Bizons zijn
vogelvrij
in Montana
Plan voor vulkaan-pretpark verscheurt
Goedk<
drugs:
misdrij
Veilig gevo.
In één winter meer dan duizend afgeschoten uit angst voor besmetting
Scale Mode
finale Zeeu
DE STEM
BUITENLAND
Ml
*4
WX
Zeeuwse politie in
in brand
i i i
MAANDAG 14 APRIL 1997
Door Bert Ummelen
Gardiner (Montana) - „Daar,"
roept Joe Parrish. Terwijl hij
me zijn veldkijker aanreikt,
wijst hij naar het glooiende
land aan de overkant van Yel
lowstone River. Hij heeft me
meegenomen naar de rand
van zijn ranch in Gardiner,
Montana, vlakbij de noorde
lijke ingang van Yellowstone
National Park.
De zon laat duizenden zilveren
visjes over het water scheren. Als
ik de kijker wat hoger breng, zie
ik eerst niets anders dan groepjes
naaldbomen, plekken vuilwitte
sneeuw en donkere aarde. Dan
ontdek ik de silhouetten van drie,
vier grazende bizons.
De dieren bevinden zich nog net
in het natuurreservaat. „Mis
schien draaien ze om," oppert
Parrish. Maar hij rekent erop dat
ze zich op hun speurtocht naar
voedsel in dezelfde richting blij
ven bewegen. Het park uit, een
zekere dood tegemoet. „Geen di
me geef ik voor ze," gromt hij.
Sinds november zijn al meer dan
duizend bizons, die voortgedre
ven door honger de onzichtbare
grens tussen het federale park en
het grondgebied van de staat
Montana passeerden, afgescho
ten of naar het slachthuis ge
bracht. Amerika's laatste in het
wild levende bizonkudde is daar
mee in één winter tijd met één
derde ingekrompen. De terugval
van de populatie is zo drastisch
dat parkbeheerders spreken van
een crisis.
Buffalo Bill
De ironie wil dat Yellowstone dit
seizoen zijn 125e verjaardag viert
met, volgens de plannen, volop
aandacht voor wat het als zijn
meest trotse prestatie beschouwt:
de-redding van de Amerikaanse
bizon. In de jaren zeventig van de
v.oxige eeuw had de niets, ontzien
de handelsgeest van 'Buffalo Bill'
Cody en zijn tijdgenoten de soort,
die met tientallen miljoenen de
prairies had bevolkt, op het rand
je van uitsterven gebracht.
Ook het nieuw geschapen park,
het eerste in zijn soort, bleek de
dieren geen veiligheid te bieden.
Tenslotte riep president Grover
Cleveland de hulp van de cavale
rie in om de runners te verjagen.
Geen dag te vroeg. In 1923 telde
het park nog maar 23 bizons.
Een dikke eeuw later probeert de
federale overheid opnieuw Yel
lowstone's bizons te beschermen.
Maar dit keer niet tegen jagers.
Nu zijn het agenten van de staat
Montana, met de opdracht elke
bizon die zich buiten het park be
vindt te veranderen in biefstuk.
Montana vreest de ziekte brucel
losis (ook wel: ziekte van Bang)
die de bizons, net als trouwens de
elandherten in het park, bij zich
kunnen dragen. Drachtige runde
ren die besmet zijn, verliezen hun
vrucht. Eten van vlees van aange
tast vee kan ook mensen ziek ma
ken. Een halve eeuw lang heeft
het ministerie van Veeteelt van
de deelstaat gevochten om de
ziekte uit de veestapel te krijgen.
De strijd, die volgens vertegen
woordigers van het departement
drie miljard dollar heeft gekost,
is nog niet zo lang geleden ge
wonnen. Montana voert de pro
fijtelijke titel van brucellosis-
vrije staat en voelt er niets voor
die terwille van een natuurbe-
schermingsideaal op het spel te
zetten.
Slachting
„Hé," roept Joe Parrish enthou
siast. Hij heeft zijn kijker weer
aan zijn ogen gebracht, maar ook
zonder is het tafereel goed te vol
gen. Een patrouillewagen van de
Park Rangers is bij de grazende
dieren gestopt. Twee rangers zijn
eruit gesprongen en doen, tierend
en met stenen gooiend, hun best
de dieren terug te jagen, dieper
het veilige reservaat in. De bizons
lijken eerst maar matig onder de
indruk, maar dan nemen ze de
benen.
De slachting onder Yellowstone's
bizons zit Parrish hoog. Extra
hoog lijkt het wel, omdat die in
feite uit zijn naam en die van col
lega-veeboeren wordt aange
richt. „Er zijn in Gardiner maar
weinig ranchers die dit nodig
vinden," zegt hij. „Er is geen en
kel geval bekend van besmetting
van vee door bizons. Het heeft
zich gewoon nog nooit voorge
daan."
De woordvoerder van de Animal
Plant Health Inspection Service,
de veterinaire dienst van het de
partement voor Veeteelt, is niet
erg mededeelzaam. De bizons uit
r
het park bedreigen de veestapel
van Montana. Basta.
De ranchers betwijfelen dat,
werp ik tegen. „Wij baseren ons
op wetenschappelijk onderzoek,
waaruit blijkt dat bizons brucel
losis kunnen doorgeven aan vee,"
klinkt het door de telefoon.
Officieel Montana reageert een
beetje beschaamd, maar vooral
verongelijkt op de golf van publi
citeit over wat intussen de 'bizo
noorlog' is gedoopt. Vanuit het
verre Washington DC heeft mi
nister Bruce Babbitt van Binnen
landse Zaken, eerstverantwoor
delijke voor het beheer van de
nationale parken, de noodklok
geluid over de decimering van
Yellowstone's bizonkudde. En
milieugroepen roepen toeristen
op, Montana - dat zijn paradijse
lijke natuur met toenemend suc
ces te gelde maakt - te boycotten.
Meer en meer lopen de fronten
ook dwars door de eigen bevol
king heen. De traditionele bewo
ner met zijn gespierde levensstijl
vindt over het algemeen dat Mon
tana opkomt voor een vitaal eco
nomisch belang. Jammer, maar
helaas. De import, een mix van
trendgevoelige rijken en end-of-
the-roaders, aangetrokken door
de ongereptheid van Montana's
natuur, levert de achterban voor
het protest.
Stacey Varnes bekent zich via
een raambiljet tot de Bizon Actie
l0nzevws'a99everT.
delburg - Verkeersdes-
fLen van de Zeeuwse po-
S veronderstellen dat de
lologische ontwikkelin-
de beveiliging van au-
het terugdringen van snel-
Üsovertredingen bemoeilij-
MtlsÉC
Zodra de bizons het Yellostone National Park verlaten, zijn ze vogelvrij.
Groep. Het hangt voor de etalage
van haar snuisterijenwinkeltje in
Gardiner. De groep zorgde on
langs nog voor het nieuws van de
dag door op een discussiebijeen
komst een emmer met ingewan
den van een gedode bizon over de
tafel, van) deiverzamelde dignita^
rissen, onder wie gouverneur
Mare Racket/,, uit te storten*
Stacey krijgt róde konen van ver
ontwaardiging als ze over de 'ar
rogante onderschikking van de
bizon aan de belangen van de
vleesindustrie' praat. „Montana
zou zijn grootmoeder overhoop
schieten als ze vier poten had,"
zegt ze kwaad.
De lik-op-stuk toon in het bureau
van gouverneur Racicot in de
hoofdstad Helena illustreert de
geharnaste sfeer rond het lot van
Yellowstone's bizons. „Natuur
lijk is het triest dat zo veel dieren
zijn gedood, maar de verant
woordelijkheid daarvoor ligt niet
hier," zegt de woordvoerder. De
federale politici, verklaart hij, la
ten de oren te veel hangen naar
milieu- en dierenbeschermings-
groepen. Daardoor hebben ze
verzuimd maatregelen te nemen
tegen de overpopulatie van de bi
zons en de brucellosis-dreiging.
Montana pleit al jaren voor een
test- en vaccinatieprogramma om
de brucellosis uit te bannen.
„Trouwens," zegt hij triomfante
lijk, „het afschieten gebeurt vol
gens een overeenkomst die mede
is ondertekend door twee federa
le instanties, waaronder de Na
tional Park Service."
De bureaucratie van de dienst,
die als onderdeel van het ministe
rie van Binnenlandse Zaken
Amerika's nationale parken be
heert, is gehuisvest in Mammoth
Hot Springs. Het plaatsje ligt aan
Amerika's laatste in het wild levende kudde bizons is in één winter met eenderde gedecimeerd.
de enige weg door het park (van
Gardiner via Tower-Roosevelt
naar Cooke City) dip het hele jaar
door open wordt gehouden. De
afwezigheid van een massale toe-
ristenstroom en een ongewoon
zachte dag bieden ruimschoots
compensatie voor de beperkte
toegankelijkheid.
De bergen zijn al half onder hun
donsbed van sneeuw uitgekro
pen. Ik zie muildier-herten,
pronghorns, in de verte een wolf
die zich met een soort hazespron-
gen door de sneeuw ploetert, en
bizons. Als iets ze te hulp kan ko
men, dan is het de lente met haar
belofte van voedsel. Maar nu is
het in de Rocky Mountains nog
bijna winter.
Als ik naar het kantoor van Pu
blieke Zaken loop, kijkt een wa-
pitihert met een enorm gewei, dat
zich in de groenstrook voor de ge
bouwen heeft neergevleid, me ge
moedelijk kauwend na.
„Nee, je treft hier geen mensen
aan die in de stemming zijn voor
een verjaardagsfeest," zegt John
Mack. „Dit is een slechte winter
geweest voor Yellowstone, een
heel slechte winter." Hij pakt de
telefoon om me de laatste verlies
cijfers te kunnen melden: 1074
bizons zijn intussen gedood.
„Zijn die vijftien van afgelopen
week daar al bij?" vraagt hij. Dat
blijkt zo te zijn.
Mack laat het Yellowstone-insig-
ne op zijn rangersuniform zien.
De kop van een bizon staat erop.
„Daar loop je dan mee rond,"
zegt hij schamper. Hij zucht als
ik hem de argumenten van Mon
tana's bestuurders voorhoudt:
het risico van brucellosis-be-
smetting, de overpopulatie, het
uitblijven van maatregelen.
Er is geen enkele reden om van
overpopulatie te spreken, zegt
hij. - Slecht winterweer en niets
anders heeft de trek van de bi
zons uit de hoger gelegen delen
van het park veroorzaakt. Een
extreem dik pak sneeuw, in com
binatie met een ijslaag als gevolg
van zware regenval in januari,
heeft het voedsel onbereikbaar
gemaakt. Volgens Mack heeft
eenzelfde situatie van voedselte
kort zich alleen maar voorgedaan
in de winter van '88/'89. Toen
mede als gevolg van de rampzali
ge bosbrahden van de voorgaan
de zomer. Eenderde deel van Yel
lowstone's territorium was ge
blakerd. Ook in die winter trok
ken de bizons naar beneden, over
de staatsgrenzen van Montana en
Idaho. Ruim vijfhonderd dieren
werden afgeschoten.
Ja, zijn dienst heeft de zoge
naamde Interim Bison Manage
ment Agreement, de wettelijke
grondslag voor het bloedige
handwerk van Montana's agen
ten, ondertekend. „Het ging om
een juridische schikking en we
hebben er geen moment aan ge
dacht dat het afschot ook maar in
de buurt zou komen van dat in
'88/'89, laat staan dat zou ver
dubbelen."
Hij wil er geen doekjes om win
den: het besmettingsrisico is niet
gelijk aan nul. „Maar het ligt wel
vlak bij nul." Het onderzoek
waarop Montana zich baseert,
zegt Mack, betreft een typische
laboratoriumsituatie. Bizons en
runderen werden op een kleine
wei bij elkaar gezet. Toen is over
dracht van de brucellosis-bacte-
rie geconstateerd. „In vrijheid
mengt een bizon zich niet onder
vee. En daar komt nog bij dat
verreweg de meeste bizons zijn
gedood toen het vee nog op stal
stond."
Dierentuin
En de klacht dat de National
Park Service de zaken op z'n be
loop heeft gelaten?
John Mack: „Wat Montana wil, is
Door Wilko Voordouw
Clermont Ferrand - De
Franse Groenen hebben een
eerste slag gewonnen tegen
oud-president Valéry Gis-
card d'Estaing. De plannen
om een soort van vulkaan
pretpark te bouwen in de
schaduw van de Puy de Do
me zijn tenminste tijdelijk
in de ijskast gezet. De voor
standers van Vulcania heb
ben bij het sluitend maken
van het bestemmingsplan
enkele vormfouten gemaakt.
Toch juicht Marcel Breugnot
van het 'Comité ter bescher
ming van de vulkanen van Au
vergne' nog niet. „We hebben
een slag gewonnen. Maar onze
tegenstanders zijn ook niet van
gisteren. Zij willen koste wat
het kost hun park aanleggen.
Giscard wil zijn eigen pyrami-
de. Of: zijn eigen Giscardosco-
pe." Rumoer is het anders zo
rustige Auvergne. De Midden-
Franse regio, het decor van een
indrukwekkende serie gedoof
de vulkanen, moet worden op
gestoten in de vaart der volke
ren. Vindt voorzitter Giscard
d'Estaing. Hij was tussen 1974
en 1981 president van heel
Frankrijk, nu is hij gedegra
deerd tot leider van de vier de
partementen (Puy de Döme, Al-
lier, Haute-Loire en Cantal) die
samen Auvergne heten.
Industrialisering van de regio
kan hij wel vergeten. Het dun
bevolkte 'hinterland' is daar
niet voor geschikt. Maar de
schatkamer van Auvergne
wordt gevormd door de 80 vul
kanen. De hoogste ervan, de
Puy-de-Döme, wordt jaarlijks
bezocht door 400.000 toeristen.
Dat aantal moet minimaal wor
den verdubbeld, vindt Giscard.
En aangezien de mode in
Frankrijk het lanceren van
pretparken is - gezien het suc
ces van Futuroscope in Poitiers,
het Asterixpark in Plailly en
Eurodisney in Marne-la-Vallée
- wilde ook Giscard zijn exem
plaar.
Het is de bedoeling dat nog
voor de eeuwwisseling een park
verrijst in Saint-Ours-les-Ro-
ches, vijftien kilometer van
Clermont, onder de - gedoofde
- rook van de Puy-de-Döme. De
bedoeling is dat op een verlaten
militair terrein, midden in het
regionale park van de vulkanen
een 28 meter hoge betonnen na-
maakvulkaan verrijst, waarin
de bezoekers 35 meter in de
granieten bodem afdalen.
Via allerlei lichtshows, films en
exposities moet het fenomeen
'vulkaan' worden uitgelegd. In
teractieve praatpalen, compu
tersimulaties en andere specia
le effecten moeten er voor zor
gen, dat de bezoekers inzicht
krijgen in de krachten die vrij
komen als een vulkaan uit zijn
winterslaap wakker wordt ge
schud. Geschatte kosten: mini
maal 135 miljoen gulden. Gis
card plakt een Europees label
op het park. Hij denkt jaarlijks
500.000 toeristen te ontvangen.
In totaal worden 63 banen ge
schapen. De regio is vóór. De
burgemeester van Saint Ours
(1.230 inwoners) ook. Maarniet
iedereen is even blij.
„We zijn helemaal niet tegen
een instelling waarin het vul
kanisme wordt uitgelegd, inte
gendeel. Maar we zijn tegen de
plek waar het gebeurt en de
manier waarop," vat Breugnot
samen.
Volgens hem bestaan er plan
nen om naast het pretpark ook
nog eens een autosnelweg aan
te leggen, bedrijven aan te
trekken, hotels te bouwen en
een nieuwe stadswijk uit de
grond te stampen. In totaal zou
minimaal 200 hectare van het
park moeten wijken voor beton.
„Dat alles is in strijd met het
bestemmingsplan van het re
gionale park. Daarin staat let
terlijk dat grote toeristische ac
tiviteiten of wintersportoorden
niet gebouwd kunnen en mogen
worden. Saint Ours ligt midden
in het regionale park. Boven
dien ligt onder de plek waar ge
bouwd wordt een ondergrondse
rivier met water van een kwali
teit die vergelijkbaar is met dat
van Volvic. Dit soort bronnen
zijn zeldzaam aan het worden.
Die rivier moet beschermd.
Geen enkele architect of geo
loog wil garanderen dat de ri
vier onbeschadigd uit de bouw
activiteiten vandaan komt,"
somt de gepensioneerde belas
tingambtenaar op.
Breugnot is er van overtuigd
dat het toerisme in Auvergne
op een harmonieuze wijze ont
wikkeld kan worden. „Bij voor
beeld door het fenomeen vulka
nisme op diverse, wat klein
schaliger ontwikkelde plaatsen
uit te leggen. Of door Vulcania
twintig of dertig kilometer ver
derop te bouwen. Want daar
bevinden we ons buiten het re
gionale park. En dat park, daar
zijn we hier trots op. We willen
onze unieke natuur graag zo
houden, opdat de toeristen hier
kunnen wandelen, fietsen of op
een andere manier van het
landschap genieten. We hebben
op zich niets tegen op het mas-
sa-toerisme, maar dat moet niet
ten koste gaan van de schoon
heid van Auvergne. Elders is al
genoeg beton gestort en er zijn
al voldoende wegen aange
legd."
Regio-voorzitter Giscard vindt
de opposanten zwartkijkers,
die 'het enige echte project voor
het jaar 2000' kapot willen ma
ken.
„Hun winst tot nu toe is dat on
ze plannen met een jaar worden
vertraagd. Met andere woor
den: ze hebben er voor gezorgd
dat we 500.000 bezoekers min
der krijgen, met alle economi
sche gevolgen van dien."
FOTO'SREUH
dat we onze filosofie van een 1
veel mogelijk autonome natui
opgeven. We zouden moeten bij)
voeren in de winter, we zoud
voortdurend moeten testen, e
en selecteren, ja, eigenlijk zoude
we hekken om het park
moeten zetten. Ze willen van Y<
lowstone in feite een grote dit
rentuin maken."
Toch is afgelopen winter, fa
het aantal gedode bizons snel o]
liep, overwogen om voedinj
plaatsen in te richten. De a:
grenzende staat Idaho kent bijl
voorbeeld tweeëntwintig van zul
ke winter-voedingsplaatsen vi
zijn hertenbestand. Uiteindelij
is ervan afgezien. Uit vrees v<
de gevolgen die een onnatuurlijl
concentratie van dieren zou kui
nen hebben, juist ook als het on
de spreiding van ziekten gaat.
Even klaart het zorgelijke gezii
van John Mack op als ik ver
over het tafereel van de will
zwaaiende en met stenen gooiei
de rangers. „Ja, we hebben da:
enig succes mee. Maar je mi
geen volwassen stier tegenover je
hebben. Die laat zich één, hooj
uit twee keer wegjagen. Dederdi
keer sta je geheid voor joker. D:
kijkt-ie je aan met een blik vi
dat-spelletje-ken-ik-nu-wel. Een
ton onverzettelijkheid."
Op een namiddag rijd ik na:
West Yellowstone. Afspraak mi
een gepensioneerde dieren;
die volgens zeggen het soort on
afhankelijke, overwogen opir"
heeft dat in tijden van oorlog wel
heilzaam, en in elk geval de moei
te waard, kan zijn. Het is, nu Yel
lowstone Park nog op slot zit, eer
lange rit en de avond valt snel in
de bergen. Even meen ik dat mijn
koplampen een zwerver hebr""
gevangen. Een gebogen gesta
met een deken om sjokt langs
shoulder, de berm, van high®
89. Even later zie ik dat het een
bizonstier is, en nog wat later be
grijp ik ook waarom hij dat
loopt. De wijkende sneeuwwalli
langs de weg onthullen
stoppelig gras.
Verzinsel
Larry Mansfield past met zip
montuurloze bril, zijn grijze sik]e
en zijn woudlopersoutfit wel
het beeld dat ik me van hem»®
gevormd. Volgens Mansne
maakt de, al met al prak''""1"*'
ruisloze, decimering van --
stone's bizonkudde duidelijk®
de bijzondere rol die het diet®
de Amerikaanse cultuur wip
toegedicht meer een intellect»®1
verzinsel dan een echt vo"'"°"1
mentis.
„De bizon zou het symbool w
van een romantisch verlang®
naar de dagen van de frontier.in
laat tevens voor schuldgevoel»
over de bruutheid waarmee
onderwerping van het W
Westen gepaard ging. Maar*
zon in Yellowstone blijkt
uiteindelijk niets mee op te scl»
ten. Hij is een attractie, nuttig»
toeristen te trekken."
„Wat je ziet", zegt Mans®
„zijn de grenzen van een MT
Yellowstone is destijds niet fls
richt als een vrijplaats voor
natuur. Het was een move
land, waarmee verder niks te
ginnen viel, te exploiteren j
bizon, aldus Mansfield, heeft *1
rol in dat stuk. Meer niet.
portierbeveiliging,
9 en 'stuurbekrachtiging ge-
(in onze verslaggever
Middelburg - De lage prijs van
1 vorig jaar in Zeeland een daling
drijven teweeggebracht.
De recherchedeskundigen van de
politie voeren dat althans aan als
I mede-oorzaak voor de vermin
derde registratie van vermogens
delicten.
Dat staat in de veiligheidsrap-
over de laatste vier
van 1996. Daarin geeft
„Zeeuwse politie de recentste
criminaliteitscijfers weer.
Door de relatief lage prijs op de
jlteuwse drugsmarkt, kunnen ge
bruikers immers volstaan met het
plegen van minder feiten, luidt de
even simpele als rake verklaring
van de speurders.
Drugsgerelateerd
I Bit de registratie blijkt dat mis
drijven als diefstallen uit wonin
gen en auto's eh fietsdiefstallen -
die doorgaans de hoofdmoot vor
men van wat bekend staat onder
de noemer drugsrelateerde crimi
naliteit - in de periode september
tot en met december 1996 aan
zienlijk lager scoren dan over de
vergelijkbare periode een jaar
eerder. De vermogensdelicten
zijn in de onderzoeksperiode vo
rig jaar gedaald met 665 delicten.
Hierdoor neemt het aandeel van
de vermogensmisdrijven af van
67,7 procent in 1995 tot 62,9 pro
cent in 1996.
De daling in de geregistreerde
vermogensmisdrijven veroor
zaakt tevens een daling in de to
tale criminaliteit. Die ligt met
543 raken 7,9 procent lager dan
in '95. Dit beeld volgt de trend
die zich ook al in de eerste acht
maanden van 1996 aftekende.
Terwijl de vermogensdelicten da
len, vertonen alle andere vormen
van criminaliteit een zeer lichte
De daling van de vermogensde
licten laat zich voor nagenoeg de
helft verklaren uit minder dief
stallen uit woningen (-142), au-
'os (-105) en van fietsen (-78).
"rovinciebreed is er sprake van
c® daling met 19,2 procent van
diefstallen uit woningen. Die
I 'aling komt geheel ten goede aan
onze correspondente
«oes - De Goese formatie Sca
Dek leuke finale de winnaar
«euWSe Belofte. De groep ma
Zeeland 1997' noemen.
I hit de voorselectie uit vijfender-
I ^?nmeldingen hebben vijftien
I d 7 ®eshre<len in de voorron-
Zaterdag traden in 't Beest in
I Ho fi bands in de ring voor
m t'na^e: Mindlink uit Terneuzen
j0 cross-over-metal, Name-
°PPer ud Goes met luisterlied-
en ®cale Models met Britpop.
Sluiskil
i Sas
Pen
Een 23-jarige inwoner
van Gent kreeg afgelo-
jfv-f^ de schrik van zijn
ben* n hij tankte bij een
straat vi-ati0n aan de Baljuw"
hrand.
tendee1}!1 de brand gro-
LD nnicoAn TA Kvo *-\ /-I
doorl ?e P°>nphoudster wist
ingrijpen de brand gro-
toeer S te blussen. De brand-
bluswerkZ°Mdf daarna het "a~
inent v j motorcomparti-
ke schad^ aUt° aanzienlij-
