Voor de nieuwe president dringt de tijd jax Roemeense ouders laten hun kroost massaal in de steek Als Constantinescu zijn beloften niet houdt, vreest Roemenië 'Albanese opstand' lAmsterdamm DE STEM BUITENLAND Schoktherapie van Roemeense leider werkt averechts 'Oh, ze gaan naar AC Milan' DONDERDAG 24 APRIL 1997 PRESIDENT Constantinescu's tijd is bijna om. In november vorig jaar, toen hij de verkiezingen in Roemenië won, beloofde hij binnen tweehonderd dagen het land op het goede spoor te zetten. Nu, een half jaar later, gaat het helemaal niet goed met Roemenië. De schoktherapie die de regering heeft bedacht om het land uit het dal te halen, veroorzaakt veel onrust onder de bevolking. Als Constantinescu zijn beloften niet kan waarmaken, wordt voor volksopstanden zoals in Albanië gevreesd. Door Graziella Becheran Boekarest - Door de winkelra men speuren klanten naar koop jes bij de slager. Op de cementen toonbank liggen varkenskoppen, botten en een massa varkensvet. Hier en daar wat vlees dat als ge hakt wordt verkocht. Verschil lende worsten, die aan touwtjes hangen, horen bij de luxueuze vleesprodukten. Bijna niemand gaat naar binnen. Zo druk als het voor de etalageruiten is, zo leeg zijn de vleeswinkels in Calarasi, een industriestad in het zuiden van Roemenië. „Zoveel honger hebben we nooit geleden. We worden levend be graven," zegt een sombere vrouw die met haar lege boodschappen tas moedeloos langs de winkels op de binnenplaats loopt. „Liever nog heb ik een aardbeving, dan liggen we allemaal in één keer onder de grond," zegt ze. Sinds enkele weken gaat de Roemeense bevolking gebukt on der de 'schoktherapie' van de nieuwe regering. In een poging de Roemeense economie te verbete ren, hebben president Emil Con stantinescu en premier Victor Ciorbea een keiharde hervorming bedacht, kortweg 'reform' ge noemd. De prijzen in Roemenië stijgen met de dag. Een kilo ge hakt kost zes gulden, een kip ze ven gulden, en een salami twintig gulden. Goedkoopste „Het goedkoopste eten blijft voor ons toch het vlees," zegt de vrouw bij de slager. „Wie kan groenten betalen met deze nieuwe prijzen? Naar fruit kunnen we alleen maar kijken." Een kilo tomaten kost in Roemenië zeven gulden, een komkommer vijf gulden en een krop sla een rijksdaalder. Een doorsnee Roemeen verdient tweehonderdduizend lei per maand, dat komt neer op 65 gul den. In Calarasi, gelegen op de oever van de Donau, doen de armen za ken met de armen. Bulgaren, die nóg armlastiger zijn dan de Roe menen, steken hier de rivier over om in het buurland een jas voor drie broden te verkopen. Langs de weg naar Calarasi zijn om de twee meter boomstronken te zien. De acacia's zijn gekapt en de mensen stoken het hout thuis in hun kachel op. De Roemenen, altijd bang voor een strenge winter, vrezen nu ook Armoede troef in Roemenië, hierboven een beeld uit de stad Hunedoara in Transsylvanië. foto anp De Roemenen hebben amper geld om het allernoodzakelijkste zoals melk aan te schaffen, foto reuter de zomer. In juni zullen de prij zen hun top bereiken. Velen zijn ook bang om hun baan te verlie zen. Binnen enkele manden, schatten de Roemeense economen in, zal het aantal werklozen tot negenhonderdduizend stijgen. De regering biedt per week vijftig staatsbedrijven te koop aan en hoopt dat daar vooral buiten landse investeerders op af ko men. Maar in hoeverre die privatise ring lukt, is nog maar de vraag. Het Westen toont zich terughou dend. Voorlopig komt de belang stelling vooral uit Moldavië, Hongarije en de Oekraïne. De toekomst van de mammoetbe- drijven, steeds met subsidie van de staat overeind gehouden, is hoogst onzeker. Vele draaien ver lies en zijn moeilijk te verkopen. Om de onrust van de personeels leden niet al te groot te maken, zijn ze 'technisch werkloos' ver klaard. Zolang zich geen koper voor het bedrijf meldt, mogen ze thuis blijven en krijgen ze in het beste geval vijftig procent van hun loon. Ook kleine onderne mers in Roemenië zijn de dupe van de hervorming. Om hun be drijf op te kunnen zetten, soms niet meer dan een kiosk, hebben ze geld geleend van de banken met hun huis en auto als onder pand. Omdat de rente op schul den fors stijgt, gaan ze inderhaast bezittingen verkopen om hun le ning af te lossen. Op een automarkt aan de zuide lijke rand van Boekarest zitten honderden mensen de hele zon dag in hun auto om die te verko pen. Een oom met twee neven van het platteland zijn voor de derde keer met een bijna nieuwe Dacia 1310 naar de automarkt geko men. De vader van de twee jon gens is voor een hartoperatie op genomen in het ziekenhuis. Sinds tien dagen ligt hij in coma. Begrafenis „Voor de operatie hebben we meer dan vijf miljoen lei aan drie artsen gegeven. Daarna moesten we alle verpleegsters en andere ziekenhuispersoneelsleden, die in drie ploegendiensten werken, omkopen. Wil je schone lakens, ongebruikte spuiten, een goed in fuus, dan moet je wel," zegt een van de zonen. Niet alleen ziek zijn, is in Roeme nië een luxe, het doodgaan ook. Een begrafenis zoals bij de chris telijke orthodoxe religie hoort, kost miljoenen lei. Tegen hun ge loof in laten veel Roemenen zich nu door geldgebrek cremeren. Toen hij aan de macht kwam, heeft president Constantinescu niet alleen economische hervor mingen beloofd, maar ook een keiharde aanpak van de corrup tie die Roemenië sinds de, val van dictator Ceausescu beheerst. Als een van de eersten is Mi- ron Cosma ge arresteerd. Hij was leider van de mijnwer kers die door de vorige Roemeense president, Ion Riescu, werden op getrommeld om opstanden van het volk hardhandig neer te slaan. Met het geld van de mijn- werkersbond, dat hij in zijn eigen zakken stak, heeft hij diverse vil la's gebouwd. Politiecommissa rissen, douaniers, topambtenaren en bankiers worden op dit mo ment wegens corruptie door jus titie vervolgd. De Roemenen waarderen de bedoelingen van de regering, maar zouden ook graag vonnisen horen. „De ene hand wast de andere hand en beiden het gezicht," zeggen de Roeme nen. Ze zijn bang dat mensen op hoge posities, die zelf ook vuile handen hebben gemaakt, de ver dachten zullen helpen. Daarom, zo vrezen de Roemenen, gaan er waarschijnlijk toch geen koppen rollen. De. Roemeense regering vindt dat ze de zwakste groepen in de samenleving door de zware periode heen helpt. De oude mensen krijgen meer pensioen, maar dat valt in het niet bij de prijsstijgingen. Ze mogen tegen korting reizen en gratis naar de bioscoop, maar daar staat hun hoofd absoluut niet naar. Ergens op het platte land, zo kwam in het nieuws, leeft een vrouw nog altijd met de vijf lei pensioen die ze in de tijd van Ceausescu opbouwde. De postbode zit met een probleem omdat de munt niet meer bestaat. Het Roemeense geld lijdt zo sterk aan inflatie, dat onlangs een nieuwe biljet van vijftigduizend lei op de markt is gebracht, en binnenkort nog een biljet van honderdduizend lei zal verschij nen. De staatsbedrijven hebben de lonen verhoogd. Meer om een goed gebaar te maken dan om de mensen te helpen. „Geven met één hand en nemen met twee handen," noemen de Roemenen het. Het loon mag dan met zo'n dertig procent zijn gestegen, de prijzen zijn met honderd tot dui zend procent omhoog gegaan. Voor een brood, een half jaar ge leden nog tweehonderd lei, moet nu dertien- tot vijftienhonderd lei worden betaald. En dan zit er nog staatssubsidie op. „Ik heb mijn bedrijf in zeven jaar opgebouwd," zegt Valentin Teo- dorescu, directeur van een brood fabriek in Boekarest. „Ik dacht dat ik tegen deze tijd mijn assor timent zou kunnen verbeteren en de fabriek uitbreiden. Dat is de droom van iedere zakenman. Maar in plaats daarvan moet ik me richten op armoede. Vers brood verkoop ik aan een paar winkels in de stad. Maar mijn meeste klanten komen van het platteland. Zij hebben liever brood van een paar dagen oud, want vers brood eet een gezin on derweg naar huis al op. Daarom bak ik altijd meer dan ik op een dag kan verkopen en laat ik het in een hal opslaan." Voor de buitenwereld is het roer omgegaan in Roemenië, na jaren van communistische dictatuur. De verbannen koning Michaël mocht onlangs, voor het eerst sinds vijftig jaar, terugkeren naar zijn land. De beroemde tennis speler Ilie Nastase en turnster Nadia Comaneci, beiden sinds ja ren woonachtig in Amerika, heb ben aangekondigd dat ze er alles aan zullen doen om hun geboor teland Roemenië uit het slop te halen. De Franse acteur Gérard Depardieu doet ook een duit in het zakje door, omgeven met veel publiciteit, in het land te investe ren. De schoktherapie is min of meer gedicteerd door het Internatio naal Monetair Fonds en de We reldbank, die anders Roemenië geen geld willen lenen. Roemenië moet met haar prijzen dichtbij het niveau van het Westen ko men. De bevolking is in paniek, maar houdt zich stil want de mensen willen niets liever dan een omwenteling in Roemenië. De huidige regering is in hun ogen betrouwbaar tot het tegen deel bewezen is. De openheid van de Roemeense coalitie is een ver-! ademing. Jong en oud heeft drié uur lang op de televisie uitles over de reform gekregen. Toch worden de kranten steeds kriti scher, vooral over de gebrek voorbereiding van de reform, oplichters zijn weg, de idioter komen," schrijft de pers. Binnenkort zal het geduld van de Roemenen daadwerkelijk op de proef worden gesteld. Dan krij gen ze de fors verhoogde rekenin gen voor gas, elektriciteit, wat en telefoon. Weinigen dat alleen al de vaste lasten düürl der zullen zijn dan ze met werken kunnen verdienen. Het zijn enke lingen die voor alle zekerheid hun telefoon reeds heb sloten en elektriciteit besparen door kaarsen te branden. Kaar] sen branden de Roemenen lijk alleen bij begrafenissen"Op de markt worden ze nu verkocht met de slogan: 'Kaarsen voor i doden en de levenden.' Allerle keukenapparatuur, waarnaar Roemenen jaren hebben ver-j langd, gaat nu in de kast. De elektriciteit kan niet betaald worden. Of de spullen worden verkocht, want niet iedereen heeft spaargeld. Voor de banken staan rijen sen die hun harde valuta v inwisselen. Om het vertrouweni de lei te herstellen, geven de ban-1 ken tussen de 100 en 200 procent rente op de nationale munt. Een' aantal banken heeft de rente al weer laten dalen wegens de enor] me toestroom van klanten, de mensen straks niet de i krijgen die hun is beloofd, zi hier Albanese toestanden kó men," zegt de hoofdredacteu van het weekblad Privirea. Goede spoor „President Constantinescu bij zijn aantreden vorig jaar no vember gezegd dat hij in twe honderd dagen Roemenië op he| goede spoor zou zetten en ander zou opstappen. Zijn tijd is om. Nu heeft hij op een per, ferentie gezegd dat de moeilijkst periode voor de Roemenen tusser twaalf en achttien maan duren en dat, als de reform misj lukt, het nooit meer goed zal ko men met dit land." Intussen improviseren de Roeme nen om hun hoofd boven het ter te houden. In de buurt van de markt Pantelij mon in Boekarest verkopen vrou wen twee flessen melk of twee! ter zelfgemaakte wijn. Een jo gen probeert vis, die hij de afge lopen nacht ving, aan voorbi; gangers kwijt te raken. Andere hebben 's ochtends in het b« kruiden geplukt en stallen die o|j de stoep uit. Zelfs die ene zei weer te koop, gemaakt van kensvet en kruiden. De z naamde huiszeep, voorgesr ven door Ceausescu die zijn vol meer luxe verbood, ligt weer de markt. Deze keer ruikt naar armoede. ■poor Henri van derSteen iTurijn - Als het aloude Ajax- jteem faalt, worden de bui- tenspelers meestal geklopt. Rabangida miste gisteravond^ Le eerste kans, die (als, als...)! Ivoor een nieuwe sensatie had: nen zorgen. Aan de andere kreeg Overmars hele maal geen Poot aan de grond purende de oorwassing, die isteravond in Turijn tot 4-1 Lor Juventus leidde. jr Jaap van Essen ijn - Met een daverende lap viel Ajax, voorheen Godenzonen B.V.', gis- eravond van het voetstuk, ügenlijk was de dreun niet lelemaal onverwacht, jaar toch kwam de tik die Inventus uitdeelde nog erg liard aan. Na de 2-1 in Am sterdam deden de Italianen jet gisteren nog even dun netjes over: 4-1 in Delle Al- CHAMPIONS LEAGUE Ie Turijnen kunnen op 22 de- imber hun Champions League- itel verdedigen tegen Borussia prtmund, Ajax rest niets anders de forse wonden te likken, let was ruim zestien jaar geleden Ajax eens zo'n tik kreeg als iteren. In oktober 1980 droogde iayem München de Amsterdam iers met 5-1 af. Maar van de hui- [ge generatie Ajacieden beleefde iemand ooit eerder een dergelij- Zij groeiden op met luter successen. Behaald onder mis van Gaal, de coach die voor iet eerst zonder prijs een seizoen "duit. rrao qo i te rerlichte dictatuur; Bet bewind van Louis van Gaal puurde bijna zes jaar. Elf bekers i schalen haalde Ajax binnen in lie periode van verlichte dicta- r. In totaal speelden de Am- rdammers onder de vertrek- fflde succcestrainer 57 Europe- i duels, waarvan er maar liefst werden gewonnen en zeven lijkgespeeld. SFA-Cup, Europa Cup I, Euro- ese Super Cup, wereldbeker: Bjax beleefde een gouden tijd, en 'et vertrek van de nukkige coach (tekent volgens velen ook auto- latisch het einde van die periode i grote voorspoed. EEN brood kost 1200 lei, een pak melk 3000. In Roemenië, waar het gemiddelde maandloon 200.000 lei (65 gulden) is, wordt de opvoe ding van een kind onbetaal baar. Tal van ouders laten daarom hun kinderen in de steek. In een alarmerend rapport meldt Unicef dat twintig tot veertig procent van alle Roemeense kinderen in opvangtehuizen leeft. Door Graziella Becheran Boekarest - Acht pas geboren baby's, als kleine mummies gewikkeld in doe ken, wachten in hun bedjes van het Spitalul Municipal Bucuresti, een zie kenhuis in de Roemeense hoofdstad Boekarest, op hun lot. Om hun polsjes zitten pleisters waarop een nummer is geschreven. Aan de rand van de bedjes hangen kaarten met hetzelfde nummer, het geslacht en een geboortedatum. Een naam zal de gemeente Boekarest nog voor de zuige lingen verzinnen. Behalve voor de ba by's die tegen die tijd zijn geadop teerd. Steeds meer moeders die in Roemeense ziekenhuizen bevallen, laten hun baby daar stiekem achter omdat de opvoe ding voor hen onbetaalbaar is. Ook veel kleine kinderen, die voor een of andere ziekte zijn opgenomen, worden niet meer opgehaald. Vorig jaar zijn volgens het ministerie van Gezondheid in Boekarest 1.800 kinderen in de staatsziekenhuizen aan hun lot over gelaten. Vanwege de toenemende ar moede jagen ook tal van ouders hun kinderen zomaar het huis uit of leggen hun baby's te vondeling. Als de kinde ren geluk hebben, worden ze geadop teerd of naar een instelling gebracht. Zo niet, dan brengen ze hun jeugd 's zomers op de straten en 's winters in de riolen door. Kinderarts E. Culcer van het Spitalul Municipal Bucuresti noemt de baby's die direct na hun geboorte door hun moeder worden verlaten 'de bloeme tjes van ons ziekenhuis'. „We proberen altijd de ouders op te sporen, maar dat lukt zelden," zegt Culcer. „De moeders komen hier meestal op het laatste nip pertje om te bevallen. Vaak hebben ze zulke sterke weeën dat er geen tijd meer is om nog naam en adres te vra gen. Dat bewaren we voor de dag daarop, maar dan zijn ze al spoorloos verdwenen." Bewaken De eerste taak van een ziekenhuis, zo meent de kinderarts, is mensen helpen en niet ze bewaken. „Als we de moeder zien weten we meestal meteen dat het weer raak zal zijn," vertelt Culcer. „Het zijn bijvoorbeeld hele jonge, on gehuwde moeders die hun ouders niet te schande willen maken of zigeuner innen die vinden dat hun kind het hier beter heeft." De zigeuners, die in Roemenië in ten ten rondtrekken, laten soms hun kin deren voor de winter in een ziekenhuis achter en komen ze weer ophalen als het warmer wordt. Culcer pakt een ba by uit zijn bedje en vertelt z'n geschie denis. „Hij werd in december al na zeseneen- halve maand geboren en vertoonde symptomen van hersenvlies- en longonsteking. Terwijl het kind met de dood vocht, lagen de familieleden in de Een man probeert een jongetje weg te jagen dat, snuivend aan een zak met verfverdunner, op de tramrails is gaan zitten. Hij wil het liefst dood. foto's graziella becheran hal van het ziekenhuis op de grond. Ze zijn dag en nacht gebleven totdat het kind buiten levensgevaar was. Toen gingen ze weg en kondigden adn dat ze hem in het voorjaar weer zouden ko men ophalen. Wat kon ik doen?" Wettelijk kan de Roemeense regering de verlaten kinderen hooguit achttien jaar onderdak geven in allerlei tehui zen. „Daarna belanden de meesten in het criminele circuit," zegt Viorel Dan van het ministerie van Gezondheid. In de opvangtehuizen is nauwelijks per soneel en geld voor voeding. Dan, di recteur van de afdeling Bescherming van Moeder en Kind, noemt als voor beeld het opvangtehuis Sf. Elisabeta in Boekarest waar een verpleegster voor vijfhonderd kinderen van nul tot drie jaar oud zorgt. „Er is weinig opgeleid personeel en de interesse in zo'n verantwoordelijke en slechtbetaalde baan is vrijwel nihil. Sommige kinderen lopen vroegtijdig uit de tehuizen weg. De kinderen die tot hun achttiende in een tehuis blij ven, zoeken een baantje omdat ze sterk aan het tehuis gebonden zijn. Zij die weglopen, kunnen we niet meer in de gaten houden. De meisjes gaan zich prostitueren en de jongens worden dieven." Volgens Dan worden vooral kinderen uit problematische gezinnen verlaten. Armoede, alcoholisme, mishandeling of psychische stoornissen spelen een rol. „Het is onvoorstelbaar, maar ou ders martelen en verminken soms hun eigen kind om er bij het bedelen goed aan te verdienen," aldus Dan. Jaarlijks worden vier- tot vijfhonderd Roemeense kinderen door buitenlan ders geadopteerd. Vorig jaar gingen 34 kinderen naar Nederland. De Roem eense wet schrijft voor dat adoptie mo gelijk is als de ouders zes maanden geen contact met hun kind hebben ge had. Volgens Unicef geldt dat voor ze ventig procent van de kinderen die in de Roemeense tehuizen leven. Woord voerder Dan van het ministerie van Gezondheid zegt dat een 'zigeuner maffia' in Roemenië de adoptie van hun kinderen in de gaten houdt. Op de valreep, als alle papieren zijn onderte kend, gaan ze opeens moeilijk doen en de nieuwe ouders geld vragen. Maar niet alleen de zigeuners proberen er een slaatje uit te slaan. Waren het een paar jaar geleden de moeders die voor dollars hun kind bij buitenlandse ambassades probeerden te verkopen, nu wordt vooral op hoger niveau aan adoptie verdiend. De Roemeense kran ten staan momenteel vol met onthul lingen over advocaten en hoge ambte naren die per adoptie ongeveer twin tigduizend dollar in hun zak hebben gestoken. Lieden met vuile handen hebben anderen omgekocht om snel de bewijzen voor hun misdaad te laten vernietigen. Gara de Nord, het grootste treinsta tion in Boekarest, is een verzamel plaats voor wat de Roemenen 'aurola- ci' noemen. Kinderen die door gebruik van verdovende middelen denken dat ze een stralenkrans boven hun hoofd hebben. Achter het treinstation, waar een oude wagon vol afval ligt, zoeken jongeren samen met de honden iets te eten. Met bevende zwarte handen en nagels, houdt Marin (18) een plastic zak met verfverdunner voor zijn mond. Terwijl hij de damp inhaleert, draaien zijn groene ogen rond. „Zo heb ik geen honger, dorst, kou of slaap," zeg4 k] Zijn huis is al twaalf jaar hier, tusse de sporen. Hij herinnert zich zijn der of moeder niet. Toen hij zes was, hij bij Gara de Nord achtergelaten. Na het middaguur stopt een busje aa de achterkant van het station, de stroom van de treinreizigers in, reS nen tientallen verwaarloosde kinder naar mannen die bij de bus soep; brood uitdelen. Daartegenover, B'i den op twee tramlijnen, zit een jot met gespreide benen tussen het druk verkeer verfverdunner in te ademffl Geslagen Ook in chique wijken schooien i ren om een beetje aandacht. ïlopoj niet ouder dan veertien of vijftien loopt in Piata Dorobanti tussen taxichauffeurs half bloot rond. J haar mooie borsten nodigt ze de w nen uit om voor een beetje gekb haar te vrijen. Op haar gezici armen zitten rode schrammen. InM ene oog zit bloed. „Mijn moeder me geslagen en weggestuurd,' ve 1 het meisje. Enkele meters verderop zwerft leeftijdgenootje met een ba borst. „Ik slaap in de portieken v®jj flats. Elke nacht in een andere o® de mensen wakker worden door gehuil van mijn dochter," zegt ze vraagt geld voor een PamPerA mijn kindje poept, gooi ik ae weg. Als ze plast, leg ik ze t gebruik ik ze opnieuw. Thuis met mijn baby niet meer i Zij, zelf nog een kind, gee: tertje oude thee uit een zuigM verkeer raast aan haar voorbij re uitlaatgassen stijgen op. M lucht zal haar 'bloemetje' nau»' groot worden. DoorDomien Esselink Doetinchem - Waar een te lefoontje naar een broer al jfflet toe kan leiden. Wil van Deveren besluit broer Jan, de oud-doelman van onder ®WPSV en het Nederlands "al die in Dallas woont, Weer eens te bellen om bij te Praten. En hoort en passant Gerard van der Lem en ans Hoek daar met een 'eugdelftal van Ajax zijn ge lest om deel te nemen aan e Dallas Cup. (Dat toernooi was eind 'aart"> zegt de in Doetin- woonachtige Wil van «veren, die zelf betaald J bal speelde bij Sparta en vong jaar nog actief was scouting bij De Graaf- aP- Uiteraard kwam ook ent omst van de assis- i Ün keePerstrainer van ;lax, dus óók van Louis van 'aal ter sprake, fk vroeg natuurlijk ook of nog iets gezegd hadden", arv<% Wil van Beveren. laan A^0e' 01b Ze §aan 'an Milan'' zegt Jan." °n der Lem en Hoek zwe- evenais Van Gaal tot et if"6 als ^et waar bJtc,ekomst betrof, .ehho i wedicht gedacht JbemWezijnm(feVere- öWi j ver weS van 'et wei hier kunnen we «welzeggen. ,lfLkent die lange", rea. eert Wil van Beveren, doe- °P broer Jan, „die'zal item! °m lieSen> want het Seen PnSeert hem namelijk Kaan ^oerwaarzenaar- lrake bracht!» datikh6tter c d h n c ii c h r< ti h d si E te iï g' (r u A re Z ki

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 8