De jaren va
Milieubeleid met ups en downs
Dow heeft zich steeds een goede buurman getoond
i
"ll
geholpen,
;ekadviseur
it meest.
■Ie
DE stem
35
12
Nationale aandacht
Ideaal
Betrokken
ZMF ziet Dow steeds meer als belangrijke partner in streven naar duurzamere samenleving
Vergiet
AG 31 MEI 1997 22
ill
"H
A
3mt heel wat kijken,
j'n spannende tijd op
fitheekadviseur van de
tt samen met u de vele
[ge rentetarieven. En
it u niet alleen een
Maar ook in de toe
afspraak met onze
Rabobank sta je er niet
l I
ZATERDAG 31 MEI 1997
Een Amerikaan in Terneuzen
Door drs Ron Barbé
Ondanks het feit dat een
vliegreisje naar de Vere
nigde Staten tegenwoor
dig bijna vergeleken kan worden
met een busreisje naar Amster
dam, roept het land een bijzondere
sfeer op. De bevolking kent geheel
andere gewoonten en gebruiken en
op tal van terreinen blijven de VS
dè voorlopers op wereldschaal.
Amerika is iets speciaals. Dat er
vaar ik telkens als ik zo nu en dan
voet zet op Amerikaanse bodem.
Het is dus niet zo heel ingewik
keld om je in te denken hoe wij
ons in Zeeuws-Vlaanderen voel
den toen de eerste berichten
over de komst van Dow de ronde
deden. 'Een groot Amerikaans
bedrijf ging zich vestigen in de
polder nabij Terneuzen'. Een
polder, een stuk agrarisch land
onder de dijk. Er was daar ei
genlijk helemaal niets. Goed, er
stonden enkele boerderijen,
maar een groot chemisch bedrijf
op die plek...? Het was het ge
sprek van de dag en iedereen
trachtte zich een voorstelling te
maken van de dingen die gingen
komen. Terugkijkend kun je
zeggen dat de komst van Dow
grote en vooral positieve gevol
gen heeft gehad voor de regio.
In het begin van de jaren zestig
was Zeeuws-Vlaanderen hoofd
zakelijk een agrarisch gebied.
En ten gevolge van de voort
schrijdende industrialisatie nam
het aantal arbeidsplaatsen in
die bedrijfstak af. Het gevolg,
een toenemende werkloosheid,
werd in de totale regio gevoeld.
De kanaalzone was een uitste
kende locatie voor nieuwe be
drijvigheid en moest werk gaan
bieden aan de Zeeuws-Vlamin
gen. Dat was ook de opvatting
van de toenmalige nationale re
gering, die Zeeuws-Vlaanderen
aanwees als ontwikkelingsge
bied en investeringssubsidies
beschikbaar stelde.
Als we nu kijken naar de bedra
gen die Dow jaarlijks afdraagt
aan belastingen, dan kunnen we
niets anders dan vaststellen dat
Een polder, een stuk agrarisch land onder de dijk. Er was daar eigenlijk helemaal niets. Goed, er stonden enkele boerderijen, maar een groot chemisch bedrijf op die plek...
FOTO WIM KOOYMAN
die subsidies een goede investe
ring zijn geweest voor de natio
nale overheid. Voor Terneuzen
is de komst van Dow eveneens
goed geweest. In de jaren zestig
was Terneuzen een gemeente
van bescheiden omvang, zowel
qua inwonertal als qua econo
mische activiteit. De werkloos
heid was hoog en het bevol
kingsaantal nam eerder af dan
toe. Logisch, want jonge mensen
die na hun middelbare school
opleiding gingen studeren kon
den hier vrijwel geen werk vin
den en kwam dus niet meer te
rug.
Zeeuws-Vlaanderen vergrijsde.
Een slechte ontwikkeling, die
zou kunnen leiden tot een totale
ontvolking van het gebied. Im
mers, Zeeuws-Vlaanderen was
een prachtige regio, maar zon
der inkomen houdt niemand het
lang uit. De aandacht die ons
gebied kreeg van de regering
was dus volledig terecht. Dank
zij die steun zijn wij in staat ge
bleken grote werkgevers aan te
trekken en is er een regio ont
staan die zich met gemak kan
meten met belangrijke economi
sche centra in Nederland.
De toegevoegde waarde in de
Terneuzense havens is groter
dan die in Rotterdam, waar de
goederen veel vaker alleen maar
worden gelost en geladen. In
Terneuzen doen wij meer dan
enkel op- en overslag. Het heeft
tot gevolg dat er meer mensen
een inkomen verdienen dankzij
de haven en de ligging aan diep
vaarwater.
Voor Dow was de Terneuzense
locatie ideaal. Volop ruimte,
prima mogelijkheden voor
transporten tussen Europa en de
VS en een behoorlijke hoeveel
heid potentiële arbeidskrachten.
Als er op enige moment sprake
is geweest van een win-win-si-
tuatie dan moet het op dat mo
ment zijn geweest. Niet voor
niets is de Terneuzense Dow-
vestiging uitgegroeid tot de
grootste buiten de VS. En niet
voor niets is de relatie tussen de
directie van Dow en het ge
meentebestuur altijd goed ge
weest. De Amerikanen hebben
zich prima aangepast aan de lo
kale cultuur. De Terneuzenaren,
die dankzij de haven toch al
enigzins gewend waren aan be
zoekers uit alle windstreken,
stonden open voor nieuwe ont
wikkelingen. De synergie ont
stond en staat volgend mij nog
steeds aan de basis van het suc
ces van Dow en onze regio tij
dens de afgelopen vijfendertig
jaar.
Dankzij grote internationale be
drijven zoals Dow is Zeeuws-
Vlaanderen uitgegroeid tot een
interessante regio voor goed ge
schoolde jonge mensen. Het be
tekent dat Zeeuws-Vlamingen
na hun studie weer kunnen te
rugkeren naar hun geboorte
streek. Het heeft ook geleid tot
het aantrekken van nieuwe in
woners uit heel Nederland en
ver daarbuiten.
De nieuwe bedrijvigheid heeft
er ook voor gezorgd dat het wel
vaartspeil is toegenomen. De
komst van Dow leverde direct
werk aan een groot aantal men
sen die bij het bedrijf in dienst
kwamen. Maar daar bleef het
niet bij. De fabriek die Dow in
Terneuzen wilde exploiteren,
moest eerst gebouwd worden en
ook dat zorgde voor een uitbrei
ding van de werkgelegenheid en
voor nieuwe bedrijvigheid. Na
dat de fabriek in bedrijf was ge
nomen ontstond een geheel
nieuwe economische stroom.
Medewerkers moeten eten en
drinken, fabrieken hebben on
derhoud nodig en ook voor ad
ministratieve werkzaamheden
zijn heel wat goederen nodig.
Kortom, naast de directe werk
gelegenheid die Dow creëerde
ontstond er een groot aantal ba
nen die indirect het gevolg wa
ren van de komst van het be
drijf.
Dow heeft zich steeds een goede
buurman getoond en doet dat
ook nu nog. Het is een organisa
tie die zich betrokken voelt bij
het leven in Zeeuws-Vlaande
ren. Het bedrijf vindt het be
langrijk dat de regio over goede
voorzieningen beschikt, zodat
een uitstekend leefklimaat ont
staat, waarin het voor de mede
werkers prettig is om te wonen
en te werken. Het is dus niet ge
heel onlogisch dat Dow daar
voor geld beschikbaar stelt.
Naast de economische betekenis
van Dow, die tenslotte de groot
ste werkgever is in de regio,
heeft ook die filosofie invloed op
het dagelijkse leven. Tal van
voorzieningen zijn in Terneuzen
en elders in de regio gerealiseerd
met financiële steun van Dow.
Of het nu gaat om een sportac
commodatie, een vrijwilligers-
activiteit of onlangs nog om de
bouw van een nieuw theater,
Dow is een betrouwbare partij
die, soms als vanzelfsprekend,
zijn steentje bijdraagt.
Het toont aan dat hier sprake is
van een prima manier van sa
menwerking. Dow vraagt veel
van de medewerkers, Dow is
prominent aanwezig in het
Zeeuws-Vlaamse landschap,
maar voor het bedrijf is de me
dewerking die wordt verkregen
niet vanzelfsprekend. In alle er
varingen die ik met het bedrijf
heb gehad, blijkt telkens weer
dat iedere partij in zijn waarde
gelaten wordt. De directie res
pecteert de belangen die de ge
meente heeft en heeft begrip
voor afwijkende meningen. Met
name die houding respecteer ik
enorm in het bedrijf. Wanneer
een bedrijf zo groot is als Dow,
met tal van vestigingen en mil
jarden dollars aan investerin
gen, zou de verleiding groot
kunnen zijn om een bescheiden
gemeente als Terneuzen als pe
anuts te beschouwen. Dow doet
dit niet en blijft met beide benen
op de grond. Met name die hou
ding tref je ook bij de inwoners
van Zeeuws-Vlaanderen en het
is dan ook niet verwonderlijk
dat wij zo goed met elkaar over
weg kunnen. Ik hoop dat dit ook
de komende vijfendertig jaar het
geval zal blijven en ik wens Dow
wereldwijd veel succes tijdens
de tweede honderd jaar in hun
bestaan.
Drs Ron Barbé is burgemeester van
Terneuzen, oud-gedeputeerde en
voormalig Dow-werknemer.
Door Henk de Groote en Tjeu van Mierlo
n het jaar dat de twaalf milieufederaties
en de stichting Natuur en Milieu hun 25-
jarig bestaan vieren, is Dow Chemical
100 jaar in bedrijf. De jongelingen feliciteren
de eeuweling hiermee van harte.
Bij deze felicitaties hoort een terugblik. Dow
heeft honderd jaar lang knappe prestaties
geleverd op het vlak van werkgelegenheid,
product en economie. Van het milieubeleid,
dat van veel recentere datum is, kan dat niet
altijd worden gezegd.
Als vanaf eind jaren tachtig de Dow Benelux
in Terneuzen zich in glimmende en kleurrij
ke folders laat voorstaan op zijn milieube
leid, blijkt dat niet terecht. De multinational
trekt dan een veel te grote milieubroek aan.
Want vooral in deze periode is er stevige kri
tiek. Zo maak de Zeeuwse Milieufederatie
(ZMF) eind 1990 bezwaar tegen de vergun
ning voor de styreen- en ethylbenzeenfa-
briek. Van de schadelijke stoffen benzeen en
etheen wordt ethylbenzeen gemaakt, waar
mee dan weer styreen, een ander milieube
lastend goedje, wordt geproduceerd. De
ZMF vraagt om een alternatief en schoner
productieproces. Maar op het moment dat de
bezwaren worden ingediend, staan de fa
brieken er al bijna. De federatie ziet zich dan
voor een voldongen feit geplaatst.
Begin 1991 is er de vergunningaanvraag voor
de ethyleenoxidefabriek in Terneuzen. De
ZMF vindt het niet te verteren dat er per
5000 kilo van de kankerverwekkende stof
ethyleenoxide wordt uitgestoten. Er zijn na
melijk goede mogelijkheden om de stof af te
vangen.
Een ander voorbeeld dat de borstklopperij
niet op zijn plaats is. Begin jaren negentig
loost het bedrijf vele honderden kilo's aro
maten in de Westerschelde. En de lekdicht-
heid van de koelinstallaties blijkt die van
een vergiet. Tonnen freonen vliegen de lucht
„Dow heeft knappe prestaties geleverd op het vlak van werkgelegenheid, product en economie. Van het milieubeleid kan dat niet altijd worden gezegd.
FOTO WIM KOOYMAN
in. Niet voor niets wordt Dow dan getrak
teerd op forse boetes.
Begin jaren negentig nog stuurt de directie
van Dow een brandbrief naar het kabinet.
De directie dreigt onverbloemd de fabrieken
te verplaatsen naar het buitenland, tenzij de
regering afziet van verhoging van de algeme
ne milieuheffing. En dat terwijl het bedrijf
toen nog een groot reservoir had aan ener
giebesparende mogelijkheden, waarmee de
kosten van de heffing konden worden ge
drukt.
De laatste jaren stelt Dow zich ten aanzien
van zijn milieubeleid bescheidener en pro
fessioneler op. Het bedrijf denkt uitdrukke
lijk na over nieuwe oplossingen en is bereid
om zijn milieuprestaties te verbeteren. Er is
een innerlijke drijfveer om dat te bereiken.
Binnen het bedrijf is milieu een 'issue' ge
worden. Het is gaan leven voor een groot
aantal werknemers. De afdëling Ecology
heeft ongetwijfeld een zeer belangrijke rol
gespeeld om dit duidelijk te maken aan de
operators in de fabrieken. Dow is een van de
eerste grote chemische concerns in Neder
land met een Europees certificaat voor zijn
milieuzorgsysteem. En het bedrijf is er in ge
slaagd om met afvalpreventie de jaarlijkse
hoeveelheid afval met tonnen terug te bren
gen. Bovendien blijkt het de laatste jaren ge
voeliger voor druk van milieuorganisaties en
ander maatschappelijke groepen. Enkele ja
ren geleden probeert de ZMF tevergeefs om
bij de Raad van State te bereiken dat Dow
stopt met het gebruik van zachte CFK's als
blaasmiddel voor piepschuim. Zachte CFK's
tasten de ozonlaag aan. En er zijn schonere
alternatieven als pentaan en C02 waarmee
een goed product kan worden gemaakt. Dow
verzette zich met hand en tand. Nu blijkt
dat Dow zachte CFK's niet langer gebruikt
als blaasmiddel. Daar zijn we erg blij om.
Het bedrijf is open over zijn milieuprestaties,
over positieve en de laatste tijd ook steeds
meer over de negatieve. Op milieugebied is
er dus een flinke eindsprint ingezet. Uiter
aard wil dit niet zeggen dat Dow de oren laat
hangen naar overheid en maatschappelijke
organisaties. Men heeft een hekel aan een al
te dwingende overheid. Flexibiliteit is een
groot goed in de ogen van het management.
De ZMF ziet Dow steeds meer als een be
langrijke partner bij het streven naar een
duurzamere samenleving. Een bedrijf met
producten die zowel bij de productie als in
het afvalstadium geen milieubelasting ver
oorzaken. Met grondstoffen die niet eindig
zijn, zoals olie en aardgas, en die niet van al
te ver gehaald moeten worden. Afgaande op
het huidige milieubeleid is er bij de milieufe
deratie het vertrouwen dat Dow daarin
slaagt. Dan mag Dow nog eens honderd jaar
volmaken en is de ZMF hopelijk ter ziele
vanwege het doorslaand milieusucces.
Henk de Groote en Tjeu van Mierlo zijn
stafmedewerkers van de ZMF.