Cadzand
DE STEM
Van laboratorium voor alternatievelingen naar publieksfestival
Boulevard 1997
Een Rijk Roomsch Leven op een Amsterdamse zolder
rende banden
IEUWS
amslag
Drempel
Eindeloos
Brabants
Stoffig
UGUSTUS1997 C3
vandaag het jaarlijkse
er activiteiten zoals een
gs de Mariastraat wor-
n.
pringkussen of stokbrood-
e dansvereniging op. In de
rgelmuziek van 10.30 tot
deze kerk vindt tegelijker-
dere tentoonstelling, van
traat 32. Daar laat Renée
art om 20.00 uur een lam-
kvereniging Veronica uit
'f Francke aan de Badhuis-
Dirk van de Voorde zorgt
onken. De man werd aan-
uden op de Hengstdijk-
aat. Hij blies op het bu-
in Hulst 410 ug/1.
euzen - Een 29-jarige au-
obilist van Terneuzen ves-
e gisternacht de aandacht
ich door met gierende ban-
weg te rijden in de binnen-
van Terneuzen. Bij con-
bleek dat de man te veel
gedronken. De man wei-
e verder alle medewerking
et bureau in Terneuzen.
rijbewijs is daarom inge-
en. Verder ontving hij een
aarding.
en vrijdag 22 augustus een
rmuizenwandeling in De
akman. Het vertrek is tel-
s om 22.00 uur aan de re-
ie van het recreatieterrein
De Braakman bij Hoek.
ens deze tocht zullen uilen
leermuizen te bewonderen
Voor deelname aan deze
t dient men zich telefo-
h aan te melden (0115-
730).
TSTOCHT - Aan de Reu-
oek 30 begint zaterdag 30
stus een stroopielekkers-
stocht rondom Zaamslag.
vertrektijd wordt door de
anisatie nog aangegeven,
e tocht is circa dertig kilo-
-jter lang en gaat, lpogp dijken
kreken in het polderland-
ap. Onderweg wor^p, kof-
geschonken en een picknick
~orgd in een boomgaard,
der zal er een bezoek wor-
gebracht aan het Schel-
-useum van G. de Zeeuw
Zaamslag. Aanmelden voor
e fietstocht is noodzakelijk
kan via de volgende tele-
nnummers: 0115-431223 of
5-431697.
t was de tweede seizoensze-
voor de Sluiskillenaar die
der in eigen woonplaats
n. In totaal kwamen 33 rij-
s uit op het goed liggende,
elle parcours aan de Staten-
k.
tslag: 1. Berry Dallinga (Sluis-
2. Huib Moerman (Philippi-
3. Etienne de Bruyckere (Bel-
58,05 mpm: 1 en 3. A. van Pae-
ïl, 2 en 5. P. Baecke, 4. Gijstel-
as.
Snelvliegers Oostburg, 185 dui-
n, 1211,53 mpm: 1 en 7. J. de
iet, 2. W. Daansen, 3,6,8 en 10.
van Hee, 4. Ad. Scheele, 5. M.
djsse, 9. L. Risseeuw.
5 Postduif Heikant, 176 jonge
iven, 1253,47 mpm: 1. C. Wee-
aes, 2,3 en 5. Em. de Beule, 4. E.
rschueren, 6. Ch. de Beule, 7. L-
lam, 8. J. Leenknegt, 9. Cl. Thui,
Ch. de Brouwer.
Getrouwe Duif Cadzand, 218
liven, 1211,79 mpm: 1. P. Goos-
n, 2 en 6. C. Riemens, 3. D. van
srkhoven, 4,8,9 en 10. D. van
lute, 5. W. de Die, 7. J. van de
asse.
cht voor Allen Sluis, 105 duiven,
03,44 mpm: 1,3,8 en 10. combi-
tie Coppens-Baert, 2,4,5,6,7 en
F. Baas en zoon.
Reisduif Philippine, 151 dui-
n, 1250,15 mpm: 1 en 10. Ram-
iloo-Wiskerke, 2. J. Kornelis, 3
6. L. Haers, 4,5 en 7. P. Pladdet,
O. Pieters, 9. J. de Ritter.
erste de Beste Schoondijke, 91
inge duiven, 1108,74 mpm: 1,3 en
Temmerman-Buijze, 2,4,5,6,8
9. E. de Wever, 7. A. Steurrijs en
ion. Met 36 oude duiven, 1188,50
pm: 1 en 3. J. Huigh, 2. A. Steur-
js en zoon, 4. C. Boogaard, 5. W.
m de Velde.
imenspel Hulst/St.-Jansteen,
55 duiven, 1263,90 mpm: 1,6 en 9.
d. van Goethem, 2. A. de Meyer,
P. d'Hondt, 4. J. Rottier, 5. A-
m Daalen en zoon, 7. A. Diele-
an, 8. R. Vermorken, 10. E. van
eursen.
og Sneller Breskens, 178 jonge
liven, 1209,03 mpm: 1,2,7 en 9. S.
m de Lijke, 3,8 en 10. H. Mook-
)ek en zoon, 4. T. Smallegange, 5.
ibroeders Pijcke, 6. N. Vesprille.
ieuw Leven Koewacht, 56 jonge
liven, 1266,66 mpm: 1,3,4,5,6.7
l 9. R. van de Bilt, 2 en 8. R. de la
uelle, 10. R. Rotthier.
Grote Gids
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 1997
De verzakelijking
van De Boulevard
Anno 1997 heeft het Bossche zomerfestival De Boulevard weinig
tot niets meer van doen met de bevlogen alternatievelingen die der
tien jaar geleden The Boulevard of Broken Dreams begonnen. De
Boulevard wilde in de beginjaren vooral vernieuwend en spraak
makend wezen. Het huidige bestuur ziet de rol van het festival an
ders. „Het is een publieksfestival. De Boulevard heeft geen labora
toriumfunctie."
In Den Bosch begint morgen om 19.30 uurvoor de 13e keer
het zomerfestival Boulevard. Dit jaar maakt de vertrouwde
Scalawand op de Parade plaats voor de 'chaos' van La Stra
da. De nieuwe opzet van het tentenpark aan de Parade geeft
ruim baan aan de beeldende 'kunst. Het moet een levendig
rariteitenkabinet worden, waar theatermakers en kunste
naars het pubhek binnenlokken.
Naast La Strada strelen De Trap en Sonata (In)visibile het
oog en het oor. De trap voert naar een terras dat is omgeven
door 'cascade van water, geprojecteerd op beeldschermen'.
De Sonata moet een confrontatie opleveren tussen theater,
muziek en beeldende kunst.
Fort Crèvecoeur vormt het uitgestrekte decor voor Korbes,
een stuk in Brabants dialect over eenzaamheid. Op een
zandverstuiving in Rosmalen draven paarden en dansers in
Lo, een bijzondere choreografie van Kristina de Chatel. De
monoloog Grasland van Bob de Moor, met een knipoog naar
Elvis' Graceland, gaat op De Boulevard in première.
Naast beeldende kunst en theater is er natuurlijk veel mu
ziek. Raymond van het Groenewoud en slagwerklegende
Jack DeJohnette maken ondere andere hun opwachting op
het Bossche festival.
De Boulevard in het Den Bosch, van 8 tfm 17 augustus, informatie 073
6137671
Door Gerrit van den Hoven
Jean Philipse, oud-be
stuurslid van De Boule
vard, is nog steeds sponsor
van het Bossche theater
festival. Zijn studio ver
zorgde ook de lay-out van
de festivalkrant. Maar op
de officiële bijeenkomsten
van het festival voelt hij
zich niet meer thuis. „Als
je daar komt zit je tussen
de nette pakken. Het be
stuur van nu lijkt meer
geïnteresseerd in de func
tie an sich. Interessant om
erbij te zijn. Maar discus
sie en tegenspraak is er
niet meer."
Het Bossche theaterfestival is
voortgekomen uit de in
woonwagens rondtrekkende
Boulevard of Broken Dreams
die halverwege de jaren tach
tig ook in Den Bosch neer
streek. Het theaterfestival
bleek uitstekend te passen in
Den Bosch. Anno 1997 heeft
de opvolger De Boulevard
weinig tot niets meer van
doen met de bevlogen alter
natievelingen die destijds De
Parade bevolkten.
Festivaldirecteur Wim Claes-
sen zal het tegenspreken ('ik
ben sinds 1985 niet veran
derd'), maar een gesprek met
Jan van Velthoven, directeur
van uitgeverij Malmberg en
lid van het huidige bestuur,
illustreert de verandering in
het denken. Van Velthoven
spreekt management-taal
waarin termen als draagvlak,
optimalisering en haalbaar
heid kernwoorden zijn. „Het
festival is volwassen gewor
den", meent hij. „Je ontkomt
er niet aan dat De Boulevard
een afspiegeling vormt van
wat er in de maatschappij
aan de hand is."
Moet de Boulevard zich rich
ten op vernieuwend, spraak-
De bonte hoek La Strada, waar artiesten van diverse pluimage rondlopen, moet de nieuwe troef van Boulevard Den Bosch worden, foto joep lennarts
makend theater of is het zaak
om het Bossche festival een
stevigere basis te geven, met
haalbare producties? Het
vormt de kern van de discus
sies die over de Boulevard ge
voerd zijn en in de toekomst
ongetwijfeld nog gevoerd
zullen gaan worden. Jean
Philipse zat in '85 in het be
stuur van Bosse Nova dat aan
de basis stond van het huidi
ge festival. Hij zegt dat De
Boulevard er altijd op gemikt
heeft vernieuwend en
spraakmakend te wezen. In
bestuursvergadering werd
stevig gediscussieerd, vielen
soms harde woorden. Den
Bosch cq De Boulevard moest
het Avignon van de lage lan
den worden, net als de Franse
stad toonaangevend als het
om zomertheater gaat.
Het bestuur voelde aldus
Philipse veel meer voor een
themagewijze opzet, met het
plein aan de Parade als klop
pend hart. In de kring van
bestuurders heerste twijfel of
directeur Wim Claessen wel
de juiste man was om die
koers te lopen. Toen het be
stuur een artistieke leider
naast Claessen wilde zetten,
liep het mis. Claessen zag de
noodzaak niet, stelde zich
hard op en het bestuur be
sloot op te stappen.
Het huidige bestuur ziet de
rol van het festival even an
ders. „Het is een publieksfes
tival. De Boulevard heeft
geen laboratoriumfunctie. Je
moet nuchter zijn. Avignon
heeft een budget dat vele, ve
le malen hoger is dan dat van
De Boulevard. Iedereen
droomt weieens. Wat we wil
len met De Boulevard is een
publiek bereiken dat nor
maal gesproken net niet de
drempel kan nemen naar het
theater, maar die wel in de
lossere festivalopzet mee kan
doen", zegt Van Velthoven.
De kwaliteiten van Wim
Claessen staan voor het hui
dige bestuur niet ter discus
sie. Van Velthoven: „Wim
Claessen is een uitstekend or
ganisator met een goede ar
tistieke intuïtie - dan zal ik
het woord visie even niet ge
bruiken - voor wat haalbaar
is." Het huidige bestuur be
moeit zich ook niet met de ar
tistieke lijn van het festival.
Die ligt helemaal in handen
van Claessen en zijn team
medewerkers. En zo hoort
het ook, volgens Van Veltho
ven.
De splitsing der geesten is
duidelijk. De oude kern vindt
te weinig spraakmakende
producties, te weinig premiè
res in Den Bosch. De pro
grammering zou risicovoller
moeten, zegt Philipse. Het
aantal sponsors en de kaart
verkoop is toegenomen, het
festival heeft een bredere ba
sis gekregen in de stad en de
overheid subsidieert het fes
tival inmiddels, pareert Van
Velthoven.
Veel van de kritiek heeft on
getwijfeld te maken met nos
talgische gevoelens. Dat is
ook de mening van Paul
Smits, coördinator van de
Willem II en gedurende elf
jaar medewerker van De
Boulevard. „Er is nu eenmaal
gekozen voor een bepaalde
opzet en die hoef je niet
steeds te verdedigen", zegt
hij.
Maar met nostalgie alleen
kun je de groeiende kritiek
niet verklaren. Kritiek die
zich met name toespitst op de
wijze waarop het plein is in
gevuld. Terts Brinkhoff, man
van het eerste uur op de Bou
levard of Broken Dreams en
momenteel redelijk succesvol
met zijn rondreizende thea
terfestival De Parade, vindt
dat het Bossche plein weinig
sfeer biedt. Dat komt volgens
hem mede doordat Claessen-
daarvoor niet het gevoel
heeft.
De Boulevard moet zijn sfeer
kopen, zegt Brinkhoff. Hij
wijst naar zijn eigen festival,
waar artiesten die in tenten
rondom een centraal plein
spelen meer met het publiek
doen en ze ook zelf van de
terrassen gaan halen bijvoor
beeld. „Maar ik moet toege
ven, de ambiance op De Bou
levard is anders. Wim kan
ook geen geen echte verbete
ringen doorvoeren, want elk
jaar is het plein in feite weer
anders."
Volgens Paul Smits ont
breekt het op het plein aan
geschikte voorstellingen.
Theatergroepen die er spelen
hebben vaak nauwelijks na
gedacht over wat het spelen
in tenten vraagt. Hij noemt
uit het Boulevard-verleden
Medio Mei als een voorbeeld
van een voorstelling van wèl
geslaagd Plein-theater. „Dat
was een voorstelling die zich
in, maar ook buiten de tent
afspeelde. Iedereen op het
plein was er bij betrokken."
Een groot probleem noemt
hij dat veel kwalitatief goede
groepen voor De Boulevard
met zijn relatief bescheiden
budget van VA miljoen gul
den te duur zijn en dat het bij
de gezamenlijke theaterfesti
vals vaak aan daadkracht
ontbreekt om speciale pro
ducties te laten ontwikkelen.
Claessen valt, geconfronteerd
met de bezwaren, even stil.
Geeft dan toe moeilijk tegen
kritiek te kunnen. Zegt ook
dat de laatste aflevering van
De Boulevard op het plein in
derdaad weinig te bieden
had. „Het is niet geworden
wat we dachten. Toen we het
zagen, was het te laat om nog
in te grijpen. De invulling
van het plein dit jaar is het
antwoord op de kritiek. Geen
Scala-achterwand meer,
maar een bont La Strada
waar we veel van verwach
ten."
En de vernieuwingen? „Ach,
die discussie is eindeloos.
Laatst weer in Rotterdam,
precies hetzelfde. Wij hebben
in Nederland het Festival aan
de Werf in Utrecht. Dat is
vernieuwend, heeft een eigen
publiek en dat moet je vooral
zo houden. Waarom een
tweede, derde of vierde De
Werf?" Claessen ziet meer in
in de uitbouw van samenwer
king, met de Gentse feesten,
met de andere zomerfesti
vals. „Korbes, dat we samen
met het Productiehuis Bra
bant doen. Dat is nou een sta
tement, een voorbeeld van
hoe we ons willen ontwikke
len. Een eigen Brabantse pro
ductie, speciaal voor ons ge
maakt."
ZIE OOK PAGINA - D3
Door Frank Lambregts
Een prachtige gracht, een plukje kof
fieshops, kleine exotische onderneem-
stertjes in hun ondergoed achter de
ramen, live-shows met real fucking.
Amsterdam op z'n Amsterdamst. Toch
is in dit gemoedelijke Sodom en Go-
morra van de Wallen ook het hoogte
punt van devotie vlakbij, al blijkt dat
pas als je na een hoop trappen beklim
men het kerkje Ons Lieve Heer op Sol
der aan de Oudezijds Voorburgwal
binnenstapt.
In onze Gouden Eeuw heette de Oude
zijds Voorburgwal ook wel Fluwelen
Burgwal, waaruit mag blijken dat het
nier om een zeer rijk stadsdeel ging en
dat is ook aan de buitenkant van het
museumpand goed af te lezen. Op de
onderste verdiepingen van dit enige
Nederlandse zeventiende-eeuwse
woonhuis waarin Rembrandt, Ver
meer en Jan Steen zich nog een beetje
thuis zouden voelen, zwerven wat Ja
panners, Amerikanen en Nederlan
ders rond.
De eeuwenoude zwart-witte, natuur
stenen vloeren, de houten cassettepla
fonds, de ingebouwde kasten van no
tenhout, de geelgroene verftinten, het
meubilair, de zeventiende-eeuwse
schilderijen en de loeizware balken:
net staat en hangt er allemaal nog pre
cies bij zoals driehonderd jaar gele
den, toen onze voorouders de Gouden
Eeuw vierden. Het is een indrukwek
kend grachtenpand dat alle oorlogen,
modegrillen en gebreken aan ons his
torisch besef heeft weten te doorstaan.
„Voor een deel is dat te danken aan
net feit dat ffr in de achttiende eeuw
een pastoor in kwam wonen. Pastoors
waren in die tijd veelal cultuurmallo-
ten," legt Guus van den Hout, de di
recteur van het museum uit. „Ze wa
ren allesbehalve ge'ïntereseerd in de
inrichting van hun huis, deden dus
ook niet met de mode mee en lieten het
maar zo. Achteraf een geluk."
Wie de zeventiende eeuw wil bespie
den kan dat het beste hier doen. Zoals
veel cameraploegen uit heel de wereld
dat al eerder hebben gedaan, want als
er een documentaire of film over Rem
brandt of zijn tijdgenoten gemaakt
moet worden, dient dit authentieke
pand nogal eens als decor. De woon
kamer (de sael), het slaapkamertje van
de kapelaan, de keukens, het trappen
huis, het is er allemaal nog.
Het museum heet formeel Amstel-
kring, maar het heeft z'n naamsbe
kendheid eerder te danken aan de
subtitel Ons Lieve Heer op Solder en
zo moet het maar blijven ook. Deze
wat mystieke naam roept vraagtekens
op. Wat moet een mens zich voorstel
len bij Jezus op een zolder? Bovendien
heeft het iets vertederends. Het gaat
dan wel over de christelijke religie,
maar vat het niet te zwaar op, het is
tenslotte maar op zolder. Katholiek op
z'n Brabants.
Een klein stukje geschiedenis, dat het
ontstaan van het kerkje verklaart: in
1578 raakten de katholieken vanwege
de Reformatie hun kerken kwijt aan
de protestanten. De katholieken
moesten op andere plekken hun mis
sen opdragen.
Van den Hout: „Het was niet zo dat de
katholieken him godsdienst niet
mochten uitoefenen. Ze mochten dat
echter alleen doen in kerken die van
buiten niet als zodanig herkenbaar
waren. Kerkjes bouwen in particulie
re woningen mocht wel en zo is rond
1660 deze kerk op zolder ontstaan."
„De naam Ons Lieve Heer op Solder
raakte in het midden van de vorige
eeuw in gebruik," vervolgt Van den
Hout. „Toen was het een soort scheld
naam, omdat de gelovigen zoveel
trappen omhoog moesten voordat ze
de mis konden bijwonen. Nu is het een
koosnaampje geworden. En het klinkt
inderdaad Brabants.
En zo klinkt hij zelf ook nog een beet
je. Van den Hout is immers een Bra
bantse katholiek uit de Sint Janstraat
in Oosterhout. Sinds een jaar of acht
is hij directeur van dit Amsterdamse
katholiek museum. Toch vertegen
woordigt dit grachtenpand vol katho
lieke kunst voor hem geen stukje Bra
bant.
„Nee, dit is een typisch Amsterdamse
aangelegenheid," zegt Van den Hout.
„Katholieken waren hier natuurlijk in
de minderheid. Die hebben veel har
der moeten vechten voor hun vrijheid
dan de Brabanders. In het noorden
zijn de katholieken ook wat calvinisti
scher."
De schuilkerk aan de Voorburgwal
was een initiatief van de rijke koop
man Jan Hartman, die het gehele
pand inrichtte volgens de mode van de
midden-zeventiende-eeuw; het Hol
lands classicisme. Die stijl is geba
seerd op de klassieke oudheid en
wordt gekenmerkt door een sterk ont
wikkeld gevoel voor verhoudingen en
symmetrie. Een barokkerk op de bo
venste verdieping, onder de indruk
wekkende hanebalken, mocht daarbij
niet ontbreken.
In 1795 werd de godsdienstvrijheid
afgekondigd en enige jaren later wer
den, met name in het zuiden, veel ker
ken weer teruggegeven aan de katho
lieken. Ons Lieve Heer op Solder bleef
echter tot ver in de negentiende eeuw
in gebruik. Pas toen in 1888 de St. Ni-
colaaskerk, tegenover het Centraal
Station, in gebruik werd genomen
werd de schuilkerk overbodig. Een
groep historici, verenigd in de Amstel-
kring, zag echter op tijd de historische
waarde van het pand in en toverde het
om in een museum.
Het kerkje wordt nog steeds gebruikt
voor huwelijken en concerten.
„En op kerstavond vieren we hier
twee stampvolle nachtmissen," zegt
Van den Hout. „Dan wordt het com
plete Rijke Roomsche Leven hier weer
uit de kast gehaald."
In vitrinekasten staat het oogverblin
dende deel van die rijkdom uitgestald:
monstransen van ambachtelijk goud
en zilversmeedwerk in barok-, maar
ook in art-decostijl.
Van den Hout kwam hier een jaar of
vijftien geleden voor het eerst om sta
ge te lopen voor zijn studie kunstge
schiedenis. „Ik was gelijk verkocht,"
zegt hij. „Ik houd wel van de pracht en
praal van katholieke geloof. Uiteinde
lijk ben ik hier, op 30-jarige leeftijd,
directeur geworden. Ik ben er best
trots op dat het museum in mijn perio-
'de van 20.000 bezoekers per jaar naar
60.000 is gegroeid. Vóór mijn tijd was
het een soort oudheidkamer, een beet
je een stoffig instituut. Nu is het een
museum met aanzien geworden. De
collectie is de afgelopen tijd flink uit
gebreid. Veel spullen uit Amsterdam
se kerken die gesloten werden, zijn
hier terecht gekomen. Wij meten ons
met het Rembrandthuis, het Amster
dams Historisch Museum en het
Rijksmuseum. We hebben dezelfde
professionele manier van werken,
maar natuurlijk een hele andere col
lectie. Het gebouw is onze Rem
brandt."
Naast de vaste collectie zijn er in het
museum regelmatig bijzondere ten
toonstellingen te zien. Tot 19 oktober
wordt er geëxposeerd door de van oor
sprong Bredase kunstenaar Clemens
Merkelbach van Enkhuizen, winnaar
van de allereerste Sint Joostpenning
(1958). Hij heeft, naast portretten,
veel tekeningen en aquarellen van
beeldbepalende panden in Amster
dam gemaakt, waaronder de sloop
van veel neo-gotische kerken. Een be
langrijk deel van zijn inspiratie vindt
hij in de sloop van Sint Barbarakerk
aan de Prinsenkade in Breda, waar hij
tegenover woonde: „Dat is bijna der
tig jaar geleden, maar daar ben ik nog
altijd kwaad over."
Museum Amstelkring (Ons Lieve Heer op
Solder). Oudezijds Voorburgwal 10, Amster
dam. Maandag tot en met zaterdag geo
pend van 1 0.00 to 17.00 uur. Op zon en
feestdagen van 13.00 tot 17.00 uur.
Het interieur van de Amsterdamse schuilkerk Ons Lieve Heer op Solder.
SI
