Operatie helpt
tegen zweethandei
Vruchten
Hano- Du
melk-/haz
Tissue za
Onze kinderen, de robots
Heermoes: chemische
oorlog in de tuin
Nieuwe hertensoort
ontdekt in Vietnam
letoi
kleintje
Mens kan straks helemaal worden vervangen door 'reserve-onderdelen'
Vakantie-
heimwee
Swinveld E
Glazenwasse
DE STEM
LIJF LEVEN
Vietnam
Sierlijk
Schaafstro
'Ursi', in diverse vri
6x60 gr.
400 gr.
(waliteitva
4x400 vel
4-laags, in hersluit
10x10 stuks
Pub-drink, Cola
F Sinas 1.5 liter
Cyborg
Kunstmatig
Onsterfelijkheid
Zinloos
Persone
U vindt ons in dt
Roosendaal, tel.
CARPOLTIB
WOENSDAG 27 AUGUSTUS 1997
Door Martijn Hover
Door Romkevan de Kaa
De plantennaam Equisetum ar-
vense zal over het algemeen wei
nig reacties oproepen. Maar het
noemen van de gewone Neder
landse naam - heermoes, ook be
kend als paarden- of katten
staart - is al genoeg om iedere
tuinier de handen in wanhoop
ten hemel te doen heffen. In de
tuinbouw wordt de plant soms
akkerpest genoemd.
Kweek is een lastig onkruid, ze
venblad is ook niet leuk, maar
heermoes is verreweg het ellen
digste onkruid van allemaal.
Heermoes is als de hydra uit de
Griekse mythologie: hak hem de
kop af en er komen er twee voor
in de plaats.
Uitspitten helpt niet, want de
wortels gaan meters diep. Afdek
ken met landbouwfolie is nutte
loos, want de plant breekt er zon
der moeite doorheen. Vlammen
werpers branden de bovengrond
se delen af, maar laten de wortels
intact.
Ik ben geen voorstander van het
gebruik van onkruidbestrijdings
middelen in de particuliere tuin,
maar ik ben niet roomser dan de
paus en als iemand tot de ont
dekking komt dat de tuin van
zijn pasgekochte huis vol paar
denstaarten staat, dan zou ik
hem schoorvoetend adviseren om
toch maar naar de gifspuit te
grijpen.
Ware het niet dat er geen middel
is dat tegen heermoes helpt. Zelfs
MCPA, het chemisch middel
waarmee de Amerikanen destijds
een groot deel van Vietnam ont
bladerd hebben, lijkt op heer
moes geen vat te krijgen. Ik
schaam mij, maar ik geef toe - in
mijn chemische oorlog tegen de
paardenstaart heb ik zo ongeveer
alles geprobeerd. Totdat ik er
achter kwam dat al mijn moeite
tevergeefs was; sindsdien heerst
er tussen de heermoes en mij een
gewapende vrede. Het besef dat
ik een hopeloze strijd streed,
kwam toen een vriend van mij op
op hoge leeftijd overleed. Hij had
veertig jaar lang consciëntieus
tegen de heermoes in zijn tuin ge
vochten, maar bij zijn dood was
het onkruid nog steeds niet uit
geroeid.
Sindsdien maak ik mijzelf wijs
dat niet de overwinning het be
langrijkste is, maar de strijd, en
de manier waarop die gestreden
wordt. Een filosofie die in de vo
rige eeuw ook in de sport opgeld
deed.
Trouwens - zo probeer ik mijzelf
voor de gek te houden -, als je de
paardenstaart objectief be
schouwt, niet als onkruid, maar
gewoon als plant, dan zul je moe
ten toegeven dat het een sierlijke
bladplant is die in geen border
zou misstaan.
Met zijn rechte stengels en zijn
afhangende, in kransen geplaats
te takjes, lijkt heermoes wel een
beetje op een miniatuur sparren
boom. Bovendien is het nog een
heel interessante plant ook, met
een spectaculaire stamboom.
Want zo'n driehonderd miljoen
jaar geleden, tijdens het Car
boon, was een groot deel van de
aarde met reusachtige paarden
staarten begroeid.
De enigen die de paardenstaart
niet verwensen zijn kinderen,
want je kunt er een aardig spelle
tje mee spelen: je demonteert de
plant door hem bij de stengelle
den uit elkaar te trekken en
daarna kun je hem weer in elkaar
zetten. Of kinderen dat nog
steeds doen, weet ik niet; ik heb
ook al jaren geen kind meer op
een fluitje van fluitekruid zien
blazen.
Maar ook volwassenen kunnen
plezier aan paardenstaarten be
leven, want er bestaan soorten
die niet of nauwelijks woekeren.
Een voorbeeld is Equisetum hye-
male, of schaafstro, een soort die
van vocht en schaduw houdt en
wel een meter hoog kan worden.
Het is zelfs lastig om schaafstro
aan de gang te krijgen en als de
plant eenmaal is aangeslagen,
duurt het jaren voordat hij zijn
volle wasdom heeft bereikt.
De jonge scheuten zijn dwarsge-
streept -roze met groen met
zwart - en doen denken aan exo
tische slangen, zij het dan dat ze
stijf rechtop staan. Een dierlijker
plant is moeilijk denkbaar. Vroe
ger werd schaafstro gebruikt om
pannen schoon te schuren; van
daar de naam.
Een plant die ik iedereen aan zou
willen raden is de bospaarden-
staart, Equisetum sylvaticum,
een schaduwplant die tachtig
centimeter tot één meter hoog
kan worden. De bospaarden-
staart is zo fijn van structuur, dat
je de planten die erachter groeien
ziet door een waas van groen.
Door Sylvia Huijgen
Tilburg - Bij iedereen staat wei
eens het zweet in de handen. Dat
is lastig, maar overkomelijk. Een
kleine groep mensen loopt dag in
dag uit met kletsnatte handen. Zó
erg dat het vrijwel ondoenlijk is
een receptie te bezoeken, een re
presentatieve functie te vervullen,
aan bepaalde sporten te doen of
een muziekinstrument te bespe
len. Voor die groep is er een oplos
sing.
De aandoening kan operatief wor
den verholpen. Deze maand vond
in het St.-Elisabeth Ziekenhuis
een dergelijke ingreep plaats.
Voor het eerst werd daar een pa
tiënt aan beide handen tegelijk
geholpen. Mevrouw I. van Eijck
(32) moet er nog aan wennen. „De
natte handen zijn helemaal van de
baan. Het is een rare gewaarwor
ding. Ik heb nu helemaal droge
handen en voeten, want die laatste
deden toch ook wel een beetje
mee." De dag na de operatie kon
ze al naar huis vond ze zelf, en de
chirurg, dr. J. Hamming, was het
helemaal met haar eens. De Goir-
lese was een paar maanden gele
den min of meer toevallig bij
Hamming beland na een bezoek
aan de internist. Mevrouw Van
Eijck: „Mijn handen waren dan
weer blauw, dan weer wit en dan
weer rood. De internist kon niks
bijzonders vinden, maar consta
teerde wel dat mijn handen erg
nat waren. Dat had ik ook al re
gelmatig aan mijn huisarts ge
meld, maar die reageerde er niet
zo op. De internist zei dat er wel
wat aan te doen was." Operatief
ingrijpen is haalbaar geworden
sinds de opkomst van de kijkbuis-
operatie. De zweetklieren in de
handen worden aangestuurd door
zenuwbanen die van boven naar
beneden langst
pen. Om daar bij te
vroéger de hele
worden open gemaakt. „Dat wal
veel te riskant, dus gebeurde ht|
niet," aldus Hammning, Nuknjg
de patiënt onder de oksel ttij
kleine sneetjes van een halvee
timeter. Eén voor de kijkbuise
een voor de instrumenten. In d
luchtpijp wordt eeri speciale bea-j
demingsbuis geplaatst die
long apart beademt. Dat is nodij
omdat de chirurg alleen maart
de zenuw kan komen als hij deb
treffende long laat inklappi
Daarna wordt de zenuw doorge]
brand. Door op een van
tiegaatjes een pompje aan te sliiil
ten, wordt de ruimte rond de taf
vacuüm gezogen en ontplooit hi|
zich Weer. Alleen als dat pri
zohder problemen verloopt,
meteen ook de andere kant worl
den behandeld. Bij mevrouw Val
Eijck was dat het geval. Extrei
zweethanden is
die niet zo heel Vaak voorkomi.l
operatie is alleen een oplossinj
voor mensen die zich sociaal e
stig gehandicapt voelen. Hanij
ming: „Het is en blijft eenoperaiif
in de borstholte. Dat is
je van een cent. Je moét hem»]
zomaar dpen." Mevrouw flj
Eijck was pas gaandeweg duim
lijk gewórden dat er aan de opera-J
tie toch wel haken en ogen kond:
zitten. Achteraf is ze blij datjj
het desondanks heeft
haar droop het vocht werkeüjï
van haör handen. Ze is secretarej
se van beroep. Regelmatig H
men er mensen die zij moest vei
welkomen. „Dan sloeg de schr-j
om mijn hart en dacht ik, o jé
wil natuurlijk een hand, Het'
heel prettig dat ik nu droge to
den heb. Ik hoop dat het zo 1'
Wetenschappers van het We
reld Natuur Fond (WNF) heb
ben in de oerwouden van Viet
nam sporen van een onbekende
diersoort ontdekt: de Truong
Son muntjak. Het is waar
schijnlijk de kleinste muntjak,
een hertensoort, die er bestaat.
Het WNF in Zeist heeft dit we
reldkundig gemaakt.
Het beestje weegt ongeveer
vijftien kilo en is half zo groot
als de gewone muntjak. De
vacht is zwart en in tegenstel
ling tot de gewone muntjak is
het gewei van de nieuw ont
dekte soort buitengewoon kort.
Plaatselijk wordt het dier 'sam
soi cacoong' (het hert dat diep
in het dichte bos leeft) ge
noemd.
De wetenschappers hebben het
dier niet levend aanschouwd.
Zij vonden bij jagers achttien
schedels van het hoefdier. Ge
netisch onderzoek door het
Zoölogisch Instituut van Ko
penhagen bevestigde dat het
om een nieuwe diersoort gaat'
Het WNF-onderzoek richt zien
op verscheidenheid van soor
ten, de zogeheten biodiversi
teit. Het is de derde keer dn'
wetenschappers een nieuwe
zoogdiersoort ontdekken 111
Vietnam. In 1992 werd de reu-
zenmuntjak ontdekt en in
de soala.
De nieuwste ontdekking is f?c'
noem.d naar de vindplaats,»
ruige Truong Son gebergte, dat
Vietnam van Laos scheidt. Tij
dens him onderzoek hebben
wetenschappers in het gel»®
ook verscheidene nieuwe pla11'
tensoorten ontdekt, (anpi)
Amerikaanse geleerden
hebben een apparaatje
ontwikkeld dat in het
lichaam kan worden in
gebouwd om spiertrillin-
gen tegen te gaan die het
gevolg zijn van neurolo
gische afwijkingen. Het
elektronische wondertje,
dat ongeveer 20.000 dol
lar (40.000 gulden) zal
gaan kosten, moet uit
komst bieden voor pa
tiënten die lijden aan
kwalen als de ziekte van
Parkinson. Het blok
keert met behulp van
elektronica de signalen
van de hersenen die de
ongewenste spierbewe
gingen veroorzaken.
Bestaat de hele mens
straks uit een verzame
ling mechanische en
elektronische 'reserve
onderdelen'?
In de jaren zeventig werden de
beeldbuizen in Amerikaanse en
Europese huishoudens regelma
tig geteisterd door de avonturen
I van de 'Man van Zes Miljoen'.
Acteur Lee Majors speelde in de
gelijknamige tv-serie een astro
naut wiens lichaamsdelen bij een
ongeval zwaar gehavend zijn.
De held wordt door futuristische
doktoren met kunstmatige reser
ve-onderdelen opgelapt tot een
soort halfmens-halfrobot. Door
zijn deels uit plastic, staal en ge
avanceerde elektronica opge
bouwde fysiek blijkt de 'bioni
sche' televisieman in staat tot
ongehoorde staaltjes van kracht-
patserij.
In 1973, toen de Man van Zes
Miljoen voor het eerst over het
scherm daverde, berustte hij nog
grotendeels op science-fiction.
Inmiddels zijn we bijna een
kwart eeuw verder en zijn veel
van de destijds fantastisch lij-
Ij kende mechanische aanpassin
gen die de bionische man had
ondergaan, gemeengoed gewor-
den.
Metalen skeletonderdelen wor
den tegenwoordig door chirur-
gen routinematig ingebracht;
elektronische pacemakers hou
den moeizaam pompende harten
aan de gang; sinds kort is er een
apparaatje op de markt dat de
neurologische signalen onder
drukt die de ongewenste spier-
trillingen opwekken bij bijvoor
beeld Parkinson-patiënten.
De nieuwste stap lijkt het 'op-
- kweken' van transplantatie-or
ganen uit celculturen van de pa
tiënt zelf, zodat zijn lichaam het
nieuwe orgaan niet meer afstoot.
De bionische mens, of cyborg zo
als hij in de science-fiction
meestal wordt genoemd, lijkt
niet ver meer weg.
Serieuze geleerden speculeren al
geruime tijd over mechanische
en elektronische verbeteringen
aan het ontwerp waarmee de
evolutie van het leven op aarde
ons heeft opgezadeld. Daar ont-
breekt namelijk nogal het een en
ander aan, moppert bijvoorbeeld
Marvin Minsky, hoogleraar aan
het befaamde Massachusetts In
stitute of Technology. Minsky
geldt als autoriteit op het gebied
Halfmens-halfrobot, in de jaren zeventig nog science fiction maar veel van de destijds fantastisch lijkende mechanische aanpassingen die de bionische man had onder
gaan zijn inmiddels gemeengoed geworden. foto reuters
van kunstmatige intelligentie en
robotica.
In een artikel onder de kop 'Zul
len robots de wereld beërven?'
klaagt Minsky dat we weliswaar
allemaal 'welzijn en wijsheid'
nastreven, maar dat de meesten
van ons ten prooi vallen aan de
ouderdom voordat ze dat hebben
kunnen verwezenlijken. „Om ons
leven te verlengen en ons ver
stand te verbeteren, zullen we
ons lichaam en onze hersenen
moeten veranderen," stelt hij
vervolgens onomwonden.
Minsky denkt dat wij in de (wel
licht niet al te verre) toekomst in
staat zullen zijn om versleten of
niet naar behoren functione
rende lichaamsdelen en organen
stuk voor stuk te vervangen door
kunstmatig gefabriceerde 'reser
ve-onderdelen' die beter werken
en langer meegaan. Ons nage
slacht, veronderstelt hij, zou
voor ons niet van robots te on
derscheiden zijn.
Wat ons lichaam betreft, voor
ziet Minsky geen al te grote
moeilijkheden: „Het hart is niet
meer dan een slim pompje. Spie
ren en botten zijn motoren en
draagbalken. Ons spijsverte
ringsorgaan is een chemische
reactor. Uiteindelijk zullen we
manieren vinden om al die on
derdelen te transplanteren of te
vervangen." Er is maar één han
dicap: dat trage en onwillige
brein van ons. Alle andere orga
nen in ons lichaam kunnen wor
den getransplanteerd of vervan
gen. Maar omdat de hersenen de
zetel vormen van onze persoon
lijkheid, kan van hersentrans-
plantaties geen sprake zijn. Je
kunt de hersenen van Piet niet
zomaar transplanteren in het
hoofd van Jan - Jan zou dan
Piet geworden zijn, en dat was
niet de bedoeling. De micro-
elektronica en de nanotechnolo-
gie (het bouwen van microsco
pisch kleine machines), ver
wachten Minsky en anderen, zul
len het in de toekomst daadwer
kelijk mogelijk maken de hard
ware van onze hersenen te ver
beteren. 'Versleten' onderdelen
van de hersenen kunnen vervan
gen worden door elektronische
reserve-onderdelen, net zoals
een pace-maker nu al een versle
ten hartspier ondersteunt.
Zo'n aangepast brein zou niet al
leen langer meegaan, maar ook
over grotere capaciteiten be
schikken dan de huidige neuro
nen en synapsen in onze herse
nen. De rekensnelheid van com
puterchips is immers nu al vele
malen hoger dan wat zelfs de
meest begaafde menselijke her
senen vermogen.
„Uiteindelijk," meent Minsky,
„zullen we manieren ontdekken
om elk onderdeel van ons li
chaam en onze hersenen te ver
vangen en een einde te maken
aan alle gebreken en verwondin
gen die ons nu nog zo snel fataal
worden."
Alle mensen op aarde zijn nu nog
het resultaat van een willekeuri
ge vermenging van in genen
vastgelegde erfelijke eigen
schappen die hun allerlei beper
kingen opleggen. Voor de 'gecon
strueerde' mens die Minsky voor
ogen staat, hoeven zulke beper
kingen niet meer te gelden. Hij
kan zelfs kiezen voor fysieke on
sterfelijkheid, als hij dat wil.
Is zo'n geheel 'bionische' mens
geen machine geworden? Vol
gens Minsky wordt dat een zin
loze vraag. Ons nageslacht be
staat niet uit 'robots'; het zijn
onze 'geesteskinderen'. Ze ver
houden zich tot ons zoals wij ons
verhouden tot de mensapen
waaruit we zijn voortgekomen,
met dit verschil dat de apen niet
uit vrije wil zijn geëvolueerd.
Wij hebben die keus wel, vindt
Minsky.
Minsky weet natuurlijk heel
goed dat wat hij voorspelt nog
betrekkelijk ver in de toekomst
ligt - als het al ooit gebeurt. Dat
wil niet zeggen dat we er onze
gedachten niet over moeten laten
gaan. Het gaat om 'ons recht om
kinderen te krijgen, onze genen
te veranderen en te sterven hoe
en wanneer we zelf willen'. De
vrije keuze daaromtrent hebben
we nooit eerder gehad zoals nu
en in de nabije toekomst.
Hoeveel mensen kan de aarde
herbergen? Wat voor mensen
moeten dat zijn? Hoe moeten we
de beschikbare ruimte verdelen
- onderling en tussen ons en de
'natuur'?
„Individuen zijn nu nog het pro
duct van toeval," schrijft Mins
ky. „Er komt een dag dat we in
staat zullen zijn ons nageslacht
'samen te stellen' naar vooraf be
paalde wensen en behoeften."
Misschien zullen we zelfs ooit in
staat zijn onze fysieke beperkin
gen achter ons te laten om als
'vrije geesten' door 'cyberspace'
te zwerven.
Minsky beseft dat onze huidige
normen- en waardenstelsels niet
voldoen bij het beantwoorden
van de talloze morele vragen en
dilemma's waarmee we in de vol
gende eeuw zullen worden ge
confronteerd.
Hij is echter, zoals de meeste we
tenschappers, een optimist die
vooral de voordelen ziet van zijn
brave new world.
Zo toont hij zich zeer verbaasd
over de respons op een informeel
opinie-onderzoekje dat hij ooit
hield. Minsky vroeg een aantal
mensen uit verschillende sociale
groepen wat ze ervan zouden
vinden om als onsterfelijke 'ma
chines' door het leven te gaan.
„Ik stond paf," meldt hij, „toen
ik ontdekte dat driekwart van de
mensen die ik benaderde bleek te
vinden dat we eigenlijk al meer
dan oud genoeg worden."
Eeuwig leven zou toch stomver
velend zijn, was de reactie van
de meesten van Minsky's vrien
den. Alleen zijn collega-weten
schappers waren enthousiast:
„We hebben nog zoveel te ont
dekken dat ik daar gemakkelijk
een paar eeuwen zoet mee zou
zijn."
Heermoes ofwel paardenstaart of, in de tuinbouw, akkerpest.
Door dr. Jan Verhulst
Er zijn nogal wat mensen die
eerder dan voorzien terugkeren
van vakantie. Niet door een on
geval of overlijden, maar door
doodgewone heimwee. Volgens
schattingen krijgt meer dan de
helft van de vakantiegangers op
de vakantiebestemming daar
last van, waarbij in vijftien pro
cent van de gevallen sprake is
van min of meer ernstige heim-
weeproblematiek.
De psychologe Miranda van Til
burg heeft deze gang van zaken
eens nader onderzocht en
schrijft daarover in het blad De
Psycholoog van augustus. Ze
begint haar artikel met de me
dedeling dat het fenomeen
heimwee eigenlijk nooit veel
aandacht heeft gekregen, wat
vreemd is omdat in principe elk
mens daar wel eens in meer of
mindere mate last van heeft.
Het grootste probleem bij het
onderzoek naar heimwee is ge
legen in het feit dat niemand
een sluitende definitie ervan
kan geven. Heimwee ligt qua
gevoel kennelijk erg dicht tegen
rouw, depressie en nostalgie
aan. Ook scheidingsangst is
moeilijk af te bakenen van
heimwee. Niettemin tracht Van
Tilburg een onderscheid te ma
ken en ze komt dan tot de con
clusie dat heimwee gekenmerkt
wordt door een sterk terugver
langen naar huis, het missen
van thuis en het obsessief den
ken aan thuis.
Het grote verschil tussen heim
wee en andere emoties, zoals
bijvoorbeeld rouw en depressie,
wordt gevormd door het feit dat
heimwee eenvoudig op te lossen
valt (door terug naar huis te
gaan) terwijl bij depressies en
rouw dat vaak niet mogelijk is.
Dat neemt overigens niet weg
dat de symptomen van heimwee
wel veel overeenkomsten met
die van een depressie.
vraagt me|>
-leKtromonteurs, inst. fitters
„erkers (t.b.v. kabelbanen) vd
bouw, WA I cert, is een pré.]
Langdurig werk, een goed j
swinveld Engineering, Gikty
drecht. Tel. tijdens kantoi
Fax: 078-6
Gevra
voor de volgende
mobiel stralen
Impregneren
hogedrukreiniging
betonrenovatie
Ervaring met metselenl
aanbeveling. Hoog loon
u vindt ons in de
Jet Schoonmaak
voor spoedige it
Ervaring is eq
Hoog loon, vast
Fioosendaal, tel. f
Technisch installatiebedrijf
zoekt met spoed
COMPL.KABELPLOEGEN
met meerdere jaren
ervaring.
BEL: 0348-485656
foto romke van de kaa
Mensen die er last van
worden vaak apathisch, 1^
loos en ze hebben niet of nau_
welijks interesse in hun nieuwe
(vakantie)omgeving. Ze voelen
zich niet geborgen, onveilig en
eenzaam. Ook Zien we lichame
lijke reacties optreden, zoals
maag- en darmstoornissen
slaapproblemen, hoofdpijn'
verlies van eetlust, vermoeid,
heid en huilen.
Niet elke vakantieganger krijgt
last van heimwee. Het blijken
vooral de meer rigide, weinig
flexibele en afhankelijke perso
nen te zijn die een verhoogd ri-
sico lopen.
Of heimwee al dan niet d
zal opsteken, wordt voorna®,
lijk bepaald door de mate waar
in men vrijwillig het veilige
thuis verlaat: hoe onvrijwilli
ger, des te groter de kans
heimwee. Dus kindertjes
partners die tegen hun zin met
papa naar Toscane moeten om-
dat die de Etrusken zo interes
sant vindt, lopen een verhoogt
risico. Voeg daarbij zaken als
een andere cultuur, een andere
taal en eetgewoonten en de
heimwee zal gegarandeerd de
kop op steken.
Nog even iets over het meest
probate middel tegen heimwee.
Dat is (blijkt uit onderzoek) hei
zoeken van afleiding in de nieu
we omgéving. Het is uiteraard
ook mogelijk om Zoveel moge-
lijk contact te zoeken met thuis,
maar daarbij dringt zich onver
mijdelijk de vraag op waarom
men überhaupt op vakantie
gegaan. In dit licht bezien
wordt het misschien duidelijk
waarom zoveel mensen er de
voorkeur aan geven om met een
sleurhut op stap te gaan: ze ne
men als het ware hun huis mee,
Dagel'jks telefonisch berf
o0k op zaterdag en zonc^
grote zaken doi
