De jaren va
Prins Bernhard opnieuw bij Dow
db stem
Volgens voorzitter Piet Acke is de invloed van de OR beperkt
Werelddelen
Giften
Turbulente tijden
Lastige rol
Minst slecht
Complimenten
ZATERDAG 31 MEI 1997
Het eeuwfeest van Dow
wordt zaterdag 7 juni uit
bundig gevierd op een
enorm tentencomplex op een terrein
aan de Oude Vaart in Terneuzen.
Dow verwacht meer dan 5000 gasten
uit de kring van personeel, oud-me
dewerkers, genodigden uit de streek
en contractors die al jarenlang een
volwaardige Dow-baan vervullen.
Het wordt die dag tevens een
weerzien met een oude bekende:
prins Bernhard verricht rond
12.00 uur de officiële opening
van het feestprogramma. De
prins was in 1965 bij de opening
van het bedrijf ook in Terneuzen.
Hij maakte toen een telexverbin
ding met het hoofdkantoor van
Dow in Midland. Kwartiermaker
C. Branch, die Dow in Europa
lanceerde, sprak toen de gedenk
waardige woorden: „Dit is niet
het eind, dit is zelfs niet het begin
van het einde, dit is pas het einde
van het begin."
Wie het feestterein oploopt,
merkt dat Dow wortel heeft ge
schoten in nagenoeg alle conti
nenten van de wereld. De 'conti
nenten' Europa, Zuid-Amerika,
Noord-Amerika en de Pacific
vinden onderdak in meerdere
tentengroepen. Bezoekers wor
den bij de entree verwelkomd
door een kleurrijke Disney-ach-
tige parade, een oneindige stoet
van brassbands, dansgroepen,
steltlopende acrobaten. Na het
passeren van een 'World of Dow'
poort ontvouwt zich het tenten
complex.
De organisatie van het feest ligt
bij de personeelsvereniging, die
een keur van artiesten de revue
laat passeren. In 'Zuid-Amerika'
zijn er optredens van salsa-groep
Perfume de Salsa en het samba-
dansorkest Fantasio do Rio. In
Noord-Amerika herleven The
Blues Brothers in een revue. In
'Europa' is er aandacht voor ou
de kermisattracties en kunnen
vooral kinderen hun hart opha
len. Er is boogschieten, ringwer-
pen, een schietsalon, poppenkast,
een waarzegster, kindercarrousel
en meerdere eigentijdse spelen.
In de Pacific-tent, het gebied dat
omsloten wordt door de westkust
van Azië, de noordkust van Au
stralië en de oostkust van Noord
en Zuid-Amerika, is muziek te
beluisteren van trio Mutiara, dat
vooral Indonesische klanken laat
horen. Frans Heerschop treedt op
met een Wajang Golek-spel. Met
handgemaakte houten poppen
vertolkt hij legendes uit Java.
Dansgroep Tjempaka brengt in
die tent een waaierdans en een
zakdoekdans.
Onderweg van tent naar tent zijn
er allerlei nevenattracties, zoals
het Mangs Maskertheater van
Jeanne Melief, clown Fratelli
Fiasco, het circusartiestenduo
Lazzi en een fanfare die romanti
sche en soms ook kolderieke mu
ziek uit de films van Fellini
speelt. Er is een paardencircus
Hippodrama te zien en er staat
ook een authentieke circustent
op het terrein met optredens van
Circus Achille Zavatta. Er lopen
sneltekenaars, kunstschilders en
silhouetteknippers rond.
Voor de jeugd is er verder een
Dow-disco Palace, waar ook een
Elvis look-a-like wedstrijd wordt
gehouden. De finale van het fa
miliefeest is rond 16.15 uur in de
feesttent van Noord- en Zuid-
Amerika. De personeelsvereni
ging houdt de naam van de ar
tiest nog geheim. Wie het Dow-
feest bezoekt kan gebruik maken
van pendelbussen die vanaf
meerdere parkeerplaatsen ver
trekken.
Dow laat niet alleen het eigen
personeel delen in de feestvreug
de, maar ook de hele Zeeuws-
Vlaamse bevolking. Dat gebeurt
in de vorm van een donatie van
168.000 gulden aan lokale ge
meenschapsprojecten. Medewer
kers van Dow mochten de afgelo
pen maanden projecten voordra
gen. Een van de voorwaarden
waaraan de projecten moesten
voldoen, was de betrokkenheid
van een of meerdere medewer
kers. De donaties zijn namelijk
bestemd om de nauwe samen
werking tussen Dow en omwo
nenden te benadrukken.
De volgende projecten kregen
steun: VZW 't Volderke Meer
hout, een tehuis voor volwassen
lichamelijk gehandicapten
(15.000 gulden), vier regionale
middelbare scholen in Zeeuws-
Vlaanderen, het Reynaertcollege
in Hulst, het Zeldenrust Steelant
College en De Rede in Terneuzen
en het Zwin College in Oostburg
(20.000 gulden), Scoutinggroep
EOS/St. Hubertus Terneuzen
(10.000 gulden), Sport en Ont
spanningsvereniging Corn Boys
in Sas van Gent (25.000 gulden),
Muziekvereniging ENZK in
Hoek (10.000 gulden), deelgroep
Ouderraad Zuidlandschool Ter
neuzen (10.000 gulden), Natuur
reservaten Demerstreek (10.000
gulden), stichting Scouting 't Ja
gertje in Hulst (5000 gulden), Ge
handicaptenprojecten Zeeuws-
Vlaanderen (5000 gulden), stich-
Mei 1965: Prins Bernhard is naar Terneuzen gekomen om bij
Dow de officiële opening te verrichten. foto j. vernimmen
ting Thuiszorg Zeeuws-Vlaande-
ren (22.500 gulden), basisschool
De Meerpaal in Terneuzen (6000
gulden), Bewoners Belangen Ver
eniging St. Albert in Sas van
Gent (4.000 gulden), Peuterspeel
zaal Duimelot in Vogelwaarde
(2000 gulden, Herstel natte-heide
biotoop in Zoersel (B) (8.500 gul
den), Voortgezet Speciaal Onder
wijs voor Zeer Moeilijk Lerende
Kinderen 'De Wingerd' in Hulst
(6.000 gulden), St. Bernardus-
school in Clinge (4000 gulden).
'Ieder van ons is
afhankelijk van Dow'
Door Frank Deij
Het voorbeeld komt uit Hulst, waar
de directie van Morres tegen de zin
van het personeel een aantal maat
regelen nam om de inzet van het personeel te
verhogen. Aan de ondernemingsraad had het
personeel niets gehad, zeiden de bonden. „De
ÖR? Daarin zitten alleen maar stromannen
van de directie."
Voorzitter P. Acke van de ondernemingsraad
van Dow glimlacht minzaam. Hij voelt geen
verwantschap met de Hulster OR. Doch
waakt ervoor de ondernemingsraad van
Dow veel macht toe te dichten. „Hoe je het
ook draait of keert, de positie van de OR is
niet helemaal onafhankelijk in de zin dat je
totaal geen rekening kan houden met de po
sitie van het bedrijf. Dat is ook nooit de op
zet geweest. Kijk, iedereen is afhankelijk
van zijn werkgever. Zo simpel is het. Je moet
de OR zien als is een platform waar de totale
belangen van de onderneming, niet die van
werknemers alleen, bespreekbaar worden
gemaakt. Daar zit een wettelijk kader om
heen en dat kun je volledig proberen te be
nutten om zaken af te dwingen. En dat ge
beurt ook wel als er grote spanningen zijn.
Maar je moet van beide kanten verstandig
omgaan met het fenomeen ondernemings
raad."
Hij wordt deze dagen wat vaker aangespro
ken door collega's op de werkvloer. Dow be
leeft turbulente tijden. De laatste siddering
door het bedrijf werd veroorzaakt door de
omgooiing van het loonstelsel. Dow'ers ko
men in banenfamilies terecht. Wereldwijd
dikt Dow zo'n achtduizend verschillende
functieomschrijvingen in tot vier functie
groepen. In elke bloedgroep zitten banen die
qua aard en verantwoordelijkheden gelijk
waardig aan elkaar zijn. In de praktijk bete
kenen die veranderingen het eind van de tra
ditionele promotiekansen en moeten
Dow'ers, simpel gesteld, harder gaan lopen
voor hetzelfde salaris.
De nieuwe loonstructuur vloeit voort uit de
reorganisatie (Blueprint) die van Dow een
afgeslankte en efficiënter organisatie moet
maken. Met verantwoordelijkheden en be
slissingbevoegdheden zo dicht mogelijk bij
de werkvloer.
Het moet zich allemaal nog zetten. „Het is
net als met het weer. Het schommelt con
stant. Soms denk je dit is het, de andere dag
vraag je je af of we op het goede spoor zitten.
Dan kom ik situaties tegen waarvan ik denk,
wat zijn we in godsnaam aan het doen, zo
contraproductief."
Acke hoort het gemor om zich heen en er
vaart dat de herkomst van de klachten ge
makkelijk herleidbaar is. Blueprint maakt
vooral korte metten met het traditionele
chefjessysteem. Mensen die nu nog boven
een afdeling staan komen in nieuwe teams
terecht waar ze verantwoordelijkheden en
zeggenschap moeten delen met anderen.
Da's even wennen. „Je praat over enkele
honderden mensen die een andere functie
krijgen. Als die 's avonds bij moeders thuis
komen, houden ze geen positief verhaal over
Blueprint. Het enige positieve is dat ze het
zelfde betaald blijven krijgen, maar de in
houd van de job verandert compleet. Meestal
zat daar ook nog wat status aan vast, dat
komt bij die mensen hard aan. Die groep zie
je niet op de voorpagina van Around Dow
staan te juichen dat Dow daar een juiste be
slissing in heeft genomen."
„Er verandert ook heel veek Toen ik hier 28
jaar geleden kwam, kon je voor jezelf in
schatten welke positie je kon bereiken. Dat
is compleet veranderd. Vroeger vertelde
Dow wat ze van je verwachtten, maar nu
moet je kunnen uitleggen wat jij voor het be
drijf kan betekenen. Dat is best moeilijk. Je
kunt wel zeggen 'dat geeft uitdaging', maar
daar zal niet iedereen over staan te juichen."
»We zitten in een krimpend bedrijf. Al die
mensen met een baan denken aan hun gezin
en vragen zich af wat er gebeurt. Het liefst
willen ze geen verandering. Dat alles bij het
oude blijft. Maar dat kan niet. Het is een las
tige rol voor ons. We zetten Dow zwaar on
der druk om in ieder geval er voor te zorgen
dat ze de interne werkgelegenheid op peil
houden. Aan de andere kant moet je er be
grip voor hebben dat het economisch belang
prevaleert. Het is natuurlijk veel belangrij
ker dat deze onderneming in Zeeuws-Vlaan-
deren overeind blijft. Als OR heb je met een
ruimer perspectief te maken dan de belangen
van de individuele werknemer. Ik maak me
enorm zorgen dat het nog steeds krimpt. Dat
we al onze positieve dingen nog niet hebben
kunnen uitbuiten voor een uitbreiding."
De onrust blijft nog wel een tijd, schat hij in.
Iedereen weet dat er iets moet gebeuren en
dan is de huidige aanpak volgens Acke nog
„Het gevoel dat we zoveel in onze mars hebben en we best meer zouden kunnen, komt er nog niet helemaal uit. Dow heeft de mond vol van globalisering maar beseft ei
genlijk onvoldoende dat ze in Nederland aan het goede adres zijn.foto wim kooyman
de meest gunstigste. Nadeel is dat het lang
duurt. „Er is grote onzekerheid en een hoop
van de reacties van mensen die zeggen dat
het niet goed gaat, komt voort uit persoonlij
ke onzekerheid."
Fundamentele kritiek op het proces is er vol
gens hem niet. „Het is meer de zorg over
waar iemand terecht komt. De meesten had
den liever dat er niets gebeurd was.
niet en zijn ze er huiverig voor. Maar er is een
kentering. Het voordeel van globalisering is
dat je meer contacten krijgt. Amerikanen
kunnen zien hoe het hier gaat en beginnen
daar de voordelen van in te zien. Voordat wij
echt een conflict hebben, hebben wij al een
paar keer met elkaar gepraat. Een verstandi
ge manager en een verstandige OR kunnen al
heel veel doen om te voorkomen dat het esca
leert. Amerikanen zien dat we niet meteen
naar de rechter stappen. En beginnen te be
grijpen dat een overlegeconomie als de onze
weliswaar meer tijd kost maar uiteindelijk
de kwaliteit van je beslissing verbetert. Op
dat punt spelen we binnen Dow eigenlijk een
missionarisrol. De OR wordt waarschijnlijk
alleen maar belangrijker naarmate Blue
print vordert. Het wordt immers steeds
moeilijker om contact met je baas te hebben.
In de nieuwe opzet praten we over één baas
op vijftig werknemers. Je mag blij zijn als die
je voornaam nog weet. Ik merk dat we bin
nen de OR wat vaker individuele problemen
aan de orde krijgen. Daar moet je iets mee
Hij prijst zich gelukkig dat er bij Dow nog
steeds niet koud gesaneerd wordt. „Er is nog
steeds niet gezegd: We gaan op grote schaal
krimpen. Je mag het op het conto van de OR
schrijven dat er bij het wegwerken van men
sen geconcentreerd wordt op vervroegde
pensionering. Ik praat dat niet goed, maar
van alle oplossingen is dat nog de minst
slechte. We zijn terug van bijna 3000 naar
2200. En de meeste mensen worden netjes
behandeld."
Een indirect bewijs daarvoor kreeg Acke
kortgeleden bij de resultaten van een ar-
beidsvoorwaardenonderzoek. Een van de
uitkomsten was dat het aantal mensen dat
vervroegd met pensioen wil steeg van tien
procent naar 23 procent. „Dat was voorspel
baar. Toen de top over reductie ging praten
heeft de OR gezegd dat dit via vervroegde
pensionering moest kunnen. Ik sprak kortge
leden met iemand die er in 1991 op 57-jarige
leeftijd uit moest. Dat was een klap toen,
want hij wilde nog een paar jaar volle bak
vooruit gaan. Hij kreeg een aantrekkelijk fi
nancieel voorstel, maar had geen baan meer.
Hij heeft daar nu vrede mee zoals een groot
aantal van die mensen inmiddels hun draai
heeft gevonden. Mensen binnen Dow zien
dat en redeneren dat dit voor hen ook moet
kunnen. Als je je op je 45e kunt richten op
een toekomst waarin je op je 55 eruit kan, is
dat een heel ander verhaal dan dat iemand
nu opeens te horen krijgt dat ie weg moet.
Die sfeer is compleet omgeslagen. Met 55
met pensioen is ook een leuke optie, maar ik
moet nog zien of Dow dat overeind kan hou
den. Dat kost veel geld. De pensioenleeftijd
ligt nu op zestig. Die regeling is er al. Maar
60 is nog geen 55. Praat maar met de gemid
delde Dow-man. Als ze er op hun 55e uit
kunnen met een leuk pensioentje tekenen ze
daarvoor."
Bang voor zijn eigen hachje is-ie niet, maar
de garantie dat-ie kan blijven heeft-ie net zo
min als elke andere collega. „Denk maar niet
dat leden van de ondernemingsraad meer ze
kerheid hebben. Er is geen wezenlijk ver
schil. Het enige verschil is dat je misschien
wat gemakkelijker je frustraties en vragen
kwijt kan omdat je dichter bij het vuur zit.
Er zijn voorbeelden genoeg van OR-leden die
al twee tot drie keer veranderd zijn van
baan."
„Het instituut ondernemingsraad is in Euro
pa bekend, maar in Amerika kennen ze het
doen, maar het is niet je primaire verant
woordelijkheid."
Een van de taken van de OR is om elk jaar
weer met het management de discussie over
arbeidsvoorwaarden aan te gaan. Vroeger
was dat een rol van de bonden. Acke zelf
heeft geen heimwee naar die tijd. „Er zijn
mensen die soms denken dat het nog wel
eens nodig zal zijn om daar op terug vallen.
Maar meer dan dat merk ik er niet van. Je
moet niet vergeten dat toen de bonden wer
den losgelaten er bij Dow eigenlijk niets ver
keerds is gebeurd."
Hij kan zich niet voorstellen dat er bij Dow
ooit massaal naar grove middelen zoals een
staking of bezetting van de fabriek wordt ge
grepen om meningsverschillen uit te vech
ten. Dat past niet bij een Dow'er. „Bij Dow
heb ik nog nooit gezien dat de collectiviteit
zo groot is dat je een bezetting voor elkaar
krijgt. De situatie kan natuurlijk altijd ver
anderen. Maar ik geloof er niet in. Zoiets als
er bijvoorbeeld in België bij Renault nu ge
beurt, kan hier niet. We zitten in een moder
ne organisatie met strategen die weten hoe
ze met conflictsituaties moeten omgaan. Als
er bij Dow ooit dit soort drastische stappen
genomen moeten worden zal dit anders ge
beuren. Dow gaat op een heel andere manier
met mensen om en daardoor krijg je ook an
dere reacties."
Slotvraag: hoe ziet de volgende vijfendertig
jaar voor Dow eruit? „Dat we met zijn allen
die tent overeind houden, daar twijfel ik
niet aan. Maar over de groeimogelijkheden
over de langere termijn maak ik me zorgen.
We werkten ooit met 3000 man. Dat moet
weer kunnen, maar dan moet wel de pro
ductiecapaciteit worden uitgebreid. Alles
leent zich ervoor. Ik denk dat we met zijn
allen ervan overtuigd zijn dat Terneuzen
een uitstekende locatie is. En dat het voor
de company verstandig is hier te investeren.
We hebben goed opgeleide mensen. Daar
hoor ik iedere keer weer complimenten over
als mensen van buitenaf naar hier komen.
Ze maken het in China en Thailand nog niet
al te vaak mee dat iedereen goed Engels
spreekt. Dow beseft volgens mij eigenlijk
onvoldoende dat ze in Nederland aan het
goede adres zijn."
In Nederland leven de aartsvaders van de
industrie, bedoelt Acke. „We hebben hier
Philips, Shell, Unilever, dat zijn grote on
dernemingen die over heel de wereld zitten.
Al heel lang. Nog voordat Dow wist dat er
meer was dan Midland."