De Rotterdam wil terug naar huis
'Een schokgolf,
erger dan een bom'
ASN-bank
alle aandel
Van Omm
'00 miljoc
KNMI registreerde sinds '92 vijftien aardbevingen boven Drents gas veld
zatrdsteenlaag
DE STEM
BINNENLAND
gasnet
compressor
gas stroomt uit
afsluit^
naar boven
DE stem
poor magere vra
i i i i i
VRIJDAG 11 APRIL 1997
DE ROTTERDAM keert misschien terug naar de
stad waarnaar het 228 meter lange cruise-schip van
de Holland America Line vernoemd is. Althans, als
de gemeente Rotterdam er voor deze zomer in slaagt
een financieel goed onderbouwde commerciële be
stemming voor het schip te vinden. Het Van der
Valk concern en de Rotterdamse zakenman C.
Breekweg zijn kandidaat-exploitanten.
Door Joep Trommelen
HET IS de bedoeling van De Rot
terdam een hotel annex congres
centrum te maken, gelegen in de
Rijnhaven. Vlakbij de Kop van
Zuid op de linkeroever van de
Maas, de prestigieuze nieuwe loot
aan het centrum van de weer
trotse Maasstad. Bovendien ziet
de gemeente in het majestueuze
schip een toeristische attractie
van formaat.
De gemeente Rotterdam krijgt
van de Holland America Line tot
7 juni uitstel voor de aankoop
van De Rotterdam. Woordvoer
ster A. de Jong van de gemeente
zegt dat Rotterdam in de tussen
tijd een haalbaarheidsonderzoek
kan doen om het voorstel aan de
gemeenteraad voor de aankoop te
onderbouwen.
Met de aankoop is 21 miljoen dol
lar gemoeid. De HAL heeft het
uitstel verleend onder voorbe
houd dat ook andere potentiële
kopers zich kunnen melden. Rot
terdam blijft daarbij het eerste
recht op koop houden. Op 5 juni
wordt het i haalbaarheidsonder
zoek aan de gemeenteraad gepre
senteerd.
„Het hele project om De Rotter
dam weer terug naar de stad
waar ie vandaan komt te halen
kost maar liefst 150 miljoen gul
den! Buitenstaanders snappen
daar waarschijnlijk niets van. Al
leen echte Rotterdammers weten
wat die oude schepen van de Hol
land Amerika Lijn nu eigenlijk
voor de stad betekenen," vertelt
geboren-en-getogen Rotterdam
mer Ton Hermans (68), al heel
zijn leven gebiologeerd door alles
wat met de beroemde Holland
Amerika Lijn te maken heeft.
De inmiddels gepensioneerde ste-
debouwkundige annex beeldend
kunstenaar heeft de eerste helft
van zijn leven in de Maasstad ge
woond, en op 14 mei 1940 heeft
hij die door toedoen van Duitse
bommenwerpers in een puinhoop
zien veranderen. De tweede vie
rendertig jaar van zijn bestaan
woonde hij in Breda, en daar
woont hij nu nog. Hermans
noemt zichzelf vanwege zijn aan
houdende liefde voor zijn geboor
testad 'de Rotterdamste Breda-
naar'.
Toerisme
Hermans glundert als de Rotter
damse gemeenteraadsfracties
eind februari besluiten De Rot
terdam voor 37 miljoen gulden
aan te kopen. De Rotterdam is in
1971 voor het laatst in de Maas
stad te bewonderen geweest. De
Rotterdamse politiek ziet in de
komst van De Rotterdam een im
puls voor het toerisme in de stad.
Het schip kan volgens de ge
meente in totaal aan maximaal
duizend mensen werk gaan bie
den.
Maar de Rotterdamse politiek
keerde in maart terug op zijn
schreden: ."Uiteindelijk nam de
gemeenteraad geen besluit over
de aankoop. Vanwege de finan
ciële risico's wil men eerst nader
onderzoek naar de economische
haalbaarheid van het plan.
De gemeenteraad is sterk ver
deeld over het plan. Een groot
deel van de raadsleden zet vraag
tekens bij de economische haal
baarheid. Om te voorkomen dat
het plan slecht met een kleine
meerderheid door de raad zou
worden aangenomen of zelfs zou
worden weggestemd, heeft het
college uiteindelijk voorgesteld
het besluit uit te stellen.
„Iedere oudere Rotterdammer,
ook wie zoals ik al lang niet meer
in de stad woont, heeft een band
In 1959 liep De Rotterdam l
i de Rotterdamse Droogdok Maatschappij van stapel. Het was het laatste grote passagiersschip dat ooit in Nederland is gebouwd.
FOTO TON HERMANS
met de Holland Amerika Lijn en
De Rotterdam, het laatste grote
passagiersschip dat de Rotter
damse Droogdok Maatschappij
in 1958 in Nederland heeft ge
bouwd. De Tweede Wereldoorlog
werd in Rotterdam ingeleid met
de beschieting van het gebouw
van de Holland Amerika Lijn.
Het schip De Statendam stond
meteen al ih brand/" een voorte
ken van wat komen zou. Nie
mand die dat heeft gezien vergeet
die beelden," vertelt Hermans.
„Vlak na de oorlog lag de hele
stad plat. Er stonden nog maar
een paar gebouwen overeind. Het
stadhuis, de Bijenkorf van Du-
dok. Als je vanuit de stad naar de
rivier keek, zag je die schepen
van de Holland Amerika Lijn. De
Nieuw Amsterdam lag aan de ho
rizon, het schip dat in de oorlog
was ingezet voor troepentrans
port tussen Amerika en Europa.
Dat gaf iedere Rotterdammer het
idee van 'we tellen weer mee, de
stad zal weer worden opge
bouwd'."
„Rotterdam klampte zich vast
aan Amerika. Dat was toch het
beloofde land. Veel bedrijven in
Rotterdam leverden aan de Hol
land Amerika Lijn. Telkens als er
een schip vertrok was er volop
werk aan de winkel, omdat zo'n
schuit telkens weer mvolgeladen
moest worden. En er -Werkten
veel mensen op de schepen zelf.
Deze dingen verklaren de liefde
van de Rotterdammer voor alles
wat met de HAL te maken heeft."
„Je hebt nog steeds een vereni
ging van oud-medewerkers van
de Holland Amerika Lijn, die om
de zoveel tijd bij elkaar komen
om over vroeger te kletsen. En op
de markt in Rotterdam zien je
oud-personeel nog altijd op zoek
naar allerlei snuisterijen die met
de HAL te maken hebben."
Zelf heeft Hermans zich op dat
gebied bepaald niet onbetuigd
gelaten.
Zijn huis in Breda is een mini-
museum vol tekeningen, foto's,
affiches en scheepsmodellen. Hij
reist zelfs naar buitenlandse ha
vens als hij weet dat De Rotter
dam daar ligt. Trots poseren hij
en zijn vrouw dan bij het kolossa
le cruise-schip, waarover de fa
natieke amateur-fotograaf Her
mans tot in de kleinste details uit
kan wijden.
Bordenwasser
Ooit probeerde Ton Hermans als
bordenwasser in dienst te komen
bij de Holland Amerika Lijn,
maar verder dan een rondleiding
op De Rotterdam kwam hij des
tijds als jongeling niet. Later
maakte hij wel een cruise op het
schip.
Hermans' liefde voor de stad Rot
terdam is altijd blijven bestaan.
Hij verklaart de innige band uit
het trauma van het in mei 1940
verwoeste stadshart, en het feit
dat hij als stedebouwkundige zo
zijn eigen ideeën over die weder
opbouw had.
Hij is de wederopbouw altijd
blijven volgen, ook toen hij naar
Breda verhuisde. Daar bewaart
,hij tienduizend dia's van het her
stel van de stad, dat tot op de dag
van vandaag voortduurt. Het ge
meente-archief van Rotterdam
maakt §oms dankbaar gebruik
van zijn collectie. „En als ik er
niet meer ben mag het archief al
le dia's hebben," zegt hij.
De thuiskomst van De Rotterdam
is voor Hermans een voorlopige
kroon op de wederopbouw van
Rotterdam. Hoewel hij het Ge
meentelijk Havenbedrijf niet
rechtstreeks benaderd heeft,
heeft Hermans 'aan mensen die
binnen het havenbedrijf veel te
vertellen hebben' zijn ideeën over
een mooie plek voor het hotel-
annex congrescentrum kenbaar
gemaakt.
„Het liefst zou ik 'm zien liggen
op de plaats waar vroeger de
schepen van de HAL lagen, bij
het huidige hotel New York, het
oude HAL-kantoor. Vanuit de to
rentjes van het kantoor kon de
HAL-directie de schepen over de
Nieuwe Waterweg aan zien ko
men." Hermans herinnert zich
ihoe.hdijnn zijn jeugd vanaf de an
dere oever de. schepen aan de
.Wilhehxünakade bij de HAL-
aankomsthal zag liggen.
„Maar ja, die aankomsthal wordt
nu opgeknapt om dienst te doen
als cruise-terminal. Dus daar kan
De Rotterdam niet komen. Het
alternatief is een plekje om de
hoek, in de Rijnhaven."
In de Rijnhaven wil de gemeente
nog eens 116 miljoen guld'en ste
ken in de bouw van een aanleg
steiger, aanpassing van het inte
rieur van De Rotterdam en de
bouw van een 'World Port Expe
rience', waar toeristen een indruk
kunnen krijgen van het reilen en
zeilen van de Rotterdamse haven.
Het Gemeentelijk Havenbedrijf
spreekt ook wel van
Ervarium', dat jaarlijkse
derdduizend toeristen i
ken.
'Grande Dame'
De Amerikanen vinden modffii-
seren van De Rotterdam te c
en verkiezen het laten bot
van een nieuw schip, dat p:
kan bieden aan vijfentwintig
derd mensen, twee keer zovei
De Rotterdam nu kan herbei
Er zijn vier andere cruise-i
rijen geweest met belangste
voor aankoop van de oude 'G
de Dame', maar de gemeente l«t-
terdam heeft uiteindelijk
voorkeur gekregen.
Als de gemeente het licht in
definitief op groen zet, en ei n
meer ondernemers De Rotter
commercieel gaan exploit! h
kan De Rotterdam in oktober
op het oude nest terugkeren,
maand neemt neemt de
America Line een in Italië
stapel lopende nieuwe Roi
in gebruik, de zesde die gel
is.
Van 'Hollands Glorie' is al
geen sprake meer. De Hol
Amerika Lijn werd in 1988
land America Line..,Toen,
derdvijftien jaar na de opricl
van wat toen een 'Brug over ii
Oceaan' werd genoemd, onl rij
gen de aandeelhouders van
HAL 780 miljoen gulden var if
Amerikaanse concern Carrte
Cruise Lines voor de schepen li
tels en reisbureau's.
De HAL was om fiscale redi»
in 1977 al van Nederland naar
Antillen verhuisd. De Holli
koopmansgeest bleek uiteind ijl
sterker dan het Hollands Glorii
gevoel. En anno 1997 is hef opj
nieuw de koopmansgeest die
klein stukje glorie terug wilitaj
len.
Boven een gasveld in Drente
heeft de aarde sinds 1992 al
vijftien keer gebeefd. De
laatste schok was de ergste.
De NAM, exploitant van het
veld, sluit niet helemaal uit
dat de gaswinning daar
stopt. Over scheuren, schade
en de hardheid van de knal.
Door Céline Rutten
Roswinkel - Of de aardbevingen boven
het gasveld in Twente grommen of
knallen is moeilijk te zeggen. De een
beschrijft de laatste beving, die van 19
februari, als een knal. De ander dacht
dat het donderde 'want er stond ook
een verschrikkelijke dikke storm'. Dat
zijn de mensen die geboren en getogen
zijn op het aardgasveld in de verre uit
hoek van Drente, vlakbij de Duitse
grens achter Emmen, in Roswinkel en
Emmer Compascuum. Ze zijn niet zo
gauw van hun stuk te brengen. „Ik heb
horen praten over twintig seconden.
Nou, in twintig seconden haal ik de
honderd meter als ik hard loop. Maar
ik zat op de bank toen het gebeurde,
mijn hond schrok wakker en voordat
hij tot bij de voordeur was gesprongen,
was het al voorbij."
Maar F.E. Hijmans heeft de klap heel
r
anders ervaren. „Mevrouw, ik heb de
oorlog meegemaakt en de bombarde
menten van de Japanners op Sumatra.
De schokgolf van deze laatste aardbe
ving ging veel en veel verder dan toen
die bommen." Hij heeft tweeënzestig
schadegevallen uit de buurt verzameld
en voert een directe actie tegen de Ne
derlandse Aardolie Maatschappij
(NAM), die het laatste restje gas uit het
veld naar boven pompt.
Hijmans kwam in 1992 vanuit Nieuw
Vennep naar Drente. Net nadat voor
de eerste keer op het aardgasveld de
aarde beefde. Maar ook hij moet wat
gewend zijn. „Daar woonde ik precies
onder het gedonder van de Kaagbaan
van Schiphol. Nu dondert het onder
mijn voeten."
Tientallen pijltjes
De muren van zijn verbouwde boerde
rijtje zijn binnen en buiten witgepleis
terd. Met een zwarte viltstift heeft hij
tientallen pijltjes getekend om alle
haarscheurtjes in beeld te houden. Hij
kent ze allemaal uit zijn hoofd. „Deze
hier is een ouwetje, maar met de grote
klap is dat erbij gekomen." En: „Hier
heb ik er een van raam tot raam en de
ze lange, ook een horizontale is van de
aardbeving van 1 maart vorig jaar. Die
was 2.8 op de schaal van Richter. Ze
worden steeds erger, de laatste was
3.4. Het is volstrekt logisch dat de hui
zen scheuren. Het epicentrum lag de
laatste keer in de achtertuin van de ga
rage, nog geen achthonderd meter ver
derop." Zaak is natuurlijk of de muren
door en door gescheurd zijn, of alleen
het pleisterwerk is beschadigd. Hij
mans weet zeker dat het door en door
is. Het is moeilijk aan te tonen, want
binnen zit alles strak in het stuc.
„Daar waren we net voor de aardbe
ving mee begonnen en dat hebben we
maar afgemaakt."
In totaal heeft het KNMI sinds 1992
vijftien aardschokken geregistreerd,
waarvan de lichtste 0.9 op de schaal
van Richter was en de laatste inder
daad met 3.4 de zwaarste. Die cijfers
zeggen niet alles, ook de diepte waarop
het gebeurt speelt mee. De aardbeving
van Roermond was op twintig kilome
ter diepte en deze in Drente zitten
steeds op slechts anderhalve kilome
ter. Dus dat komt veel harder aan.
In het café Pagters in Roswinkel la
chen de stamgasten. „Het is toch zo
gek hè, dat die scheuren alleen in de
huizen van de westerlingen zijn te vin
den. Ze hebben al die oude veenhuisjes
gekocht van bijna een eeuw oud. Die
hebben allemaal halfsteens muurtjes.
Dat wil nogal eens gauw barsten. Maar
wat ze op de televisie aan scheuren la
ten zien... nou die heb ik hier ook in
huis, al jaren. Ze zijn allemaal uit de
tijd dat er riolering werd aangelegd."
En: „Iemand wist ook te melden dat
zijn balken veertig centimeter waren
opgeschoven. Nou ja, dan zou er van
dat huis toch niks meer overeind
staan." Maar mevrouw H. Beens-Hen-
drix heeft geen viltstift nodig om de
schade aan te wijzen. Hier zijn deuren
ontzet, de verwarmingleidingen kapot
gesprongen en is de kalk rond de aan
zet van de balken naar beneden geko
men. Op het dak van de buurman lig
gen de pannen niet meer recht. Van
haar handgeslepen kristal en de Wedg-
wood-kopjes zijn stukjes afgestoten.
Zij heeft de klap gevoeld 'of er een
vrachtwagen tegen het huis aanden-
derde'.
De NAM heeft een schade-expert ge
stuurd om alle honderdvijftig klachten
te beoordelen. „In geval van twijfel
vergoeden we ook," zegt Frank Duut
namens de directie. Bij eerdere bevin
gen werd de schade ook getaxeerd,
maar al die klachten zijn tot nu toe als
bouwkundige mankementen beoor
deeld. Duut: „Op een vitrinekast na,
die na een beving naar voren was ge
komen. Dat was een twijfelgeval, maar
daar hebben ze zeventienhonderdvijf
tig gulden voor uitgekeerd."
Juist deze beoordelingen zijn een
doorn in het oog van Hijmans. „Die
deskundigen deden het te goed in de
richting van de NAM." Na lang praten
en veel ruzie zijn er nu andere bouw-
gas gewonnen. H. Haak van de
ling Seismologie van het KNMI.
is absoluut niet te voorspellen o
daar ook iets gaat beven. Voor pi
niet, want het veld is nog jong 0
druk in de aardgaslaag dus nog
als
it dit
anp - bron: NAM
kundigen komen taxeren. „Daar heb
ik ook niet te veel vertrouwen in. Dat
zijn van die Sherlock Holmes-types.
Ze stonden met een loepje naar mijn
scheuren te turen."
Geheimzinnig
Het geheimzinnige aan de golf van
schokken boven het gasveld is dat het
aardgas op een diepte zit van 2500 me
ter, maar dat de bevingen zich duizend
meter hoger afspelen. Duut wijst op
een kaartje met aardlagen en hun
breukvlakken.
„Je moet je aardgas niet voorstellen als
een grote bel. Het gas zit onder hoge
druk tussen de poriën van een laag
kalksteen geperst. Als je dat gas uit het
gesteente laat lopen, wordt de druk,
die de poriën open houdt, zwakker.
Daardoor gaat de zandsteen krimpen.
Hoe dikker de laag, hoe sterker de
krimp. In sommige aardgasvelden gaat
dat krimpen heel geleidelijk en merk je
er niets van. Bij sommige gaat dat met
schokken, zeker als er breukvlakken
zijn. Boven dit veld zitten grondlagen
met veel breukvlakken, waarbij de ene
kant altijd meer spanning vertoont
dan de andere. Dus door het krimpen
van de zandsteen kan er op die lagen
erboven zoveel spanning komen te
staan dat ze gaan schokken. Nu is dit
aardgasveld voor negentig procent
leeg. Wij hebben aan het KNMI ge
vraagd te onderzoeken of de schokken
zo hevig kunnen worden dat het ver
standig is om die laatste, miljard ku
bieke meter er maar gewoon in te laten
zitten. En dan gaat het ons niet op de
eerste plaats om eventuele schade,
want die betalen we gewoon, maar om
de angst van de mensen."
In de buurt van Waalwijk wordt ook
Aardbevingen ontstaan pas
veld voor het grootste deel
Maar het is wel interessant, waffl
veld bij Waalwijk ligt in een seism
actief gebied, daar kan de gron
door natuurlijke oorzaken gaan
Scheuren
Intussen zeggen de gasten in bet
van Roswinkel nuchter: „Ja. r
morgen weer gebeuren. Of va
of over tien minuten." En in ha
in Emmer Compascuum vnjsi
vrouw Beens op nog meer sc
„Dan moet je weten dat ik vorig
van de gemeente te horen kreaS A
deze bouwval op bijna twee
ben geschat. En iedereen die
vraagt of ik al helemaal de g
ingezakt of dat er nog iets staat.
Maar voorlopig kan de JN ai
re dag ongeveer een miljoen G
het gasveld laten stromen, n
over sluiten of doorgaan is pa
eind van het jaar klaar. Als
pen doorgaat is er een ktei 1
over vijf jaar is het gasveld in
val helemaal leeg.
I onze redactie economie
0en Haag - Als vrije markt
werking die minister Wijers
(Economische Zaken) na
streeft strikt wordt toegepast
oet de Nijmeegse zorgverze
keraar VGZ voortaan met elke
afzonderlijke specialist, huis-
arts apotheker, fysiotherapeut
en andere zorgverleners om de
tafel gaan zitten om tot tarief-
I afspraken te komen.
nat is niet alleen ondoenlijk maar
staat ook haaks op het streven
van Wijers' collega Borst om tot
astenbeheersing in de gezond-
li
d
a
n
d
z
c
z
n
b
d
IV
z<
V
Genève (rtr) - De groei van de w<
jaar uitgekomen op 4 procent. D
procent die in 1995 werd gemete
delsorganisatie (WTO) in zijn gist
over de wereldhandel.
Begin vorig jaar raamde de WTO
de groei voor 1996 op 7 procent en
eind december op 5 procent. Het
tegenvallende percentage is vol
gens de organisatie te wijten aan
een magere vraag in West-Europa
en een vertraging in de grote Azia-
tische economieën.
Daarentegen boekt Latijns-Ame-
rika een exportgroei van 11 pro
cent. Mexico was daar koploper
met 20 procent meer export.
Noord-Amerika zat met 5,5 pro
cent ook boven het gemiddelde.
Dat gemiddelde werd overigens
ook in de eerste vier jaar van de
jaren negentig gemeten. Dit jaar
ziet de WTO de goederenhandel
iets meer toenemen als gevolg van
het aantrekken van de economie
in West-Europa en Azië en een
aanhoudend sterke economische
j groei in Latijns-Amerika.
Geen zorgen
De WTO maakt zich geen zorgen
over de achteruitgang van vorig
jaar. De organisatie wijst erop dat
de groei van de wereldhandel nog
altijd groter is dan de gemiddelde
groei van de economie. Dat is al
sinds halverwege de jaren tachtig
het geval. Overigens ging ook
oei van de handel in diensten
veel harder achteruit dan de han
del in goederen. Hier mat de WTO
vorig jaar een groeipercentage van
5 tegen 14 in 1995.
F
1
Den Haag (anp) - De Algemene
Bank) heeft de afgelopen maande
kocht.
Volgens de bank valt het detail
handelsconcern niet meer te con
doleren op de principiële maat
staven die gelden voor beleggin
gen van de ideële bank. De stuk
ken vertegenwoordigen een waar
de van ruim vijf miljoen gulden.
Mold is zijn activiteiten sterk
aan het uitbreiden, onder meer in
china, Indonesië en Brazilië.
ASN-Bank is niet per se tegen de
aanwezigheid van Nederlandse
Wrijven in die landen, maar wil
wel goed zicht hebben op hoe de
edrijven daar omgaan met men
sem echten en het milieu. „We
aken ervoor te beleggen in be-
jven waarvan niet zeker is of ze
aan onze toetsingscriteria vol-
°en aldus een woordvoerder.
w k Woordvoerder van Ahold is
asd over de opmerkingen
n de ASN. „Wij zijn juist een
arst controleerbare onderne-
De detailhandel is per defi-
tm> j openbaar." Hij voegt eraan
?plfa *n Dhina en Indonesië de-
La j standaarden worden ge-
eerd als in Europa en de Ver-
Rotterdam (anp) - De nettowi
mm fP\aartconcern Konink:
honderd miljoen gulc
heeft topman
seerdo \7 aandeelhoudersverga
Eind f„Kan 0rtlmeren een nettov
Van ari' ^3 de presentatie
kwar+„1Ineren no§ §een winstve-
do em van dd jaar achter de
van 19qfiagTen°,eg geli3k result
"ine fi?1 tankvaart ve
z&dt gehouden met de
ketid iner'puan 0mmere;
^stralia1! ^iding van
voor oh Zuidoost-Wales
vanzi,r,eHï.lCaliënuit 0okin
Stoei tJ1!e„mieterlninal,d"
r l°t 100.000 kubieke
resultaat beha
aart verbeterd)
1 gehouden met de boekwi
Van Ommeren maakte ook
tbreidirnj de tankopsla
-Wales breidt V
kinSingapo
die met ruin
meter.
