wIIel rijkst, wijst en geestigst'
m
'Deze
de ra
aan het
DE STEM
Paul de Leeuw door
rugklachten geveld
Zangers gezocht voor
Liederentafelfestival
Negentien films voor
Cannes geselecteerd
DESTE
I
Barber van de Pol gaf 'Don Quichot' eindelijk een nieuwe vertaling
Techno-toppers
Wayne Kramer
Sekou Diabate
Rounder Europe
Blues Revue
China neemt
paspoort van
Zhang Yuan inl
Veronica haalt
Heer Olivier
van 't scherm
Gids
111 ii
WOENSDAG 23 APRIL 1997 Dl
Door Ben Ackermans
'Het mooiste en rijkste
boek in het Spaans' is na
bijna zestig jaar weer in
fris Nederlands overge
bracht. Cervantes' Don
Quichot kreeg in Barber
van de Pol een durfal als
vertaalster.
Op haar dertigste sleepte ze al de
Martinus Nijhoffprijs voor verta
lingen in de wacht. Dat was in
1975. „Vijfduizend gulden kreeg
ik toen. Nu zou het een ton zijn.
Maar ja, twee keer die prijs win
nen kan niet."
Vertalen is geen vetpot, en voor
Barber van de Pol was dat de af
gelopen vier jaar al helemaal niet
het geval. Er moest noest worden
gewerkt aan een nieuwe Neder
landse versie van wat als 'de eer
ste moderne roman' wordt be
schouwd. „Het was geen kwel
ling", zegt ze, „maar natuurlijk
wel een enorme klus."
De vrucht van de arbeid staat
sinds kort in de boekwinkel.
Staatwant de avonturen van De
vernuftige edelman Don Quichot
van La Mancha zijn verpakt in
twee gebonden delen in een luxe
cassette, voorzien van de klassie
ke illustraties van Gustave Doré.
Twaalfhonderd pagina's beslaat
Van de Pols versie van het boek
dat Miguel de Cervantes Saave-
dra in 1605 en 1614 schreef.
Tot dik in de twintigste eeuw
moet die vertaling mee. Volgens
de tot dusver verschenen kritie
ken zal dat wel lukken. Die prij
zen deze Don Quichot aan als le
vendig en fris.
Gevecht
Barber van de Pol zat vier jaar in
de huid van Cervantes. Ze hield
zich steeds voor ogen dat die nu
leefde. „Vertalen is schrijven.
Door te herschrijven word je zelf
de schrijver. Bij mij lukt dat al
leen als ik echt in de ban raak.
Het moet ook moeilijk zijn, veel
van me eisen. Een gevecht. Uit
eindelijk komt daar een nieuwe
Nederlandse creatie uit voort. Ja,
zo ambitieus ben ik wel."
De voorlaatste keer dat de drieste
avonturen van Don Quichot en
zijn trouwe schildknaap Sancho
Panza in het Nederlands werden
overgebracht was 56 jaar gele
den. J.F. Werumeus Buning en
C.F.A. van Dam waren er verant
woordelijk voor. „Die vertaling
gaat nu weg. Die heb ik wegge
concurreerd, per ongeluk. Want
ik heb Cervantes niet uit compe
titie vertaald, maar uit bewonde
ring. Omdat ik er zin in had."
„De Don Quichot is toch het
mooiste boek in het Spaans. Het
rijkst, het wijst, het geestigst. Al
les zit er in. Discussies, betogen,
poëzie. Het is roman en anti-ro
man, soap en anti-soap. Het is
een boek dat bij het lezen onder
je ogen lijkt te ontstaan. Het
spreekt je toe, haalt je onderuit,
zet je op een ander spoor. Maar
het is óók gewoon een avonturen-
feuilleton."
Ballast
Geen boek dat zo vaak is vertaald
als Cervantes' magnum opus,
geen boek ook waarover zo ge
bakkeleid is. Afgezien van de Bij
bel. Bibliotheken vol zijn er over
geschreven. Iedereen kent 'de
ridder met het droeve gelaat', die
zelfs tegen windmolens vecht.
Talloos zijn ook de interpretaties.
Die ballast heeft Barber van de
Pol weinig gehinderd. Natuurlijk
pleegde ze volop research. Histo
rische dingen, woordbetekenis.
Maar op secundaire literatuur
viel ze zo min mogelijk terug. „Ik
deed alsof m'n neus bloedde. Nie
mand hoeft me te zeggen hoe ik
de Don Quichot moet lezen. Ik
meen zelf geproefd te hebben hoe
het is. Zelf doen, daar komt het
op aan. Alsof ik het boek nu aan
het maken ben."
Vragenlijsten
Langer dan drie uur per dag kon
ze niet aan de Don Quichot wer
ken. Althans niet aan de schrijf
tafel. Het eigenlijke vertalen was
het bekende proces van zuchtend
opstaan, naar de boekenkast lo
pen, vragenlijsten maken, verder
gaan. Dat eist veel. „Maar ook de
rest van de tijd zit dat boek in je
hoofd. Dat moet je niet onder
schatten."
Ze kende soms gevoelens van
wanhoop, en ook van euforie.
„Het is heerlijk wanneer de ruwe
versie er is, en je aan het polijsten
kunt beginnen. Het proza in het
boek heb ik vier keer onder han
den gehad, de poëzie wel twintig
keer. Dan draait het om concen
tratie. Die is van levensbelang. Je
bent enorm bezig met ritme, re-
Barber van de Pol: „Het proza in het boek heb ik vier keer onder handen gehad, de poëzie wel twin
tig keer.foto klaas koppe
gelmaat, de eenheid van het ge
heel. Cervantes had die concen
tratie zelf ook. Dat merk je aan
de vaart in het boek."
Lastig
De Nijhoffprijs kreeg Barber van
de Pol destijds voor Rayuela: een
hinkelspel van de Argentijn Julio
Cortazar, uitermate lastig te ver
talen. Ze nam later vele andere
Latijns-Amerikaanse schrijvers
onder handen, onder wie Marqu-
ez en Borges, en ook poëzie. Niet
bepaald het eenvoudige hand
werk.
De Don Quichot was voor Van de
Pol een buitengewoon karwei,
maar niet per se het moeilijkste.
Ook al omdat ze er erg van houdt.
„Dit boek lees je niet uit snobis
me. Het is écht goed. Een aanval
op je hoofd en op je hart."
„Ik heb het niet als academisch
werkstuk willen presenteren,
maar als wat het is: een leesboek.
Het is geschreven in een tijd dat
de orale traditie nog heel levend
was, een tijd van voorlezen en na
vertellen. Het boek wil spannend
zijn, en op die manier heb ik het
ook willen overbrengen."
Stempel
Haar vertaling van Don Quichot
is volgens Van de Pol meer avon
turenroman dan de vorige, bevat
meer spreektaal - „Cervantes
was geen rederijker" - en staat
dichter bij de originele tekst. En
ze draagt onmiskenbaar haar
stempel.
„Ik heb geprobeerd een heleboel
gedurfde plannen door te zetten.
Ik ben niet bang. Als ik iets be
dacht heb wil ik het graag ook
uitvoeren. Maar een paar maal
was het niet haalbaar." Zoals de
schrijfwijze van de naam van de
edelman. Van Don Quijote zag ze
af, het werd de Don Quichot zoals
die als een begrip in Van Dale
staat.
De taal is vanzelfsprekend meer
van deze tijd dan bij Werumeus
Buning en Van Dam. „Maar ik
heb niet zo willen moderniseren,
dat de deur naar de zeventiende
eeuw dicht is. Je moet te allen tij
de kunnen merken dat het een
boek van toen is, maar ook dat
het nu gemaakt is."
Hoze kon niet - „te oud, te exo
tisch" -, dus dat werd gewoon
broek. 'Fransige' woorden ver
meed ze zoveel mogelijk. „Waar
om plafond gebruiken als zolde
ring wordt bedoeld? Dat is toch
niet hetzelfde." Het woord atoom
daarentegen liet ze met voldoe
ning staan. 'Geen atoom van de
werkelijkheid afwijken' kan pri
ma. Wij denken er meteen nucle
aire zaken bij, maar het is een
heel oud woord. In zoiets heb ik
dan plezier. Een kwestie van
durf."
Keuzes
Ze zag af vdtt' öötéiï.' Haar Don
Quichot moest immers leesboek
blijven. Maar een verslag van het
vertaalproces wil ze nog wel naar
buiten brengen. Ze denkt aan een
essay, waarin ze haar keuzes ver
antwoordt, maar ook haar over
tuigingen en haar plezier kwijt
kan.
„Een boek dat je hebt vertaald,
ken je zo goed, dat je er een hele
hoop over te zeggen hebt. Verta
lers zouden dat vaker moeten
doen. Lezingen geven, erover
schrijven. Voor mijzelf is het een
noodzaak, want mijn hoofd zit
ook na maanden nog vol. Het ei is
gelegd, maar het nest is er nog."
Miguel de Cervantes Saavedra: 'De
vernuftige edelman Don Quichot van
La Mancha'. Vertaald door Barber van
de Pol. Twee delen in cassette. Uitg.
Querido, prijs: 125.
Hilversum (anp) - De drie televisie-uitzendingen van het
Vara-programma Laat de Leeuw voor deze week zijn afge
last, nadat presentator Paul de Leeuw zich maandag ziek
heeft gemeld met rugklachten.
Op last van zijn dokter moet hij
de komende week rust houden.
De Leeuw is niet in het zieken
huis opgenomen. Dit heeft een
woordvoerder van zijn redactie
maandag desgevraagd gezegd.
Als alternatief werd gistera
vond een compilatie uitgezon
den van de hoogtepunten uit de
show van de afgelopen maan
den.
Over de gewijzigde program-
mering voor donderdag en za
terdag wordt later deze week
besloten. De programmalei
ding hoopt dat de presentator
volgende week zijn werk kan
hervatten.
Van onze verslaggever
Oirschot - Op 21 juni wordt op de Markt van Oirschot voorde
eerste maal het Liederentafelfestival gehouden. De organisati
ren willen een in onbruik geraakte wijze van gezellig samenziji
nieuw leven in blazen.
Het idee voor het Liederentafel
festival is afkomstig van het Bra
bants Bureau voor Toerisme en
het Noordbrabants Genootschap.
Onder liederentafels worden ver
staan losvaste groepen mensen
die graag zingen. „Dus geen be
staande koren die elke week oefe
nen voor de jaarlijkse uitvoe
ring," aldus Eric Kolen namens
het Bureau Erasmus in Geldrop.
Bureau Erasmus organiseert eve
nementen op het gebied van re
creatie en cultuur.
„Wij weten dat er her en der on
geregelde groepen mensen be
staan die bij elkaar komen om ge
zellig te zingen, al dan met een
trekzak of een piano als gangma
ker," zegt Eric Kolen. „Dez
mensen zingen allerlei repertoii
met als enige voorwaarde dat hel
'gezellig zingt'. Deze groepen zijn
moeilijk op te sporen. Daaron
roepen wij liederentafels op
zich te melden."
Het verschijnsel Liedertafel o
stond in Duitsland in het beg
van de 19e eeuw. Het is de bedo
ling dit verschijnsel te doen het
leven.
Als het eerste Liederentafelfest
val in Oirschot aanslaat, zal hel
een jaarlijks evenement worden
Het zal dan ieder jaar op een
der marktplein plaatsvinde
(Aanmelden op telefoonnr. 040
286 00 26)
Parijs (afp/dpa) - De jury van het vijftigste filmfestival vat
Cannes heeft negentien films geselecteerd voor de Gouden
Palm. Het festival wordt van 7 tot en met 19 mei in de Zuid'
Franse plaats gehouden.
Tot de geselecteerde films beho
ren The Brave van de Ameri
kaanse acteur en regisseur John
ny Depp, The End of Violence van
de Duitser Wim Wenders en The
sweet hereafter van de Canadese
regisseur van Armeense afkomst
Atom Egoyan.
De Zweedse regisseur Ingmar
Bergman krijgt op het festival de
Gouden Palm der Palmen voor
zijn totale oeuvre. Het is nog niet
bekend of de 78-jarige Bergman
de prijs op 11 mei persoonlijk in
ontvangst komt nemen.
HOEWEL DE elektronische
dansmuziek tien jaar geleden
zijn zegetocht startte in de VS,
heeft de (r)evolutie van deze mu
ziek vooral in Europa plaatsge
vonden. Laurent Gamier, Spee
dy J en The Chemical Brothers
zijn enkele van de Europese
techno-toppers. Hieronder een
overzicht van hun nieuwste ma
teriaal.
Ondanks de populariteit van het
Parijse duo Daft Punk, is Lau
rent Gamier nog altijd de be
langrijkste exponent van de hui
dige Franse techo-scene. Zijn in
1994 uitgebrachte debuut-al
bum, Shot in the Dark is nog al
tijd een van mijn favoriete tech-
no-cd's. Die plaat bevatte vooral
lekker dansbare nummers met
vlotte, diepe beats.
Op zijn nieuwe cd 30 heeft Gar-
nier voor een andere aanpak ge
kozen. De titel van de cd refe
reert aan het feit dat hij inmid
dels dertig is geworden. Het is
een leeftijd om eens terug te kij
ken op de voorbije jaren, vindt
Gamier. Dat leidt tot een muzi
kale collage van de vele stromin
gen die hem beïnvloed hebben:
acid, dub, electro, ambient en
pure techno. De sfeer van de cd
is ingetogener dan op Shot in the
Dark. Zelfs in de snellere tracks
zet Gamier er de rem een beetje
op. Persoonlijk geef ik de voor
keur aan Gamiers eersteling,
maar dat neemt niet weg dat 30
een knappe en veelzijdige cd is.
(F Communications/Pias).
Iemand die het eveneens over
een andere boeg gooit, is Speedy
J, oftewel Jochem Paap uit Rot
terdam. Speedy gold jarenlang
als een van Nederlandse house
toppers, vermaard tot ver over
de grenzen. Op zijn laatste stu
dio-album G Spot uit 1995 liet
hij zich al van zijn minder dans
bare kant zien en werd hij in
hokje 'intelligent-techno' ge
plaatst. Niettemin zorgde hij
voor prettige en toegankelijke
muziek.
Van toegankelijkheid is op zijn
nieuwe cd Public Energy No. 1
geen sprake meer. De beats zijn
nagenoeg verdwenen. Wat over
blijft is grillige geluidenkunst,
vol met extreme klanken. Het is
een rauw, experimenteel en zeer
persoonlijk getint album. Mij
maakt hij er niet blij mee, maar
liefhebbers van avantgardisti-
sche electronische muziek kun
nen er ongetwijfeld hun hart bij
ophalen (Mute Records/Pias)
The Chemical Brothers uit En
geland dan. Tom Rowlands en
Ed Simons houden (gelukkig)
vast aan de stijl van hun debuut
Exit Planet Dust, een cd die
twee jaar geleden dankzij zware
en funky beats zo'n indruk
maakte dat in techno-land een
nieuwe stroming ontstond onder
de naam 'chemical beats'.
De nieuwe cd, Dig Your Own
Hole, opent even verpletterend
als de voorganger. Een vette bas,
hevig pulserende beats en een
Schooly D-sample zorgen voor
een enorme power, die doet den
ken aan Public Enemy in zijn
beste jaren. De cd dendert ver
volgens voort als een stoomloco
motief. Pas tegen het einde
wordt wat gas teruggenomen,
onder meer in het fraaie Where
Do I Begin met zang van Beth
Orton.
De cd is evenwichtiger dan de
voorganger. Zwakke momenten
zijn er amper, al ben ik niet zo
stuk van de geluidsmuur die op
Setting Sun (met Noel Gallagher
van Oasis) wordt opgetrokken
en dreutelt het laatste nummer
wat lang door. Als geheel is het
weer een puike cd, of zoals de
Brothers het onlangs zelf zeiden:
'We doen niets nieuws meer, we
doen het alleen beter'. (Virgin)
PAUL VERLINDEN
WAYNE KRAMER maakt een
bloeiperiode door. Met Citizen
Wayne heeft hij inmiddels zijn
derde product bij het punklabel
Epitaph afgeleverd. Met punk
heeft zijn muziek niets meer te
maken. De muzikant uit Detroit,
ooit lid van de legendarische De-
troitrockers van MC5, maakt te
genwoordig wat nettere rock
met een (gelukkig) rauw randje.
Twee jaar geleden maakte Kra
mer al indruk met Dangerous
Madness. De opvolger Citizen
Wayne klinkt zelfs nog een stuk
je beter. Dat komt vooral door
de inbreng van David Was (juist,
van Was not Was). Als co-produ
cer is zijn invloed duidelijk
hoorbaar. Hij zorgde voor de
strakke hypnotiserende ritmes
op Citizen Wayne. Het openings
nummer Stranger in the House
begint met een soort jungle-
rockbeat. De afgeknepen stem
van Kramer en zijn scheurende
gitaar passen prima bij het strak
gedirigeerde werkstukje. En zo
gaat het op de hele cd door. Kra
mer heeft in Was de perfecte
persoon gevonden voor de uit
werking van zijn sterk autobio
grafisch getinte cd. Als uitsmij
ter neemt opa Kramer met A
Farewell To Whisky voorgoed
afscheid van het geestrijk vocht
dat meer muzikanten arbeidson
geschikt maakte. Kramer geluk
kig niet. Ik kijk al uit naar de
volgende vruchten van de sa
menwerking tussen Kramer en
Was. (Epitaph)
PETER VIERENHALM
DE UIT Guinée Bissao afkom
stige Sekou Diabate geldt al ja
ren als een van de beste gitaris
ten op het Afrikaanse continent.
Zijn bijnaam is niet voor niets
Diamond Fingers.
In tegenstelling tot veel andere
Afrikaanse artiesten houdt Dia
bate er een uiterst bescheiden
platenproductie op na. Er ver
schenen tot op heden slechts drie
langspelers van hem en die zijn
tamelijk moeilijk verkrijgbaar.
Op de pasverschenen cd Samba
Gaye werkt Diabate met zijn
vrouw Djanka met wie hij begin
jaren negentig trouwde. Zij
heeft een muzikaal verleden als
zangeres. Ze werd eveneens in
Guinée geboren, maar verhuisde
op jonge leeftijd naar Ivoorkust.
Daar kruiste haar muzikale pad
dat van Mory Kante. Ze trok met
hem naar Parijs en is te horen op
Laurent Gamier.
diens hit Yeke Yeke.
Het merkwaardige aan Samba
Gaye is dat de plaat is opgedra
gen aan de Afrikaanse zaken
man Samba Gaye die een casset
te-opname van het echtpaar
produceerde. De Diabates eren
hem in een aantal nummers op
die cassette. Merkwaardigste
nummer is daarbij Concorde
Gaye waarin de hobby van een
weldoener, intercontinentale
vluchten maken met de Concor
de, wordt bezongen. Die cassette
vormt de basis voor deze cd. De
nummers werden opnieuw opge
nomen en aangevuld met een
aantal instrumentale stukken,
waarin de gitarist Diabate ex
celleert. Opvallendste stuk wat
dat betreft is African Albatross,
een verafrikaanste versie van de
Fleetwood Mac-klassieker.
Samba Gaye werd door het Ne
derlandse Dakar Sound uitge
bracht. Dat label schept er eer
en genoegen in om pure Afri
kaanse muziek onder de aan
dacht te brengen. In het geval
van de Diabates is men daar uit
stekend in geslaagd. De plaat is
een verademing vergeleken met
de uit synthesizers gedraaide
muzikale eenheidsworst die on
der de noemer Afrikaanse mu
ziek tegenwoordig vanuit Pa
rijse studio's tot ons komt.
Samba Gaye is een verrukkelij
ke plaat. Ik zou het echtpaar
Diabate best op het Festival
Mundial in Tilburg willen zien.
(Dakar Sound, CNR)
WIM VAN LEEST
VIJFENTWINTIG JAAR gele
den begonnen drie muzieklief
hebbers in Amerika hun eigen
platenlabeltje: Rounder Re
cords. Doel was traditionele en
originele Amerikaanse muziek
voor het nageslacht te bewaren.
Een kwart eeuw later herbergen
Rounder en haar blues-sub-la
bels Rooster Blues Records,
Flying Fish, Bullseye Blues,
Black Top, Tone Cool en Me
My een indrukwekkende reeks
namen: George Thorogood, Rory
Block, Holmes Brothers, Monti
Amundson, Duke Robillard,
Ronnie Earl, Robert Ward, Ted
Hawkins en vele, vele anderen.
Voor de Europese vertegenwoor
diging van Rounder is het zilve
ren jubileum aanleiding geweest
om een drie cd-set uit te brengen
met het beste blues-materiaal
uit de Rounder-stal. Rounder
Europe Blues Revue heet die box
en je hoort er 43 verschillende
acts op, variërend van authen
tiek tot hedendaags, van blues
tot bluesrock en van R B tot
gospel.Het is een prachtige
staalkaart van een label die te
vens goed kan dienen als eerste
kennismaking met veelal zeer
belangwekkende artiesten. In
een later stadium zullen er ook
verzamelaars verschijnen van
hetgeen Rounder op het gebied
van cajun, reggae, texmex en
country in huis heeft. Dat wordt
nog leuk. (CRS, Munich Re
cords)
WVL
Parijs (afp/anp) - De regeri
van China heeft het pt
van filmregisseur Zhang Yuai
in beslag genomen. Hij geil
als de belangrijkste jonge onj
afhankelijke regisseur in CM
na. Zijn film Erzi (Zonen) wol
vorig jaar februari op
filmfestival in Rotterdam z
wel een Tiger Award i
Fipresci-prijs van de interna]
tionale filmkritiek. Zijn thea
tervoorstelling Dong Gong, 3
Gong was vorig jaar mei tij
dens het derde kunstenFE™
TIVALdesArts in Brussel I
Zhang zou op het filmfestival va
Cannes volgende maand air
nieuwe film East Palace wj
Palace presenteren. Maar uit»
trouwbare bron in Parijs is
nomen dat zijn paspoort 10 apl
in de Zuid-Chinese stad [ZOT
zhen is ingenomen, toen hij
Britse kroonkolonie Hongkoig]
China terugkeerde.
East Palace West Palace is)
flm over homoseksualiteit-
film vertelt het verhaal van e
duistere liefde tussen een scMj
ver en een politieman. Den
een Frans-Chinese coprofflOT
is mede gefinancierd door
Franse ministeries van Brul
landse Zaken en Cultuur.
Hilversum (anp) - Veronica M
het programma rond de vro 81
meesteroplichter Heer
van het scherm. De progr®
directie heeft hiertoe bes»
de arrestatie van de 5"'^
Heer Olivier, vorige
Frankfurt. ,,j
Heer Olivier zou in totaal1e
veringen van het mis:faa F
gramma Heer Olivier
presenteren. Drie afleid
zijn inmiddels al uitgez°"
Tio en J
Bij de Sociaal
Pedagogische
Dienst Gelder
se Poort in
Arnhem heb
ben ze sinds
kort twee Baby
Think It Overs.
Woordvoerster
Jacqueline Al-
ferink ziet de
Pop als een zin
volle
jrig
nulpverle-
aanvul-
het
mngsprogram-
ria dat de SPD
heeft
Paartjes
een
voor
met
achter
stand in hun
verstandelijke
ontwikkeling
1 dje graag een
ind willen. „Want onze ervai
rengt en de mensen tot nadenk
«Voordat we de poppen kochtei
4 0jn echbpaar met een duideli
«Anderhalve dag hebben ze vo
echte baby was. Dat ging heel g
e man bijvoorbeeld begon tod
e e zware nacht, de volgende
yn werk moest. De vrouw wa
anks de vele keren dat de baby
e gaan deze poppen inpass-
sramma dat we hebben. Het is d
oeken en.-de vele gesprekken
nebben, zegt Alferink. „We g;
a i r We zo'n pop kunnen plaats
vox wordt erover gedacht om de
2 en en trainingen voor
«Want ook die groep zit met vra|
üt«t en ouderschap."
