Vakantie reizen
De Hanze: verenigd Europa avant la lettre
mmm
m
tc
IDESTEM
Nieuw vakantiegebied in West-Europa: Mecklenburg-Vorpommern
in
5
Z
O
irtners
D
D3
E R
V
CQ
CD
3
CD
13
CD
DO 1
CD
CQ
CQ
03
CQ
Prijsverschil
Vissers
Trabant
Geld
Gevelrij
Badplaats
Ui
j/j
H
Paustovskij achterna
Arrangementen Bilderberg
'Rustiek kamperen'
Isla Magica: nieuw themapark
Ideeëngids vol kinder-uitjes
'Funpark' voor mountainbikers
Wereldwonderen
ZATERDAG 21 JUNI 1997
I woningen
kkende en
ht als de
Ie specifieke en
In een
groter assortiment
kkt samen met
fan de
^treeft naar
i serviceverlening
ltstaan.
Ide verhuur van
r, die weet wat
eeft;
lacten met klanten
Imuleert om alle
diensten en de
j marktbewerking;
ng.
|ook voor ARWON
jN biedt geen
I te werken aan
pnisatie en de
Lndaire
jement,
rit u contact
J650 of met
'■888.
I Woningstichting
|AE Roosendaal
^n op het adres:
Int maakt onderdeel
O
D
CD
O
=3
D
r—
O
=r
r—
D
ven, met vestigingen
handel in auto
als gevolg van de
de beheersing van
is men op
pzet, verwerking en
n, treasuring en cash-
aetekent dat u ook de
beten aansturen,
is en adviseert de
s bent u mede-
orgat
tatiel
de Algemeen
ontactuele en
me talen.
eid vindt u evident.
van ca. 30 tot 35 jaar,
n met Administratieve
leeft opgedaan in het
wil gaan verleggen.
verantwoordelijke
Honorering is zonder
ertiaire zin. Te zijner
de omgeving Breda.
10 dagen
V naar:
sbureau
nsheerenland
Hanzen werden ze wat spottend genoemd.
IAvontuurlijke Duitse kooplieden, waarvan
l;(len de voornaam Johannes droegen, die al
|.£de 11e eeuw vanaf de Baltische kust diep
li, binnenlanden van Oost-Europa binnen-
Idrongen om hun waar aan de man te bren-
Op de terugweg namen zij artikelen uit
||e gebieden mee waarvoor zij een afzet-
ljjrkt wisten. Aan de Baltische kust ontston-
IjjiH in vrij korte tijd, stapelplaatsen. Als
Igiste Lübeek, dat in 1143 werd gesticht als
Ischakel tussen de Oostzeehandel en de zee-
Ijcheepvaart.
ideweg organiseerden die kooplieden
I jch in een soort vereniging met elk een eigen
Icpecialiteit. Daarin werd de kennis gebun-
Ij'tld die bepaalde kooplieden van bepaalde
lurkten hadden. Later vormden die vereni-
gingen een groot handelsverbond en gebruik
ten de bijnaam als Geuzennaam voor hun
handelsorganisatie: De Hanze.
Al snel vestigde de Hanze in 1157 een facto
rij (te vergelijken met de 17e eeuwse neder
zettingen van de VOC in verre landen) in
Londen, spoedig gevolgd door Nowgorod
(Rusland) Bergen (Noorwegen) en Brugge
(Vlaanderen). Tussen 1200 en 1300 langs de
Baltische kust verrees de ene stad na de an
dere, gebouwd volgens een strak patroon,
waarbij kosten noch moeite werden ge
spaard. De vleugels werden onder leiding
van Hamburg en Lübeek uitgeslagen en in tal
van steden in wat nu West-Europa is, was De
Hanze aanwezig.
Op het hoogtepunt van zijn macht omvatte
het verbond ruim tweehonderd steden, waar
onder Nowgorod, Londen, Brugge, Dord
recht en - van 1288 tot 1307 - het piepkleine
Zeeuws-Vlaamse stadje Aardenburg. Lübeek
en Hamburg waren leidende steden. De han
delstaal van De Hanze was feitelijk een we
reldtaal en er zijn plannen geweest een gou
den Hanzemunt te slaan die als standaard
zou moeten dienen. Kortom: een verenigd
Europa avant la lettre. Van de enorme rijk
dommen die werden vergaard, zijn in tal van
musea en officiële gebouwen nog veel bewij
zen.
In de loop der eeuwen taande de macht van
de Hanze. Rond 1500 sloot tsaar Iwan III de
Hanze-vestigingen in zijn land. Het eens zo
sterke koopliedenverbond werd overvleugeld
door de nog beter georganiseerde Italiaanse
en Nederlandse handelshuizen. Toen de
Zweden in 1648 grote delen van Noord-
Duitsland in bezit namen, was het echt ge
daan.
Het oude Hanzeverleden werd nieuw leven
ingeblazen toen in 1980 het Nederlandse
Zwolle zijn 750-jarig bestaan als Hanzestad
vierde. Dat was de aanleiding voor de jaar
lijkse Hanzedag die sindsdien steeds in een
of andere Hanzestad plaatsvindt. Nederland
is in 2000 weer aan de beurt als Zwolle dit
mag organiseren.
Na de Duitse hereniging sloten de voormali
ge Oostduitse Hanzesteden zich hier snel bij
aan. De samenwerking van al de vroegere
Hanzesteden is inmiddels een EU-project ge
worden en moet zich uiteindelijk uitstrekken
van Nowgorod in Rusland tot Londen.
Vandaag de dag zijn in de nieuwe Duitse
bondsstaat Mecklenburg-Vorpommern oude
Hanzesteden als Rostock, Stralsund, Wis-
mar, Greifswald en Anklam toeristische
trekpleisters van de eerste orde. Een Hanzes
tadroute is dan ook een voor de hand liggen
de toeristische activiteit.
Hanzesteden ruwe diamanten
l|a de val van de Berlijnse Muur,
llie de hereniging van Oost- en
Iffest-Duitsland inleidde, heeft
lïest-Europa er in de nieuwe
(bondsstaat Mecklenburg-Vorp-
[ommern een nieuw vakantiege-
Ibied bij. Het zeer dunbevolkte
I en overwegend agrarische ge-
Ibied heeft dan ook het nodige te
Ibieden. Eeuwenoude Hanzeste
den, talloze meren, uitgestrekte
Ibossen en velden, 19e eeuwse
Ikuuroorden langs de kust. Wij
[kozen voor een trip langs de
IHanzesteden.
ir Rein van der Helm
begin van de autotocht door Mecklen-
hrg-Vorpommern is niet hoopgevend. Bij de
'loofdstad Schwerin is de snelweg afgesloten
wegens een ongeval. Een kilometers lange
sliert auto's wordt geleid langs een straat, die
naam polderweg nauwelijks verdient,
ks en rechts van de weg om de 25 meter
Wen met de waarschuwing uit het Sperr-
iJibiet te blijven. Gevaarlijk wegens nog aan-
tezige munitie en ander oorlogstuig. Het ge-
H wordt hier en daar gebruikt als vuil
stortplaats. Even later ontwaart het oog een
Wuwval van wat vroeger een kazerne moet
ajn geweest. Troosteloos.
aal door de stad gereden, waarbij het
voormalig groot-hertogenlijk paleis een ju-
Kei van een gebouw blijkt te zijn, gaat het
richting Greifswald. En prompt verandert de
ssnblik. Vierbaanswegen zijn een nog nage-
onbekend verschijnsel in deze bonds-
De Straszenallees zijn nauwe twee-
taanswegen, kilometerslang omzoomd door
Wen. Het is alsof je door een groene tunnel
sijdt, waarbij speelse zonnestralen door het
'laderdak je een feestelijk gevoel geven. Het
6 eind mei. Links en rechts van de wegen
eindeloos gele tapijten van bloeiend kool-
afgewisseld met een van de honderden
teen die deze regio rijk is. Alsof je door een
rtilderij rijdt. In kleine dorpjes op de route
de tijd te hebben stilgestaan. Soms
Jordt de aanblik van zo'n dorpje ontsierd
®or de typisch grijze Oostduitse woonkazer-
Ksdie de grote woningnood van na de Twee-
Wereldoorlog moesten lenigen.
Set Oost-Duitsland van 'na de val van de
®uur' is een land van wederopbouw. Welke
Ms je ook passeert, overal vinden er
'wwactiviteiten plaats. Die variëren van het
renoveren van woonkazernes, die daarna in
Mlijke kleuren in diverse motieven worden
beschilderd, het aanbrengen van nieuwe da-
op fraaie 19-eeuwse villa's en burger-
teishuizen, tot sloop van een echte bouw-
Menig oude muur wordt gestut. In
eifswald krijgen we een voorproefje van
*a' k de grotere Hanze-steden is te zien.
afraai gerestaureerde Markt, met afwisse
lde gevelpartijen. Terrassen noden tot een
°P koffie en leren meteen dat er geen prijs-
terschil is tussen voormalig West- en Oost-
K: t v
vr.Y' - i
- - -
Het uit 1602 stammend pompstation, gebouwd door de Utrechtenaar Philip Brandin, staat alleen nog maar
mooi te zijn. foto's rein van der helm
Duitsland. Voor de goedkoopte hoef je hier
niet op vakantie te gaan. Die tijd is voorbij.
Via opnieuw fraaie wegen doemt Stralsund
op. Op het industrieterrein trekt een nieuwe,
grote Mercedes-garage de aandacht. Het is
een investering die tennisidool Boris Becker
pleegde. Bedoeld als bijdrage aan de weder
opbouw van Oost-Duitsland of een gewone
investering? Zijn naam staat in ieder geval
prominent op de voorgevel.
De oude stadskern van Stralsund bevindt
zich op een soort eiland en wordt overheerst
door grote bouwwerken uit de tijd van de
Hanze. Drie kerken en het imposante gothi-
Nilcolaaskerk
met zijn satelliet-ontvangers in het dak.
sche stadhuis met zijn bakstenen fapade. Het
bouwen met baksteen is typisch iets van de
Hanze. De techniek werd ingevoerd uit
Vlaanderen. Stralsund kent zo'n vierhonderd
beschermde gebouwen. Vele alweer in de ou
de staat teruggebracht. „Maar er is nog veel
te doen," zegt een voorbijganger als hij de
loftuitingen over het stadhuis hoort. Hij wijst
naar de achterkant van de Nicolaas-kerk
achter het stadhuis. Tegen de fraaie kerk
'hangt' een woonhuis, waarvan de voorgevel
verdwenen is. Gras groeit op de gebroken
vloeren. De Nicolaaskerk is een imposant ge
bouw, van binnen volledig gerestaureerd.
Bladgoud en felle blauwe en gele kleuren sie
ren de bakstenen pilaren.
Smalle straatjes met veel middeleeuwse hui
zen komen uit op het oude marktplein voor
het stadhuis. Oude bouwvallen worden afge
wisseld met fraai opgeknapte panden.
Het zoveel mogelijk in oude staat houden of
brengen van huizen is de volgende dag ook te
zien in de haven- annex badplaats War-
nemünde, net boven Rostock. Bouwactivitei
ten overstemmen regelmatig, zoals in zoveel
andere plaatsen, het straatrumoer. De eeu
wenoude vissershaven is nog als zodanig in
gebruik. De smalle, lange haven wordt om
zoomd door pittoreske gevels. De onderste
verdiepingen van deze panden herbergen
moderne winkels of gezellige cafés. Om acht
uur 's morgens heerst er een grote bedrijvig
heid. Vissers verkopen direct vanaf hun schip
de laatste vangsten, die ze ter plekke schoon
maken. Haring en kabeljauw voeren de bo
ventoon.
Warnemünde was in vroeger tijden een van
de toonaangevende Oostzee-badplaatsen, zo
als nostalgische foto's
uit het begin van deze
eeuw laten zien. Even
als in alle andere bad
plaatsen volop bouw
en restauratie-activi
teiten. „We geloven
erin," zegt mevrouw
Borgwardt van het
kleine, zestien kamers
tellende hotel War
nemünde. „Het gaat
sinds de hereniging
steeds beter." Trots
laat zij ons onze hotel
kamer zien. Up to da
te, compleet met föhn,
thermostaat-kraan,
bad, douche, telefoon,
tv en mini-bar. „Onze
achterstand wordt on
ze voorsprong," zou
VVV-woord voerder
Horst David 's mid
dags zeggen.
Van Warnemünde
naar Rostock loopt
een vierbaansweg.
Een echte allee, met
op gezette tijden enor
me wooncomplexen in
een verder kaal land
schap. Het beeld van
Oost-Duitsland zoals
zich dat bij veel 'wes
terlingen' heeft vast
gezet. Van het oude
Rostock, dat in 1419
zijn tot op heden be
staande universiteit
kreeg, was na 1945
weinig meer over. On
ophoudelijke gealli
eerde bombardemen
ten legden de belang
rijk oorlogshavenstad
nagenoeg in puin. Van
de oorspronkelijk 750
koopmanshuizen res
tten er toen nog vier.
De 22 torens in de
middeleeuwse stads
muur werden tot vier
gereduceerd. Eén
daarvan, de Kröpeli-
ner Tor is het prototy
pe van een Hanzes
tadspoort. Fier verheft
hij zich bij de ingang
van de naar hem ge
noemde winkelstraat.
In deze straat geen
middeleeuwse huizen,
alles oogt nieuw en
grootgrutter Spar
maakt zich op een
nieuwe supermarkt in
gebruik te namen. Aan
het eind van de straat,
rechts: een verrassing.
De oude universiteit.
Een enorme gevel met
een dieprode, bijna
bruine kleur. Daarop in diverse soorten en
maten ingewikkelde sjablonen. „Dat hebben
wij niet zelf gedaan," zegt bouwvakker Jür-
gen Petersen, druk bezig met het uitmeten
van bouwplaats. „Dat hebben Polen gedaan,
die beheersen dat handwerk nog." Jürgen
blijkt, zoals zoveel Mecklenburgers, in te zijn
voor een praatje en bereid ook op de tijd van
toen (voor 1989) terug te kijken.
Als bouwvakker kon hij ook in de 'nieuwe
tijd' aan de slag. „Vroeger was het allemaal
wel wat gemakkelijker. Iedereen had een
baan. Ik verdiende toen 1600 Oost-mark en
betaalde een huur van 140. Nu verdien ik
2600 Mark, maar de huur is inmiddels geste
gen tot 560. Toch zou ik niet terug willen. Als
ik nu een andere auto wil hebben, heb ik die
onmiddellijk voor het uitzoeken. Vroeger
moest je dertien jaar wachten voor je je Tra-
bant had".
Trabant, de tweepitter, het legendarische
Oostduitse automerk. Je komt ze in het
straatbeeld nog wel tegen, maar minder dan
verwacht. De jeugd heeft er een cult-object
van gemaakt. En zo zie je dan ook Trabants
met spoilers, derde remlicht, siervelgen, ra
ce-stuur en kuipstoeltjes. Oude Trabants
worden nu zelfs te koop gevraagd, zoals
blijkt uit een advertentie in de Ostzee Zei-
tung.
Achter de universiteit ligt nog een stukje au
thentiek Rostock. Een kloostertuin, aan mag
nifiek bakstenen kerkje en een deel van de
oude stadsmuur. De 80-jarige Manfred uit
het Westduitse Münster maakt met zijn
vrouw een rondreis door Mecklenburg. Hij is
tevreden met wat hij ziet. „De mensen wer
ken hier hard," zegt hij. „Alleen, ze zijn nog
te ongeduldig. Wij in Münster hebben er vijf
tig jaar over gedaan voor onze stad weer in
zijn oude luister was hersteld. Hier willen ze
dat in tien jaar en dat kan niet".
Dat laatste wordt duidelijk als Siegmar Ha-
nusch (67), een gepensioneerd stuurman die
als correspondent van twee Hamburgse tijd
schriften zijn inkomen wat bijspijkert, als
gids wil dienen. Vlakbij de aloude Nikolaas-
kerk (zoals veel kerken naar de schutspa
troon van de zeelieden genoemd) staat een
groot pand waaraan al veel is opgeknapt.
„Een beschermd gebouw, is al veel in geïn
vesteerd. Door gebrek aan geld gestopt. En
nu staat het weer te verkommeren. En dat ge
bouw daar (hij wijst op een enorm hoekpand)
kan gerestaureerd worden maar de eigenaar
ligt dwars. Een man uit het Westen die zijn
erfdeel komt opeisen. Het huis is van zijn
grootouders geweest. Daar wordt nu een pro
ces over gevoerd".
Siegmar is het hiermee duidelijk niet eens.
„Jarenlang hebben ze zich daarover niet be
kommerd en nu staan ze ineens op de stoep."
Hij is niet juichend over de plotselinge over
gang naar het 'vrije westen'. „Rostock her
bergde eens de grootste rederij van Oost-
Duitsland. Van de 2500 zeelieden die hier
woonden, hebben er nu nog maar een paar
werk."
De hereniging was ook de doodssteek voor de
eens bloeiende scheepsbouw. „In andere de
len van de wereld duurde het dertig, veertig
jaar voor de scheepsbouw daar was afge
bouwd. Bij ons gebeurde dat van de ene op de
andere dag. Gevolg: duizenden werklozen".
Toch heeft Siegmar kritiek op het vroegere
bewind. Bij de Nikolaaskerk wijst hij naar
het dak. Op het eerste gezicht lijken er grote
gaten in te zitten. Bij nader inzien zijn het
terrasjes, waarop satelliet-ontvangers een
prominente plaats innemen. „In de jaren ze
ventig wilde men de kerk restaureren. Er
werd zelfs door de Unesco geld beschikbaar
gesteld. Toen de hoge heren in hun wijsheid
echter besloten appartementen op de zolder
verdieping van de kerk te bouwen, hield die
geldstroom op. De eigenlijke kerk is nu een
concertzaal. Als kerk of museum kan het
nooit geen dienst meer doen". Hij woont er
tegenover en het is hem een dagelijkse doorn
in het oog.
Rostock heeft toch nog de nodige beziens
waardigheden. Zoals het fraaie uit de 13e
eeuw stammende raadhuis, dat in de 18e
eeuw zijn huidige barokke gevel kreeg. Het
staat op een plein waar een van de mooiste
gevelrijen staat, die wij tijdens deze trip ge
zien hebben.
Een bezoek aan Wismar sluit de reis af.
Evenals Rostock ontsnapte ook Wismar als
haven- en scheepsbouwstad niet aan zware
bombardementen tijdens de Tweede Wereld
oorlog. Een al in DDR-tijd begonnen restau
ratie geeft deze stad iets van zijn oude glorie
terug. Blikvanger hierbij is de 10.000 vier
kante meter grote Altmark. De ene fraaie ge
vel wisselt de andere af. Hoogtepunt is onge
twijfeld het pand Alte Schwede, het oudste
burgermanshuis, gebouwd in 1308... met rode
baksteen. Het jongste pand is waarschijnlijk
het stadhuis, dat begin 19e eeuw in classicis
tische stijl werd gebouwd. Op een hoek van
de markt staat de Wasserkunst. Een uit 1602
stammend pompstation, gebouwd door de
Utrechtenaar Philip Brandin. Tot het eind
van de vorige eeuw verzorgde dit vernuftige
bouwsel de stedelijke waterleiding. Nu staat
het er alleen maar mooi te zijn. Het eeuwen
oude haventje blijkt nog veel van zijn oude
luister te hebben bewaard.
In Wismar krijgen we het advies ook eens te
gaan kijken naar de kerk van Bad Doberan,
een vroeger zeer luxueuze badplaats. Het
blijkt met zijn ijle bakstenen pilaren die tot
grote hoogte reiken, inderdaad een impone
rend gebouw. Maar dat is ook te zeggen van
honderden andere gebouwen in dit zeer dun
bevolkte en overwegend agrarische Bundes-
land.
Voor wij weer richting huis rijden, doen we
daarom het dorp Ludwigslust nog aan.
Waarom dit zo heet, wordt duidelijk als het
enorme slot opdoemt, dat de hertogen van
Mecklenburg zich rond 1770 lieten bouwen.
Is het gebouw niet al te fraai - geldgebrek
noopten de toenmalige heersers inferieure
materialen te gebruiken - de 120 hectare gro
te Engelse tuin met eeuwenoude bomen com
penseert dit volledig. Het is voor ons duide
lijk: Mecklenburg-Vorpommern is een dia
mant, waaraan nog wel wat moet worden ge
slepen.
I MecklenburgA/orpommern. Informatie: Duits
Verkeersburo, Hoogoorddreef 76, 1101 BG Am
sterdam, tel. 020-6978066.
'In de voetsporen van Konstantin Pausto
vskij', zo heet de eerste literaire reis die
boekhandel/uitgeverij Pegasus in Am
sterdam en Russia Travel samen organi
seren. Het accent van deze reis ligt op de
kennismaking met het Oekra'inse platte
land tussen Kiev en Odessa, waar Pausto
vskij (1892-1968) opgroeide en aan het
gymnasium studeerde. De reis wordt be
geleid door vertaler Wim Hartog; ook
Paustovskij's zoon Dima reist mee. De li
teraire spoorzoekerij vindt plaats van 22
tot en met 31 augustus, deelname kost
vanaf 3.080 gulden. Het is de bedoeling
dat beide organisaties jaarlijks literaire
reizen naar de voormalige Sovjet-Unie
gaan verzorgen. Informatie via 020-
6231138.
Een 'Weiland en Eiland-arrangement'
staat er in, een tocht langs Twentse kaste
len en een ontdekkingstocht in Amster
dam. De brochure heet De zonnige zome-
rarrangementen '97' en komt uit de ko
ker van de Bilderberg-groep. Alle 22 Ne
derlandse hotels van deze keten hebben
een meerdaags zomerarrangement sa
mengesteld. De prijs ervoor begint bij 120
gulden per persoon. Brochure aanvragen
via 0317-318319.
Heel wat kampeerders willen eigenlijk
maar één ding: kamperen op het mooiste
plekje in de streek waar ze op vakantie
zijn. Maar het valt niet mee om in een drie
duimen dikke campinggids juist de meest
idyllische camping er uit te pikken. Een
handig hulpmiddel bij die zoektocht
- tenminste voor degenen die in Duits
land op vakantie gaan - kan de recent
verschenen gids Rustiek kamperen in
Duitsland zijn.
In deze uitgave staan honderd 'zorgvul
dig geselecteerde terreinen waar rust,
ruimte en gastvrijheid hoog in het vaan
del staan', aldus uitgever Kosmos. De
samensteller van de gids selecteerde
streng, zo kwamen alleen campings tot
150 plaatsen in het boekje, die weinig of
geen vast-verblijf-kampeerders tellen,
maar wel een rustige ligging, een na
tuurlijke omgeving en een persoonlijke
en aangename leiding. Daarnaast moest
heel Duitsland 'gedekt' zijn met het aan
bod in de gids.
Naast Rustiek kamperen in Duitsland
heeft Kosmos-Z&K Uitgevers ook her
ziene edities uitgebracht van de soortge
lijke gidsen Rustiek kamperen in Frank
rijk en Rustiek kamperen in de Benelux.
De gidsen kosten 24,90 gulden per stuk.
Isla Magica heet het nieuwste thema
park van Spanje. Het is te vinden net bui
ten de stad SeviEa, op een gedeelte van
het voormalige terrein van Expo 92. Het
thema van het park: de ontdekking van
de Nieuwe Wereld door de Spaanse pio
niers en het Sevilla van de zestiende
eeuw, ook wel bekend als de Gouden
Eeuw. Het park is 312.000 m2 groot, inge
deeld in zones met eigen thema's. Iedere
zone heeft eigen shows en attracties.
Daaronder bijvoorbeeld een wildwater
baan, een achtbaan en ander vermaak dat
in dit soort parken te vinden is. Het park
is tot november open.
Ruim 25 Brabantse bedrijven zijn verte
genwoordigd in een speciale gids vol kin-
der-vermaak die onlangs is verschenen.
Het boekje, een uitgave van het Brabants
Bureau voor Toerisme, kost 3,50 gulden
en is verkrijgbaar bij alle Brabantse
VW's. In het gidsje staan tientallen be
stemmingen en ideeën voor typische kin-
der-uitstapjes. Dat varieert van sport en
spel tot (poppen)theater en speelparken.
Via de gids kunnen kinderen ook gratis
lid worden van de Brabbers-club. Het
lidmaatschap geeft recht op korting of
cadeautjes bij de deelnemende bedrijven.
Verder verschijnt er elk kwartaal een
clubblad en zijn er regelmatig clubdagen.
De eerste Brabbers-clubdag is op 6 juli in
de Beekse Bergen in Hilvarenbeek.
Het heet een 'funpark voor mountainbi
kers'. Het is te vinden in Hasenborn in het
zuiden van het Zwarte Woud in Duits
land. De lol zit 'm erin dat mountainbi
kers er naar hartelust rond kunnen rag
gen. Met een stoeltjeslift worden de fiet
sers naar het startpunt gebracht, waarna
ze het drie kilometer lange parcours naar
het dal af kunnen leggen. Verder in het
park: een oefenterrein en een fietswinkel
met teststation. De entree tot het park is
gratis, maar een dagkaart voor de lift
kost 45 DM. Informatie via Todtnauer
Ferienland, D-79674 Todtnau, telefoon
00-49-7671649.
Wat hebben de graftombe van Mausolus
bij Halicarnassus, de hangende tuinen
van Babyion, het beeld van Zeus bij
Olympia, de tempel van Artemis bij Efe-
ze, de piramide van Gizeh, de Kolossos
van Rhodos en de Pharos (lichttoren) van
Alexandria met elkaar gemeen? Het zijn
de 'officiële' Zeven Wereldwonderen,
waarvan alleen de piramide van Gizeh
nog daadwerkelijk bestaat. Volgens het
Nederlandse reisvakblad DIT telt de we
reld dusdanig veel mooie gebouwen, ker
ken, monumenten en andere door men
senhanden gemaakte bouwwerken dat de
lijst wereldwonderen schreeuwt om uit
breiding. Dus wordt - in navolging van
in de Oudheid belangrijke schrijvers -
iedereen in de reisbranche opgeroepen
om de lijst met Nieuwe Zeven Wereld
wonderen te herschrijven. Suggesties van
het reisvakmagazine zijn onder meer Taj
Mahal, Borobudur, Stonehenge, Chinese
Muur, Alhambra, Suezkanaal, Eifeltoren,
Mount Rushmore, Sydney Opera House,
Akropolis en het Vrijheidsbeeld. De ver
kiezing is heel democratisch: de meeste
stemmen gelden.
