Weekend
1997 wordt een goed jaar voor graancirkels
In het stadje
Wmm
Groen
DE STEM
1997 wordt een goed jaar voor
graancirkels. Er zijn er alleen in
Nederland al bijna dertig gesig
naleerd. Wat zijn dat, die figu
ren in het koren? Zijn ze het
werk van lolbroeken? Is het een
waarschuwing van Gaia, de
geest van de aarde? Moeten we
denken aan een bezoek van
energiewezens, aan plasma vor
tex of microgolven uit de mag
netron? De stand van zaken.
.:-v-
v, Y"
Ze is mooi. Ze heeft geen
hoedje op haar dikke hart
gezicht vallen. Ze mist ee
Maar dat wordt goedgem;
spierde billen en haar brei
Denkend aan kamperen
kenland zie je de beelde:
jongelui met een rugzak
'campingvlucht' naar gi:
gen en alleen naar een c
gaan als ze niet op het s
mogen slapen. In werke
blijkt er elk soort kamp*
kantie mogelijk, op som
beste en altijd op valient
kope terreinen.
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1997 Qjl
Groen is van de nieuwste tijd. Bewust groen in
elk geval. Een wandeling door het dichtstbij
zijnde museum voor oude kunst bewijst dat het
vroeger anders was. Natuur was overal. Bossen,
bosschages en struweel groeiden zonder dat er
veel mensenhand aan te pas kwam. Geen pla
nologie, geen milieueffectvoorziening, bomen,
planten en bloemen schoten simpelweg op. Be
halve waar de aanzienlijken huisden. Die hiel
den tuinen, perken en prielen. Van steeds wis
selende stijl, mode en snit, maar altijd met het
zelfde doel. Verpozing en versiering. Natuur
werd in hun handen cultuur.
Naderhand ook voor de minder vooraanstaan
den. Dorpen werden steden en die steden wer
den vervolgens groter en raakten dichter be
bouwd. Frisse lucht en ruimte ontbrak. De rij
ken trokken naar buiten en bouwden hun zo
merverblijven langs de Vecht of langs de Loire.
Voor de massa resteerde niet veel meer dan be
domptheid en de ziektes van de vochtige sou
terrains. En dus sioeg de liefdadigheid toe. Een
licht- en luchtdiakonie.
In Amsterdam kwamen in de vorige eeuw de
eersten en kapitaalkrachtigsten bijeen om met
eigen middelen een volkspark op te richten.
Aandelen werden uitgeschreven, een zompige
plek gedraineerd en het Vondelpark verrees.
Een groene long voor een wereldstad in adem
nood. Burgemeesters, industriëlen, medici en
vakbondsleiders streden voor groene vlekken
in de nieuwe buurten, zodat de arbeiders zich
na gedane arbeid konden vertreden, de kinde
ren uitgelaten konden worden en de virussen
verdreven door zon en chlorofyl. De Amster
damse Wertheim- en Sarphatiparkjes zijn het
resultaat.
In bijna alle grote steden ging het op vergelijk
bare wijze. New York kreeg zijn Central Park,
Londen Hyde Park en de Kensington Gardens
en in Parijs werd het oude terrein van de dak-
pannenbakkerijen met behoud van naam door
Le Nötre omgevormd tot de Jardin des Tuile-
ries.
Niet al het grootstedelijk openbare groen is op
deze manier ontstaan. Universiteiten hadden
eertijds voor het onderwijs in de biologie en
geneeskunde behoefte aan eigen kwekerijen
van kruiden en exotische planten. Zodoende
kon praktijkgericht en aanschouwelijk onder
richt gegeven worden. Prestigieuze horti bota
nici waren het gevolg. Daar groeide een
vreemdsoortige, onbekende flora. En niet als
de wilde-dierenverzamelingen werden ze een
attractie voor bezoekers. Dat zijn ze gebleven,
ook na openstelling voor de massa. De Parijse
Jardin des Plantes is bijvoorbeeld zowel be
zienswaardigheid voor toeristen als ontmoe
tingsplaats voor jong geliefden en oma's met
oppasfunctie.
De oude pronk- en lusthoven van adelijke af
komst raakten in de loop van de geschiedenis
eveneens hun bijzondere status kwijt. Binnen
stedelijke paleistuinen werden na de val van de
aristocratie aangepast en opengesteld voor het
publiek. De honderd hectaren Gorkipark in
Moskou zijn in het begin der Stalintijd zo ont
staan. Keizerlijk en grootvorstelijk groen werd
samengevoegd en, omdat de jonge communis
ten vreesden dat de arbeider niet goed raad
wist met zijn vrije tijd, kwamen er niet alleen
zonneweiden, roeivijvers en wandelpaden,
maar ook pretparkinstallaties en kermisattrac
ties. Net als in het Prater te Wenen. Voor de
buitenlander een bezienswaardigheid door het
reuzenrad, voor de eigen bevolking veel be
kender vanwege de bijzondere bomen, planten
en gewassen. Maar vooral door de vijf kilome
ter lange Kastanje-allee, in ongemotoriseerde
tijden een ideale plek voor de vrijgezelle pan
toffelparade.
De stadsmens houdt van natuur, maar hij moet er
wat bij kunnen drinken. Het Prater staat daarom
vol, net als het Gorkipark, met plekken van zoge
naamde rust. In Wenen bierlokalen, Weinstuben
en koffiehuizen. In Parijs in de Jardin de Luxem
bourg, eveneens een voormalige paleistuin be
gonnen door Maria de Medici, zijn het niet veel
meer dan terrassen, kiosken en banken, waarop
naar elkaar dorstende jeugdigen en minder wel
voorziene ouderen zich in de zelf medegebrach
te versnaperingen kunnen verlustigen.
Natuur is afgezakt tot beheersbaar cultuur
goed. En dus eist de zelfstandige moderne bur
ger die mogelijkheid ook voor zichzelf op. Een
eigen tuin, zo mogelijk met alle functies van
het openbare groen. Behalve natuurlijk die van
hondenuitlaatveldje, want poep hoort bij de
buurman op de stoep.
Op vier vierkante meter staan drie exotische
gewassen, een rustbankje, een barbecue met
simpel aan te sluiten bierpomp, een rozen-
prieeltje, een zakdoek liggazon en een toe
zichthouder. Voor de laatste is wat weinig wan
delruimte en dus wordt volstaan met een af
beelding in steen. Een norse Oost-Europeaan
met puntmuts.
Groen is nastrevenswaard voor iedereen. Be
halve vanzelfsprekend voor de professional.
Die is tot industrieel agrariër geworden en be
kommert zich nog slechts om quota, vervoers-
vergunningen en investeringssubsidies. Maar
de kleine burger is op groen. De politiek beseft
dat en de autoriteiten weten het. Elk uitbrei
dingsplan voorziet in plannen voor bodembe
dekkers, trapveldjes en florale bestemmingen.
Zelfs straatvegers, vuilnisophalers en boldoot-
mannen staan in een sfeer van groen. In Parijs is
schoonmaken en -houden tot 'projet vert' uit
geroepen. Eike bezem, elke overall, elk karretje
is groen. En het werkt. Parijs is schoon. Niet
groen van nature, maar groen door inzet. Het
ultieme resultaat van natuur die door mensen
hand omgebouwd is tot dagelijkse cultuur.
Door Jan Koesen
De cirkels waren volmaakt. Ik zette
mijn bommelschoenen in de
Zeeuwse klei, pakte de GSM en
klapte mijn palmtop open. Volgens de deskun
digen moest nu de energie van Gaia zelve, de
geest van de Aarde, mijn elektronica verzieken
en mijzelf en passant naar een hoger niveau
tillen. Maar de telefoon deed het prima toen ik
de redactie belde en mijn computertje knorde
even zorgvuldig als voorheen. En de kater van
gisteravond bleef hangen. Ik liep douchend on
der kosmische stralen naar de rand van de cir
kel en kon bewondering niet onderdrukken.
Als dit een grap was, was het een uitzonderlijk
zorgvuldig uitgevoerde grap. De drie grote cir
kels waren mathematisch precies, evenals de
subcirkels die zich voegden tot een spiraal. De
halmen op de grond lagen gespreid op de grond
alsof een decorbouwer met een ziekelijke hang
naar perfectie ze een voor een had opgetild en
gearrangeerd.
De graancirkels zijn er weer. 1997 zal een
hausse te zien geven. Ook Nederland wordt
rijk bedeeld. Tot dusver zijn er al bijna dertig
cirkels gesignaleerd en de specialisten die zich
cerealogen noemen, snellen gemotiveerd van
hot spot naar hot spot. Vorig jaar verschenen
er honderd formaties in ons landschap. Bij el
kaar heeft de wereld nu 5000 cirkels gezien,
niet alleen uitgevoerd in graan, maar ook in
andere oppervlakten: gewassen, sneeuw, nat
asfalt, ijs, bossen, kortom alles wat een afdruk
achterlaat. Bescheiden buigt zich nu ook de
wetenschap over het fenomeen, hoewel zij
nauwelijks haar gêne kan onderdrukken.
Vier meningen beheersen de debatten over de
oorsprong van de cirkels. Daar zijn allereerst
de sceptici die achter de constructies grappen
makers vermoeden. Voorts is daar een grote
groep die er heilig van overtuigd is dat hier
sprake is van kosmisch ingrijpen. Vingeraf
drukken van God, als het ware. De aarde zelve,
ufo's en energiewezens willen ons middels de
cirkels wijzen op de verwoestende uitwerking
van de mens op onze planeet. Dan zijn er we
tenschappers die schermen met begrippen als
plasma-vortex en stationaire wervelwinden en
die in labs met bolbliksems en microgolven de
verschijnselen willen imiteren. En tenslotte
zijn er kalmere wetenschappers die nog geen
oordeel klaar hebben, maar die de verschijnse
len objectief willen onderzoeken, overigens
zonder gejen van hun collegae.
Graanduivel
De graancirkel wordt overal gesignaleerd be
halve in China en in Zuid-Afrika. Hij bestaat
al eeuwen. Een Engelse gravure uit 1678 toont
een duivel die het koren maait. Daar hoort een
stichtend verhaal bij. Een boer uit Harfordshi-
re krijgt bonje met een maaier die te veel loon
vraagt. „Nog liever laat ik de duivel mijn
graan maaien," roept de agrariër uit. Des
nachts daalt in een vlammende wagen Satan
neer en maait anderhalve are in een cirkelvorm
'zo als geen sterveling het had kunnen doen'.
Er zijn veel nepcirkels, erkennen de cerealo
gen. Maar er zouden ook echte zijn. Dr. ir. El-
tjo Haselhoff, natuurkundige te Eindhoven, is
lid van het Centre for Crop Circle Studies, in
1990 in Engeland opgericht, met filialen over
zee waaronder in Dronten. Hij biedt geen ver
klaring aan, maar wel vragen waarop hij het
antwoord eist. „Ik ben als wetenschapper pas
in de fase van waarnemen. En ik neem biofysi-
sche zaken waar waarvoor ik geen verklaring
heb. Zo is het kiemgedrag van zaden binnen de
cirkel significant anders dan daarbuiten. Ze
zijn vier tot vijf maal groter dan de normale
zaadjes. Ook de knopen van de halmen binnen
de cirkel zijn aanmerkelijk dikker. En dan is er
nog de redoxtest die het geleidingsvermogen
van de halmen bepaalt. Ik weet niet wat de cir
kels zijn, en ook niet hoe en waarom ze ge
maakt zijn. En ik verwelkom daarom elke
scepsis, ook grappenmakers, iedereen mag op
zijn manier meedoen aan dat onderzoek. Maar
helaas is er nog nauwelijks sprake van serieu
ze wetenschappelijk belangstelling voor dit
onderwerp."
Volgens Haselhoff zijn de cirkels niet zomaar
te imiteren met een plank en een touw, zoals
zovaak geopperd. „Dat hebben wij natuurlijk
ook geprobeerd en onze cirkels hadden lang
niet zo'n regelmatig patroon en bovendien wa
ren onze halmen geknakt, terwijl die van de
echte cirkels niet geknakt zijn, maar gebogen,
zoals het lijkt of ze zo gegroeid zijn. Het gewas
is nergens beschadigd. Ook zijn er geen voet
stappen van en naar de cirkels. Er is een sterke
organisatie nodig met goed op elkaar inge
speelde mensen om binnen enkele uren in het
IHKM
i'vhi-A'Y
Er zijn eenvoudige cirkelsmaar de laatste tijd worden ze steeds fraaier.
FOTO ANP I
Vingerafdruk van God
donker op een afgelegen plek zo'n gave cirkel
te maken. En zouden er echt wel vijfduizend
grappenmakers zijn geweest overal in de we
reld met tientallen jaren hetzelfde idee? Dat
lijkt me hoogst onwaarschijnlijk."
In Engeland, waar het bovennatuurlijke zeer
bemind wordt, waren in de jaren zeventig de
cirkels hét onderwerp van gesprek. Zelfs de
koninklijke familie bemoeide zich ermee, als
mede de regering en het leger. Maar de belang
stelling nam terstond af toen twee zestigjarige
kunstenaars uit Southampton, David Chorley
en Douglas Bower, verklaarden verantwoor
delijk te zijn voor alle graancirkels in de der
tien jaar daarvoor. Zij gaven met veel gevoel
voor public relations demonstraties van hun
bedrog. Hun cirkels konden echter niet tippen
aan vele andere cirkels en bovendien vermoed
den cerealogen een vuige commerciële hand
achter de bekentenis van Dave en Doug. Ze
zouden met hun verhaal aanspraak willen ma
ken op een zeer groot geldbedrag uitgeloofd
door een Engels tijdschrift. En bovendien was
het godsonmogelijk dat ze al die cirkels in En
geland hadden gemaakt, cirkels op honderden
kilometers van elkaar. Doug en Dave waren de
eerste hoaxers, makers van nepcirkels en zij
kregen vele volgelingen.
Toen stonden enkele heren met wetenschappe
lijk aanzien op. Zo was daar de Amerikaanse
biofysicus dr. William Levengood die ontdekte
dat de knopen in de stengels van het platgesla
gen graan in een formatie dikker waren dan
daarbuiten. Nog sterker, hoe dichter bij het
middelpunt van de cirkel, hoe dikker ook die
knopen. Dat kon niet door een simpele mecha
nische kracht veroorzaakt zijn, zoals wind
hoos, wals of helikopter, want hoe wist zo'n
platgeslagen halm dat hij in het midden van de
cirkel lag en dus meer moest opzwellen dan
halmen aan de buitenkant?
Levengood ging zelf cirkels maken, maar kon
het knoopeffect niet imiteren. Voorts onder
zocht hij het kiemgedrag. Zaad uit cirkels die
later in het seizoen onstonden bleek veel snel
ler te groeien. Cirkels gemaakt door hoaxers
vertoonden niet die biofysische mutaties. Met
behulp van microgolven, de magnetron dus,
kwam Levengood aardig in de buurt van ge
bogen en niet geknakte halmen. De Leven-
good-test is nu de toetsteen van cerealogen. Is
een cirkel echt, of nep? Maar of Levengood
zelf deugt, daar twijfelen andere geleerden
aan.
Lichtwezens
De graancirkels zijn ook voer voor mystici. Zo
zouden er vreemde lichtverschijnselen zijn ge
signaleerd plus rare energievormen, en daar
waren uiteraard de vliegende schotels voor
verantwoordelijk, aldus de esoterische goege
meente. Een van de vertolksters van de kosmi
sche krachten is Janny Post uit Tilburg die het
antwoord met galactische zekerheid weet. Cir
kels zijn krachtvelden gemaakt door de ener
giewezens van de Pleiaden, een sterrengroep.
Die sterrenbewoners parkeerden hun licht-
voertuig in ons koren, want koren is het we
zenlijkste immers van de natuur, de voeder van
de mens sinds het ontstaan van de geschiede
nis. En dat deden die Pleiaden om ons wakker
te schudden. De mensheid is bezig haar erf
goed, de aarde, te verklooien.
Janny wijst de weg. Ze kreeg na twee auto-on
gelukken bezoek van een soort van engelen en
weet nu dat haar ziel van de planeet Zantus
stamt. Elvis is niet dood, hij is terug naar Zan
tus. Janny heeft een lichtfeest bij de vermaar
de Jomanda georganiseerd en verstrekt nu the
rapie die niet door het ziekenfonds wordt ge
dekt.
In de jaren tachtig opperde dr. Terrence Mea-
den, meteoroloog, zijn gedachtengang die eerst
aanvaard werd en toen ineenschrompelde. De
cirkels hadden een volstrekt natuurlijke ver
klaring, en wel een meteorologische. Zo zijn er
stationaire wervelstormen en 'dustdevils' (van
die draaiende zandwervelingen in de woes
tijn), maar ook, aldus Meaden, is er de plasma
vortex. Een stof heeft vier vormen: water kan
vast zijn (ijs), een vloeistof (water), een gas
(damp), maar ook plasma. Dan moeten er wel
uitzonderlijke omstandigheden aan te pas ko
men, zoals de verbijsterende hitte van de zon.
De atomen en hun omcirkelende elektronen
hebben dan voorgoed afscheid van elkaar ge
nomen en zweven in chaos door elkaar. Welnu,
zei de prof die daarvoor gestudeerd had, 'een
onbekende helikale of toroidale kracht met se
cundaire elektromagnetische eigenschappen
opgeroepen door zelf-elektrificatie' sloeg neer
op de aarde en vormde daarbij cirkels. En pas
sant werden daarmee de lichtverschijnselen
verklaard. Hoe zo'n plasma vortex ontstond op
aarde, wist Meaden helaas niet, maar die keli
ms zou wel komen met'de tijd.
De Hengelose cerealoog Rudi Klijnstra weet
het nog veel beter. In zijn Graancirkels, codes
uit een andere dimensie (Ankh-Hermes, De
venter) ontvouwt hij een theorie die het heelal
koppelt aan oude culturen. „Persoonlijk er
vaar ik dat graancirkels een manifestatie van
een hogere werkelijkheid zijn en een interactie
van aardse en kosmische energie (waaronder
ufo's). De kracht van hun symboliek laat onze
hersencellen activeren en nodigt ons uit mee te
gaan trillen op de hogere resonanties van be
wustzijn." Klijnstra heeft vanzelfsprekend
met eigen ogen ufo's gezien, net zoals veel van
zijn vriendjes. De goede oude aarde is zo'n
beetje een galactisch Oudenrijn van ruimte
vaartuigen, suggereert de auteur.
Leylijnen
Er zijn eenvoudige cirkels, maar de laatste tijd
worden ze steeds fraaier. Rond Heerlen liggen
prachtige pictogrammen in het graan. De
mooiste cirkel lijkt op een schorpioen en kan
onmogelijk door iets meteorologisch verklaard
worden. En de cirkels liggen niet zomaar waar
ze liggen, nee, ze worden gelegd over leylijnen,
aardlijnen van kosmische energie die wijzen
naar heilige plaatsen, zoals Stonehenge. Som
mige cirkels geven toegang tot de vierde di
mensie. Tot en met het jaar 2012 kan ieder
Een
deVi
van
door die poort gaan, mits verlicht (van geest).
Ook populair is de Gaia-theorie van James Lo-1
velock. De aarde is geen eenvoudige planeet
met bergen, zeeën, woestijnen, polen en leven,
nee de aarde zelf is een gigantisch organisme,
een levend, van zichzelf bewust wezen. En
Gaia pikt het niet dat er met haar gekni
wordt en drukt haar protest in graancirkels
uit.
In Groningen zetelt de Stichting Skepsis die
zich tot taak heeft gesteld om pseudo-weten-
schap aan de schandpaal te nagelen. Secretaris
Rob Nanninga moet smakelijk lachen om
cirkels. „Ha ha, is graffiti op de muur soms ook I
door buitenaardsen gemaakt... het is te mal
voor woorden..." De cirkels, zegt Skepsis, zijn
het werk van grappenmakers die op aandacht
van de media uit zijn. Op de website van Skep
sis is zelfs een pseudo-handleiding voor het
maken van een cirkel te vinden.
Ondertussen is er met het oog op het jaar 2000
en de bijbehorende New Age een hausse in zo
geheten esoterische literatuur ontstaan: boe
ken over Gestalt, reïncarnatie, bijnadooderva-
ring, oosterse filosofieën, hypnotherapieën,
reiki-sessies, transformatiemarathons, reba-l
lancing, zweethutten, oshotraining en aroma
massage. Ook ufo's, heksen en andere bewo
ners van de achterkant van de schedel zijn ge
liefde thema's.
Boer Doeleman uit Nieuwerkerk, Zeeland, zet
een van zijn peuters recht in de stoel. Hij is de
eigenaar van 's Neerlands nieuwste cirkel. De,
landbouwer aanvaardt geen metafysica. „Op
dinsdag was er nog niks, toen ik woensdag
ging kijken waren daar opeens cirkels. Wat
dat zijn... mensenwerk, wat anders?"
Vrouw Janneke kijkt glimlachend op van het
middagmaal. Het echtpaar heeft borden ge
plant in het Zeeuwse landschap met daarop ia
zelfverzekerde grafiek het woord Cirkels, ge
volgd door een pijl. De toegangsprijs tot de
poort naar andere dimensies is een riks. 'Voor
de onkosten', verklaart Jannie. Want het leven
gaat door, ondanks de kosmos.
o De duivel maait het graan. Voorzover bekend de eerste afbeelding van een graancirkel. Engelse gravure uit 1678.
De Venus van Xantel
prachtmens dat al b;
duizend jaar op iets
trapt. Op wat? Dat weten we niet j'
is net bezig haar sandalen los te i
in bad te gaan. Of naar bed. Of on
doen die wij niet mogen weten,
mand op haar wacht. Of omdat
mand wacht.
Je ziet dan wel geen sandalen el
ters, geen handen en geen voeteij
Venus doet niettemin het onn
Met een gelaten en rustige intei|
wel.
Ik sta daar, kijk in de bronzen
haar afgebroken armen en weet
mooiste zie dat het stadje Xanter
heeft. Dan komen de vragen. Wan|
En uit welke wereld en welke
doen en laten komt ze voort?
Ik ben in het Regionalmuseum i
nenplein bij de Dom en mijn objtj
wondering is de nauwelijks veertii l
ter hoge 'Sandallösenden Venusj
officieel heet. Ze staat temidden i
andere Romeinse vondsten die il
van het stadje zijn gedaan. Ookj
Silvanus spreekt mij erg aan.
i een hoge sokkel. Naast hem dod
zich te goed aan wat loof. De b
zijn hoofd en zijn linkerarm, ma(j
er op de een of andere manier nii
als de Venus is ook hij ergens il
I van Xanten opgegraven en is oolf
I zijn tragische incompleetheid -
logische topattractie.
In het stadje aan de Nederrijn I
schiedenis pas op de plaats gemal
meinen hadden er een belangrijk
ting. Nog voor het jaar 1000
bisschoppen van Keulen er zi
bouw van een burcht. En de dub
van de laatgotische Dom marker
eens allemaal. Waar ik ook kijk
binnenstad - maar toch vooral op
platz - hebben de stadsarchitect
rijke verleden van Xanten in he
len komen. Prachtige historisc
moeten er in vrede optrekken me
gebouwen die minder dan een n
oud zijn en die nog steeds geen v
staan een verleden hebben. Maa
is alles geschiedenis of heeft alle
de geschiedenis gevoegd.
Bult
Xanten ligt op een bult die zich
zichtbaar boven het laagland op
ke oever van de Rijn verheft. D
begrepen meteen dat dat hun pl<
de keten van versterkingen, ned
en garnizoenen die ze langs de
den, nam Xanten dan ook een
plaats in. Aan de overkant lag he
mania dat zich pas veel later uit
se lethargie zou verheffen, om
Door Jan Smets
s Morgens vroeg op weg naar d
Camping Karda aan het strand v
Corfu slaapt nog bijna iedereen
bungalowtent, vouwwagen, car:
Per. Orde en netheid alom.
an komt de afdeling koepelter
