de STEM
Mens soms
de beste
machine,
maar wel
kwetsbaar
WOENSDAG 9 APRIL 1997
Alles over
Nederlandse
vleermuizen
in atlas
PAGINA
Nederland
telt 2,4 miljoen
potentiële
RSI-slachtoffers
- -ET
•SW>
wm
im
t S
Sï
'Automatisering heeft tot gevolg dat mensen minder in beweging hoeven komen. Je handelt alles af achter je beeldscherm.' foto boven Een situatie waarin mensen uren achtereen hetzelfde werk doen, kan leiden tot RSI.
hakt toe:
ka.
vlag is
opletten
gehakt eens
ped. En wat
t met de bal
AH Servicelijn:
0800-0305. o
De artikelen In deze
advertentie kunt u m
alle AH winkels kopen,
behalve de artikelen
waar kleine cljferges DU
staan. Die artikelen
kunt u alleen kopen in
AH winkels waar eén
van die cijfertjes opr de
deur staat ReclaÏÏ?T
prijzen gelden t/m
12 april as. 'Zolang de
voorraad strekt
Door RonaldPeters
Zeker 2,4 miljoen werknemers, veer
tig procent van de Nederlandse be
roepsbevolking, lopen het risico op
klachten aan armen, nek of schou
ders. Het gevolg van langdurig zich
herhalende bewegingen. En dat
hoeft helemaal geen zwaar werk te
zijn. Het voortdurend schuiven met
een muis voor een beeldscherm kan
tot een tennisarm en, in het uiterste
geval, tot invaliditeit leiden.
voor kwalen die al eeuwen voorkomen.
Middeleeuwse monniken kregen al last
van hun handen bij het overschrijven
van vele dikke boekwerken. Eén van de
veel voorkomende klachten is de 'muis
arm'. In veel gevallen wordt een belang
rijke zenuw van de onderarm naar de
hand afgekneld door zwelling van geïr
riteerde pezen. Tintelingen, pijn, ge
voelloosheid en tenslotte ook een krach
teloze duim zijn de gevolgen. Soms
helpt een operatie, maar als de patiënt
daarna de draad weer gewoon oppakt,
komen de klachten terug.
De toename van het werk aan beeld
schermen en de invoering van het begrip
RSI hebben de afgelopen jaren geleid
tot een hernieuwde belangstelling voor
het onderwerp. De Ridder: „Aan de ene
kant zie je dat met het steeds verder
doorvoeren van automatisering allerlei
werkzaamheden die vroeger tot klach
ten konden leiden door machines wor
den overgenomen. Daar staat tegenover
dat je een nieuw soort restwerk krijgt.
Taken waar machines nog niet voor uit
gerust zijn. In een kippenslachterij zijn
het altijd nog de slachters zelf die het
beste het vlees weg kunnen snijden
langs een botje. Dan is de mens kenne
lijk nog altijd de beste machine."
„Aan de andere kant heeft automatise
ring tot gevolg dat mensen minder in
beweging hoeven komen. Je handelt al
les af achter je beeldscherm. Opdrach
ten, contact met collega's. Voeg dat bij
de toegenomen werkdruk waar je echt
iedereen over hoort en je hebt een situa
tie waarin mensen uren achtereen het
zelfde doen. Zonder afwisseling, zonder
momenten om vermoeide spieren weer
te laten herstellen."
De Ridder schat dat van de RSI-risico-
groep de helft uit beeldschermwerkers
bestaat. „Daar is niet alleen de eenzij
digheid van het werk de laatste jaren
fors gegroeid maar ook - en dat is zeker
zo belangrijk - is het gebrek aan bewe
ging enorm toegenomen."
Een sector waar beeldschermwerkers
royaal vertegenwoordigd zijn, is het
bankwezen. „Als je RSI-risico's herleid
tot het werken aan beeldschermen, wat
natuurlijk wel een wat te simpele defi
nitie is, dan loopt hier zo'n beetje ieder
een het risico klachten te krijgen," zegt
Wout Ros, adviseur ergonomie en ar
beidsomstandigheden bij de eigen Ar-
bodiënst van ABN AMRO.
Bij de bank wordt het begrip RSI eigen
lijk niet gebruikt. „Omdat het op dit
moment nog lastig is om precies vast te
stellen welke klachten je onder het be
grip moet laten vallen. Maar problemen
zoals die beschreven worden, kennen we
al jaren. Eigenlijk al vanaf het begin
van de automatisering. Problemen die
bijvoorbeeld data-typistes kregen. Des
tijds, en dan heb ik het over de jaren
zestig en zeventig, had je het over de ge
volgen van bewegingsarmoede. Je moet
eens wat meer gaan sporten, was dan
vaak het advies."
RSI wordt bij de ABN AMRO breed
aangepakt. Niet alleen wordt er geke
ken naar het materiaal waarmee wordt
gewerkt, van de juiste afmetingen van
een balie tot ondersteunende hulpmid
delen bij het werken aan beeldscher
men, ook de organisatie van het werk
zelf krijgt aandacht.
Ros: „Juist de eenzijdigheid van func
ties kan problemen veroorzaken. Steeds
vaker zitten we bij het optuigen van
nieuwe organisaties in projectteams om
te adviseren over de wijze waarop werk
kan worden ingericht. De manier waar
op mensen meer afwisselende taken
kunnen krijgen om op die manier mede
klachten te voorkomen."
Ook voor De Ridder van NIA TNO
speelt afwisseling in het werk een be
langrijke rol bij het tegengaan van RSI-
klachten. „Natuurlijk is het belangrijk
dat mensen met de juiste hulpmiddelen
werken, maar uit onderzoek dat wij
daarna hebben uitgevoerd, blijkt ook
dat dat niet altijd afdoende is. Geef je
iemand bijvoorbeeld een toetsenbord
waarmee de polsen gesteund en dus ont
zien worden, dan zie je dat zo iemand
meer met opgeheven ellebogen gaat
werken en dus de schouders weer te veel
onder spanning staan. Beter is het vaak
om naar de organisatie van het werk
zélf te kijken. Het werken met hulpmid
delen is soms niet meer dan een pleister
op de wonde."
Hoewel NIA TNO nu de omvang van de
RSI-risicogroep denkt te kennen, blijft
onduidelijk hoe groot de risico's precies
zijn. De Ridder: „We kunnen nog geen
antwoord geven op de vraag: wanneer
krijgt iemand in welke mate last van
RSI. Dat komt onder meer omdat er zo
veel zaken meespelen. Het werk zelf, de
organisatie en ook de stressgevoeligheid
van een medewerker. Meer stress bete
kent meer spanning en dat geeft weer
een hoger RSI-risico."
Volgens De Ridder staat inmiddels ech
ter wel vast dat de groep werknemers
die voor het merendeel repeterend werk
heeft, meer last heeft van gezondheids
problemen dan collega's die afwisselen
der werk hebben, „Dat verschil 2ie je in
een hoger ziekteverzuim dat kan op
lopen tot 7,5 dagen."
Een sector waar het ziekteverzuim voor
een belangrijk deel wordttoegeschreven
aan RSI-klachten is de vleesverwerken
de industrie. R. Luns van het Produkt-
schap voor Vee Vlees en Eieren heeft het
sterke vermoeden dat een groot deel van
de uitstroom in deze sector te wijten is
aan klachten aan 'skelet en spieren'.
Om hoeveel mensen het precies gaat,
weet hij niet. „Maar als je er vanuit gaat
dat er in de directe verwerking zo'n
30.000 mensen een baan hebben, dan
heb je het over een risicogroep van vele
duizenden werknemers."
De vleesverwerkende industrie is, aldus
Luns, al jaren op zoek naar een oplos
sing voor deze problemen. „Wat dat be
treft waren we er al mee bezig voordat
het begrip RSI bestond."
In samenwerking met NIA TNO ver
wacht Luns dit jaar een precies beeld te
hebben van de problemen in de sector.
Er zijn inmiddels enkele proefprojecten
gestart om aan slachtlijnen problemen
op te lossen. Ook hier wordt, naast het
invoeren van hulpmiddelen waardoor
de aanslag op spieren vermindert, voor
al gekeken naar een grotere afwisseling
in het werk.
Juist bij het Amsterdamse instituut
speelt die afwisseling als een van de op
lossingen voor RSI een rol. De Ridder:
„Dan gaat het
Longkruid,
plant met
decoratief
blad
vooral om varia
tie in het werk
zelf, maar ook de
mogelijkheid om
gewoon even een
kop koffie te
drinken, kan na
tuurlijk van
groot belang
zijn."
PAGINA
Samengevat vallen deze kwalen onder
de gevolgen van RSI; Repetitive Strain
Injury, Het voorland van beeldscherm
werkers, inpakkers, monteurs, assem-
bleerders, lopende-bandwerkers, kap
pers, musici, dansers, caissières en hore-
capersoneel.
De getallen heeft NIA TNO, onder
zoeksinstituut voor arbeidsomstandig
heden, geput uit Europese statistieken.
„Een paar jaar geleden kwamen we na
interviews met deskundigen al uit op
een schatting van twee miljoen. De cij
fers wijzen nu uit dat het risico in wer
kelijkheid nog groter is," zegt NIA
TNO-adviseur Maleene de Ridder.
Overigens zegt de omvang van de risico
groep nog niets over het werkelijke aan
tal RSI-gevallen.
Dat komt vooral,
zegt De Ridder,
omdat bij het
vaststellen van
klachten deze
nog nauwelijks
als RSI worden
geregistreerd.
RSI is in feite een
nieuw begrip
PAGINA
Herinneringen
aan de eerste
Katechismus
