DE STEM
Kees Jansma na het champagne-gevoel
'Sport7 vormde lange tijd een obsessie
^HÊÈÊ
Vedior
E1
meer
,es
kende trefwoorden:
e
ïsiasme
verantwoordelijkheid
arsmentaliteit
ttingsvermogen
u bovenstaande trefwoorden in daden kunt
*n en u kunt denken en handelen op MBO
liveau,
dan kunnen wij het volgende bieden:
salaris met aanvullende bonusregeling waar-
prestaties daadwerkelijk beloond worden.
secundaire arbeidsvoorwaarden, waaronder een
ientatieve auto van de zaak.
essante groeiperspectieven
adere informatie over deze vakature kunt u
t opnemen met dhr. S. Krommedijk.
llicitatiebrief met cv gelieve binnen
:n te zenden aan:
lie GrafïSelect BV,
is 249,
\E Steenwij k.
nwijk, Telefoon 0521 - 51 12 87
in de inrichting en dient derhalve een
jke] autonomie in de klas dient hieraan
van het onderwijs; verzorgt
lent mede verantwoordelijk voor de orde,
d met akte j [lichamelijke opvoeding].da'
dan wel het hebben van werkervaring 'n 11
riditie is noodzaak; leeftijd vanaf 23 jaar.
ustitie draagt bij aan het vergroten van c
[genodigd te solliciteren,
deprocedure en zal plaatsvinden op l6iu
jj; invulling van deze functies in deeltijd
oonnummer [076] 565 21 50, toestel 290.
*n aan Rijksinrichting voor Jongens
vicht in de schaal
Gids
ZATERDAG 28 JUNI 1997
Wagner is wetenschap. Elke muziekbiblio
theek bevat een paar honderd strekkende
meter over de reus van Bayreuth. Over het
Gesamtkunstwerk, over Leitmotive, de Wag-
nertuba, de componist als dichter, over het
zelfontworpen Festspielhaus, over de relatie
met Ludwig II, over mystiek en symboliek, de
Unendliche Melodie, de Germaanse mytholo
gie en de ontmoetingen met Nietzsche, over
Minna, Mathilde Wesendonck en Cosima Lis-
zt-Von Bülow en over zijn antisemitisme.
Wagners leven en werk zijn aanleiding en
onderwerp voor eeuwigdurende studie.
Maar zelfs het luisteren naar Wagner schijnt
onmogelijk te zijn zonder voorbereiding, in
spanning en onderzoek. Pierre Audi presen
teert vanaf september zijn Ring der Nibelun-
gen op het podium van het Amsterdamse
Muziektheater. Dertien maanden heeft hij
ervoor nodig. Het laatste, vierde, deel, Göt-
terdsmmerung, opent het seizoen
1998/1999.
De operaliefhebbers zitten klaar, schrijft het
bulletin van de Vrienden van de Nederlandse
Opera. De een heeft de partituren klaar ge
legd, een volgende een stapel cd's, een derde
schrijft in voor enige avonden introductiecur
sus en de fanatiekste boekt veertien dagen
voorbereiding in het Walhalla van Bayreuth.
Zonder dat geen genot. Een half jaar is het
minste dat de niet ingewijde nodig heeft,
waarschuwt een bestuurslid. En niet meteen
met grote brokken en slokken beginnen.
Wagner moet je leren savoureren. Eerst een
stukje verhaal uit het los gekochte tekstboek
je, dan twintig minuten cd en die blijven her
halen tot ze gebeiteld zitten. Daarna het vol
gende fragment, net zo lang tot de hele ope
ra niet meer uit het hoofd los komt.
Dan de voorstelling, die nu naar waarde ge
schat kan worden en vervolgens de voorbe
reiding voor het volgende deel. Die vraagt
ook alle vrije avonden. Wagners opera's du
ren lang en opdelen in te memoriseren stuk
jesvan twintig minuten leidt al gauw tot een
gevulde agenda met minstens twaalf steeds
te herhalen opdrachten.
Maar wie denkt dat hij met al deze inzet nu
ook alles goed begrijpt, waardeert en met
kennis van zaken kan beoordelen, begaat
een vergissing. 'Je hoeft het niet direct alle
maal te doorgronden. De componist is er
meer dan twintig jaar mee bezig geweest.' Er
is dus nog hoop voor jeugdige beginnelin
gen. Wie tijdig met zijn huiswerk start en de
eerstkomende decennia aan Wagner gunt,
bereikt ooit een volwassen bevoegdbeidTot
kritiek.
Wagner moet het hebben van zijn symboliek,
meldt een andere kenner, tevens Ringdo-
cent, in het blad. Kunst die sociale problemen
behandelt, kan zo ondergaan worden. Het
publiek komt binnen, herkent de uit het le
ven gegrepen thematiek en geniet. Wagners
kunst is van een andere orde. Hij laat zien
'welke onzichtbare krachten werkzaam zijn
achter de zichtbare normen en waarden'. Dat
is een mystiek gedachtengoed en dat kan
slechts door symbolen tot uitdrukking ge
bracht worden. Toegang daartoe is slechts
mogelijk voor ingewijden en daarom is diep
gaande studie vereist.
Wagner is niet de enige die zijn verhalen put
uit een ontoegankelijke wereld. Evenmin de
enige componist die jaren aan een werk
heeft gesleuteld. Zijn landsman Hindemith,
hin-da-mit in het jargon van muzikanten,
schreef een korte opera Cardillac, net uitge
voerd in de combinatie van Holland Festival
en Matinee op de Zaterdag, die even on
waarschijnlijk en mystiek is van inhoud als de
Ring. En ook hij heeft jaren geworsteld tot hij
de definitieve vorm had gevonden. Zesen
twintig zelfs, zes meer dan de meester uit
Beieren.
Het verhaal gaat over een goudsmit-kunste-
naar die geen afstand kan doen van zijn crea
ties. Elke klant wordt 's nachts om zeep ge
holpen om het sieraad terug te stelen. Onge
twijfeld symbool voor de artiest die zijn gees
teskind niet los kan laten, maar net zo goed
voor de klassiek bezorgde ouder die zijn
kroost niet vrij zijn zoektocht door de ge
vaarlijke, grote wereld durft te laten onder
nemen. Als dat geen diepe waarheid is, als
hier geen licht geworpen wordt op normen
en waarden, als dit geen onverwacht mythi
sche thematiek is, dan dient Freud zijn
schoolgeld terug te vragen.
Toch is nergens een cursus Hindemith-begrij-
pen geafficheerd. En was het muzikale idi
oom van Hindemith nou nog standaard,
maar niets daarvan. Zijn muziek is moeilijk,
hoekig en dissonant. Desondanks zat de Gro
te Zaal van het Concertgebouw vol en had
het publiek, waarvan vrijwel niemand het
werk ooit eerder gehoord had, een mening.
Gemotiveerd en steekhoudend.
Of neem Mozart. Zijn Zauberflöte is een ope
ra van gekend mystiek karakter. Vrijmetse
laarssymboliek en ideeën over de strijd tus
sen licht en donker, dag en nacht, goed en
kwaad. Geen uit het dagelijkse bestaan her
kenbare voorbeelden en anekdotes, een ver
haallijn van onwaarschijnlijkheid en een the
matiek die slechts voor religieus geïnspireer-
®n of in het grootoosten ingewijden direct
toegankelijk is. Toch durft elk kinderensem-
°le. provinciaal speelhuis en operaklas een
zauberflöte op het programma te zetten. En
Jat publiek geniet ook nog. Zonder scholing
j*?or een Ringgevormde voorganger.
Mozart is moeite, moeten de Vrienden van
6 Opera stellen, als er enige rechtlijnigheid
m hun gedachten zou zitten. Die is er niet.
vvant Wagner is studie noch wetenschap,
vvagner is geloof en geloof is zelden conse
quent. Maar met gelovigen valt niet van me-
ning te verschillen.
Hij werd afgelopen
donderdag vijftig jaar.
Vierde die mijlpaal met
zijn collega's in een
Hilversums
etablissement.
Begroef daar met hen
definitief de
nachtmerrie die
Sport7 heette.
Kees Jansma,
hoofd van de afdeling
Sport van de NOS,
staat na de ontwenning
van de sportzender
weer volop in het leven.
„Een jaar geleden
hadden ze mij
afgeschreven."
Door Theo Vaessen
Hij vraagt of we samen koffie
kunnen zetten. Zijn vriendin is
niet thuis. Vandaar dat we het
rijk, een ruim bemeten rijtjes
huis met een verwaarloosde
voortuin in Reeuwijk, voor ons
alleen hebben. Buiten valt be
vroren regen in draden en geselt
de brede sloot die langs de para
dijselijke achtertuin loopt.
Hondenweer op de eerste dag
van de zomer, maar niet onpret
tig om bij te praten.
Kees Jansma is op zoek naar ze
kerheden omdat het om hem
heen onzeker is. Het leven is een
précaire zaak. Hij zit midden in
een midlife-crisis. Zucht: „Ik
ben de weg even kwijt."
Zijn relatie met zijn twee kinde
ren uit zijn eerste huwelijk is
echter niet verstoord. Hij laat
trots het weekblad Yes zien,
waarin zijn dochter Larue (21)
wordt geïnterviewd. Zij bekent:
'Mijn vader zei: Je mag alles
zeggen, als je maar zegt dat je
van me houdt.' „Een lief zinne
tje," lacht Jansma. „Het typeert
me helemaal."
Gevoelens zijn voor hem be
langrijk. Hij heeft genegenheid
nodig omdat hij in zijn diepste
wezen weeploosdsi Misschien
dat hij daarom snel kwaad
wordt, ongenuanceerd uit de
hoek kan komen, soms op het
onredelijke af. „Ik ben onvoor
spelbaar in mijn reacties. Domi
nant soms. Geboren onder het
sterrenbeeld Kreeft ben ik opti
mistisch negatief en pessimis
tisch positief." Toch hoopt hij
dat dit voor iedereen interes
sant genoeg is om aardig met
hem om te gaan. „Maar wat je
en hoe je het ook doet, je maakt
onderweg altijd slachtoffers."
Zijn er ook mensen die hem ha
ten? „Zou kunnen. Misschien
weet ik ook wie, maar ik noem
geen namen."
Nachtmerrie
Een half jaar na het ter ziele
gaan van Sport7 kan Jansma
weer relativeren. De hype rond
die zender is nog slechts een
boze droom, een nachtmerrie
die hem en zijn medewerkers
maandenlang helemaal leeg-
slurpte. Studio Sport scoort nu
weer als vanouds. Is weer 'van
iedereen en voor iedereen'.
„Zodra we de voetbalrechten
van Sport7 terug hadden, zaten
we prompt weer op tweeëneen
half miljoen kijkers. Anderhalf
miljoen kijkers, onder wie de
jeugd, had afgehaakt. Keek ge
woon niet meer naar sport. On
gelooflijk, hè. Het bewijs dat de
arrogantie van de enkeling is
afgestraft. Die woog zo zwaar
dat Sport7 daardoor steeds is
achtervolgd. Hét bewijs ook
dat je niet zomaar afscheid
kunt nemen van een instituut,
een fenomeen. Daarom heb ik
nooit begrepen dat zulke hoog
geleerde heren zomaar in het
diepe doken op basis van 'we
hebben de voetbalrechten en
nu gaat het lukken'. Ondanks
alle problemen begonnen ze
toch en gaven de NOS, in ruil
voor andere sporten en tegen
bijbetaling, een sublicentie. Ze
hadden keihard geld nodig,
maar daarmee was de noodzaak
om alleen naar Sport7 te kijken
afgenomen."
Hoewel de wedloop uiteindelijk
in het voordeel van de NOS zou
eindigen, vormde Sport7, be
kent Jansma, 'lange tijd een ob
sessie'. Vooral toen De Tele
graaf meedogenloos hard op de
voorpagina knalde: 'Leegloop
dreigt bij Studio Sport', voelde
hij dat als de zoveelste messteek
in zijn rug. „Prompt dacht ik:
Daar gaat Studio Sport. Ieder
een denkt nu aan zijn eigen toe
komst." Zijn angst gold vooral
de lokroep van stapels geld,
waarvoor veel collega's door de
Kees Jansma wil na zijn zestigste 'echt iets i
missionaris in me houden.'
s' gaan doen voor de maatschappij: 'Ik trek me het leed in de wereld heel erg aan. In wezen blijf ik iets van een
FOTO'S HARRY HEUTS
knieën zouden kunnen gaan.
„Tientallen mensen zijn bena
derd. Mijn stelling was: als er
één gaat, volgen er meer. Van
Kooten, de bedenker van
Sport7, had al eerder gezegd:
'Als je Jansma en Smeéts wég-
haalt voor twee miljoen per
jaar, dan gaat de rest ook'. Kre
tologie van een kant, maar van
de andere kant ook strategie.
Daar was ik bang voor. Ik zeg
niet dat geld niet belangrijk is.
Maar voor een journalist die
niet meer kan doen wat hij leuk
vindt, is het toch heel plausibel
te gaan praten met een nieuwe
werkgever. Zeker als hij daar
wel aan zijn trekken komt en
ook nog meer geld verdient."
paar ton meer, dan komt hij
wel. Waarop John de Mol zei:
'Dat geven we niet eens door
want hij doet het toch niet.' Een
juiste inschatting. Jansma bleek
niet te koop voor Sport7.
„Dat was uit den boze. Ik was
immers de strijd aangegaan met
Sport7 en dan kun je daarna
moeilijk in hun bed gaan liggen.
Bovendien waren de rechten mij
lief die de NOS had voor de
Olympische Spelen en de Euro
pacupduels. We zijn de enige
publieke omroep in Europa die
nog zoveel rechten heeft. Tot na
2000 zelfs."
Jansma lag thuis in een warm
bad toen hij op zijn GSM de on
heilstijding ontving over de
de NOS-studio te komen. „Het
zag er zwart van de camera's.
Iedereen wilde bij het overlij
den van Studio Sport zijn. Er
werd zelfs door de gordijnen
heen gefilmd. Allemaal zo over
dreven."
Hij verscheen die avond wel in
KRO's Brandpunt. „Ik kwam
toen verdrietig en emotioneel
over. Maar ik was dood- en
doodmoe. En erg aangeslagen,
hoewel ik wist dat Studio Sport
gewoon doorging. We waren
geen patiënt in het terminale
stadium. Bovendien had Staat-
sen een te hoog verwachtings
patroon opgeroepen, dat hij per
se wilde waarmaken."
De reacties op zijn interview
hadden in de huiskamer, heb
ben we ook onderschat. Reali
seerden ons niet dat er zoveel
mensen aan ons waren gehecht,
ook al hadden ze soms een hekel
aan ons. Of aan mij."
Vroeger waren de mensen aar
diger tegen hem. „Nu is het van
7cale jood' in Rotterdam tot
'stinkende Feyenoorder' in Am
sterdam. En in Eindhoven word
je uitgescholden omdat je bij
Ajax en Feyenoord komt. Be
dreigend en vervelend, maar het
overheerst nog niet."
Hoewel hij na het echec van
Sport7 met een champagne-ge-
voel door het land liep, wil
Jansma een dergelijk gevecht
om de macht en het geld niet
traditie en een vleugje vernieu
wing." Jansma, op wiens afde
ling steeds vaker een beroep
wordt gedaan, - 'sport scoort' -
wil zich echter niet als een
melkkoe laten gebruiken. „We
moeten waken over de kwaliteit
en die waarborgen. Zelfs wij
hebben soms het gevoel dat het
te veel wordt. Elke publieke
omroep wil elke dag een sport-
item om haar kijkcijfers op te
krikken."
Geen kwaliteit zonder geld en
goede medewerkers. Wat dat
laatste betreft, kent de chef van
Studio Sport zijn opvolger al.
„Hij weet het niet, behalve als
hij slim is."
Bovendien doet Jansma zijn ui-
Zelf dacht Jansma 'in de file op
de autobaan' tijdens die onze
kere periode meer dan eens:
„Jeetje, wat ben je heerlijk on
afhankelijk als je zoveel geld
kunt verdienen. En ook: ieder
een scheldt me verrot als ik bij
de NOS wegga, maar m'n ouwe
dag is me lief. En als Ik dat heb
gedacht, hebben anderen dat
ook gedacht. Zeker weten."
Voormalig Sport7-directeur
Ruud Hendriks benaderde hem
eens met de vraag: 'Wat moeten
we doen om jou naar Sport7 te
halen?' „Niets, zei ik, want dat
lukt niet." Joop van den Ende
riep daarop: 'Bied hem nog een
komst van een nieuwe sportzen
der. De koude rillingen liepen
hem prompt over de rug. „De
volgende dag werd ik in hotel
Kerkebosch in Zeist ontboden
en kreeg daar met de andere
bieders een brief in de handen
gedrukt met de mededeling dat
de KNVB iets totaal nieuws be
gon." Daarna sabelde Staatsen
op persoonlijke titel de NOS
neer.
Jansma's reis naar huis was als
de gang naar Canossa. „Hoewel
ik veel steun kreeg van mijn
vrouw, zat ik die avond mentaal
kapot." De volgende dag ont
raadden zijn collega's hem naar
met Fons de Poel gaven hem
echter nieuwe moed. „We kre
gen overweldigende sympathie
betuigingen waarvan je achter
af kunt zeggen: onnodig en
overbodig. Maar ook een tikkel
tje vreemd. Want ik geef grif toe
dat ons werk een beetje auto
matisme was geworden. Ik be
greep dat steuntje in de rug van
de kijkers. Ook ik ben thuis op
gevoed met: we gaan naar Bob
Spaak en Herman Kuiphof kij
ken. Sport in Beeld was een
toonaangevend programma
waarin sport serieus werd geno
men. Dat wij, jaren later, die
belangrijke positie nog steeds
meer meemaken. „Sport7 had
een aantal mensen tot een men
tale uitputting gebracht. Na
tuurlijk kun je achteraf zeggen:
'Waar sloeg dat op? Belachelijk
toch,' maar het gebeurde wél en
was erg ingrijpend voor veel
mensen."
Vandaar dat hij nog steeds een
warm gevoel van binnen krijgt
als hij zijn troepen schouwt.
„Dank zij de inzet van een grote
groep mensen is onze redactie
bij elkaar gebleven en zelfs
hechter geworden. Niemand is
uit de boot gevallen. Dat doet
me deugd. We blijven aan de
weg timmeren met een vleugje
terste best nu en dan een oud
medewerker van Sport7 binnen
te halen. „Tot de dag van van
daag vind ik dat aan die mensen
te weinig aandacht wordt be
steed. Er zaten niet alleen no
no's. En juist de goeden, met
hart en ziel bezig iets van die
sportzender te maken, zijn aan
de kant geflikkerd door de ini
tiatiefnemers. Daar praat nie
mand meer over. 'Help ons als
jeblieft', hoor ik wel eens vanuit
die groep. Dan denk ik: tja, het
had ons ook kunnen overkomen.
Ik had zelf best wel een nieuwe
baan gevonden. Maar ik ben een
NOS-man. Voelde me verant
woordelijk voor en was erg be
gaan met onze mensen. Stond
voor hen op de bres." Lacht.
„Daarom tolereren ze me nog."
Zijn cynisme zit hem vaak in de
weg. Evenals zijn argwaan als
mensen en bestuurderen zeggen
hem aardig te vinden. „Dan
loop ik meteen een straatje om."
Hij heeft een broertje dood aan
mensen die in zijn omgeving
willen zijn omdat hij een beken
de Nederlander is en iets voor
de televisie doet. „Als mensen
zeggen: 'Ik ben gisteravond met
Jansma doorgezakt. Hij is een
vriend véin me,' dan ben ik op
mijn hoede."
Voor oud-voetballer Wim Kieft
heeft hij echter een zwak. „Ik
kan ontroerd zijn als ik om half
zeven in de auto zit en hij belt
me vanuit een restaurant spon
taan op met: 'Ik wil even je stem
horen. Gaan we nog iets leuks
doen vanavond?' Wim is een
echte vriend, absoluut. Anderen
geven me daarvoor de gelegen
heid niet of ik geef anderen de
gelegenheid niet."
De tijd dat sport Jansma's leven
overheerste, is verleden tijd.
„Was sport voor mij ooit de
voornaamste bijzaak, nu is het
alleen nog maar emotie en
strijd. Vriendschappelijke sport
vind ik niets. Ik zag vorige week
in Rosmalen de partij tussen
Chang en Clavet. Chang, multi
miljonair, helemaal volgelopen,
had vijf matchpoints tegen en
dacht: 'ik ga verliezen'. Hij
kreeg de tering in en won. Dat
vind ik mooi."
Vervelende speler
Zelf reageert Jansma zijn span
ningen en ergernissen af met
voetbal en tennis. Maar dan kan
hij ontzettend schmieren. Pas
nog ontving hij tijdens een voet
baltoernooi de Lothar Mat-
thaus-buste als de meest verve
lende speler van het toernooi.
Toch zal hij mensen nooit be
wust kwetsen. Ook niet als vra
gensteller in de studio en als
wekelijkse columnist in Voetbal
International. „Daarvoor is
mijn passie voor sportmensen
en de sport te groot. Ik heb geen
over-mijn-lijk mentaliteit."
Wilde hij vroeger aan de anoni
miteit ontsnappen, nu laat hij
zich nog zelden zien in bestuur-
kamers. Liever zit hij met zijn
zoon Raymond, een Feyenoord-
fan, op de tribune in de Kuip. Of
vergezelt hij een van zijn ver
slaggevers naar een buitenlands
sportevenement. „De enige ma
nier om met hen nog eens rustig
bij te praten." Op zijn werkplek
komt hij daar niet aan toe.
„Toen ik in 1976 als verslagge
ver bij Studio Sport kwam,
werden met twintig medewer
kers drie uitzendingen per week
gemaakt. Nu maken we 31 uit
zendingen per week, hebben
honderdtwintig medewerkers
en een begroting van boven de
honderd miljoen. Gesprekken
met personeelszaken, budgetbe
sprekingen, onderhandelingen
over tv-rechten, het houdt niet
op."
Tobber
Hij ervaart zijn job als zwaar.
„Ik ben geen vergadertijger,
maar de verantwoordelijkheid
drukt. Hoorde ik die kreet vroe
ger, dan geloofde ik het niet.
Toch, het is echt waar. Ik lig
vaak wakker als een onbezorg
de tobber." Tobben over zijn
collega's, die vaak klagen dat ze
hem te weinig zien. Het verweer
van Jansma klinkt plausibel.
„Niet ik, maar zij zijn vaak weg.
Ik zit vijf dagen per week op
kantoor. Heb zoveel omhanden
dat er geen tijd meer is om met
hen gezellig door te zakken. Doe
ik sowieso niet graag omdat ze
dan niet over me kunnen ouwe
hoeren. Ben ik erbij, dan sta ik
ze in de weg. Ze vragen me vaak
genoeg om mee te gaan. Maar
zonder mij lijkt het me leuker
voor ze."
Ze hebben nog tien jaar de kans
hem mee te slepen. Voorlopig zit
Jansma nog op zijn plaats. Pas
na zijn zestigste wil hij 'echt iets
nuttigs' doen voor de maat
schappij. „Bijvoorbeeld in de
binnenlanden van Afrika hand
en spandiensten verrichten. Ja,
ik trek me het leed in de wereld
heel erg aan. In wezen blijf ik
iets van een missionaris in me
houden. Kan zeer van slag van
raken als stammen elkaar uit
moorden of oorlogen worden
uitgevochten. Salon-socialisme
noemen ze dat. Daar word je om
uitgelachen, hoor! De wereld
verbeteren, ja, dat calvinisti
sche trekje zit nog steeds in me.
Maar misschien moet ik eerst
met mezelf beginnen?"
B526168cs
nent, JHHtt
van de volgende
regelmatig werk
3n LTS of een MTS
ken als elektro-
- als de industriële
jreda.
i/HTS-WTB. Heeft
itwerpen van ma-
met behulp van
itwikkelen van
hebben wij een in-
regio Roosendaal.
ker. Voor een be
ur zoeken wij een
JIBO opleiding,
die enkele jaren
ichineoperator
oloegendienst. Bent
exibel? Reageer
ke enthousiaste en
iur wil een stapje
ng aan om het werk
annen, contacten
onderhouden en
van verschillende
u deze dynamische
t onze vestiging in
or een bedrijf in
eerd in de ontwikke-
waardige verspan-
machinale hout- en
p zoek naar kandida-
gaat, na een ge
dag als draaier van
i waarbij u gebruik
Je als CNC-ge-
amsdonksveer.
ize vacatures kunt u
Haven 5, 4811 WK
2. Nieuwe Markt 53c,
n: (0165) 545955.
onksveer, telefoon:
oute 45, 4873 AZ
38040.