Kabila,
krachtpatser uit de jungle
Boeing
Nieuwe dictator in Congo geen haar beter dan zijn voorganger
DESTEM
BUITENLAND
ITENLAND kort
voor referenda
i Marokko
link toe te nemen'
s terug
ebron
>or Kanaaltunnel
aties joden goed
IDAG 16 JUNI 1997 A4
I I I I I
MAANDAG M6 JUNI 1997
jgerechtigde Italianen konden
j zeven referenda. Om vijf uur
'an de stembureaus en vijf uur
as 13,2 procent. Uit de laatste
an 50 procent van de Italianen
olksstemming, waardoor deze
■treffen een beperking van de
weigeren van militaire dienst
an Landbouw en van het ver-
.epsvereniging voor journalis-
Drivatisering van staatsbedrii-
:rs en officieren van justitie.
bezingen vrijdag in Marokko
inkse Koutla-blok volgens de
iekt. De Koutla krijgt bijna 32
iet zo'n 20 procent bij de vori-
1992. Het conservatieve rege-
procent van de zetels. De ge-
gezien als test voor de parle-
nber gepland staan. Ondanks
zich een meerderheid af voor
ïelijk in het parlement rekenen
-blok dat vrijdag ruim 26 pro
pte.
appijen geen maatregelen ne-
zal zich in 2010 gemiddeld el-
luk voordoen. Daardoor dreigt
onder het reizende publiek, zo
van de luchtvaartverzekeraars
dde de noodklok op een confe-
erd door de krant Financial Ti-
70 procent van de ongelukken
liegtuigbemanningen. Dat ligt
iesystemen.
ks zijn uit Noord-Irak terugge
won met een gedeeltelijke troe-
bben de Turkse krant Hurriyet
■dische televisiezender gisteren
ilitaire functionarissen aan die
meer nodig waren bij het vier
tegen Turks-Koerdische rebel-
en. Het leger was gisteren niet
■kije stuurde half mei meer dan
om de strijders van de Turks-
IK die zich daar schuilhouden
het offensief 2.500 rebellen te
hebben verloren. De PKK ont-
hebben geleden.
ke Jordaanoever is het gisteren
dag tot een confrontatie tussen
en gekomen. Tientallen Pales
ommen naar de Israëliërs, die
itwintig Palestij nen raakten ge-
lurende schermutselingen. Vier
Zaterdag raakten 32 Palestijnen
Palestijnse politie zich niet zien.
desakkoorden hadden geschon-
inten op te treden.
e brand in november vorig jaar
ioor de Kanaaltunnel vervoerd,
verliet rond het middaguur de
'at heeft een woordvoerder van
en voor vrachtverkeer rijden in-
het traject tussen Frankrijk en
re priester in Slowakije praat in
and de massadeportaties van jo-
aed. Ook verdedigt Milan Durica
Tiso. Het boek is uitgegeven met
laurent-Desiré Kabila,
je nieuwe dictator in
Congo (het voormalige
ja'ire), is 58. Ongeveer
jjn. De preciese geboor-
(datum is niet bekend.
Eabila vertelt vrijwel
looit iets over zichzelf,
familie of zijn poli-
jóke ideeën. Men moet
jm maar op zijn daden
(oordelen, pleegt hij te
n. Dat valt niet
iÓe" Het grootste deel
azijn leven heeft hij
loorgebracht in de jung-
t Daar hield hij zich
ader meer bezig met de
ierkoop van het ivoor
a zelf geschoten oli-
mten en de smokkel
an goud en diamanten,
met de strijd tegen
ibutu natuurlijk, al
reeg die pas vorig jaar
I en hoge prioriteit.
rooms-katholieke geestelijke en
!t van het onafhankelijke Slowa-
vazallenstaat van Hitler-Duits-
meer de jodenvervolging toe. In
terecht. Durica heeft in De ge-
Slowaken ook begrip voor de
autoriteiten hadden gezinnen in
gezinsleden niet van elkaar te
oricus. Het Historisch instituut
Wetenschappen vond tientallen
oek. Desondanks gebruiken alle
ie Joodse Gemeenten, de Protes-
artijen hebben fel tegen de ver
teerd. Antisemitisme, zeggen de
omse bril, aldus de protestanten.
i De nieuwe leider van Congo, Kabila, mist essentiële vaardigheden óm een charismatisch staatsman te zijn.
protest tegen laten horen
Nie
toi Ton Loots
'E MYTHEVORMING rond Ka-
'iiis net zo omvangrijk als zijn
1 Er worden veel verhalen
verteld. Zo zou hij re-
nog eigenhandig een corrup-
'hooldonderwijzer in Kalemie
'Hen doodgeschoten. Na de in-
van het kleine stadje aan
'I Tanganjikameer hadden de
'Den van Kabila's AFDL-par-
(Alliantie van Democratische
ficiten voor de Bevrijding van
wgo-Za'ire) de salarissen voor
'■'onderwijzers aan de hoofd-
Merwijzer gegeven.
™stak het geld in eigen zak en
betrapt door Kabila, die
Ier plekke executeerde. Mis-
r® is het verhaal waar. Of
,|o het rondgestrooid door Ka-
Piopagandamachine. Feit
3 vindt Woodard ^dergehjke
V ol hfeinsteinmiruT TTO»
raar overigens,
alleen de 737-motor zorgt
voor 11.000 banen in Europa
Topman Woodard toont graai
een flinke lijst van bedrijven
profiteren van Boeings sac(i?
sen. Daartoe behoren ook
derlandse bedrijven als Baan
Philips. Ook Fokker Aierostruc
tures is sinds kort een kleine o
leverancier van Boeing.
Boeinl
betrekt ook ons in hun canmpag
ne. Wij staan ineens
met foto 0
al in het Boeing-blad,
marketing-manager Peter
Aken in de Fokker Aviat on
stand. „Dat is echt uitzonder!!]»
een wijde
Boêing'wiTEuropees Militair-strategisch
ris Van Miert blijkbaar een
lange lijst met
laten zien.
Zeggenschap
Boeing denkt het niet bij de r
nu afgesloten excluismte
overeenkomsten zal bbjv
zijn meer van dit soort co
ten in de maak," zegt wce"P
dent Dick Albrecht. „Neen,
ropese maatschappijen n
er nog niet om gevraag„,hoU-
die tijd wil Boeing graag v
den dat het een zaak is
Europese commissie ge
genschap over heeft. En p(
nog?, vinden ze bij Boe
maatschappijen bebbe" aagd
een dergelijk contract g
in ruil voor mooie korting
dat hoort toch ook bij ee
markteconomie?
actie de lui-
lemming van de gemiddel-
[hiïrees geniet. Eindelijk ie-
]e het chaotische, corrup-
md van Mobutu's erfenis
zuiveren. En dat mag best
®de hand gebeuren,
b/Jen kolfje naar Kabila's
tli j iaar 's hii wel-
e oudste guerrilla-leider
*ereld. Geschoold in het
'Os is hij de man van de re-
lfjen de Smaalde kaders,
vertel®?«wetse revolutionair die
Jhr gekleed gaat 111 een een'
®8 linnen jasje en gymschoe-
®aagt onder
|küM1 ajn sporen verdiend te
toeleverancier bezien de geringe tegen-
JL. n kwakkelende Mo-
egime is dat moeilijk exact
Besondanks klopt hij
2VSortdurend op de borst
>e de slechts zeven maan-
üt 7ioi striid teëen de ern-
iiiKi obubu- De inname
luriTu ,a nam slechts twaalf
ata, mes aS- Ben glunderende
weidde deze 'wapenfei-
Üt sta!in Paleis van de met
''Wen 'ussen de benen ver-
ltll eens zo gevreesde, Mo-
'ipa
til
iij ^abda. zoals men de
noemt lachende dik-
1. feitelijk de macht
fe 7;rgen,0men en het voor-
we heeft omgedoopt in
de democratische republiek Con
go, rijst de vraag of hij ook daad
werkelijk in staat is de situatie in
het Centraal-Afrikaanse land te
verbeteren. Met de aftocht van
Mobutu verdween de laatste
machthebber van het continent
die zijn land en volk uitbuitte en
zichzelf verrijkte ten koste van
zijn stervende onderdanen.
Ervoor in de plaats is een rijtje
machthebbers gekomen, die pro
beren van Afrika een economisch
sterker continent te maken. De
nieuwe leiders zijn pragmatisch
ingesteld en uitstekend opgeleid.
Zij spreken de taal van de We
reldbank en het Internationaal
Monetair Fonds en begrijpen dat
niet alle problemen van hun lan
den veroorzaakt zijn door de af
gezette, corrupte machthebbers.
Het rijtje veelbelovende heersers
in noordoost-Afrika bestaat nu
uit Issaias Afwerki van Eritrea,
Meles Zenawi van Ethiopië, Yo-
weri Museveni van Oeganda en
Paul Kagame van Rwanda. Of
schoon zij met verschillende pro
blemen te kampen hebben, heb
ben ze veel gemeenschappelijk.
Allemaal hebben ze de macht ge
grepen via gewapende strijd. Zij
zijn allen min of meer opgevoed
met Marxistische idealen, maar
zien zich nu als kooplieden op
een vrije wereldmarkt.
Kabila zou graag worden opge
nomen in dit rijtje en heeft sterke
pleitbezorgers. Hij staat op goede
voet met Museveni en Kagame en
zijn militaire tactieken en goede
behandeling van de burgers in de
bevrijde gebieden van Congo dui
den op hun invloed.
Vrijheidsstrijd
Er is echter een belangrijk ver
schil tussen Kabila en zijn colle
ga's: de factor tijd. De Eritrese
vrijheidsstrijd duurde 30 jaar, in
Oeganda had men zes jaar nodig
en in Rwanda vier. Deze jaren in
de jungle gaven hen tijd hun lei
derschap te baseren op blinde
lings vertrouwen, opgedaan in de
gewapende strijd.
De revolutie van Kabila is te snel
gegaan. Hij beweert gedurende
meer dan dertig jaar zijn droom
om Mobutu te vernietigen te heb
ben nagejaagd. Maar in die tijd
heeft hij geen politieke visie of
strategie voor het nieuwe Congo
ontwikkeld. Critici noemen hem
dan ook een politiek ongeïnspi
reerd leider. Hij was krijgsheer in
een klein gebied in Oost-Zaïre
waar hij de plaatselijke bevol
king onderdrukte en de opbreng
sten van de goudwinning in eigen
zak liet stromen. Hij toonde wei
nig mededogen met Hutu-vluch-
telingen die bescherming zoch
ten.
Collectief
Toen in oktober vorig jaar in Ki-
vu de feitelijke bevrijdingsbewe
ging werd opgericht, een alliantie
van vier partijen, werd Kabila
opgevoerd als woordvoerder van
het collectief. Het collectief was
een farce. De enige man die Kabi
la's leiderschap betwistte, Andre
Kisase, kwam onder nooit opge
helderde omstandigheden om het
leven. Van de andere leden van de
alliantie wordt geen geluid ge
hoord. Kabila is niet meer uit de
schijnwerpers weggeweest en
heeft de anderen overschreeuwd.
Hij heeft grote moeite een kabi
net bij elkaar te krijgen dat naar
buiten toe één gezicht toont. Bizi-
ma Karaha, woordvoerder voor
Buitenlandse Zaken, wist van de
week te vertellen dat er zo snel
mogelijk democratische verkie
zingen komen. Maar Bugera, se
cretaris van de beweging, spreekt
dat tegen. Feit is dat er nog steeds
geen voltallige regering aan het
werk is in Kinshasa.
Het is de vraag of die er op korte
termijn zal komen. Kabila mist
essentiële vaardigheden om een
charismatisch staatsman te zijn.
Behalve zijn gebrek aan visie is
hij niet gewoon om inspraak te
verlenen of naar anderen te luis
teren. Hij neemt beslissingen zelf.
Als krijgsheer is hij gewend dat
iedereen naar zijn pijpen danst
en niet gewend aan goede om
gangsvormen. De manier waarop
hij tot tweemaal toe een afspraak
met Nelson Mandela niet na
kwam, spreekt boekdelen. Zelfs
gentleman Mandela kon zijn er
gernis niet verbergen.
Slechte manieren
Kabila's slechte omgangsvormen
vinden hun oorsprong in Katan
ga, het vroegere Shaba, een ge
bied in het zuiden dat rijk is aan
koper. Hij studeerde in Parijs en
Oost-Duitsland. Zoals de meeste
Derde Wereld-studenten in het
Oostblok was Kabila communis
tisch, anti-Amerikaans en aan
hanger van de planeconomie. Hij
keerde net voor de onafhanke
lijkheid van België in 1960 terug
naar zijn geboorteland.
Daar laaiden de anti-Brussel-ge-
voelens hoog op. Kabila steunde
de eerste premier Patrice Lu
mumba, die tijdens het feest ter
gelegenheid van de onafhanke
lijkheid een felle rede afstak te
gen de voormalige kolonisator.
De menigte ontstak in een dusda
nige woede dat koning Boude-
wijn, die de feestelijkheden bij
woonde, beroofd werd toen hij
het feestterrein verliet. Een jon
geling sprong achterop de open
wagen, griste het ceremoniële
zwaard van 's konings riem en
verdween in de menigte.
Vermoord
Lumumba was geen lang leven
beschoren. In 1961 werd hij ver
moord na een coup onder leiding
van Joseph Mobutu, financieel
gesteund door de CIA. Kabila
vluchtte met enkele getrouwen de
jungle in, en begon aan zijn aan
vankelijk ineffectieve, jarenlange
gewapende strijd tegen Mobutu.
In 1964 namen zijn troepen Stan
leyville in (het huidige Kisanga
ni). Kabila riep zichzelf uit tot
machthebber. De opstand duurde
niet lang. Belgische paratroepen,
door Amerikaanse toestellen in
gevlogen, heroverden de stad en
Kabila vluchtte opnieuw de jung
le in. In het midden van de jaren
zestig was de koude oorlog op
zijn hoogtepunt. De oproerlingen
werden gesteund door de Sovjet
Unie, terwijl de regeringstroepen
van Mobutu gesteund werden
door de Amerikanen en hun wes
terse bondgenoten.
Geen wonder dat het conflict de
aandacht trok van Che Guevara,
die zich niet gelukkig voelde in
het Cuba van na de revolutie.
Che's bestuurlijke capaciteiten
werden voortdurend overscha
duwd door zijn temperamentvol
le karakter en Fidel Castro was
blij met Che's voorstel om de op
standelingen in de Congo met
raad en daad terzijde te staan.
Castro gaf Guevara 200 van zijn
beste manschappen mee.
Drank
Che Guevara was niet erg onder
de indruk van wat hij aantrof. In
zijn dagboek schreef hij: „Ik heb
geen enkele aanwijzing om te
denken dat Kabila de man is die
we nodig hebben. Hij is slechts
geïnteresseerd in drank en vrou
wen. Hij heeft geen enkele karak
tertrek van een leider."
Ontzet door het totale gebrek aan
discipline van de rebellen en het
hoge percentage venerische ziek
ten concludeerde Che dat het le
gertje van Kabila bestond uit luie
parasieten. Na ruim een half jaar
vertrok Guevara weer naar Ha
vana.
Kabila trok zich terug in de ber
gen en creëerde een soort staat in
de staat, een beproefde guerrilla
tactiek. Af en toe werd er een he
likopter van Mobutu neergescho
ten, maar sprake van een echte
oorlog op grote schaal was er
niet. In 1974 wisten Kabila en de
zijnen kort de aandacht op zich te
vestigen door de ontvoering van
vier buitenlandse studenten. Drie
Amerikanen en de dan 25-jarige
Emily van Zinnicq-Bergmann uit
Vught, die apen aan het bestude
ren waren. De rebellen eisten
vrijlating van kameraden en een
losgeld. Na twee maanden van
onderhandelen, waarbij ook de
Oegandese dictator Idi Amin be
trokken was, werden de vier om
beurten vrijgelaten. De hoogte
van het betaalde losgeld is tot op
de dag van vandaag niet bekend.
Publiciteit
Kabila verdwijnt dan voor enige
jaren uit beeld om in 1985 weer
de publiciteit te zoeken. Hij laat
zich interviewen door het
maandblad Jeune Afrique. Hij
noemt ihet plattelandsproleta-
riaat de gist van de revolutie en
vertelt dat zijn partij zich ont
wikkelt tot een massabeweging.
Tijdens een poging om Moba in te
nemen, een stad van 30.000 inwo
ners aan het Tanganjika-meer,
worden ze door het regeringsle
ger op de vlucht gejaagd. Gou
verneur Nsimba weet met een
soepele amnestie-regeling een
groot aantal stn'.jders te doen
overlopen en Kabi. la te isoleren.
Die trekt zich teru, g en gaat zich
weer wijden aan sr, nokkel en het
verlenen van hand- en spandien
sten in andere revolu tionaire oor
logen. Zo duikt hij eind jaren
tachtig op bij de reh 'ellenbewe
ging van John Garanj I h1 Zuid-
Soedan. Namens hem b ezoekt hij
regelmatig het junglep, aleis van
Mobutu in Gbadolite er. bewijst
hem daar alle eer. Onderl lussen is
hij bezig met het opzetten van de
alliantie tegen de 'maart ichalk-
president'.
Als Mobutu op aandringeii van
de VS het begin van demoert itise-
ring toelaat, houdt Kabila zie 'h op
de vlakte. Etienne Tshisei redi
wordt de vaandeldrager van de
oppositie. Pas als de Banyam'u-
lenge, de etnische Tutsi's" in Oos 't-
Zaïre, openlijk in opstand kc >-
men, is Kabila er als de kippei r
bij. Hij ontpopt zich als de drij
vende kracht achter de opstand.
De oude linkse idealen worden
ingewisseld voor de vrije markt-
politiek om zo steun te krijgen
voor de genadeklap aan Mobutu.
In dat kader krijgen twee Ameri
kaanse mijnbouw-ondernemin-
gen belangrijke consessies en de
opmars van het ADFL wordt in
gang gezet. De snelle voortgang
verrast vriend en vijand. Zuid-
Afrika heeft grote belangen in
Zaïre en Mandela besluit zijn in
vloed aan te wenden om de
machtswisseling rustig te laten
verlopen.
Reputatie
Hij pleit voor een brede over-
gangsraad die het land naar ver
kiezingen moet sturen. Hij zet
zijn reputatie als staatsman op
het spel om Kabila tot redelijk
heid te bewegen. Er staat te veel
op het spel. Pretoria is zeer ge
baat bij een vreedzame overgang
en een democratisch Congo. Con
go grenst aan negen landen. Een
deel van het verdreven regerings
leger is naar een van die buurlan
den gevlucht. Geweld in Congo
kan dus makkelijk overslaan
naar bijvoorbeeld Zambia en An
gola die onder rechtstreekse in
vloedssfeer van Zuid-Afrika ver
keren. Unita-leider Savimbi, had
25.000 man in Zaïre gestatio-
Met de aftocht van Mobutu verdween de laatste machthebber
van Afrika die zijn land en volk uitbuitte en zichzelf verrijkte ten
koste van zijn stervende onderdanen. foto's epa
neerd die begin deze maand de
opmars van Kabila trachtten te
s, doppen. Nu zijn ze teruggevlucht
n aar Angola en in hevige strijd
gt 'wikkeld met het regeringsle
ge; r. Het vredesproces in Angola
sta, at daarmee op losse schroeven.
Mat ir de economische belangen
vanPretoria zijn evenzeer enorm.
Het j?aat om hydro-elektriciteit,
mijnb 'ouw en spoorwegen. In Ka-
tanga, voorheen Shaba, ligt de
Inga-d. am, die volgens kenners
wel eei iderde van de wereldbe
hoefte a van electriciteit zou kun
nen leve ren. Het Zuid-Afrikaan
se bedrij f Escom heeft een con
tract vooitien procent van Preto
ria's ener, giebehoefte. Dat moet
niet in gev, aar komen.
Mijnbouw
In de Congo 'lese mijnbouw is de
Zuid-afrikaa nse aanwezigheid
dankzij Angl o-American (goud)
en Van Beers (diamanten) groot.
De Beers had i ie exclusieve rech
ten op de prodr ictie van de Miba-
diamantmijnen. Dat monopolie is
opgeheven. Ame 'rikaanse bedrij
ven bleken here id veel meer te
betalen voor de ci mcessies.
Kabila heeft onmi ddellijk na zijn
machtsovername e 'en door Zuid-
Afrika aangelegde spoorlijn ge
nationaliseerd, inclusief de erop
rijdende tre.inen. Hij is niet van
plan de schuld van 22 miljoen
dollar aan Pretoria over te ma
ken.
Mandela moet dus uiterst be
hoedzaam oper eren in zijn rela
tie met de nieuwe machthebber
in Congo. Hij ga at daarin wel erg
ver. Zover zelfs dat hij Kabila's
dictatoriale maatregelen om alie
politieke acties te' verbieden,
verdedigde. „Het zou zelfmoord
zijn om politieke a cties toe te la
ten. Dan kan hij zijn plannen
voor de wederopbouw nooit ver
wezenlijken. We mceten hem het
voordeel van de twijfel geven",
oreerde de Zuid-Afrikaanse pre
sident Waarmee hij impliciet
aangaf de greep op Kabila te zijn
kwijtgeraakt.
De wetenschap dat c(e VN-am-
bassadeurs van 22 landen, waar
onder Nederland, Laurent Desiré
Kabila via een petitie he bben op
geroepen de mensenrechten in
zijn land te beschermen en met
name die van de Rwandes e Hutu-
vluchtelingen te beschermen,
wekt geen grote verwachtingen
voor de toekomst van het zo ge
teisterde Congo.
