspraak. De Duitse socialisten trokken
hun handen van het plan af. De bondsregering
in Bonn en de deelstaatregering in Düsseldorf
traden tegen elkaar in het krijt. En intussen
werd het vreedzame stadje aan de Nederrijn
het toneel van complete veldslagen en van ein
deloze demonstraties. Het politieke en publie
ke debat nam geen einde meer.
In maart 1991 viel het doek definitief. De cen
trale was vrijwel helemaal gereed. In de kanti
nes hingen de koffie- en kwartjesautomaten.
De wasplaatsen waren al van handdoeken en
zeep voorzien. De staf zat gereed in rijk ge
stoffeerde kantoren. Alleen de splijtstofstaven
moesten nog worden geplaatst. Maar die zijn
er nooit gekomen. En de snelle-kweekreactor
heeft daarom nooit gewerkt.
Alles kwam nog net op tijd.
Glaasje prik
Als ik tenslotte buiten kom, slaat de hitte van
de dag mij tegen. Ik drink een glaasje prik in
het nieuwe restaurant van Herr Van der Most.
Gun hem in stilte het allerbeste. En hoop van
harte dat hij niet de zoveelste tovernaarsleer-
ling is.
Toch had ik liever gezien dat Van der Most de
snelle kweekreactor volledig intakt gelaten
zou hebben. Als een soort boodschap. Als een
veeg teken uit de laatste kwart van de twintig
ste eeuw. Maar ook als een soort Louterings
berg waar overspannen geesten zich kunnen
ontdoen van het geloof dat alles kan. En van
de misplaatste opvatting dat alles wat kan,
daarom ook echt moet. Later rijd ik rond in de
bieten- en maïsvelden van Kalkar, tot aan de
oevers van de Rijn. Het kerkje van het gehucht
Hormeten leunt nog steeds verschrikt achter
uit. De vierkante blokken van de centrale ver
heffen zich hoog boven de horizon die zindert
van de hitte. Iemand heeft me gezegd dat er
nog steeds ergens een spreuk op een boerderij
moet staan. 'Wir wollen kein Atom Kraft-
werk!'
Het is een vergeefse speurtocht door het verla
ten boerenland. De spreuk is onvindbaar. Ze
is verdwenen. Samen met al dat geld, met het
geloof in iets dat niet overtuigend was, met de
duizenden mensen die er ooit hebben gewerkt,
met de geleerden die alleen nog maar hun
splijtstof nodig hadden.
Kalkar heeft de boot gemist, denk ik.
Maar gelukkig net op tijd.
In een rijdende discotrein naar de win
tersport in Oostenrijk of liever in een
filmzaal met aangrenzend bruin café?
Het kan allebei in de Ski-Trein die vanaf
vrijdag 19 december tot en met 13 maart
1998 wekelijks naar Tirol vertrekt. De
trein, een particulier initiatief van het
echtpaar Weeber, rijdt naar Oostenrijk
en stopt daar tussen Kufstein en Zeil am
See zo'n twaalf keer.
De trein bestaat uit twee zorgvuldig van
elkaar gescheiden treinstellen, Classic en
Disco. Vooraan ligt het Classic-gedeelte
dat onder andere bestaat uit een slaap
wagen, couchette, een bruin café en een
filmzaal. Daarachter - gescheiden door
een rustcorridor - komt de discotrein,
waar een dj en 'gamewagen' voor vertier
zorgen.
Een retourtje Ski-Trein begint bij
189,- voor het Disco-gedeelte, een reis
in de Classic is er vanaf 224,-. Voor
meer informatie: tel. 015 - 213 36 36.
Wijnfeesten worden er in Duitsland het
hele jaar door gehouden maar natuurlijk
ligt de nadruk op het najaar. Waar in
welk wijngebied de wijnfeesten worden
gehouden is precies terug te vinden in de
brochure 'Deutsche Winzerfeste 1997'
van het Informatiebureau voor Duitse
Wijn.
In de brochure staan ruim 1.000 wijn
feesten op een rijtje, gerangschikt naar
wijnbouwgebied en maand. De brochure
is aan te vragen bij het Informatiebureau
voor Duitse Wijn, tel. 071 - 560 20 40.
Vier hotelovernachtingen voor de prijs
van drie. Die aanbieding doen zo'n 400
Zwitserse hotels van half september tot
half oktober. De deelnemende hotels lig
gen verspreid over Zwitserland en varië
ren van standaard tot luxueus. Er kan
rechtstreeks bij de hotels geboekt wor
den, ook via Internet.
De deelnemers aan deze herfstactie zijn
gebundeld in de folder Cadeau. De folder
is aan te vragen bij Zwitserland Toeris
me, Koningsplein 11, 1017 BB Amster
dam, tel. 020 - 622 20 33.
Frankrijk heeft bij wintersporters nog
vaak het imago van moderne, hooggele
gen ski-oorden met enorme appartemen
tencomplexen. Dat het ook anders kan
bewijst de brochure 'Franse skidorpen'
waarin achttien traditionele en wat klei
nere skiplaatsen op een rijtje staan.
De Franse Alpendorpjes uit de brochure
sluiten meestal naadloos aan bij grotere
skigebieden in de buurt. Door de bank
genomen zijn deze ski-oorden wat meer
geschikt voor families met kinderen.
Voordeel is dat de prijzen er meestal wat
lager liggen dan in de grote wintersport
plaatsen.
De brochure Franse skidorpen is gra-
tjfk tis aan te vragen bij Maison de La
y1 France, tel. 0900 - 11 22 33 2 1,-
gjSj per minuut).
Een veelgehoorde vraag op een vrije
m dag: wat doen we vandaag? Voor
ibm mensen die op zoek zijn naar een idee
2 voor een dagje uit, heeft de ANWB
negen gratis brochures uitgegeven:
'Op stap in Omdat driekwart van
alle dagtochten in de eigen provincie
III worden gemaakt, beschrijft elk boek
je een beperkte regio.
Ub Ze hebben allemaal dezelfde opzet:
een omschrijving van het landschap,
|mm gevolgd door beschrijvingen per
M streek van bezienswaardige steden en
■fc dorpen. Dan volgt een opsomming
O van de toeristische mogelijkheden,
compleet met adressen, openingstij-
den en telefoonnummers. In elke uit
gave zit bovendien een kaartje van de
betreffende regio. Deze delen zijn er:
Noord-Nederland, Noord-Holland,
de Randstad, Midden-Nederland, Oost-
Nederland, het Polder- en Rivierenge
bied, de Delta, Noord-Brabant en Lim
burg. Gratis voor ANWB-leden.
De vakantielanden in Oost-Azië en de
Pacific zijn in trek bij toeristen. Vorig
jaar brachten 87 miljoenen mensen hier
hun vakantie door, een stijging van 9,3
procent vergeleken met 1995. Meer toe
risten betekent ook meer geld in het laa
tje: de inkomsten uit toerisme stegen in
deze regio met 9,8 procent naar 81 mil
jard Amerikaanse dollars.
Tot de snelste stijgers op de toeristische
schaal behoren onder meer Indonesië,
Macau en Japan als het om aantallen
toeristen gaat en Japan, Australië, Indo
nesië en China wat betreft inkomsten.
Als China en Hongkong worden samen
geteld, dan is dit na Amerika, Spanje,
Frankrijk en Italië de vijfde 'grootver
diener' in het internationale toerisme.
De Wereld Toerisme Organisatie (WTO)
in Madrid voorspelt dat de aantrek
kingskracht van deze regio het komend
decennium aanhoudt. In het jaar 2010
gaat één op de vijf toeristen ter wereld
naar deze vakantieregio. Die groei levert
volgens WTO ook problemem op: vooral
verstoppingen op luchthavens, gebrek
aan goedopgeleide werkers in de toeris-
me-industrie en een tekort aan investe
ringen in de (toeristische) infrastructuur.
Trekpleisters in Oost-Azië en de Pacific
Aantal toeristen '96 +/- tov 1995
1. China
22.765.000
13,6%
2. Hong Kong
11.703.000
14,7%
3. Thailand
7.192.000
3,5%
4. Maleisië
7.138.000
-4,4%
5. Singapore
6.608.000
2,9%
6. Indonesië
5.034.000
16,4%
7. Macau
4.890.000
16,4%
8. Australië
4.167.000
11,8%
9. Korea
3.684.000
-1,8%
1 O.Taiwan
2.358.000
1,1%
11. Japan
2.114.000
22,1%
