'De lezer wil bedrogen worden'
Gouden Strop-winnaar Bob Mendes en de rechtvaardigheid
KINDERBOEKEN
Tilburgse hoogleraar Hugo Verdaasdonk als thrillerschrijver
DESTEM
D3
Rechtvaardigheid
Boodschap
Niets past
volmaakt in
zijn schaal
Wissewaswinkel met droom- en wondergoed
ERDAG 19 JUNI 1997 D2
BOEKEN
DONDERDAG 19 JUNI 1997
IEN
er
OP ZOOM
Space Jam - Pinokkio - Liar Liar The I
id Juliet
i Jerry
BREDA
Jo America (12 j) Dantes Peak (12 j)
-The Saint (12 j)
i Darkness (12 j)
ish Patient
almatiërs
of innocence - La Promesse - Village of
- Madagaskar skin - The Delta - Work -
ite - Costa Brava
TRUIDENBERG
- Jerry Maguire (a.l) - Con Air (16 j)
GOES
All Stars
HULST
Saint - All Stars -101 Dalmatiers - The
lonnie Brasco - Liar Liar - The Ghost and
DDELBURG
- Mamma Roma
UDENBOSCH
JOSENDAAL
natiers - Liar Liar - Dante's Peak - Con Air
nd Juliet
TILBURG
Turbulence - All Stars - The Fifth Element
id the Darkness - Jungle 2 Jungle
ent - Lost Highway
Jrasco
ar-Con Air
iscar skin -1 shot Andy Warhol - Work -
iva - Stonewall
LISSINGEN
- Liar Liar - The Fifth Element - Donnie
natiërs - Beavis and Butthead - Con Air
NTWERPEN
uur Anna Karina
11 Dalmatians
)1 Dalmatiers
122.30 uur Absolute power
1 22.30 uur Metro
1 22.30 uur The devil's own
122.30 uur Gaston's War
122.30 uur The Saint
122.30 uur Dante's Peak
:n 22.30 uur Return of the Jedi
Space Jam
:n 22.30 uur Turbulence
en 22.30 uur Romeo and Juliet
en 22.30 uur Michael
|en 22.30 uur Smilla's Sense of snow
en 22.30 uur The fan
en 22.30 uur Jerry Maguire
Love serenade
h Patient
;20.00 en 22.30 uur Ransom
en 22.30 uur The fifth element
en 22.30 uur Private Parts
en 22.30 uur Killer
Son
orgettable
Matilda
asco
Ims in de bioscopen in de regio verwijzen
het regiokatern.
GENT
:ra van Verdi - door koor en Symfonisch
a en solisten o.l.v. Imre Pallo - Vlaamse
0 uur (20 en 22 jun)
WEERT
ibury Faith, The Jayhawks, De Dijk, K's
alter Trout Band, Thunder, Fish, Steve Lu-
as Band, Jan James - Sportpark Bosho-
)NDERDAG
JOSENDAAL
t Nick Brignola - Verkadehuis - Kade 24 -
VRIJDAG
iNTWERPEN
jn - en solisten o.l.v. G. Llewellyn - Goey-
in - Bourlaschouwburg - 20.00 uur
BREDA
o House - PARA - 22.30 uur
ATERDAG
ALMERE
r-dance-event - o.a. Daftpunk, 100%
and - 18.00-09.00 uur
BREDA
hasséterrein -12.30 uur
mr
INDHOVEN
VIC Frits Philips - 20.15 uur
;t, Miranda van Kralingen, Huub vani de
idins. Samba Salad, Les Charmeurs, Cap-
ur
XNSDAG
UTRECHT
Comedy - MC Vredenburg - 20.15 uur
Lat ligt weer streepje hoger'
IjurJohan Diepstraten
Ifie de overweldigend enthousiaste besprekin-
nvan De kracht van het vuur van Bob Men
ig heeft gelezen, kon gemakkelijk voorspellen
Ijjtaan deze thriller gisteren de hoogste Neder
landse onderscheiding werd toegekend: de Gou-
|fj Strop 1997. Volgens de recensies doet deze
I 'jiriller niet onder voor het beste werk van de
Internationale bestsellerauteurs. Al eerder ont-
j de Vlaming Bob Mendes (1928) de prijs
|(0or de beste misdaadroman van het vooraf-
jaar. De Gouden Strop 1993 werd toege-
i aan zijn thriller Vergelding. Voorspel tot
I Siidams oorlog.
loalsHugo Claus als enige genomineerde Vlaming
Ijetöe geruchten de Libris Literatuurprijs in ont-
igst mocht nemen, zo liet Bob Mendes gisteren
ijer Nederlandse genomineerden achter zich. René
Ippel (Geweten), Conny Braam (Zwavel), Paul Sta
ler (D ebank) en Peter de Zwaan Een keel van glas).
I fes eerlijk," zegt Bob Mendes, „er zijn vier men
ial teleurgesteld en er is er één gelukkig. Deze prijs
Ibetekent heel veel voor mij. De lat is weer een
I sleepje hoger gelegd. Als ik de Gouden Strop niet
lad gekregen, had ik misschien gedacht: kom, ik ga
;n thriller voor mijn eigen plezier schrijven.
Illaarzo'n prijs brengt verplichtingen met zich mee.
>m verplicht, zeggen ze. Het wordt er niet ge-
liakkelijker op."
poe belangrijk de prijs is? Ken je het Antwerpse
Slissen en CésarIedere keer als er iets
:s in het leven van César is gebeurd, kijkt
I lij naar het portret van zijn vader en moeder boven
lltschouw. 'Het is weer gelukt,' zegt hij dan. Dit is
rmij ook zo'n moment. Ik denk nu vooral terug
mijn ouders, die ik niet meer heb. Dit had ook
I eén van hun triomfen kunnen zijn, maar ze hebben
llttniet mogen meemaken."
I De intrige van zijn thrillers is telkens gebaseerd op
liaie gebeurtenissen: het Heizeldrama (Een dag van
littoomfe, 1987), de ramp met de Herald of Free En-
Isiprise (Het Channel syndroom, 1989) of de belas-
ïaude van een minister (De fraudejagers, 1991).
I Mendes houdt zich met dit soort schandalen bezig
laitrechtvaardigheidsgevoel. Als een Don Quichotte
I strijdt hij tegen mensen die vrijuit gaan. Zijn voor-
I 'seur voor maatschappij-kritische thema's heeft te
1 naken met de oorlog. Op het kerkhof van Merksem
,t een gedenkteken met de naam van zijn vader.
I Hij werkte voor de illegale pers en overleefde de
I oorlog niet. De twee bekroonde boeken, Vergelding
I in De kracht van het vuur zijn gelocaliseerd in het
I Mden-Oosten. Waarom juist daar?
I Dab Mendes: „Het ene boek vormt min of meer een
I schakel naar het volgende. Sinds Vergelding ben ik
zelfbewuster, ik voelde dat ik was gegroeid als
leridtfijver. Ik koesterde het verlangen een
I groot en machtig boek te schrijVéri over één onder-
I werp dat me altijd al bezighoudt: macht en machts-
iruik. Macht is geld en waar is geld? Eén van de
ngrijkste bronnen van geld is olie. Voor ik het
wist zat ik weer in het Midden-Oosten. Al onze eco-
ische bewegingen ontstaan daar. Vanuit het
den-Oosten wordt de wereld telkens weer in
muren vlam gezet."
Ja het verschijnen van De fraudejagers, een thril
ler die veel ophef maakte in Vlaanderen, werd ik
tor talloze mensen benaderd die slachtoffer zijn
Bob Mendes: Vooral een prijs uit Nederland, dat maakt grote indruk op de doorsnee
Vlaming.foto ruud nijpjes
van een oplichtingsaffaire. Die wilden hun verhaal
aan mij kwijt en de boodschap luidde: 'Hier moet je
een boek over schrijven.' Daar ben ik natuurlijk
niet op ingegaan."
„Op één uitzondering na. Ik werd benaderd door
Fatola K. Yazdi, een tot Belg genaturaliseerde Pers,
die voor de sjah van Perzië petrodollars belegde in
'Nederland, België en Luxemburg. Hij nodigde mij
uit naar Atlanta te komen, op zijn kosten, om zijn
verhaal te kunnen vertellen. Hij was frauduleus
failliet gegaan en naar eigen zeggen slachtoffer van
de Belgische Geheime Dienst en de lobby van Kho-
meiny."
„Ginder heb ik zijn verhaal aangehoord. Op dat
moment dacht ik nog dat iedere Iraniër een moslim
is, maar hij is aanhanger van Zarathoestra, een voor
mij onbekende godsdienstige beweging. Die combi
natie had ik nodig om een boek te schrijven over
macht en machtsmisbruik, gekoppeld aan gods
dienst.
De kracht van het vuur vertelt het ongelooflijk
spannende verhaal van de machtige Darius Razdi,
kanselier van de sjah van Perzië. Op 16 augustus
1953 ontvlucht hij het gistende Teheran waar een
revolterende meute het pro-westerse regime omver
wil werpen. Op één en dezelfde dag verwekt hij bij
zijn echtgenote een zoon (Cyrus) en hij verkracht de
jonge jodin Sharon Stern, die hij op zijn vlucht ont
moet. Sharon ontkomt. Een paar dagen later trouwt
zij met de zionist Samuel Hofman, met wie zij in de
huwelijksnacht de liefde bedrijft. Na negen maan
den wordt Simon geboren. Maar wie is de vader?
Razdi zint op wraak. Hij wil zijn 'tweede' zoon te
rugbrengen en beide broers Cyrus en Simon samen
opvoeden. Dan begint de wereldwijde zoektocht
naar Simon.
„Het basisidee van De kracht van het vuur is dat de
twee halfbroers elkaar gaan bestrijden. Zij zijn het
symbool voor het kwade en het goede. De hele my
thologie in het Midden-Oosten is daarop gebaseerd.
Een tussenweg bestaat niet. In onze christelijke cul
tuur kan men bijvoorbeeld voor 60 procent goed
zijn, in hun opvatting niet. Ik dacht dat ik die strijd
in twee hoofdstukken zou kunnen beschrijven,
maar het werd een boekdeel van ruim 150 pagina's.
Dat had ik niet in de hand. Het tweede deel was veel
lastiger.
Vanaf het moment dat Sharon en haar man bij een
terroristische actie in Wenen worden doodgescho
ten, kon ik niet verder. Lange tijd heb ik niet kun
nen werken. Ik kon me er niet mee vereenzelvigen
dat ze dood waren. En het eerste deel herschrijven,
kon ook niet. Dat is hetzelfde als van een huis de
onderste rij stenen wegtrekken. Het heeft maanden
geduurd. Ik voerde gesprekken met neurologen,
maar dat zijn mensen met weinig fantasie. Uitein
delijk vond ik een oplossing."
„Denk niet dat het schrijven van De kracht van het
vuur gemakkelijk was. Ik hoefde natuurlijk geen
boek van 450 bladzijden te maken, maar ik kon niet
anders. Je moet eens weten hoeveel moeilijker het
wordt na zo'n 250 pagina's om de spanningsboog te
bewaren. Het boek beslaat een periode van 25 jaar.
Ik moest dus tijdsprongen maken en de spajining
van het eerste deel zien vast te houden. Nu pas weet
ik dat het gemakkelijker is om een thriller te schrij
ven in de ik-vorm, met een omvang van zo'n 175 pa
gina's waarvan de intrige zich afspeelt in een tijds
bestek van een aantal dagen of weken."
Je schrijft vanuit een rechtvaardigheidsgevoel,
maar de ware schuldigen ontlopen hun lot.
„Mijn hoofdpersonen zijn geen James Bond-types,
maar worden wel bewogen om ten strijde te trekken
tegen het onrecht. De uitvoerders worden gestraft,
de echte misdadigers niet, precies zoals het in de
werkelijkheid gebeurt.
Darius Razdi in De kracht van het vuur wordt
steeds waanzinniger en gaat aan grootheidswaan
zin ten onder, net als de sjah van Perzië. Volgens de
moslims heeft hij de straf van God ondergaan: hij is
binnen een jaar gestorven.
Eigenlijk is deze thriller niet af. Als ik er niet even
mee was gestopt, had het volgende deel alweer in de
boekhandel gelegen. Er zou een vervolg op kunnen
komen. Ik had het gevoel: beter dan dit kan ik niet.
Maar nu ik de Gouden Strop heb gekregen, denk ik:
ik ben op de juist weg, de lat ligt weer een streepje
hoger. Voor mezelf moet ik me toch weer gaan be
wijzen."
Wat was het effect van de eerste Gouden Strop?
„Een dubbele oplage. Maar belangrijker is het dat
men zich in Vlaanderen bewust is geworden van het
bestaan van de Gouden Strop en dat men het genre
serieus is gaan nemen. Vooral een prijs uit Neder
land, dat maakt grote indruk op de doorsnee Vla
ming.
Er zijn nauwelijks Vlaamse prijzen, en meestal ka
pen de Nederlanders die weg, kijk naar de Gouden
Uil die achtereenvolgens werd gewonnen door Ad-
riaan van Dis en A.F.Th, van der Heijden. Al die
prijzen zouden zonder geld moeten zijn. Alleen de
eer telt. Het jammere is dat de hoogte van de prijs
gekoppeld wordt aan het prestige ervan. Iedereen
vraagt me nu wat ik met het bedrag van 25.000
gulden ga doen. Hugo Claus gaf het antwoord pas
geleden al. Hij heeft kinderen en kleinkinderen die
allemaal staan te wachten om dat over hun hoofd
jes uitgestrooid te krijgen. Dat zal ik dus ook
doen."
Door Y. Né
Hester Knibbe werd in 1995 geno
mineerd voor de VSB Poëzieprijs.
Haar nieuwe bundel Een bittere
navel bleef tot nu toe vrijwel on
besproken. Die recente gedichten
maken de indruk minder compact
en hecht te zijn dan die in Een
hemd van vlees van destijds. Toch
blijkt een opkomende gedachte,
dat deze gedichten te vroeg aan de
openbaarheid zijn prijsgegeven,
voorbarig.
Het motto, dat Hester Knibbe
voor haar bundel koos, is van
Hans Andreus: Ai, de goden heb
ben lichamen aan. Het sluit direct
aan bij de titel van haar vorige
bundel, waarin het lichaam als
een kledingstuk, een omhulsel
wordt gezien. Het motto geeft de
pijnlijke ontdekking weer, dat go
den zo vergankelijk zijn als de
mensen. Het impliceert de onuit
gesproken vraag, hoe het nu ver
der moet met de mystieke achter
gronden van het leven.
Opnieuw staat het lichaam cen
traal: Niet de reis maar het lijf
dat verblijft wil een naam. En dit
lichaam stapt steevast het graf te
gemoet. De vorm van de gedichten
is wat onopvallender. De manier
van vertellen is minder bondig
dan voorheen. De regels zijn lan
ger. Het is alsof ze zich iets heeft
aangetrokken van de opmerking
van Herman de Coninck. Deze zei
ooit, dat het Nederlands een taal
is, die zichzelf niet graag hoort.
Dat zou maken, dat de Neder
landse dichter zo snel mogelijk
naar de pointe toewerkt, met weg
lating van zoveel mogelijk parti
keltjes en lidwoorden.
Lidwoorden laat Hester Knibbe
nog steeds graag weg: Wanneer je
dan onverwacht nog belandt in
een ingericht huis krab je al
gauw lief naakt en schrijnend
gedumpt verlangen tevoorschijn.
Het geheim en het verlangen wor
den openlijk genoemd. De kracht
van Een hemd van vlees was, dat
deze werden opgeroepen tussen
die ingehouden, bondige regels
door. Nu zij breder worden uitge
meten, verliezen zij iets van hun
magie. Wel is er meer plaats inge
ruimd voor ontroering en geeft de
dichteres zichzelf meer prijs.
Hier is geen dichteres aan het
woord met een onwankelbaar ge
loof in de dichterlijke god in zich
zelf: Dwars door je slaap, mom
pelt hij, pompt een rivier van de
koppigste twijfel Het besef
van veroudering, verlies en dood
lijkt het steeds te winnen, waar
door geen sprake kan zijn van een
nieuwe lente en een nieuw geluid
a la Gorter. Over een achterbuurt
in Rome schrijft zij: Hier klinkt in
mei een oude lente met in de och
tend oud geluid. Zij probeert het
proces van veroudering te bezwe
ren in taal. Dit toont een gedicht
als Paskamer, waarin de ik met
moeite haar aarzeling overwint
om in een winkel nieuwe badkle
ding te passen. Kleding is gerust
stellend bedekkend, maar met
badkleding is het tegendeel het
geval.
Een opvallend stijlkenmerk van
Hester Knibbe is het gebruik van
klinkerrijm en dit bijna altijd als
binnenrijm. Het gedicht over de
piëta van Michelangelo tonen de
regels: Ging dood aan een geloof
en werd een nieuw gelijk. Zij
heeft dat nooit gewild; daarvoor
baar je geen kind. Nog dekt ze hem
niet toe, maar houdt hem op haar
schoot: groot lijf ik heb je lief.
De oo-, ie-, ij- en aa-klanken stu
wen de lezer door deze regels, die
eveneens sterk metrisch zijn opge
bouwd.
Hester Knibbe schrijft poëzie van
uit een bewogen standpunt. De
cyclus over Pompei maakt dit
aanschouwelijk. Hier spreekt zij
opnieuw van een onvermogen:
Bijna niets past volmaakt in de
schaal van zn woord; oorlog bij
voorbeeld /is te groot en ook ramp
heeft het krap. Een woord als
schaal verbindt zich met huid en
muur en huis. Zij verbeelden dat
gene wat omsluit. Hoe krapper
Hester Knibbe haar gedicht
bouwt, als een schaal rondom wat
zich niet of nauwelijks zeggen
laat, hoe meer spanning daarin
ontstaat. En dat is vermoedelijk
haar grote kracht. Het is de magie
van de vorm, die bijna uit zijn
voegen knapt. Dat is in Bittere na
vel minder het geval, waardoor de
regels je ook minder bijblijven.
Haar gevoel voor nuance en even
wicht, dat met Nijhoff in verband
werd gebracht maakte plaats voor
melancholie, dat door de gebar
sten schaal naar buiten sijpelt. Zo
werd hier gewonnen, waarvoor
iets anders is prijsgegeven.
Domein
Dit is je grondgebied, vruchtbaar
maar afgemeten. Zet hier je paden
uit,
de smalle en de brede. Stenen
zijn inclusief, grenzen staan
vast. Mijd eden. Die hof lijkt
uitgediend; de boom die in het
midden
staat, kraakt onder vrucht en
blad,
muurvast dringt het seizoen
rond het verleden. Blijf ervan
af. Schaf schoenen aan, ga
stevig stap voor stap
Hester Knibbe: 'Een bittere navel'. Uitg.
De Prom, prijs 25,90
I tor Mieske van Eek
't onmiskenbaar plezier praat
i over onbetrouwbaarheid en
Echtheid. Het zijn volgens hem
bouwstenen waarmee je een
goede thriller metselt. Hugo Ver
tosdonk, in het dagelijks leven
-wgleraar literatuursociologie
Ide KUB in Tilburg, debuteer-
I ton 1993, 49 jaar oud, als thril-
-erschrijver met De man die Ma-
"lyn Monroe was. Hij verschool
®h toen nog achter het pseudo-
uem Paul Stather (uitspreken op
Duits). Zijn nieuwe boek De
was dit jaar een van de op-
blende nominaties voor de
Gouden Strop, de prijs ging zijn
tos net voorbij.
tozijn werk blijkt aan te slaan, is
toaasdonk bereid zijn schuil-
o prijs te geven. „Datpseudo-
®vond ik nodig, omdat ik wil-
j oat mijn boeken puur op tekst
i tordeeld zouden worden. Als je
schrijver zegt dat je hoogle-
B"r bent, kan dat heel averechts
Ren. In Nederland leven nu
tonaal duidelijke gedachten
'ff wat een hoogleraar in zijn
m)e tijd hoort te doen."
thrillers?
■tot wezen van de thriller is on-
"toouwbaarheid. Ik vind het
j om een onbetrouwbare ver-
Win 'e en probeer die
,.e'rouwbaarheid zo groot mo-
L6 'aten z*in' schept
!nS en dat levert, vind ik,
1«fste boeken op."
beell ert dat met een voor-
1 Sen ktossiek is voor het
te/v' "^en verhaal begint met
tvaa ömetisch afgesloten kamer
naii' 'v11 'n ^at klopt
zer m n*et en weet de ie"
®er t^if Za' kkjke11 dat die ka-
slote n3e* 20 hermetisch ge
heid11 Was' onhetrouwbaar-
r v»n de verteller is nu juist
Hugo Verdaasdonk, alias Paul Stather.
foto wiebe kiestra
een voorwaarde voor het beoefe
nen van het genre. Dat schept
spanning."
„Neem nou The Spy who came in
from the Cold van John le Carré.
Alles wat de hoofdpersoon zegt,
heeft het omgekeerde effect. Hij
denkt te zijn opgeroepen als ge
tuige a décharge en wordt ge
bruikt als getuige a charge. De
persoon die hij had moeten en
willen redden wordt door hem in
de ellende gestort door deze
prachtige omkering. Le Carré
zegt het gegeven te hebben ont
leend aan De donkere kamer van
Damocles van W.F. Hermans.
'Heeft die meer thrillers geschre
ven?', moet hij hebben gevraagd.
Het dubbele spreekt hem aan.
Zoals in The Godfather van Ma
rio Puzzo. „In het boek gaat een
absoluut heilig gezinsleven voor
de hoofdpersoon samen met een
grote gewelddadigheid. De man
die aan de ene kant zo'n toege
wijde vader en echtgenoot is, laat
aan de andere kant aan de lopen
de band mensen doodschieten."
Waarom spelen uw boeken zich af
in de Verenigde Staten?
„Ik houd van glamour, liefst in de
overtreffende trap, zoals in de
boeken van Judith Krantz. Boe
ken waarin de mensen allemaal
veel te mooi, te rijk, te succesvol
zijn. Daar moet ik onbedaarlijk
om lachten. En Amerika heeft
collectieve verhalen in vele ver
sies, die je als schrijver kunt ge
bruiken. Die vorm van gekkig
heid hebben we hier niet."
„Die kerkleider Fortuny in De
bank, die is natuurlijk gemodel
leerd naar Teddy Kennedy, de
Amerikaanse senator, die in 1969
met zijn auto te water raakte.
Zelf wist hij zich te redden, maar
de jonge vrouw die naast hem zat
verdronk. Pas na tien uur waar
schuwde hij de politie. De Chap-
paquiddick-zaak is nooit opge
helderd. Talloze boeken zijn er
over verschenen van heel erg pro-
Kennedy tot sterk veroordelend.
Het is ideaal materiaal voor thril
lerschrijvers. In Nederland werkt
dat niet zo. Neem de IRT-affaire.
Er verschijnt een gedegen rap
port en daarmee is de kous af.
Hier worden afwijkende versies
niet gepikt. De schrijver wordt
dan al gauw neergesabeld als las
teraar."
Verdaasdonk smult van de
schandalen die in Amerika altijd
weer tot ongekende proporties
worden opgeblazen: Chappa-
quiddick, Anita Hill (beschuldig
de een opperrechter van onge
wenste intimiteiten), O.J. Simp
son en nu weer Paula Jones. „Als
je dan Clinton naast Beatrix en
Claus in Den Haag ziet staan met
al die Amerikaanse journalisten
om hem heen, die maar een ding
willen weten: Hoe zit het met die
Jones, die beweert dat Clinton
zijn broek voor haar heeft laten
zakken? Dat soort verhalen
vormt toch verrukkelijk materi
aal voor een schrijver!"
In De bank wemelt het van dub
bele bodems, leugens en bedrog.
Zoals het weeshuis dat eigenlijk
een ordinaire bank blijkt te zijn
en die oom die op een voetstuk
wordt gezet door zijn neef, maar
die ook een schurk is en met
schurken zaken doet en onder
meer betrokken is bij een meedo
genloze handel in organen.
Het is hilarisch te lezen hoe de
schrijver hoofdpersoon John
Avati eerst optuigt met alle gla
mour, die een mens ten deel kan
vallen. Hij is, knap, intelligent,
rondt zijn studie succesvol af,
erft een gigantisch vermogen en
ook nog een prachtig huis. Maar
dat succes blijkt als een fuik te
werken. Als je zo rijk bent, heb je
nu eenmaal een leger van advi
seurs nodig om op je geld te pas
sen. Hij wordt natuurlijk aan alle
kanten belogen en bedrogen. Ie
dereen moet wat van hem. Hij
krijgt liefst 1373 bedelbrieven.
Verdaasdonk laat hem met een
zeker boosaardig plezier in de val
lopen. Opmerkelijk is dat de
hoofdpersoon niets doet om aan
de misdaden, waarin hij onge
wild steeds meer meegezogen
wordt, op te lossen. Hij blijft het
hele verhaal net zo onwetend als
de lezer. Met al zijn rijkdom en
intelligentie is hij slechts een
speelbal van leugenachtige en
slechte mensen.
Door Muriel Boll
De Wissewaswinkel van Frédéric
Clément ziet er prachtig uit: Voor
op is een vierkantje uit de omslag
gesneden, waardoor je een engel
tje te zien krijgt dat op het schut
blad afgebeeld staat. Daaromheen
is het versierd met lintjes, pense
len, schelpjes en kersensteeltjes,
zodat het geheel eruit ziet als een
sprookjesachtig schilderijtje en
dat is de binnenkant ook.
Daarin schrijft ene Ferdinand een
brief op rijm aan Alice van de
Wissewaswinkel, een bazaar in
droom- en wondergoed. Hij stelt
zichzelf eerst voor: 'Ik kus uw
hand en stel me voor als Ferdi
nand: vent met vuurtjes, en gra-
vuurtjes, oude spiegels, minia
tuurtjes, koopt de tijd en sloopt de
ruimte, ruilt een wonder voor een
droom, sprokkelt hier en sprok
kelt daar de vreemdste koopwaar
bij elkaar.'
Alice, alias juffrouw Handelaar, is
binnenkort jarig en daarom mag
zij een cadeau kiezen uit Ferdi
nands voorraad spullen. Of hij
eens langs mag komen, vraagt
Ferdinand, want ongetwijfeld
heeft hij 'ergens nog een droom
van een droom, een wolk van een
wonder voor u'. Wat Ferdinand
aanbiedt, zijn dingen waar je al
leen maar van kunt dromen.
'Een baljurk als een luchtballon,
verfomfaaid als papaver, maar
even rood en zacht van stof, en af-
gezoomd met klaver...', of zal ze
kiezen voor 'een avondjurk met
het geluid van krekels uit het Zui
den, doorweven met het licht van
daar en met Provence-kruiden...'.
Of wordt het nog iets anders, een
uniek cadeau waarvan er echt
geen tweede is: het topje van de
neus van Pinokkio, uit Scheba een
wimper van de koningin of van
haar echtgenoot, het billenbot van
de kwakende kikvors, negen -
voorheen - kauwgomballen, een
poederdoos, het lippenrood en
Sneeuwwitjes jarretel (gekocht op
een vlooienmarkt) of een doosje
met wat scherven en een schater
lach van het meisje Assepoes (een
lach en scherven van geluk, wat
kunt u meer verlangen?).
Het ene is nog mooier dan het an
dere dat Clement heeft bedacht.
Het is een soort schatkist waarvan
hij de inhoud voor de voeten van
zijn geliefde uitstalt.
De tekst is soms groot, soms klein,
vet of dun, verspreid over'de blad
zij afgedrukt. Daartussen staan
fotootjes van klaprozen, uitge
kauwde kauwgomballen, een kist
je (met daarin de schaduw van de
Kleine Prins of de veer van een
Engels vogeltje), zandkorrels, ro
zenblaadjes die weer afgewisseld
worden door tekeningetjes en
schilderijtjes.
Zo ontstaan plaatjes van blaadjes
met hier en daar ook grapjes in. In
een O zie je de mond van Mona Li
sa die ineens een schoonheids
vlekje blijkt te hebben. Grijze oli
fanten worden over twee bladzij
den getekend en verkleind ter
grootte van zandkorrels, terwijl ze
wandelen tussen porcelein, met
bovenaan de bladzij een foto van
een doosje vol zand. Als Alice
rechtstreeks wordt aangesproken
met juffrouw Handelaar staat er
de eng grijnzende Cheshire-kat
uit Alice in Wonderland naast ge
tekend, op een andere plaats komt
een wit konijn met een horloge ter
sprake.
Het boek is werkelijk schitterend
uit het Frans vertaald door Bart
Moeyaert. Ik zou het origineel wel
eens willen zien, het moet een
enorme klus zijn geweest. Het re
sultaat is een soepel lopend en ui
terst ritmisch geheel. Er zijn
mooie klankrijmen: 'een grein van
zo'n gruizel toverstok van een kol
samen met het gros van het gruis
van het gestampte bot van de kik
vors' en 'verslindende winden die
masten verscheuren en schepen en
sloepen naar de zeebodem sleu
ren'.
Aan het eind van de brief schrijft
Ferdinand: 'En voorts nog een
slot, in het slot zit een sleutel, en
aan die sleutel hangt de sleutel
van een koffer vol sleutels...' De
sleutel van een korenveld, een
sloot, gedeelde smart, een zand
kasteel en natuurlijk 'de sleutel
van mijn hart en van een bankje
bij de zee met plek voor u en mij -
voor twee.' De allerlaatste sleutel
past op 'uw levenslot: hij maakt de
toekomst open'. En met 'mijn ar
men voor u. Gegroet, lieve juf
frouw Handelaar in droom- en
wondergoed' neemt Ferdinand af
scheid. Wie zou niet zo'n brief wil
len ontvangen?
Frédéric Clément: 'De Wissewaswinkel.
Alices wondergoed voor feesten en ver
jaardagen'. Uitg. Querido, prijs 34,90
Rare hoeden in 'De wissewaswinkel'
