ME
AING
WE
IDE
IUM
EN
De wereld is zot, alles is mogelijk' Voordeel voor de achterbank
INGEN
Eric de Kuyper terug in Oostende
KINDERBOEKEN
45.-
50.-
50.-
60.-
70.-
70.-
70.-
80.-
90.-
90.-
100.-
125.-
O nacht
al te zéér
gelukkig!
ten wij de
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
ENTE AXEL
DE STEM
KEN
D4
Boeken van en over Isaac Bashevis Singer
Zoon
Geesten
X 69
TERNEUZEN
SLUIS
u
ELIJKE ORDENING
>uders van Axel maken,
bepaalde in artikel 19a
telijke Ordening, bekend
Bijman een verzoek is
vrijstelling van het
twijk voor het bouwen
op het perceel Vaartwijk
shorende stukken liggen
3t en met 17 juli ter
fdeling V.R.O.M., voor
inen voornoemde termijn
jllege van burgemeester
ngen tegen het verlenen
naken.
n wethouders
sr, W.J. de Graaf,
.A. Luijendijk-Bergwerf.
DONDERDAG 3 JULI 1997
Kattebelletjes over
de zee en de golven
De oude herenhuizen, de vil
la's en de statige hotels uit de
belle époque zijn vrijwel alle
maal verdwenen. Bijna de hele
Belgische kust is volgebouwd
met foeilelijke flatgebouwen
die 'residenties' heten. De hui
dige architectuur is een regel
rechte ramp.
DoorJohan Diepstraten
Dit is, kort samengevat, het
standpunt van Eric de Kuyper.
Maar misschien is het wel een ge
luk dat de Belgische kust zo saai
en troosteloos is, beweert hij in
zijn nieuwe boek Met zicht op
zee, 'Daardoor word je uitgeno
digd om naar de zee en het strand
te kijken. Want wie weet, als hier
prachtige hedendaagse architec
tuur zou staan, zouden we mis
schien geneigd zijn er naar te kij
ken. En de zee verdraagt geen
concurrentie. Ze heerst absoluut,
samen met het strand waaraan ze
als enige wat frivoliteit toestaat.'
Bijna tien jaar geleden debuteer
de Eric de Kuyper met Aan zee,
dat het eerste deel van een op
merkelijke serie jeugd- en ado-
lescentieherinneringen zou wor
den. De familieleden zijn ver
trouwde personages in de Neder
landse literatuur: grootmoeder
Bontje met haar drie dochters
Jeannot, Marie-Jeanne en Julien
ne, de moeder van de kleine Eric.
Bekend is hoe Eric opgroeide in
Brussel en Antwerpen en hoe hij
zijn jaarlijkse vakantie beleefde
in Oostende.
De eerste drie delen Aan zee, De
hoed van tante Jeannot en Mow-
gli's tranen) zijn nu gebundeld in
de omnibus In de zon uit de scha
duw. Veel fantasie is er niet voor
nodig om te voorspellen dat de
volgende drie delen eveneens in
een verzamelbundel komen. Dat
zijn de delen over de tantes die
tijdens de Eerste Wereldoorlog
naar Londen uitweken - de ei
genlijke proloog - en over de pu
bertijd van Eric op het katholieke
Athenaeum in Antwerpen. De
meeste indruk maakte de be
schrijving van zijn vriendschap
met de jongen Johnny, die aan de
bloedziekte hemofilie lijdt.
De toegift zal bestaan uit Met
zicht op zee met de veelzeggende
ondertitel Aan zee - veertig jaar
later. Daarmee is Eric de Kuyper
weer terug in Oostende, de plaats
van zijn tantes. Op de plek waar
eens Résidence Royal Palace
Eric de Kuyper...alles in het teken van de golven...
FOTO TACO ANEMA
stond, is nu een flatgebouw van
zestien etages verrezen. Op de
twaalfde heeft Eric de Kuyper
een 'studio met zicht op zee' ge
kocht en hij kan nu de hele dag
staren naar het strand en de gol
ven. 'De zee kijkt mij aan, ook als
ik niet kijk,' noteert hij om aan te
geven hoeveel indruk die zee op
hem maakt. Wonen in Oostende
betekent dat alles in het teken
staat van de golven.
Een stuk strand en de zee: eigen
lijk stelt de kust van Oostende
helemaal niks voor. Geen rots
partijen in het water zoals in Bi
arritz, geen steile krijtkusten zo
als in Normandië, geen baaien en
inhammen zoals in Cornwall of
aan de Middellandse Zee. Eric de
Kuyper is niet verknocht aan
Oostende zoals de tantes. Voor
Jeannot, Julienne en Marie-Anne
was Oostende de stad van hun
jeugd, de plaats vanwaar ze in
hun verbeelding terug konden
gaan naar hun kinderjaren. Ze
tuurden in de verte, en droomden
over Dover en Londen, 'waar het
sprookjesland van de kinderjaren
werd weergevonden.'
Eric de Kuyper wordt op oudere
leeftijd niet bevangen door de eu
forie en de kinderlijke ontdek-
kingslust van vroeger. Het blijft
zelfs onduidelijk waarom hij so
wieso Oostende als tweede woon
plaats heeft gekozen. Uit alles
blijkt dat hij er weinig te zoeken
heeft, maar dat de keuze geba
seerd is op de nostalgische over
weging dat hij in Oostende zijn
wortels kan terugvinden.
Oostende is de stad van de schil
der Léon Spilliaert, die talloze
doeken van de Oostendse kust
heeft gemaakt. Dat deed hij niet
op een fotografische manier,
maar hij herschiep het bestaande
tot een eigen universum. Nee, ze
waren er aan het begin van deze
eeuw niet enthousiast over, voor
al omdat hij zo veel wegliet. Wat
Erie de Kuyper nu opvalt is dat
Spilliaert schilderde zoals een
wandelaar het landschap waar
neemt. 'Spilliaert legt dit verwij
len en dit dwalen, dit filosoferen
van het kijken vast. In de grond is
en blijft hij, als je hem toch wilt
benoemen, een symbolist, een
schilder van de trillende leegte en
de fluisterende stilte...'
Trillende leegte? Fluisterende
stilte? Het lijkt op het gestamel
van de beginnende dichter. Maar
geef eens een betere kwalificatie
van het Spilliaert-gevoel. In de
roman Belladonna denkt één van
de personages van Hugo Claus:
'Miste hij eigenlijk die Spilliaert
die jarenlang boven in zijn slaap
kamer had gehangen? Nauwe
lijks. Wat hij wel zonderling vond
en ongezond was hoe kunst je
blik kon vervormen. Zo kon hij in
Oostende geen pier, geen reling
zien of hij moest aan een Spilliae
rt denken.'
Bij het verschijnen van Met zicht
op zee heeft Eric de Kuyper laten
weten wat hem beweegt. Hij stelt
zich op als een gids die alleen
aandacht heeft voor het onbedui
dende detail. 'Ik heb een zesde
zintuig voor het oppervlakkige,'
zei hij onlangs in een interview,
'als je met mij meeloopt, zul je
iets anders beleven.' Dat demon
streert hij in zijn boek.
Hij wandelt langs de zeedijk en
vertelt uitgebreid hoe anders de
terugweg is dan de heenweg. Een
leeg strand is voor hem 'een groot
vel papier' vol raadselachtige
sporen. Tijdens zonsondergangen
ziet hij 'grandioze effecten'. Wie
niet diagonaal maar frontaal
naar de zee kijkt, krijgt een
'vreemde, afwijkende ervaring'.
Het moet een 'exquisiet genot'
zijn om te wandelen langs de
vloedlijn bij laag water. 'Je be
weegt je in een andere dimensie.'
Het boek opent met een uitspraak
van Margarite Duras: 'Er is een
ding dat ik goed kan, en dat is
naar de zee kijken' en eindigt met
een beschouwing over haar. Eric
de Kuyper heeft het niet op haar
begrepen, maar bewondert haar
als ze het heeft over banaliteiten.
'Hoe ze bijvoorbeeld over een
boodschappenlijstje schrijft, dat
ze in een van haar huizen na zo
veel jaren en zoveel andere bewo
ners terugvindt. Je moet maar
durven; je moet het maar kunnen
om van een kattebelletje een le
vensdocument te maken.'
Met zicht op zee is een aaneen
schakeling van kattebelletjes.
Zoals gebruikelijk is alles trefze
ker opgeschreven, maar daar
blijft het ook bij. Helaas bevat
het boek geen reflectie op zijn
jeugdjaren en er zijn nauwelijks
verwijzigingen naar de familie
geschiedenis. Het had wat min
der oppervlakkig gemogen.
Eric de Kuyper: 'Met zicht op zee'.
Uitgeverij SUN. Prijs: 24,50.
Door Y.Né
De Nederlandse dichter Janus
Secundus was in de zestiende
eeuw al wereldberoemd. Deze in
1511 geboren dichter werd nog
geen 25 jaar oud. Zijn sterfjaar
was tevens het sterfjaar van Er
asmus. Zij behoorden allebei tot
de humanistische beweging, die
inspiratie vonden in de klassieke
Oudheid. Voor hen betekende het
Latijn een bevrijding van de mid
deleeuwse scholastiek, die een
kunstmatige muggenzifterij was
geworden op logisch en theolo
gisch gebied. In deze tijd kwam
het protestantisme op, maar al in
de jaren dertig deed zich de con
trareformatie gelden. Na die kor
te periode van grote tolerantie
werden zowel Erasmus als Se
cundus een voorbeeld voor vele
gelijkgezinden.
Van het bekendste werk van Se
cundus, de Basia of Kussen, be
staan inmiddels vele vertalingen
in het Frans, Engels, Duits en Ne
derlands. De meest recente Ne
derlandse vertaling stamt echter
uit 1902. Gelukkig maakte
J.P.Guépin een nieuwe vertaling
van de Kussen en hij vertaalde
ook de prachtige bruiloftszang en
enkele oden en elegieën van Se
cundus. Daarnaast staat telkens
het Latijnse origineel afgedrukt.
Secundus is steeds bijzonder ver
rassend en klankrijk. Stormach
tige erotiek weet hij in een bed te
leggen van de beheerste, klassie
ke vorm. Elk gedicht is een kus en
niet een kusgedicht. Zo wordt
ook de lezer als het ware via het
gedicht gekust. De mond is een
seksueel orgaan, waarmee men
kust én een geestelijk orgaan,
waarmee men spreekt. Secundus
verenigt beide letterlijk. Hij
vraagt zijn geliefde Neaera,
waarom zij zijn tong aanvliegt,
eraan rukt, er onbeheerst in bijt.
Het is immers het deel, waarmee
hij dag en nacht haar lof bezingt.
De filosofie bij de kus is ontleend
aan een epigram van Plato. De
adem is de levensadem en deze is
de ziel van een mens. Bij de kus
wordt de ziel van de een naar de
ander overgedragen. De kusser
raakt hierdoor ontzield en bij we-
derkus opnieuw leven ingebla
zen. De tiende kus spreekt aldus:
zielen te mengen met aaneenge
smede mond, de ziel in t lichaam
van de ander uit te storten, wan
neer de hartstocht in het laatst
bezwijmen zwicht. Een losse,
ferme, of een lange of een korte,
hetzij ik jou zoen of jij mij een
zoen geeft, Licht, hoedanig je
ook krijgt, geef nooit terug derge
lijke, wees steeds opnieuw weer
nieuw, wees steeds veranderlijk.
Het is een devies, waaraan Se
cundus zeker gevolg geeft in zijn
poëzie.
De godenfiguren Amor en Venus
bieden het kader voor het
erotische spel van Secundus. In
de gedichten wordt niet naar een
klassieke godenwereld terugver
langd, zoals bij Hölderlin. Secun
dus speelt ermee ten gunste van
de poëzie en de erotische gewaar
wording. Zo maakte de dichter
Venus jaloers met zijn lofdichten
over zijn geliefde. Venus gaf ver
volgens opdracht aan Amor om
de dichter verliefd te maken,
maar op diens geliefde een loden
pijl af te schieten, zodat zij niets
voor hem voelt. Wie heeft nu Ve
nus jaloers gemaakt: de lieflijk
heid van de geliefde of het ge
dicht van de dichter?
Ook de zintuigen van de ik strij
den tijdens het kussen om voor
rang: Wee, een ruzie is nu ont
staan tussen ogen en tussen
mond. Ik die Jupiter nog niet
eens als rivaal zou verdragen,
heb plots mijn ogen jaloers ge
maakt op mijn bloedeigen lip
pen.
Ook moet zeker het gedicht Een
dartel bruiloftslied genoemd
worden. Het is een lied, dat de
bruiloftsnacht tot onderwerp
heeft en dat op de drempel daar
van gedacht wordt. Spanningsvol
bouwt Secundus zijn gedicht op
van schroomvallige aanvang naar
de climax toe: als ze zoetere lie
vigheden lispelend steeds vrij
moediger met haar vingers naar
je tast en wulpsere wellust gaat
boetseren, o nacht dl te zeer, al
te zéér gelukkig, Haal je wapen
maar voor de dag, te wapen!.
Deze prachtige en vermakelijke
bundel is voorzien van een uitge
breid nawoord over de persoon
Janus Secundus, zijn literaire in
vloed (op o.a. J.H.Leopold!) en
zijn klassieke metriek. Zeer aan
te bevelen!
DE ELFDE KUS
Ze zeggen dat we te verfijnde
kussen geven
die t kranig voorgeslacht bepaald
niet had geleerd.
Zou ik, als om jouw hals mijn
grage armen kleven
en mij, mijn Licht, jouw kus tot
stervens toe blesseert,
bezorgd zijn om het kwaad dat
mensen van mij zeggen,
ik die, wie ben ik, waar ben ik,
verbijsterd vraag?
Neaera hoorde het, ze lachte en
verlegde
haar handen om mijn nek van bo
ven naar omlaag.
Ze gaf een zoen, zo ongelofelijk
wellustig,
als Mars (haar minnaar) nooit
van Venus had gekend,
Vergeet het oordeel, zei ze, van
die troep maar rustig,
alleen mijn rechtbank is in dezen
competent.
Janus Secundus: 'De kunst van het
zoenen', vert. J.P.Guépin. Uitg. Erven
J. Bijleveld, prijs 34,90.
Door Peter van Vlerken
Isaac Bashevis Singer heeft zijn weduwe
een kast vol ongepubliceerd werk nagela
ten, zo blijkt door de boeken die na de
dood van de beroemde joodse schrijver
blijven verschenen. Het laatste is onder de
titel Mesjogge nu in de Nederlandse ver
taling verkrijgbaar.
De korte roman, overduidelijk autobiogra
fisch, speelt in New York, de metropool waar
Singer zich vestigde nadat hij aan de pogroms
had weten te ontsnappen. Alle personages
zijn joodse ontheemden die zich nog het meest
van alles lijken te verbazen over het feit dat
zij, dikwijls op de meest bizarre manieren en
ha omzwervingen over allerlei continenten,
aan hun gruwelijk lot zijn kunnen ontsnap
pen. Losgeslagen als zij zijn, geven zij zich
over aan ingewikkelde relaties of proberen
daar juist van los te komen. Intussen torsen
zij hun geschiedenissen mee, doen ervan ver
slag en proberen - wat natuurlijk onmogelijk
ls - ermee klaar te komen. Mesjogge is een
fiagi-komische Singer-roman als vanouds.
De bewondering voor deze fenomenale schrij
ver wordt er alleen maar groter door.
Wat een beetje afbreuk doet aan het beeld van
de grote Singer is het boek Reis naar mijn va
der, geschreven door Israel Zamir. Deze zoon
van Singer geeft in het boek onder meer de
ontmoeting weer met zijn vader die hij in
twintig jaar niet heeft gezien. Singer liet zijn
vrouw en zijn destijds vijfjarig kind achter in
rusland toen hij naar de Verenigde Staten
vluchtte. Later komen zij in Israel terecht,
huiger, armlastig schrijver in New York en
inmiddels hertrouwd, stuurt hen af en toe een
Paar dollar, maar daar blijft het bij.
Als de zoon de benodigde moed heeft verza
meld en per boot in Amerika arriveert, toont
lnSer zich van zijn slechtste kant. Hij blijk
een mager, gierig mannetje, achterdochtig en
,eugenachtig bovendien. Aan Israel Zamir
esteedt hij nauwelijks aandacht, laat staan
at hij hem als een verloren zoon omhelst.
Isaac Bashevis Singer.
Pas als de zoon aantoont dat ook hij zich
overeind kan houden in het harde emigran-
tenland, laat Singer hem toe in zijn bestaan
en ontstaat er iets van een vertrouwelijke
band.
Hecht zal de band echter nooit worden, maar
wel zodanig hecht dat de zoon van dichtbij
kan beschrijven hoe zijn vader leefde, werkte
en bijvoorbeeld waar de geesten vandaan
kwamen die zo dikwijls in zijn boeken rond
spookten, zeker als ze over zijn geboorteland
Polen gingen. Singer was ervan overtuigd dat
de mensen omringd zijn door verborgen
krachten. Niets gebeurt toevallig, geen wesp
gaat zitten op het hoofd van een joodse schrij
ver zonder dat hij daarachter een geheime be
doeling vermoedt. „De geesten zijn een deel
van onze wereld. Enkel door hen kunnen we
de complexiteit van het leven begrijpen."
Singer beschouwde de wereld als zot. „Alles
kan gebeuren!
Zijn boeken zouden hem uiteindelijk de No
belprijs opleveren. Van de uitreiking daarvan
staat in Reis naar mijn vader een uitgebreid
verslag. Maar zelfs tijdens de feestelijkheden
in Stockholm wordt de afstand tussen vader
en zoon nooit geheel overbrugd. Er blijft iets
hangen van wat Singer zijn zoon in New York
al had laten weten: „Begrijp me niet verkeerd:
ik hou van je zoals elke vader van zijn zoon
houdt, maar het mag niet ten koste van het
schrijven gaan."
'Mesjogge', door Isaac Bashevis Singer. Uitg: De Ar
beiderspers. Prijs: 34,90.
'Reis naar mijn vader', door Israel Zamir. Uitg: De Ar
beiderspers. Prijs: 39,90.
Door Muriel Boll
Veel kinderen moeten er in deze
tijd weer aan geloven: uren in de
auto zitten op weg naar hun va
kantiebestemming. Als de rek er
op het eind van de dag echt uit is
en de stemming tot nul is gedaald,
kan een plotseling tevoorschijn ge
toverd boekje wonderen doen.
De kleinsten kikkeren vast weer
op met een Dikkie Dik-miniboek-
je. Daarvan zijn er vier deeltjes:
Smullen, Op muizenjacht, Span
nende spelletjes en Poezevriend-
jes, die elk 6,90 (uitg. Gottmer)
kosten.
Een van de mooiste boeken van
Eric Carle is De krekel die niet ts-
jïlpen kon. Van 1 juni t/m 1 sep
tember geldt een zomerkorting en
kost het 27,90, vijf gulden min
der. Er is ook een kleinere karton-
uitgave, waarin net als in het grote
boek een echt tsjilpende krekel zit,
voor maar 17,90 (uitg. Gottmer).
Een love-story in optima forma.
Joyce Dunbar schreef Muis en Mol
en Muis en Mol vieren feest. Zoals
meestal het geval is in klassieke
dierverhalen houden ook deze
twee dieren van zitten voor het
haardvuur, theedrinken, taart eten
en filosoferen. Over de eerste nar
cis bijvoorbeeld en over dat er al
tijd iets gebeurt, maar niet wat je
i verwacht. Dus gaan ze absoluut
niet verwachten dat er een boom
vol appeltaarten uit de grond op
schiet, ze kijken in de lucht, fluiten
een wijsje, maar een appelboom...
ho maar. De illustraties van James
Mayhew zijn klassiek Engels, dus
knusse plaatjes van haardvuren,
geruite jasjes, Engelse huizen en
picknickmanden. De verhalen
doen een beetje denken aan de ver
halen die Arnold Lobel schreef
over Kikker en Pad; aan dat twee
tal droeg Dunbar haar boekjes dan
ook op. Ze kosten 19,95 per deel
(uitg. Casterman).
Voorleesboeken gaan natuurlijk
ook mee met de bagage. Van In De
Maneschijn verscheen inmiddels
de achtste druk. Het is een verza
meling verhalen, versjes en teke
ningen van diverse auteurs als An
nie M.G.Schmidt, Dick Bruna, Jo
hn Burningham, Max Velthuijs en
veel anderen; elke bladzij is daar
door een verrassing. Het is een dik
boek dat de prijs van 39,90 be
slist waard is.
In het voorleesboek Robin en Knor
van Sjoerd Kuyper zijn drie boe
ken opgenomen, Robins zomer,
Robin en Suze (Zilveren Griffel
1994) en Robin op school. De ver
halen beschrijven een kinderleven
waaruit Kuyper alledaagse voor
vallen omhoog tilt en daar iets
moois van maakt zonder ook maar
een spoortje van vals sentiment.
Dit dikke boek kost tot 1 augustus
24,90 in plaats van 29,90 (uitg.
Leopold).
Kinderen die zelf al kunnen lezen
en Meester Kikker van Paul van
Loon lekker spannend vonden,
zullen ook genieten van Dolfje
Weerwolfje. Middenin de nacht
bedenkt Dolfje dat hij zeven is ge
worden, tintelend van een nieuw
gevoel springt hij uit bed, schuift
de gordijnen open en schrikt van
zijn eigen weerspiegeling! Achter
in zit een ed-tje waarop een liedje
staat van de Griezel-CD die VOF
de Kunst maakte. Prijs ƒ29,95
(uitg. Elzenga).
Voor wie het te eng vindt om over
weerwolven te lezen, is Jubelientje
vangt een vriendje van Hans Ha
gen 23,50, uitg. Van Goor) een
leuk boek. Jubelientje en haar oma
beleven altijd iets wat bijzonder en
tegelijkertijd helemaal niet bijzon
der is. In het vorige boek wilde Ju
belientje schildpadden fokken, nu
heeft ze een hondje gevangen, zo'n
r
kleine witte als ze altijd al wou.
Mag ze die houden? Een vlieg of
een slak mag je toch ook houden?
'Sjonges', luidt oma's enige com
mentaar en Jubelientje vervolgt
heel logisch: 'Het is een vluchte
ling. Niemand wou hem hebben
en nou is die van ons... Als je er
een vindt, moet je goed voor 'm
zorgen en dan wordt hij van jou.'
De speelse tekeningen van Philip
Hopman passen er goed bij.
Kinderen die in kunst geïnteres
seerd zijn, hebben veel aan Het
Kunstpakket Junior van Ron van
der Meer en Frank Whitford. Het
is heel dik en niet alleen door al
lerlei trucs als het atelier van Ver
meer dat uit een bladzij omhoog
springt, maar ook omdat er zoveel
in staat. Aan de hand van Ver
meers atelier legt Whitford de ver
schillende technieken van diepte,
perspectief en lichtval uit. Bij dat
hoofdstuk zit ook een gekleurde
3D-bril verpakt, die je helpt een
ogenschijnlijk warrige tekening te
ontrafelen. In een hoofdstuk over
dynamiek en optische trucs zit een
'fenakistiscoop'. Letterlijk bete
kent dit woord 'bedrieglijke kij
ker'. Als je daarmee in de spiegel
kijkt, lijkt een vogel te vliegen en
V'
1 Robin en Knor,
- I getekend door San-
dra Klaassen.
een vis te springen. Als het over
patronen en composities gaat, zit
Theo van Doesburg driedimensio
naal achter zijn schildersezel in
een weiland met een koe. Aan het
werk op de ezel zie je hoe een na
tuurlijke vorm steeds meer ver
eenvoudigd wordt tot een abstrac
te vorm. Met dit soort hulpmidde
len hoopt de auteur van een pas
sieve kijker een actieve kijker te
maken.
Alle onderwerpen uit de kunst
worden duidelijk uitgelegd, stijl
en compositie, licht en kleur, tech
nieken en materialen. Er staan
heel veel werken van bekende
kunstenaars in afgebeeld waar je
je zojuist verworven kennis op
kunt loslaten. En dan zijn er nog
de boeiende verhalen achter een
kunstwerk, over het ontstaan of
over de betekenis.
In het werkboekje achterin staan
technieken waarmee je zelf aan de
slag kunt gaan. Dat is aan de sim
pele kant, verder is het een fantas
tisch boek/pakket waar je heel
veel aan hebt 50, uitg. Ploegs-
ma, vanaf 10 jr). Ook handig voor
de vakantie, een museum of een
kerk bezoeken is ineens stukken
leuker.
