de stem
•PORT
e/telefoniste
ster
ïiebankwerker
Terwijl het oosten van Duitsland nog met de Oder worstelt, kan Po
len al de balans gaan opmaken. Nu het water uit het straatbeeld is
verdwenen, toont de achtergebleven ravage zich in al haar grim
migheid. Zoals in Wroclaw, de stad met de 72 bruggen, die in de
tweede juliweek zijn rivieren niet de baas kon. Een derde deel van
de agglomeratie, even groot als haar Nederlandse zusterstad Breda,
werd in de vloed ondergedompeld. Ten minste drieduizend mensen
raakten dakloos. Maar Wroclaw beziet zijn ramp met geheel eigen
ogen en probeert van de nood een deugd te maken.
Over de merkwaardige grappen van een burgemeester en het spoor
loze paradepaardje van een ziekenhuisdirecteur.
Smetrand
zaterdag 2 augustus 1997 d1
argen....
Liging
we interieurbouw werkzaam willen
pschiktheid vast dienstverband. Bij
Ës/ziekenverzorgsters kunnen part-
f Roosendaal. Je dient zelfstandig te
Varen te hebben tegen 's avonds en
één van bovenstaande functies
daal en Middelburg voor minimaal
Ban de stag bij verschillende bedrij-
wij op zoek naar een planner met
jl en logistiek. Heb je MBO-niveau,
ten de 25 en 30 iaar, reageer dan
eer korte termijn aangaat.
op een vakantieverras-
catures:
D B U R O
Wroclaw
maakt van
de nood
een deugd
rijen Louis Vermijs b.v.
d 22
S Breda
tieve jongedame wil
verdienen?
pijs b.v. zoekt een
ettige stem en vlotte
litiatief aan de dag weet
leeft met administratief
zou als
[team van jonge mensen.
werksfeer met een
fidere secundaire
'n haar:
leiding.
van de moderne talen,
r.
iputers.
'iensttreding.
dit al helemaal dè baan
en bondig briefje t.a.v.
:n.
Door Leo Nierse
Wroclaw drie weken na de ramp: gedupeerden gooien hun waardeloos geworden huisraad op een grote hoop. foto's leo nierse
Decorontwerpers
stofferen het
tv-scherm
Graancirkels
zaaien
vooral
verwarring
weekend
vakantie reizen
internet
et is bijna ontnuchterend, zo
droog als Wroclaw er weer bij
ligt. Op het eerste gezicht lijkt er
niets aan de hand met de Oder-stad. Een van
de chauffeurs van Breda's jongste hulptrans-
port kan bij aankomst zijn ogen niet goed ge
loven. „Ben ik hiervoor nu helemaal naar Po
len gereden?" roept hij lichtelijk onthutst.
Achttien uur en een kleine 1100 kilometer
lang hebben hem kennelijk de beelden van de
Duitse watersnood voor ogen gestaan. Maar
de woest stromende Oder verplaatst nu een
maal zelf de actualiteit. De Polen hebben hun
portie al gehad, en ze vonden het wel genoeg
zo.
Drie weken na de ramp is de actualiteit hier
alweer heel anders. Het water is dan wel ge
gaan, maar de ravage is nog lang niet verdwe
nen. Afgelopen maandagmiddag raamde oud
minister van Financiën Slawomir Najnigier,
tegenwoordig tweede man in Wroclaw, de to
tale schade op 375 miljoen gulden. „Evenveel
als onze jaarbegroting.
Zo'n bedrag verliest onmiddellijk zijn ab
stractie bij de aanblik van de bergen verwoes
te huisraad, die overal boven de achtergeble
ven stapels zandzakken uitsteken. Het water
Spoelde letterlijk het meubilair uit honderden
taizen weg. En de vreemdeling hoeft evenmin
lang te speuren naar de merktekens van het
vocht. Reeksen gebouwen zijn tot een hoogte
van een kleine twee meter boven straathoogte
verkleurd.
Het rivierwater - dat drie dagen en nachten
"leef staan eer het zich weer even onverhoeds
®zijn beddingen liet terugzakken - heeft zich
met een smetrand op de gevels gemarkeerd.
Die loopt vrijwel onafgebroken als een gore
streep over de muren van de getroffen wijken.
De op talrijke plaatsen losgeweekte bestrating
stuurt het herlevende verkeer gedurig in de
War.
Hven droog als de straten zijn de kranen.
Drinkwatergebrek teistert nog immer de
"45.000 zielen tellende agglomeratie in het
zuid-westen van het voormalige Oostblok
land. Wroclaw is gewoon aan een dagelijks
watergebruik van 180.000 kuub, maar er komt
J°g steeds niet meer dan 8000 kuub uit de lei-
"Htgen; en dat is dan eigenlijk alleen maar ge
knikt als waswater. Je kunt je ermee scheren,
®aar je tanden poets je toch maar beter met
ttessenwater.
Hd grootste waterwingebied van de stad is
aog niet leeggepompt en ook de watercentrale
"rijft nog minstens drie weken buiten wer-
™g- Rantsoenering is onvermijdelijk gewor-
f® navrant contrast daarmee staat de natte
""Herkant van de stad. Niet alleen de bodem
js doorweekt, duizenden" kelders zullen voor-
°P'g vol moeten blijven staan met het door
riooldrab, kadavers en chemisch fabrieksafval
vervuilde water. Leegpompen durft de ge
meente niet aan, wegens het gevaar van in
storting. De panden zouden het plotselinge
drukverschil niet kunnen doorstaan. Die vrees
is gewettigd. Want het zijn uitgerekend de ou
de wijken - met hun sterk verarmde popula
ties - die het zwaarst te lijden hebben gehad.
De huizen verkeren er in deplorabele staat.
Aan panden die even oud zijn als onze eeuw, is
al sinds de Tweede Wereldoorlog geen onder
houd meer gepleegd. Datzelfde geldt voor de
laatste vooroorlogse stadsuitbreidingen aan
de westrand van Wroclaw, gebouwd door de
Duitsers, toen de stad nog Breslau heette. Na
de overdracht aan Polen in 1945 begon het
nieuwe stadsbestuur met nieuwbouw in de
laaggelegen delen van het buitengebied. Deze
wijken in de voormalige Duitse waterlinie lie
pen drie weken terug als eerste vol.
De nieuwe stadsdelen en de wijken waar de
gemeente Wroclaw wél in stadsvernieuwing
heeft geïnvesteerd, zijn wonderlijk genoeg
niet aan de woede van de rivier ten prooi ge
vallen. En ook het historische centrum ont
sprong de waterdans.
Toeval? „Nee hoor, dat is de verdienste van
onze politiek. Kwestie van investeren in de
juiste gebieden," schertst burgemeester Bog-
dan Zdrojewski. Ogenschijnlijk vat Wroclaw's
eerste man de zaken wel heel erg luchtig op.
„We hebben hier de wijken Wenecja (Venetië)
en Technïka (Techniek). Ik hoef u vast niet te
vertellen welke wijk onderliep en welke droog
bleef. Wij hebben dus nu ook ons eigen Vene
tië van het Noorden," grapt hij met een ver
wijzing naar Amsterdam verder.
Galgenhumor
We ontmoeten de verbazende Zdrojewski
maandagmiddag tijdens een lunch. Aangebo
den door het gemeentebestuur aan de vier le
den van een Bredaas hulptransport, dat die
morgen medicijnen en medische hulpmidde
len heeft afgeleverd bij het zwaar gehavende -
en daarom door de gemeente Breda 'geadop
teerde' - T. Marciniak Ziekenhuis.
De burgemeester trakteert zijn gasten, onder
wie ook diverse Polen, een dik halfuur op een
stortvloed van barokke galgenhumor. De
nieuwste moppen over de overstromingen en
tal van absurdistische anekdotes. Over men
sen die hun hondje uitlieten op het dak van
hun ondergelopen woning. Of over die man
die, roeiend door de volgelopen straten, op een
kruising met nog werkende verkeerslichten
stilhield toen het licht op rood sprong; en pas
bij groen de peddels opnieuw in het water
stak. „Heb ik zelf gezien."
Hij verhaalt over mensen die, steeds luider
zingend van de wodka, verbroederden tijdens
het opstapelen van de zandzakken in hun be
dreigde straten, letterlijk een feestje bouwend.
Dat de nooddijkjes aldoende uitgroeiden tot
het T. Marciniak Ziekenhuis. Ook het hospi
taal werd door het anders zo bescheiden
stroompje langs de achterdeur verschalkt. Het
vuile water vulde het totale keldercomplex en
zette de eerste verdieping blank tot een hoog
te van 1,75 meter.
Het ziekenhuis vormt een verhaal op zichzelf,
dat niet los staat van de jumelagegemeente
Breda, die zich inmiddels over het 505 bedden
tellende hospitaal heeft ontfermd.
Om te beginnen heeft Breda twee hulptrans
porten voor het 'Marciniak' opgezet. De twee
de zending werd afgelopen maandagochtend
door waarnemend-gemeentesecretaris G.
Adriaansen hoogstpersoonlijk bij het hospi
taal afgeleverd. Kon-ie meteen, ter rappor
tage aan B en W, zelf de schade in ogen
schouw nemen, en uit de mond van de directie
de noden van het geadopteerde ziekenhuis
optekenen.
Tijdens het gesprek met de Bredase 'gezant'
becijfert medisch-directeur Marek Nikiel de
totale overstromingsschade aan zijn instelling
op zes miljoen gulden. Hij reageert vervolgens
nogal selectief op de aangeboden hulp vanuit
het Bredase bedrijfsleven, maar toont zich
daarentegen zeer geïnteresseerd in de
100.000 die de gemeente Breda vorige week in
een hulpfonds heeft gestort, ter bekostiging
van hulpgoederen voor Wroclaw. Of Adriaan
sen dat geld misschien heeft meegebracht?
Klein misverstand.
De kennismaking met de ziekenhuishuisdirec-
teur blijkt hoe dan ook een aparte ervaring.
Zo schuwt Dr. Nikiel korte beantwoording
van zakelijke vragen. Die roepen onverander
lijk historische overzichten en statistische
verhandelingen bij hem op, aan het eind
waarvan zo nu en dan een concrete medede
ling te noteren valt.
Natte apparatuur
Uit zijn uitspraken blijkt in ieder geval wel,
dat Nikiel de enorme hospitaal-kelders als
zijn prijzenkast beschouwt, veel meer dan de
rondpit haveloze patiëntenafdelingen op de
hogere verdiepingen.
Allerlei technische installaties staan daar be
neden opgesteld, van een dialyse-station tot
en niet sterilisatie-ovens. In die onzalige drie
dagen dat de Traugutta-straat blank stond,
weekte het water de muren van de nu aarde
donkere kelders tot een schimmelig craquelé,
en kroop de drab in Nikiels trotse apparatuur.
Herhaaldelijk verhaalt hij treurig over het
krap twee maanden oude ketelhuis, waarin de
ziekenhuisleiding 'na lang sparen' een bedrag
van zes ton investeerde. „Volledige reparatie
is onontbeerlijk voor de heropening van ons
ziekenhuis.
Slechts één schadepost is groter, benadrukt
dr. Nikiel voortdurend: de tomograaf. Dat de
ze CT-scan onder water verdween, betekent
volgens zijn zeggen een groot verlies voor de
gehele regio Wroclaw. „Er zijn maar drie van
deze apparaten in heel Laag-Silezië. Een be
langrijk deel van de diagnostiek in dit deel
van het land is nu dan ook weggevallen."
Zijn tomograaf was reddeloos verloren, meldt
de geneesheer-directeur, die het onfortuin met
veel gevoel voor drama schildert. De vracht
auto had buiten staan wachten, klaar om het
kostbare apparaat naar drogere oorden te ver
voeren. Maar er was geen beweging in het 1,8
ton wegende gevaarte te krijgen. „Er hoorden
eigenlijk wieltjes onder te zitten, maar die wa
ren er niet. En trouwens, er zaten ook nog tra
lies voor het kelderraam, dus uittakelen ging
al net zomin."
De waarde van zijn CT-Scan laat dr. Nikiel
consequent ongenoemd. „Moeilijk te zeggen,
want sommige onderdelen bleken demontabel
en konden dus weer wel in veiligheid worden
gebracht."
Sleutel zoek
En er blijft nog iets onopgehelderd.
Tijdens een uitputtende rondleiding door de
kelderverdieping, waarbij de directeur nog
geen ondergelopen bezemkast ongeopend laat,
blijkt de deur met het opschrift 'Tomograaf'
aanvankelijk op slot. De sleutel is zoek. Als
die later toch tevoorschijn komt en de deur
opgaat, is de kamer leeg. De onverzettelijke
tomograaf wordt verder nergens meer waar
genomen.
Tijdens zijn hilarische lunchgesprek, enkele
uren later, bevestigt burgemeester Zdrojewski
uit zich zelf dat 'er lange tijd helemaal niets
aan het Marciniak Ziekenhuis gedaan is'.
„Maar daar willen we, met uw hulp, nu snel
mee beginnen."
Er is meer waarmee Wroclaw snel aan de slag
wil, aldus de burgemeester: de stadsvernieu
wing in de veel te lang verwaarloosde wijken.
„Dat zijn dezelfde gedeelten waarin het water
zo hoog heeft gestaan. Uitstekende aanleiding
toch, alleen zeggen we dat natuurlijk niet te
gen Warschau," laat hij zich ontvallen.
Zdrojewski's vrijmoedigheid werpt meteen
wat meer licht op de plaatselijke strategie, die
niet enkel door het stadsbestuur maar ook
door bestuurders uit de particuliere en de
zorgsector gevolgd zal worden. Nu Wroclaw
de aandacht van de wereld op zich gevestigd
weet en de hulp van alle kanten toestroomt, is
het vastbesloten van de watersnood een deugd
te maken.
De burgemeester kan het schertsen alweer
niet laten, als hij opgeeft over de publicitaire
vaardigheden van zijn stad. „Eerst hadden we
de Paus op bezoek, vervolgens uw koningin en
nu weer de watersnood. Wroclaw werkt hard
aan zijn naamsbekendheid."
Opnieuw klinkt er vaag iets als een tweede be
tekenis mee in de badinerende woorden van
de burgemeester. Zdrojewski zei het zelf: zijn
grappen dienen soms een ernstig doel.
Computer verstaat Nederlands
sociale ontmoetingsplaatsen, vindt hij goed
voor het moreel van de getroffen stad.
„Er gebeurden in die bange dagen dus ook een
hoop leuke dingen. Daar moet je oog voor
houden, want grappen blijven maken is de
enige manier om te voorkomen dat Wroclaw
aan een verlammend overstromingssyndroom
gaat lijden. We moeten dóór."
Overlevingsstrategie
Humor als welbewuste overlevingsstrategie.
Dat Bogdan Zdrojewski vervolgens met een
stalen gezicht beweert dat zijn stad over twee
maanden de ergste slag reeds te boven kan
zijn, zal wel in dezelfde richting gezocht moe
ten worden. Op even luchtige toon schetst hij
de grootste natuurramp die zijn stad zich kan
herinneren.
De laatste grote vloed was precies een halve
eeuw geleden, in de zomer van 1947. En de
laatste keer dat de stad, inclusief het centrum,
geheel blank stond, was in 1903. „Het rivier
water stroomde toen met een snelheid van
2400 kubieke meter per seconde de stad in. De
rivier- en slaperdijken die onlangs doorbra
ken, zijn destijds opgeworpen. Ze waren bere
kend op de hoogste waterstand die we ooit ge
kend hebben. Maar op 11 juli stroomde het ri
vierwater met een snelheid van 3400 kuub per
seconde. Toen was het gebeurd met ons."
En niet alleen met de stad, maar ook met de
ommelanden. Complete dorpen zijn wegge
spoeld, toen de voortrazende Oder bij de 70
km zuidelijker gelegen stad Opole letterlijk de
snelweg naar Wroclaw nam. Van Katonice -
woonplaats van 120 families - was zelfs alras
niet veel meer terug te vinden dan een handje
vol drijfhout.
De verwoestingen in Wroclaw zelf kunnen
daarentegen niet op het conto van de Oder bij
geschreven worden. Grootste boosdoener
blijkt de Olava te zijn geweest. De parallel aan
elkaar stromende rivieren traden alletwee
buiten hun oevers. Toen 20 kilometer ten zui
den van Wroclaws binnenstad een dijk het be
gaf, konden de opgezwollen watermassa's zich
bij Siechnice, dat het zwaarst werd getroffen,
samenvoegen.
In de rug
Als het ware in eikaars beddingen overstro
mend, stortten de samenzwerende gezusters
zich op de agglomeratie. Het verraad van het
water bestond eruit, dat de Olava de stad van
vrijdag 11 op zaterdag 12 juli in de rug aan
viel. Drie dagen lang stond het water twee tot
drie meter hoog in de straten. „We waren be
dacht op de dreiging van de Oder," gromt ge
meenteraadslid Michal Kaczmarek nog na.
„Maar dat het gevaar van de andere kant zou
komen, heeft echt niemand voorzien."
Een van de grootste jachttrofeeën van de Ola
va vormde het stadsdeel dat in de volksmond
de Bermuda Driehoek heet. Een verpauperde,
90 jaar oude wijk die tegen de binnenstad
aanleunt. Hier ligt aan de Traugutta-straat
Lex Schimmel en Tom Dieckman, de chauffeurs van het Bredase hulptransport, laden
de voor Wroclaw ingezamelde goederen uit.
De prettige
puinhoop
van een
Griekse camping
