Het kortstondig koningsavontuur
van Wilhelm von Wied
MKB:
moeten
meer o
m
iandelsvei
Duitsland
Plan looni
DE STEM
BUITENLAND
ilfc:
lUwte»!
IpSMI
SSI
'Eere aan deze
edelen held zoowel
als aan onze
andere officieren!'
Yon Wied serieuze
troonkandidaat
als Wilhelmina
kinderloos
was gebleven
DE STEM
n nieuwe toekom
COSM )S
EEQZUQ
i i i i i
WOENSDAG 4 JUNI1997 A
Door Bert Bevers
Tsja, wat deed je begin deze eeuw als Duitse
prins? Een beetje jagen, wat paardrijden. In luxe
kuuroorden en wintersportplaatsen wat flirten
met jongedames van gegoede komaf. Dat was
het wel zo'n beetje.
Wilhelm von Wied (1876-1945) was zo'n prins met
zeeën van vrije tijd. Geboren en opgegroeid op het
familielandgoed in het provinciale Neuwied, in een
bocht van de Rijn nabij Koblenz. Hoe reageer je dan
wanneer je gevraagd wordt koning te worden van
een land waar je tot dat moment niets, maar dan ook
helemaal niéts vanaf wist?
Onlangs verscheen van de Middelburger René Cle-
verens de studie 'De erfopvolging rond de eeuwwis
seling'. Daarin doet hij uit de doeken dat wanneer
Wilhelmina kinderloos overleden zou zijn Von Wied
een van de serieuze kandidaten zou zijn geweest om
de Nederlandse troon te bestijgen.
Zover is het nooit gekomen. Maar anders dan de an
dere prinsen die voor de vaderlandse troon geschikt
werden geacht -als bijvoorbeeld Heinrich XXXII
(Heino) en XXXIII (Henry) Reuss en zijn oudere
broer Friedrich (Fritz) von Wied (die getrouwd was
met een nicht van koningin Emma)- kwam Wilhelm
von Wied wel degelijk op een troon terecht. De Al
banese. Een kortstondig koningsavontuur.
Afgedwongen
Albanië, Bosnië Herzegowina, Bulgarije (in 1908 na
een vrijheidsstrijd een onafhankelijk koninkrijk) en
Macedonië maakten sinds 1878 deel uit van het Os-
maanse of Turkse Rijk. Geïnspireerd door Turkije's
nederlagen in een oorlog met Italië en gesteund door
Rusland ontstond in 1912 de zogenaamde Balkan-
bond. Daarin waren via verschillende bilaterale ver
dragen Bulgarije, Griekenland, Servië en (zonder
verdrag) Montenegro verenigd.
Nog in 1912 viel de Balkanbond Turkije aan. Dat
was de Eerste Balkanoorlog. Tijdens een wapenstil
stand die van december 1912 tot februari 1913 duur
de, hadden Hongarije, Italië en Oostenrijk de vor
ming van een Albanese staat afgedwongen. In mei
1913 stond Turkije vrijwel alle bezittingen op de
Balkan af.
De Tweede Balkanoorlog ontstond omdat Servië,
gefrustreerd dat het Albanië niet had mogen inlij
ven, probeerde Macedonië te veroveren waardoor
het in conflict kwam met Bulgarije, dat op zijn beurt
Saloniki van Griekenland wilde inpikken. Bulgarije
begon de Tweede Balkanoorlog in juni 1913, en vond
daarbij Griekenland, Roemenië, Servië én Turkije
tegenover zich. Bulgarije werd snel verslagen.
Albanië was dan ondertussen wel een soevereine
staat, maar vooralsnog een behoorlijk amorfe. De
grote mogendheden hadden het land gecreëerd, en
moesten er nu nader vorm aan geven. Hoe verder? Al
snel werd besloten dat Albanië een koninkrijk dien
de te zijn. Maar met wie op de troon?
Grootkruis
Koning Carol I van Roemenië wist raad. Carol, ei
genlijk Karei von Hohenzollern, was in 1866 tot ko
ning van Roemenië 'benoemd'. Zo ging dat in die
tijd. En hij deed het goed. Met echtgenote Elizabeth
von Wied (destijds als dichteres vermaard onder het
pseudoniem Carmen Sylva) aan zijn zijde had hij or
de en rust in zijn rijk weten te brengen.
Carol I maakte de grootmachten attent op een neef
van zijn vrouw, Wilhelm von Wied. Die had op het
familiebezit in het Duitse Neuwied weinig omhan
den. Bovendien was het een heuse prins. Wilhelm
was zelfs aan het Nederlandse koningshuis verwant:
zijn moeder Maria was een kleindochter van koning
Willem I.
De Duitse prins accepteerde de invitatie maar al te
graag. Een mooie promotie toch: van prins in een
stoffig stadje in een oksel van de Rijn tot vorst van
een onafhankelijk land! Wilhelm trok ter voorberei
ding op zijn nieuwe taak snel naar Berlijn. Daar liet
hij zich in het atelier van de schilder professor Alf
red Schwarz, die ook de Duitse keizer Wilhelm II al
voor zijn ezel had gehad, onmiddellijk portretteren.
Vervolgens legde hij verschillende officiële bezoe
ken af. Zo werd hij in februari 1914 ontvangen door
Franz Jozef, de hoogbejaarde keizer van Oostenrijk-
Hongarije. Die verleende hem, zonder dat hij daar
voor ook maar iets had gedaan, in Wenen het Groot
kruis der Leopoldsorde.
Kuifje
Ook in Londen kreeg Wilhelm een aardig presentje.
George V speldde hem het Grootkruis van Victoria
op. En op 27 februari maakte de toekomstige vorst
in Sint Petersburg zijn opwachting bij tsaar Nico-
laas II, die hem met de Alexander Newsky-orde be
dacht. Aan een medewerker van het Franse Journal
'verwaardigde Prins Wilhelm von Wied zich een
aantal vragen omtrent zichzelven en zijn toekomstig
vorstendom te beantwoorden'.
„Ik ben niet van plan een nieuwe ridderorde in te
stellen," aldus de rijkelijk gedecoreerde prins.
„Mocht dit echter nodig zijn, dan zou ik beginnen
met die van de Witte Ster van Skanderberg." Dat
klinkt naar de titel van een avontuur van Kuifje,
naar De Scepter Van Ottokar. Ook liet hij weten 'Al-
baneesch te leren, en wel twee dialecten, dat der
Tosken en dat der Ghegen'. De Franse journalist
kreeg voorts te horen: „Gij kunt de geruchten om
trent opstanden beslist tegenspreken."
Daar zat de toekomstige koning al fout, want in Al
banië zelf zat men bepaald niet te wachten op een
leider van elders. Het rommelde dan ook flink in de
steden en bergdorpen. De Nederlandse pers meldde
dat 'de mohameddaanse bevolking van Albanië een
muzelman tot vorst begeert'. Daartoe had men de
minister van oorlog Essad Pasja op het oog.
Vredesmacht
Die wilde ook best wel, maar moest zich vooralsnog
schikken naar de wensen van de op dat moment op
permachtige Westerse mogendheden. Prins Wilhelm
von Wied zou 7 maart 1914 voet aan wal zetten.
Maar Pasja en zijn camarilla bleven onrust stoken.
Zozeer zelfs dat er een heuse vredesmacht naar Al-
IÉ!!!!
I^ÏW
's S
-:x';
litÉÉèM
ftptgi
mm
Wilhelm von Wied in het Berlijnse atelier van de schilder professor Alfred Schwarz, op de ezel het
portret van de toekomstige Albanese koning.
banië werd gestuurd. Een Nederlandse nog wel. Met
het doel een Albanese gendarmerie op poten te zet
ten waren door de regering, die bijzonder fier was
op het verzoek van de grote mogendheden zo'n mis
sie te organiseren, kolonel W.J.H. de Veer, majoor
W. J.K. Thomson en een pak lagere officieren naar de
Adriatische kusten gestuurd.
Wilhelm von Wied ondertussen had nog steeds meer
oog voor zijn inauguratie dan voor de onrust in zijn
toekomstige rijk. Zaterdag 7 maart 1914 was het
dan zo ver. De prins en prinses (zijn echtgenote So
fia von Schönberg) von Wied kwamen als koning en
koningin voor de rede van Durazzo (Von Wieds
hoofdstad) aan in de Taurus, die werd begeleid door
een internationaal flottielje bestaande uit de oor
logsbodems Quarto (Italië), Gloucester (Engeland)
en Bruix (Frankrijk).
Om drie uur die dag zette de nieuwe vorst, begroet
door saluutschoten en 'de toejuichingen der bevol
king' voet aan wal. De nieuwe soevereinen werden
welkom geheten door onder meer de prefect van Du
razzo, generaal De Veer, het Corps Consulaire en de
vertegenwoordigers der geestelijkheid.
Hollandsch
In zijn eerste proclamatie riep hij het volk tot een
heid op: „Onze plicht en die van onze opvolgers zal
altijd zijn het verwezenlijken van de welvaart des
lands," zei Wilhelm netjes in pluralis majestatis.
„Bezield met deze gevoelens hebben wij uit uwe
handen de kroon van Albanië aanvaard. Albanee-
zen! Op het oogenblik dat wij den troon beklimmen,
verwachten wij van u, dat gij u allen rond uwen ko
ning schaart en met ons werkt om onze vaderland-
schen plichten te vervullen."
De kersverse koning was blij met de aanwezigheid
van de Nederlandse officieren. Uit Durazzo (het
huidige Durrës) werd geseind: 'Dadelijk nadat hij in
het paleis was aangekomen heeft de vorst van Alba-
nië de Nederlandsche officieren van de gendarmerie
ontvangen. Hij hield, in voortreffelijk Hollandsch,
een zeer waardeerende toespraak tot genraal De
Veer en betuigde vervolgens, eveneens in het Hol
landsch, aan alle officieren afzonderlijk zijn dank
voor hetgeen zij reeds verricht hebben'.
Thomson werd door hem benoemd tot buitengewoon
algemeen gevolmachtigde voor de districten Meuza
en Argyro Castro.
De pers stond er in die tijd vol van: 'De Albanische
Correspondenz schrijft dat overste De Veer en ma
joor Thomson van hun inspectiereizen in het bin
nenland van Albanië naar Walona zijn terugge
keerd, waar zij met de internationale commissie be
sprekingen willen houden over de organisatie van de
gendarmerie. Zij hebben de steden Bezato, Elbas-
san, Tirana, K'oja, Kanaja, Duratzo, Skoetarie,
Alessio en het land der Mirdietzen bereisd en den in
druk gekregen, dat zich onder de bevolking veel ge
schikte elementen bevinden voor de oprichting van
een corps gendarmen. Zij uitten hun bewondering
voor het krachtige slag van menschen en zij achten
zich in staat de nöodigè"rustbewaarders bij elkaar te
brengen'.
Fez
Dat was wat al te optimistisch. Binnen de kortste
keren was het overal in Albanië onrustig. Er werd
op veel plaatsen gevochten. De Nederlandse officie
ren konden niet veel uitrichten, al werden ze in de
vaderlandse berichtgeving als helden afgeschilderd.
Wilhelms concurrent was en bleef Essad Pasja, im
mer met een witte fez getooid. Die was weliswaar
netjes bij de inhuldiging van de jonge koning aan
wezig geweest, maar stelde vervolgens alle pogingen
in het werk die ten val te brengen toen bleek dat
Wilhelm ernstig van zins was de corruptie in het
land aan te pakken.
Al spoedig waren in het hele land gevechten aan de
gang tussen de jonge koninklijke troepen en opstan
delingen die Pasja steunden. En al heel snel vonden
die schermutselingen plaats voor de poorten van
Durazzo. De Prins der Geïllustreerde Bladen
plaatste, toen er voor de hoofdstad fel werd gestre
den, een groot portret op de voorpagina van 'De Ne
derlandsche officier van gezondheid T. Reddingius,
die met de hoogste plichtsbetrachting en zelfverloo
chening op de gevaarlijkste punten in de gevechtsli
nie vóór Durazzo in Albanië den gewonden hulp en
steun verleent. - Eere aan deze edelen held zoowel
als aan onze andere onversaagde, volhardende en
vastberaden officieren!' Dat was nog eens p.r.! 'On
ze jongens' in Screbrenica zouden zich zo'n pers ge
wenst hebben.
Smartelijk
De media stonden helemaal bol van de berichtge
ving over Albanië toen majoor Thomson op 15 juni
1914 sneuvelde bij een chaotische aanval van de re
bellen op Durazzo. 'Zijn dood is een smartelijk ver
lies voor het Vaderland! Geheel Europa heeft res
pectvolle hulde gebracht aan de nagedachtenis van
dezen dapperen, trouwen en edelen zoon van Neder
land!', jubelde De Prins bijna. Pas einde 1918 werd
er in Den Haag op het naar hem vernoemde plein
een borstbeeld van Thomson onthuld. Behalve wat
familie en militairen wist buiten Den Haag toen ei
genlijk al niemand meer wie die Thomson ook al
weer was.
In Albanië kwam het water de regeringstroepen
steeds nader tot de lippen. Koning Wilhelm had
geen enkele greep op de gebeurtenissen. Al snel
werd hem duidelijk dat hij zich in een wespennest
had gestoken. Maar dat verbleekte al snel bij wat
zich elders aan onheil ontwikkelde.
Op 28 juni 1914 doodde de 20-jarige Joegoslavische
nationalist Gravillo Princip in Sarajewo de Oosten
rijks-Hongaarse troonopvolger Franz-Ferdinand en
diens vrouw. Met die daad gooide Princip de lont in
het Europese kruitvat: De Grote Oorlog (zoals de
Eerste Wereldoorlog tot september 1939 zou heten)
brak er door uit.
En die verdrong de Albanese troebelen naar de ach
tergrond. Het interesseerde niemand meer hoe het
koning mbretWilhelm verging. Eigenlijk had Von
Wied amper voet aan de grond gezet of die werd hem
daar al te heet onder. Reeds op 2 september 1914, de
wereldoorlog was in volle gang, verliet de vorst zijn
land en onderdanen. Hij was amper een half jaar in
functie geweest. Von Wied zou troonsafstand heb
ben gedaan. Volgens de Encyclopaedia Americana
echter 'he fled the country but never formally abdi
cated'. In elk geval zocht hij zijn heil bij zijn konink
lijke familie in Roemenië. Er werd nooit meer iets
van hem vernomen. Wilhelm von Wied overleed in
Predeal op 18 april 1945.
Wilhelm von Wied in Ulanen-uniform op straat in Berlijn, met naast hem zijn broer.
Van onze redactie economie
pen Haag - Een beter inzicht
jn de prijs van melkquota,
jjgt vermijden van pieken in
de prijsvorming en op den
duur goedkopere transacties.
pat zijn
de drie voornaamste
nijlers van de Nationale Melk
Quota Beurs (NMBQ) die giste
ren in Leeuwarden van start is
»egaan. De quotabeurs, naar
niodel van de Canadese Óntaria
Quota Exchange en tweede in
zijn soort ter wereld, wil dit jaar
tien procent van de 28.000 jaar-
Den Haag (anp) - MKB-Nederl
ie lasten van het midden- en
asten op directe loonkosten n
noet dusdanig worden aangep
vikkeling bevordert in plaats v
gelegenheid verder te stimulere
o- en nettoloonkosten verder
lat staat in de gisteren gepresen-
eerde nota 'Geef het MKB de
■uimte', waarin MKB-Nederland
;ijn toekomstvisie voor de ko
llende kabinetsperiode geeft,
folgens de branche-organisatie
:ijn er tal van fiscale onrecht-
aardigheden, zoals de belasting-
ïeffing bij bedrijfsoverdrachten
n de vermogensbelasting op on-
lernemingsvermogen. De laatste
wet worden afgeschaft.
7il het MKB de komende jaren
'erder groeien, dan moet er meer
porden geïnvesteerd in innovatie
n technologie. MKB-Nederland
ril dat de overheid de subsidies
p dit gebied fors verhoogt. Zo
loeten de Branchecentra voor
'echnologie ten minste 25 mil-
jen gulden per jaar krijgen tegen
le 2,8 miljoen gulden nu.
'echniek
JKB-Nederland constateert een
esastreuze daling van het aantal
lerlingen dat een technische op-
ïiding kiest. Daarom moet er een
.eltaplan komen van onderwijs,
verheid en bedrijfsleven geza-
lenlijk. Ook wil de branche-or-
anisatie bereiken dat meer ho-
(ADVERTENTXE)
Specialist in
automatiseringsopleidingen
Bel gratis: 0800-0235533
an onze redactie economie
'en Haag - De Nederlandse ex
orig jaar op vrijwel alle front
'gere prijzen voor hun produc
fet handelsverkeer tussen beide
inden stagneerde vorig jaar op
15 miljard Duitse mark, 0,4 pro-
Bat minder dan in 1995. Dat
lijkt uit cijfers van de Duits-Ne-
erlandse Kamer van koophan-
Het lijkt te mooi om
waar te zijn: alle wer
kers met een laag inko
men meer geld in de
Portemonnee en voor de
Werkgevers de lasten
omlaag. Toch vindt de
bedenker, prof. E. Bom-
boff van het onder
zoeksinstituut Nyfer,
bet geen droomkasteel.
Door Jo;
s van Rijsingen
•JK KAN me voorstellen da
ommige mensen het op Sinter
«azerij vinden lijken. Toch is he
geen droomkasteel. Soortgelijk
Programma's in Canada, de Vei
!gde Staten en het Verenig
oninkrijk blijken zeer succesvc
Z1jn bij het inschakelen va
agopgeleiden in de arbeids
■aarkt."
7^°f ®omhoff van het ondei
nu 'ntituut Nyfer is erva
r r U1gd dat binnen enkele j;
ro„ I 8 al Dlnnen enke
deri'™enten uit zijn plan i
and worden ingevoerd. z-oa»
on a Semeld, presenteerde h
e eerste dag van het congri
Nc
Zoa
