Aan elke straf
moet een einde komen
Leiden verzorgt legaal illegalen
DESTEM BINNENLAND
Jacobs Breda Elect:
de voordeligste winkel voor geluid, licht en C
Gevangenisstraf hoeft
geen verloren tijd te zijn.
Je kunt met je verleden
als boef en bajesklant
wat nuttigs doen. Bij
voorbeeld buurtvereni
gingen voorlichten over
inbraak-preventie, voor
oordelen over ex-gedeti
neerden wegnemen bij
scholieren en aan crimi-
naliteits-preventie doen
door je eigen leven als
voorbeeld te stellen aan
de jeugd.
,1^ JBE op één
iljM steenworp afs
I fik gevestigd van
3^ woonboulevar
Liesbosstraat 14 - Breda Princenhage -
Frits Duijvestein: 'Ik benadruk altijd dat ik niet zielig ben, dat ik stomweg fout ben geweest en
dat ik daarvoor ben gestraft. Maar ik heb ook recht op een einde van mijn straf.' foto rené manders
Door Jeroen fan Sambeeck
„Het werk en de ideeën van de
Stichting Delinkwentie Samenle
ving spreken me geweldig aan. Dat
die jaren in de criminaliteit en ge
vangenis niet weggegooid hoeven te
zijn. Dat je daar toch wat aan kunt
hebben".
Dat zegt Frits Duijvestein (47). De ex-
inbreker en -oplichter sprokkelde vier
jaar aan gevangenisstraf bij elkaar we
gens inbraak en oplichting. Hij is nu,
met een vijftal andere ex-gedetineer
den, als (vrijwillig) voorlichter verbon
den aan de Stichting Delinkwentie
Samenleving, Regio Zuid-Nederland.
De organisatie heeft in Eindhoven haar
kantoor en doet ook aan begeleiding
(coaching) van ex-gevangenen.
Duijvesteijn had het geluk na zijn de
tentie in contact te komen met maten
die al voor de stichting werkten. Na een
intake-gesprek, trainingen in onder an
dere presentatie-techniek en een tijdje
met andere voorlichters meegelopen te
hebben, was hij zo ver dat hij alleen op
stap kon.
„Zo'n voorbereiding heb je hard no
dig," heeft Duijvesteijn ondervonden.
„Je stelt je namelijk heel kwetsbaar op.
Als ex-gedetineerde lever je je over aan
het publiek en dat neemt geen blad
voor de mond."
„Ik benadruk altijd dat ik niet zielig
ben, dat ik stomweg fout ben geweest
en dat ik terecht ben gestraft. Maar ik
maak ook heel duidelijk dat ik recht
heb op een einde van mijn straf; net als
een kind dat voor straf een tijdje niet
buiten mag spelen of na moet blijven.
Het is afschuwelijk dat iemand na zijn
celstraf geconfronteerd wordt met op
merkingen als: 'Jaren in de bak gezeten
en dan heb je nog het lef om te eisen dat
er een woning en een baan voor je gere
geld worden'. Zo gaat het straffen ook
na de gevangenisstraf gewoon door. De
samenleving beseft onvoldoende dat zo
een vicieuze cirkel ontstaat. In de fout,
in de bak, uit de bak, niet aan de bak, in
de fout."
Uitgekotst
Coördinator Corine van Steenveldt van
de stichting - tevens echtgenote van
een ex-gedetineerde - schildert de ge
bruikelijke gang van zaken als iemand
uit de bajes mag. „Je komt op straat en
moet op zoek naar onderdak. Meestal
ben je uitgekotst door je familie of kun
je er maar korte tijd logeren. De ex-ge
detineerde gaat zich dus inschrijven bij
een gemeente en gaat naar een woning
bouwvereniging. De praktijk leert dat
je het met een gevangenis-verleden ge
woon kunt vergeten dat je een woning
krijgt toegewezen ondanks de hoge ur
gentie. Dat komt omdat de ex-gedeti
neerde geen echte economische en so
ciale banden meer heeft met de plaats
waar hij zich wil vestigen. Woning-
bouwvereningen en gemeenten zeggen
dan: Waarom hier? Probeer het maar
ergens anders."
„De betrokkene neemt vervolgens
noodgedwongen zijn toevlucht tot zijn
oude clubje dat hij beter kan mijden,"
constateert mevrouw Van Steenveldt.
„Daar hebben ze altijd wel een slaap
plaats, een drankje en een shotje voor
een jongen die net is vrijgekomen. Ook
hebben ze na een tijdje wel een zekere
klus waar je aan mee mag doen."
En de reclassering dan?
„Die faalt bij de opvang en begeleiding
van mensen die vrijkomen. Terugval in
de criminaliteit is zo in feite ingebouwd
in het systeem. Er zijn vooral veel te
weinig opvanghuizen voor ex-gevan
genenen, op enkele particuliere initia
tieven na. Wij willen in Eindhoven in
samenwerking met diverse instanties
komen tot een opvanghuis en werken
daar momenteel aan."
Alles wel beschouwd is het niet ver
wonderlijk dat veel ex-gedetineerden
het gevoel hebben dat hun straf niet op
houdt als ze uit de bak zijn. „Dat houd
ik tijdens voorlichtings-bijeenkomsten
steeds aan jongeren voor," zegt Duij
vesteijn. „Als je in de fout gaat, al gaat
het om een simpele winkeldiefstal, sta
je meteen geregistreerd. Je krijgt nog
heel moeilijk een baan. Allerlei dingen
waar je nooit bij stil hebt gestaan, wor
den na een detentie vreselijk moeilijk.
Zo kun je voor een heleboel zaken niet
meer bij een gewone verzekeringsmaat
schappij terecht. Er is nog wel een mo
gelijkheid bij een speciale maatschap
pij maar dan betaal je premies die vele
malen hoger liggen dan normaal. Aller
lei landen waarvoor een visum nodig is,
kan ik niet meer bezoeken omdat ik een
bewijs van goed gedrag moet kunnen
overleggen. Het is belangrijk dat jonge
ren dit soort dingen horen. Dat ze we
ten wat de gevolgen kunnen zijn van
'jeugdzonden' als vandalisme, winkel
diefstal en drugsbezit. Ik spreek de jon
geren ook aan op hun eigen gedrag en
confronteer ze daar mee. Van mij, een
echte boef, accepteren ze dat."
Zwart-wit
Volgens de voorlichter van Delinkwen
tie Samenleving wordt zijn bood
schap door jongeren mede daardoor
goed ontvangen. „Er is wel een groot
verschil tussen kinderen in de grote
stad en het platteland. In de stad zeg
gen ze mij eerder waar het op staat en
willen ze me uithoren. Kinderen reage
ren heel direct en zwart-wit. Die zeg
gen: eigen schuld dikke bult. In Asten
heb ik aan de andere kant ook wel eens
een school meegemaakt waar blijkbaar
iedereen probeerde mij te ontzien. Zo
verlegen waren ze en zo goed waren ze
opgevoed. Ik moest zelf op een bepaald
moment zeggen: Kunnen jullie niet vra
gen wat ik heb gedaan?"
De ex-gedetineerden bij Delinkwentie
Samenleving duiken behalve in scho
len ook op in buurthuizen en politiebu
reaus. Daar wordt meestal verteld over
inbraak-preventie. „Wij laten dan dia's
zien van woningen en kijken daar dan
naar met de ogen van een inbreker. We
geven aan waar de zwakke punten zit
ten en hoe we in bepaalde situaties bin
nendringen."
„Mensen reageren wel eens in de trant
van: 'Ik laat me niet door een ex-inbre
ker vertellen hoe ik mijn huis laat be
veiligen' of 'Al staat mijn voordeur de
hele dag open, ze mogen gewoon niet
binnenkomen'. Tegen die mensen zeg ik
dat het tegenwoordig nu eenmaal he
laas zo is dat iedereen een potentieel
slachtoffer van diefstal en inbraak is en
dat er nu eenmaal talloze potentiële da
ders zijn. Het gaat erom hoe je daar het
best mee kunt leren leven en hoe je de
kans kunt verkleinen dat je slachtoffer
wordt. Het inperken van de mogelijk
heden van inbrekers door zaken als de
gelijk sluitwerk en goede verlichting
helpen daarbij. Een dief wil snel en on
gezien zijn slag gaan. Als hij veel tijd
verliest door extra werk en obstakels en
een kans loopt om gezien te worden, is
de lol eraf."
Door Jeroen Corduwener
Leiden - In Leiden hebben gezondheids
werkers de handen ineen geslagen om il
legalen te helpen. Want de nieuwe kop
pelingswet die financiële vergoeding uit
sluit, leidt tot tweedeling in de samenle
ving.
In de werkkamer van dominee A. Dronkers
staat een enorm impressionistisch schilderij.
„Het hing in het kantoor van een bankdirec
teur. U kunt wel nagaan hoe groot die ruimte
was en hoe belangrijk die directeur dus was.
Die man kreeg een andere baan en zei tegen
mij: Dat mag u wel hebben. Kunt u laten vei
len en de opbrengst is voor die illegalen van
u."
Waarmee Dronkers, grijze man in grijs pak,
maar wil zeggen dat de zorg voor illegalen
ook leeft 'bij diegenen waar je het nu niet di
rect van zou verwachten'.
De dominee ontvangt in de Leidse hervormde
diakonie die de merkwaardige naam 'De Bak
kerij' heeft meegekregen. Er is een breed sca
la aan groeperingen ondergebracht: van dak-
lozenopvang tot Raad van Kerken en van lo
kale radio-omroep tot de Stichting Gezond
heidszorg Illegalen Leiden (GIL).
Die laatste instelling houdt zich sinds drie
jaar bezig met de medische opvang van illega
le buitenlanders. Binnenkort wordt de koppe
lingswet van kracht en dat betekent dat ille
galen uitgesloten worden van elke vorm van
overheidssteun. Dus ook financiële hulp voor
medische verzorging.
GIL-voorzitster Thea Fogelberg, arts in Lei
den, rekent snel af met de fabel dat illegalen
geen medische hulp meer zouden kunnen
krijgen. „Dat is een misverstand dat ..ig
bij veel collega-artsen leeft. Wij zijn als medi
sche beroepsgroep verplicht om hulp te bie
den aan mensen die daarom vragen. Het enige
probleem is dat we daar van illegale patiën
ten geen financiële vergoeding voor krijgen,
omdat die zich immers door de koppelingswet
niet meer bij het ziekenfonds kunnen verze
keren."
Dominee Dronkers, secretaris van de stich
ting: „Er zit een spanningsveld tussen die
r
koppelingswet en de verplichting die medici
hebben om mensen in een levensbedreigende
situatie te helpen. Want wat is een levensbe
dreigende situatie Iemand kan een schijn
baar onschuldige klacht hebben die, als deze
niet behandeld wordt, levensbedreigend
wordt. Dat heeft de overheid zich kennelijk
niet gerealiseerd."
GIL ontstond drie jaar geleden in Leiden naar
aanleiding van een oproep van een actiegroep
'De fabel van de illegaal'. Die wilde halt toe
roepen aan de tendens om illegalen naar de
marge van de samenleving te bannen. Dron
kers: „De overheid wil van het probleem ille
galen af door te doen alsof ze niet meer be
staan. Daarmee is dat probleem natuurlijk
niet opgelost."
Fogelberg: „De rode draad bij het werk van
onze stichting is dat iedere arts een steentje
moet bijdragen. We leven in een maatschappij
waar nu eenmaal illegalen zijn, en als die je
pad kruisen, dan help je ze. Ik zie het gewoon
als vrijwilligerswerk."
Illegalen kunnen in Leiden inmiddels een be
roep doen op een uitgebreid netwerk in de ge
zondheidszorg. Dokters, tandartsen, een fy
siotherapeut, de GGD, het consultatiebureau,
het huisartsenlaboratorium, een apotheek en
het ziekenhuis geven gratis medische behan
delingen. „Het gaat om één a twee patiënten
per week en ik heb er dan nog relatief veel
omdat men mij als voorzitster van die stich
ting snel weet te vinden," relativeert Fogel
berg de inzet. Ook in grote steden functione
ren gezondheidsvoorzieningen voor illegalen.
Zo bestaat in Amsterdam 'De Witte Jas'. Fo
gelberg: „Maar dat is speciaal bedoeld voor
illegalen en dat willen wij in Leiden nu juist
niet. De opvang moet gewoon gebeuren bin
nen de normale gezondheidszorg. Anders ver
stop je de gezondheidszorg voor illegalen in
de marge."
In wezen is er niets nieuws onder de zon,
merkt Fogelberg op: „Een oudere collega, die
de voorloogse periode heeft meegemaakt,
schreef in een vakblad: Wat jullie in Leiden
doen, is hetzelfde wat wij voor de oorlog de
den: armenzorg. Mensen die geen geld heb
ben, voor niets helpen."
Maar tegelijkertijd zijn Fogelberg en Dron
kers zich ervan bewust dat het 'marginalise
ren' van illegale buitenlanders door de over
heid beangstigende gevolgen kan hebben. Fo
gelberg: „Met de koppelingswet creëert de
overheid in de samenleving een splitsing. En
dan ontstaat er sluipenderwijs hetzelfde wat
voor de oorlog in Duitsland richting joden ge
beurde. Legitimeren, vergoedingen afnemen.
En zo verder. Kijk, u en ik hoeven ons niet te
legitimeren als we met een gebroken been op
de EHBO van een ziekenhuis komen. Je wordt
eerst geholpen en dan vragen ze wie je bent.
Met een gekleurd iemand gebeurt het omge
keerde. Daar willen ze eerst weten wie dat is,
of die wel legaal is en verzekerd en dan wordt
hij geholpen. Ook als dat een academisch ge
schoolde Surinaamse Nederlander is."
In Leiden bestaat een grote bereidheid bij ge
zondheidswerkers om mee te werken. Domi
nee Dronkers wijt dat voor een deel aan het
gegeven dat in de Zuid-Hollandse plaats
sinds enige tijd via het platform 'Stad van
Vluchtelingen' veel aandacht gevraagd wordt
voor vluchtelingenproblematiek. Maar Fogel
berg geeft toe dat het ook te maken heeft met
de relatieve kleinschaligheid van de provin
ciestad. „We hebben hier misschien enkele
tientallen illegalen, terwijl dat in Amsterdam
natuurlijk een veelvoud is."
Maar, zegt Dronkers, het gaat er in eerste in
stantie om dat de samenleving zich ontfermt
over mensen die in de knel zitten. „Die hou
ding van de overheid is dat ze zich eigenlijk
geen raad weet met uitgeproceerden en ze dus
maar op straat zet. Wij vinden dat dat niet
kan. Voor die mensen moet je een oplossing
zoeken. En als de overheid dat nalaat, nemen
wij die taak op ons."
Wat hem betreft gaat de opvang van illegalen
dan ook verder dan alleen die medische zorg.
„Je kunt ook denken aan huisvesting. Wij zijn
op dit moment naar oplossingen aan het zoe
ken om illegalen een dak boven het hoofd te
bieden." Nee, dat gebeurt niet stiekem, bena
drukt de dominee. „We doen dat zo open mo
gelijk, omdat het probleem anders onzicht
baar wordt. En we kunnen de politiek niet
beïnvloeden als we problemen verstoppen."
Arts Thea Fogelberg en dominee Anton Dronkers van de stichting Gezondheidszorg Illegalen Leiden
D'r zijn van die dagen dat ik niets
kan velen. Als er iets is waar ik me
zelf lekker kwaad over gemaakt
heb, dan is deze linkerpaal, zoals dit
podium hier in de wandelgangen
heet, binnen een kwartiertje vol,
klaar en af. Soms lees of hoor ik al
op maandag of dinsdag iets wat
m'n haren overeind doet springen
en dan zit wat u hier leest tot vrij
dagmiddag tussen m'n oren als een
nest jonge honden te wachten tot
het losgelaten wordt.
Gistermiddag had ik dat niet. Om te
beginnen had ik op Hemelvaartsdag
iets te lang in de Bredase binnenstad
rondgehangen met als gevolg een
stekende hoofdpijn. Nee, niet van
de drank, hoe komt u erbij, alleen
maar van dat hemeltergende gejen
gel.
Noemt u dat muziek? Moet u hele
maal zelf weten, maar ik heb er,
naast die spijker in mijn kop, suizen
de oren aan overgehouden. Vier da
gen jazzfestival en ik ben in staat om
mezelf tot hard-rock, punk of house
te laten bekeren en met die gezellig
heid valt het ook nogal mee.
Er lopen me veel te veel van die ty
pes rond die gehoord hebben dat
Breda die dagen zo verdomd gezel
lig is. Terwijl ze zelf helemaal niet zo
gezellig zijn, verstoppen ze de hele
binnenstad met krampachtige 'po
gingen om zo gezellig mogelijk te
doen. Van die figuren die in iedere
kroeg midden in het pad gaan
staan, en omdat ze verder nooit in
een vol café komen, niet weten dat
ze even opzij moeten gaan als er ie
mand langs wil. Moet je die
koppen zien als er per onge
luk een glas bier over zo'n zij
den sjaaltje of speciaal voor
de gelegenheid aangeschaft
rieten hoedje uitgestort
wordt. Verrekte gezellig alle
maal.
Wat dat allemaal met sport
te maken heeft? Wel, ik stel
me voor dat het op dezelfde
dag in De Kuip ook zo'n
kwestie van doorgeslagen
gezelligheid geweest is. Ik
heb die bekerfinale vanwege
mijn Hemelvaartskroegtocht
helaas niet kunnenaan
schouwen. Maar, zowel in de
aanloop als in de nabeschou
wingen, die ik 's avonds laat
nog wel even met'twee half
open ogen bekeken heb, j
vond ik het allemaal verdacht I
veel op dat jaarlijkse korfbal- j
feestje in Ahoy' lijken.
Op het gevaar af dat, voor de
zoveelste maal, en net zo
vaak volslagen ten onrechte,
het beeld wordt gewekt dat
ik wel eens een niet bijster
gezellig stuk chagrijn zou
kunnen zijn; wat een opge
klopte gezelligheid moet dat
geweest zijn. Sjongesjon-
gesjonge, wat leuk.
Is dat nou een typisch Neder
lands probleem dat we elkaar met
zijn allen maar proberen wijs te blij- Ind
ven maken dat gezelligheid een
unieke Nederlandse eigenschap is?
Er zijn er maar zat die niet verder kij
ken dan hun neus lang is en die daar
gewoon aan toevoegen dat er in an
dere talen dan Nederlands niet eens
een equivalent voor het woord ge
zelligheid bestaat. Braak, braak.
Voor wie me nu nóg niet begrijpt: ik
ben dól op gezelligheid, ik zwelg er
in, ik ben er altijd naar op zoek, ik
hou ervan. Als het maar echt is. Niet
dat opgefokte, valse, onechte,
schijnheilige gedoe en geblaas dat
b'j jazzfestivals en belangrijke voet
balwedstrijden zo hinderlijk de bo
ventoon schijnt te moeten voeren
™ar ze je aankijken van 'Doe qe-
z% of ik schiet!'
Begrijp me nog beter: ik vind het
prachtig dat zich rondom die beker-
male geen enkel incident heeft
voorgedaan. Als die idioten die
voetbalwedstrijden gebruiken als
c tergrond voor het voeren van
un stomme stammenoorlogen
voortaan een potje gaan paintballen
iedereen tevreden en ga zelfs ik
01 misschien wei weer eens naar
oen voetbalwedstrijd. Tenminste, als
bij NAC weer een beetje normaal
gaan doen en ik voor de prijs die ze
or een kaartje durven te vragen,
Jnste"s een halve seizoenkaart
J9- Maar misschien komen ze er,
sneller dan ze zelf lief is, achter dat
zig zijn om knollen voor citroe
nen te verkopen. -
hl"06? gekankerd- Er staan nog
uJtL 9en 9eze'l'gheid op me te
chten in de Bredase binnenstad,
waar zijn m'n oordopjes?-
léon Kriinen
ZATERDAG 10 MEI 1997