Weekend
MElvB^o
David Rohde schrijft onthutsend relaas over de val van Srebrenica
TT
Ik heb u lief,
mijn Vlederland
Film
DE STEM
De val van de moslim-enclave
Srebrenica heeft in Nederland
en daarbuiten voor veel beroe
ring gezorgd. De Amerikaanse
journalist David Rohde heeft in
zijn boek 'Endgame' de toe
dracht van dat Bosnische drama
gereconstrueerd. Zijn gedetail
leerde relaas heeft al tot Kamer
vragen geleid.
Niet eerste signaal
Ramp
Ingeving
Complottheorieën
Mill
ZATERDAG 10 MEI 1997 tf
Mobutu komt naar Nederland. Hij wordt bin
nengehaald als een bevriend staatshoofd. Met
zijn gevolg en zijn rijkdom wordt hij naar Zand-
voort gereden, waar hij de rest van zijn leven
als rentenier mag slijten.
Onzin? Ondenkbaar? Uitgesloten? Dat zou ik
maar niet te hard roepen. Niets is zeker, niet
nu, niet straks, niet vroeger. Let maar eens op.
De ene na de andere historische vergissing
wordt aan het licht gebracht de laatste tijd. Ge
neraties lang zijn scholieren volkomen ver
keerd voorgelicht over ons verleden. Geschie
denisboeken moeten herzien worden, mis
schien zelfs helemaal opnieuw geschreven. Je
kunt nergens meer van op aan. 1600: slag bij
Nieuwpoort? Was het niet 1601? Was het wel
bij Nieuwpoort? Is er eigenlijk wel gevochten
of was het een ordinair handgemeen na kroeg
bezoek?
Deze week kwam er nieuws over de Hinden
burg, de zeppelin die in 1937 zo dramatisch uit
brandde in het Amerikaanse luchtruim. Nu
blijkt dat de vliegende sigaar was beschilderd
met uiterst brandbare verf. De radiocommen
tator die de ramp gadesloeg, wist daar uiter
aard van. Daarom brak zijn stem en begon hij
zo legendarisch te snikken.
De Titanic liep op een ijsberg in april 1912. Die
gegevens lijken wel te kloppen. Maar het is in
middels duidelijk dat het de schuld van het
schip zelf was. Er zaten scheurtjes in de romp.
Die ijsschots stelde niks voor, een stevige roei
boot zou er geen enkel probleem mee gehad
hebben. En dat orkestje dat speelde tot het bit
tere einde? Vergeet het. De punt van de staan
de bas zorgde voor een levensgevaarlijke barst
in de vloer. De muzikanten werden over de rai
ling geslagen door woedende passagiers nog
voor het grote alarm klonk.
Amerika is in 1492 ontdekt door Columbus.
Hebben ze u dat ook verteld? Veel eerder was
er al een Ierse monnik geweest. Die werd ech
ter dronken en kon de weg terug niet meer vin
den. Toen hij twaalf jaar later binnenliep in de
haven van Dublin, werd hij door niemand ge
loofd. Noormannen hadden de aarde van de
Nieuwe Wereld ook al vóór Columbus gevoeld,
maar zij vermoordden iedereen die ze tegen
kwamen, zodat er geen getuigen waren en
niks werd vastgelegd.
De Griekse held Odysseus zwalkte niet rond in
de Middellandse Zee, zoals ze ons op de gym
nasia willen doen geloven, maar zeilde in de
buurt van de Zeeuwse eilanden. Humphrey Bo-
gart heeft in Casablanca nooit gezegd: 'Play it
again, Sam'. En de Muur in Berlijn was een
denkfout. Die is dus ook neergehaald en ver
wezen naar de vuilstort van de historie.
Zo komen we bij de Afscheiding van 1831. Dat
is een historische vergissing geweest die zijn
weerga niet kent. Meneer Tobback, een hoge
Belg, heeft het zelf gezegd. De Belgen kwamen
in opstand tegen koning Willem l en daar was
niks mis mee. Dat hadden de Nederlanders ook
moeten doen. Maar je dan helemaal afscheu
ren van het Verenigd Koninkrijk der Nederlan
den? Het was niet nodig geweest. De Walen
hebben het gewoon doorgedreven. Gelooft u
nog in de revolutionaire rol van het toneelstuk
'De stomme van Portici'? Die stomme kon best
spreken, maar was alleen te beroerd om het in
het Nederlands te doen! De Tiendaagse Veld
tocht was in feite niet veel meer dan een meer
daagse wedstrijd, een voorloper van de Drie
daagse van De Panne, de Zesdaagse van Ant
werpen en de Omloop Het Volk.
Tussen Nederland en Vlaanderen ligt al eeu
wen een vage, zeg maar onzichtbare grens. Zij
kijken naar Lingo en naar Henny Huisman, wij
naar Paul Jambers en Goedele Liekens. Wij kun
nen hun politie een beetje op orde brengen, zij
kunnen ons helpen aan lekkere bieren en ter-
ras-adviezen.
De poulewedstrijd Nederland-België voor het
WK Voetbal wordt misschien nog net gespeeld.
Daarna hebben we één elftal, een soort PSV,
met De Bilde en Nillis. Johan Museeuw fietst in
'onze' ploeg en dan gaat het weer een stuk be
ter met het wielrennen. Met vereende krach
ten winnen wij straks zelfs het Eurovisie Song
festival. We krijgen er ook de Zaïre-erfenis bij.
Ja, ook de minder leuke dingen moeten we van
elkaar pikken.
We zijn één, Vlamingen en Nederlanders, we
heten Vlederland, we lossen alle problemen sa
men op. En dus moeten we toestaan dat de
beul Mobutu onderdak vindt in de duinen van
Zandvoort.
Een microkosmos van onwil
Door Bert Ummelen
H et was zeven uur in de ochtend
B B en de evacuatie was bijna vol-
tooid. Van Duijn wilde zeker
heid dat de Serviërs wisten dat ze in de qaten
werden gehouden.
De 250 tot 300 moslim mannen, die voor het
huis zaten, waren muisstil. Ze waren duide
lijk bang voor wat ging gebeuren. Eerder had
den de Servische bewakers de angstige mos
lims verboden te bidden.
Van Duijn bestookte de Servische bewakers
met vragen over wat de Serviërs van plan wa
ren met de gevangenen. Hij kreeg hetzelfde
antwoord dat hij de afgelopen twee dagen had
gehoord - de Serviërs zouden nagaan of ze
oorlogsmisdadigers waren. Toen Van Duijn
vertrok viel zijn oog op een stapel papieren
bij het huis. Tientallen paspoorten en identi-
teitskaarten van de moslim mannen lagen
verspreid over de grond. Hij liep op Mane af,
de jonge Servische kapitein die buiten zinnen
was geraakt toen hij een nazi was genoemd.
„Jullie gaan proberen deze mensen te identifi
ceren?", vroeg Van Duijn.
„Ja," zei Mane. „We hebben een lijst van oor
logsmisdadigers.
„Dan heb je hun paspoorten nodig om ze te
identificeren," zei Van Duijn.
„Ik begrijp je niet,zei Mane.
„Die paspoorten,zei Van Duijn, terwijl hij
op de stapel op de grond wees, „die heb je no
dig om de moslims te identificeren of ze geven
je gewoon valse namen op.
„Je bent gek,zei Mane, terwijl hij zijn hoofd
schudde en lachte. „Ze hebben die paspoorten
niet meer nodig.
Van Duijn verstijfde. De Serviërs gingen alle
mannen doden. Mane bevestigde het. Hij liep
weg van de Servische officier en nam via zijn
radio contact op met de Nederlandse com
mandopost.'
De passage komt uit 'Endgame', een zojuist in
de VS verschenen boek, waarin de Ameri
kaanse journalist David Rohde verraad en val
van de Bosnische 'safe area' (veilig gebied)
Srebrenica beschrijft. In Nederland heeft de
getuigenis van luitenant Van Duijn tegenover
Rohde inmiddels tot Kamervragen geleid
Waarom komt het niet voor in het officiële
rapport over het lot van de door Nederlandse
blauwhelmen verdedigde enclave?
Wie Rohdes meeslepende reconstructie van de
dramatische gebeurtenissen in juli 1995 leest,
kan nog wel wat vragen verzinnen. Van
Duijns ervaring is, afgaande op Rohdes boek,
het meest uitgesproken signaal dat Dutchbat
kreeg over de plannen van de Serviërs met de
weerbare mannen in Srebrenica. Maar het
was bepaald niet het eerste signaal. De onge
filterde haat van de veroveraars tegenover de
moslim vluchtelingen, de klaarblijkelijk
zorgvuldig voorbereide deportaties met de
scheiding van mannen van vrouwen en kinde
ren als sleutel, het verschijnen van soldaten
die niets van echte soldaten hadden (in moord
en terreur gespecialiseerde milities uit Ser
vië), en niet in de laatste plaats de half in
stinctieve, half beredeneerde zekerheid van
de moslims over hun lot: dat alles legde voor
wie wilde horen en zien vanaf de dag van de
verovering van Srebrenica een doem over de
stad en haar bevolking.
April 1993 werd Srebrenica, in het oosten van
Bosnië, dank zij de onstuimige Franse gene
raal Morillon, de eerste door de Verenigde
Naties beschermde vluchtelingenenclave in
de geschiedenis. Twee jaar later viel, mede
door toedoen van een andere Franse generaal
de stad in Servische handen. Naar schatting
zevenduizend mannelijke moslims, bescher
melingen van de statengemeenschap, werden
uitgemoord.
Dat we van de ernstigste oorlogsmisdaad in
Europa sinds de tweede wereldoorlog weten,
en dat we een idee hebben van de cynische
politiek die haar mogelijk maakte, ligt niet in
de laatste plaats aan David Rohde, destijds
correspondent voor de Christian Science Mo
nitor in Bosnië.
Voor zijn dappere verslaggeving (hij was de
eerste die berichtte over de massagraven rond
Srebrenica en over de directe betrokkenheid
van de Bosnisch-Servische legeraanvoerder
Ratko Mladic bij de Bosnische holocaust)
kreeg Rohde, inmiddels ingelijfd door de New
York Times, vorig jaar de prestigieuze Pulit-
zer-prijs. Nu heeft hij het verraad en de val
van Screbrenica beschreven in een boek, dat
misschien niet het laatste woord bevat over
de zwartste bladzijde uit de geschiedenis van
de VN, maar in de tussentijd wel belangrijk
bijdraagt tot het begrip ervan.
'Endgame' is geschreven op de manier van de
De Dutchbat-observatiepost Foxtrot met als vervaarlijkste wapen de opzichtig geïnstalleerde TOW anti-tankraket. Wie het wapen wilde bedienen, was zeker anderhalve minuuut
lang schietschijf voor sluipschutters. fotoanp
gedramatiseerde documentaire, maar zonder
het effectbejag en de wat losse omgang met de
feiten die het genre kenmerken. In het relaas
staan zeven (historische) personages centraal:
drie moslims in Srebrenica, twee Nederland
se blauwhelmen en twee Servische soldaten.
Aan de hand van hun lotgevallen - maar
steeds in de context van Rohdes uitgebreide
kennis van het Bosnische conflict en de
krachten en mechanismen die het verloop er
van bepaalden - wordt de tragedie verteld.
Hij heeft voor de aanpak gekozen om een rea
lisme te bereiken dat de uitkomst van nauw
gezette observatie en ijverige recherche, de
gewone journalistieke middelen, overstijgt.
Het verhaal van Srebrenica valt uiteen in ver
halen die alleen uiterlijk op elkaar lijken; ze
hebben het skelet van de feiten gemeen, niet
het vlees en bloed van de menselijke beleving.
Het Srebrenica van de Nederlandse VN-sol-
daten, bijvoorbeeld, leek in niets op dat van
de erin samengeperste bewoners.
Op zijn onnadrukkelijke manier schetst Roh
de verwarring, frustratie en ontmoediging
van Hollandse jongens die zo'n beetje alles
anders moeten doen dan ze geleerd hebben.
Wat ze geleerd hebben is onzichtbaar en mo
biel te zijn: schieten en je razendsnel ver
plaatsen, in je camouflagepak opgaan in de
omgeving. In Srebrenica moeten ze hun heb
ben en houwen wit schilderen, ze dragen op
zichtige, lichtblauwe helmen. Elke beweging
moet 'transparant' zijn voor de Serviërs, de
tot praktisch elke prijs te vriend te houden
vijand.
Observatiepost Foxtrot is de eerste hindernis
voor de vanuit het zuiden oprukkende Ser
viërs. Het vervaarlijkste wapen waarover de
post beschikt is de Amerikaanse TOW anti-
tankraket. Maar in overeenstemming met de
opdracht van transparantie is het wapen bo
ven in de uitkijktoren geïnstalleerd. Daar kon
de nachtkijker tenminste goed worden ge-
soldaat ziet er weer heel anders uit. Dit was in
de tweede wereldoorlog een knekelveld van
vermoorde Serviërs, slachtoffers van met de
nazi's pacterende Kroaten en moslims. Hij
ziet de vrouwen en kinderen tdie na de verove
ring op trucks worden weggevoerd en de
brhikt. Wié hét wapen wil bedienen, is zekenmannemdie, wachtenduop htm executie, naast
anderhalve minuuut lang schietschijf voor
sluipschutters.
Het is, met het oog op de tijd die nodig is om
het te laden, ook bedoeld om paarsgewijs te
worden gebruikt. De Serviërs hebben even
wel maar zes van de systemen in de enclave
toegestaan, en die zijn verdeeld over de pos
ten.
Het Srebrenica van de VN is voor de moslim
verdedigers van de stad een regelrechte ramp.
In het kader van de demilitarisering van het
gebied hebben ze de paar, op de Serviërs ver
overde, zware wapens moeten inleveren, en ze
hebben de meest strategische heuvels rond de
stad moeten opgeven. Daar staan nu de 'neu
trale' VN-observatieposten. Om het half jaar
wordt de bemanning afgewisseld. Machteloos
moeten de moslims toezien hoe de Serviërs
telkens van de gelegenheid gebruik maken om
terreinwinst te boeken in het hoogland.
Denk maar niet dat de blauwhelmen Srebr
enica zullen verdedigen. Lafaards zijn het,
gekomen om hun zakken te spekken dankzij
de sluikhandel in de hongerende enclave.
Omgekeerd hebben de Nederlanders weinig
op met hun beschermelingen. Verwensingen
zijn op de muren van observatiepost Foxtrot
gekalkt. En het Srebrenica van de Servische
elkaar gehurkt zitten in een voetbalstadion
niet als slachtoffers. Niet eens als mensen.
Net als zijn leiders bezigt hij als-ie het over ze
heeft het aanwijzend voornaamwoord dat in
het Servo-Kroatisch op dingen slaat, niet op
mensen.
Op donderdag 13 juli wordt het de wat oude
re luitenant Ron Rutten te machtig. Hij heeft
de lichamen van in de rug geschoten moslims
gevonden en er haastig foto's van gemaakt.
(Foto's die de wereld nooit zal zien, omdat ze
in Nederland, bij het ontwikkelen op het mi
nisterie van defensie, 'per ongeluk' vernietigd
worden.) Op de weg terug naar de Nederland
se basis is hij beschoten. Als hij even later
naar de deportaties gaat kijken, blaft hij de
Servische kapitein Mane toe: „Je herinnert
me aan vijftig jaar geleden. Je herinnert me
aan de nazi's."
De Serviër is ziedend. „Noem me geen nazi,"
schreeuwt hij. „Mijn grootvader vocht met de
partizanen tegen de nazi's." Luitenant Van
Duyn, bang dat het mis gaat, komt tussenbei
den. Hij stuurt Rutten weg en zegt sussend te
gen Mane dat hij zo van streek is omdat zijn
familie joods is.
Hij vertelt over de bezetting van Nederland
en de deportatie van honderdduizenden jo
den. Mane begrijpt het, maar één ding be
grijpt hij niet: dit zijn geen joden, dit zijn
De 'nasleep' van Srebrenica: een stoffelijk overschot uit een massagraf wordt onderzocht.
FOTO EPA
moslims.
Dezelfde Leen van Duyn is het die, in een in
geving, de Serviërs heeft aangeboden te hel
pen bij de deportaties. Hij denkt nog altijd
dat hij daar goed aan heeft gédaan. De Neder
landse hulp bij het in bedwang houden van de
radeloze moslims voorkwam dat de Serviërs
op hen in zouden slaan, zegt hij. Hij heeft niet
'gecollaboreerd', maar levens van vrouwenen
kinderen gered.
Het is ver van Rohde om de Nederlandse
blauwhelmen, al was het maar 'bij suggestie',
te blameren. Eerder komen ze uit zijn boek
naar voren als mede-slachtoffers. Srebrenica
was 'een microkosmos', schrijft hij ergens,
een brandpunt van het onvermogen en het cy
nisme van de internationale gemeenschap te
genover de Bosnische crisis. Het Nederlandse
politieke leiderschap was, geheel in strijd met
de ongeschreven regel van het internationale
engagement met Bosnië, bereid om Neder
landse militairen te offeren om de moslim
vluchtelingen in Srebrenica te redden. Neder
land (Kok, Voorhoeve, Van Mierlo) koos voor
Navo-luchtacties om Srebrenica te redden,
wat ook de gevolgen voor zijn blauwhelmen
waren. In het avondjournaal van maandag 10
juli kondigde minister Voorhoeve de 'onver
mijdelijkheid' van luchtacties aan. Hij noem
de de kans op Nederlandse slachtoffers
'groot'. Tot inzet van het Navo-luchtwapenis
het nooit gekomen, terwijl dat van meet af
aan had gegolden als het uiterste middel - in
feite, gezien de potsierlijke onderbewapening
van de blauwhelmen, het enige middel - om
de veiligheid van de vluchtelingenenclaves te
garanderen. Rohde voegt zich in een breed ge
zelschap als hij de schuldigen aanwijst: de
Franse generaal Bernard Janvier, comman
dant van de VN-troepen in voormalig Joego
slavië, en Yasushi Akashi, de speciale afge
zant van VN-chef Boutros Boutros Ghali. Dat
Janvier gedreven werd door pro-Servische
gevoelens staat wel vast. Akashi deelde met
hem in elk geval het uitgangspunt dat de vei
ligheid van de blauwhelmen belangrijker was
dan hun missie. (Dat ook Boutros Ghali pro-
Servisch was, staat, weet ik uit eigen erva
ring, voor niet de minste diplomaten in New
York vast.)
Wat ongewoon is aan de val van Srebrenica,
is de snelheid waarmee die zich voltrok,
schrijft Rohde in een 'Epiloog'. Precies die
snelheid - in combinatie met de weigerachtig
heid om het Navo-luchtwapen in te zetten-
heeft allerlei complottheorieën tot leven ge
wekt. Men kan kiezen of Srebrenica is verra
den door de Amerikanen, de VN-bureaucra-
tie, of de Bosnische regering.
Rohde is. geneigd waarde te hechten aan het
luide gerucht dat Janvier, midden in de gij®"
laarscrisis (de Serviërs hadden blauwhelmen
gegijzeld als reactie op luchtaanvallen, en ve
len waren Frans), een deal sloot met Mladic
Gijzelaars vrij, dan geen luchtaanvallen
meer.
De gijzeling leidde hoe dan ook tot een einde
van de luchtacties. 'Deal of geen deal', schrijn
Rohde, 'de gijzelaarscrisis versterkte de
boodschap die de VS, Frankrijk, Groot-Brit-
tannië en de VN door de oorlog heen aan de
Bosnische Serviërs hadden gegeven: het wes
ten heeft niet de wil om het tegen jullie op te
nemen'.
David Rohde - Endgame, the betrayal and fall
of Srebrenica: Europe's worst massacre since
world war II. Uitg.: Farrar, Straus Giroux, hew
York. Prijs: 24.
Helleven is een film. Zeker als je het gevoel he
een decor te stappen. En zo'n indruk krijgt ij
een die voor het eerst New York bezoekt. Na
lijk zijn de hoogte, drukte en luxe van Manh;
enorm maar niet overweldigend. Want alles
i genlijk' al bekend. Van foto, film en televisii
werkelijkheid biedt eerder herkenning, dan
(jekking. Zoals het verwacht was, is het. De
schuivende Lincolns, toppunt van chic en c
mak, want wie zich door zo'n meterslange, gr
deerde limousine naar zijn afspraken rijden
moet zich eerst op onwaardige wijze dubbel
wen om een zitplaats te bereiken. De tiende
den kanariegele taxi's die van het stadsverkee
kralenketting maken, slechts her en der ondt
ken door een contrasterende kleur privé auf
biel. De in de zon weerkaatsende kerstpiek
bruiloftstaarten van vroeg twintigste eeuwsr]
kenkrabberarchitectuur, die aangeven dat
toen de functie had van efficiency nu. De bov
les uittorende dakhuizen in de vorm van eer
deleeuws kasteel, van een chalet of door n
wit strand omringd badvillaatje, als om aan
nen dat de kapitaalkrachtige New Yorker ov<
exclusieve individualteit beschikt. De slecht
een kant van de straat groen uitlopende t
pjes, die bewijzen dat .natuur en hoogbouv
duw tegenwerkende krachten zijn.
En de vaak beschreven, maar desondanks
wachte harmonie tussen geldstad en buiten
wie in het immense Central Park opblikt n
omringende bebouwing krijgt even het id<
hij in een Alpenlandschap staat. De dreiger
hoog stekende toppen zijn even onregelma
vormd en ontoegankelijk hoog als de baz
pen van een hooggebergte. De bezoeker de
les al te weten van Amerika en reageert d.
verbaasd als hij aangesproken wordt do
aids-bedelaar. Ook niet als hem opvalt dat c
beambte die de brievenbus op straat Ie
angst voor naalden grote sjouwershandsd
draagt. Evenmin als zijn Engels door de Lil
Armeense, Iraanse, Pakistaanse of Bulgaar
chauffeur niet verstaan wordt. Of als hij
vliegveld rijen moedertjes met hoofddoe
jerrycans vol moslim-Lourdeswater op pa
controle ziet wachten. Nog minder dat de
zingen in keukens en andere personeels!
veeleer in het> Chinees, Spaans, Italiaans ol
gesteld zijn dan in het officiële Engels. Twi
straatnaam- en subwayboFdjes in wijken n
grote concentratie buitenlanders van deze
komst verrassen hem vanzelfsprekend J
niet.
Taxi's met op hun dak een bord waarop
kend doodshoofd en de geschreven toe
kankerland passen in zijn verwachting',
van Amerika gezondheidsland net als aa1
gen van alcoholvrije wijn in een supermar
een etalage waarin een bewegende pop
rebbe met de Thora in zijn hand de ze
spreidt over de uitgestalde niet altijd kosh
voorraad, blijft vreemd. Een vluchtig be
vestigt de vooroordelen. Bijvoorbeeld dat
een land is van religie en show, zo mogeli
combinatie. Geen wonder dat de overvo
trick's Kathedraal op de vijfde zondag
met regelmaat in applaus losbarst. Als
O'Connor zijn mompelende preek beëind
celebrant koor, dirigent en organist beda
het gehele ensemble voorgangers in d«
verdwijnt.
Of dat de Verenigde Staten een land
groot, groter, grootst. Zodat de episco
een eeuw geleden besloot dat haar k
groter diende te zijn' dan die van de ka
zelfs nog groter dan welke ook, de gri
wereld. Geslaagd is dat triomfalistisch st]
niet. Het bouwwerk is pas voor drievié
Oplevering is voorzien op de dag van
feest.
Of dat er in de witte Amerikaanse ma
niets boven carrièere gaat. Zelfs het in
en verkiezingscampagnes zo op de vooi
zette gezin niet. In het World Trade Cen
om een winkel geopend die zich spec
Positiekleding voor de jonge carrièrevrc
Of dat de Amerikaan slecht geïnformee
al over het buitenland. Je kunt hem dus
mouw spelden en dat gebeurt ook. Z<
restaurant dat zich authentiek Russisch
wodkalijst bevat echter geen enkel di
Russische afkomst. Wel uit Canada, Sar
Polen, Londen, California, Zweden en
land. De wodka blijkt dan echter de go'
se Ketel Een-jenever. Met de wijn van h
ken een pak. De kaart begint met tw>
snoeverij over hoeveel wijn er uit de U
afhankelijke Staten komt, hoe goed di
ke bekroningen waar verkregen zijn.
geïnteresseerde die doorbladert, cons
ter dat de meest Russische wijn uit de
'ey komt, een wijngebied in Califori
vindt zijn oorsprong in Frankrijk, Itali
Nieuw Zeeland. Dat de Amerkaanse
kinderlijks houdt, zelfs in haar serieus
Want wie herdenkt nu de overlijden*
dierbare, op drie en dertig jarige leeft
oe met een op zijn graf gedeponee
Mickey Mouseballonnetje dat de afg
toze letters gelukwenst?
Of dat het blanke Amerikaanse lever
's van de bezorgdheid van de jiddis
Want waarom zou een busmaatsch
chassidische Williamsburg anders ad'
de kreet dat zij op hun dagtochtjes
mand zijn kwijtgeraakt? Maar Amen
oen land van slechte verstaanders te
keerverbod dat als extra informatie
de auto geen vijf minuten, zelfs geen
den, neen helemaal niet achtergelat
den, is anders onverklaarbaar.Het lev
en reizen steeds vaker een tocht door
mm. Maar het zelf meemaken en zi
dat de werkelijkheid met meer nuanc
mascope te belichten valt.
