'Stervensbegeleiding is van levensbelang'
SN
ui
ïrs rrt/v
Landelijk
steunpunt
ZEELAND
DE STEM
C4
1MERLIEDEN
ling
dachtsgebieden
'Velen zien
de dood
als iets
onnatuurlijks'
'Ons werk
komt ten
goede aan de
thuiszorg'
rveld Machines
deze opdrachtgever
In frezen van diverse
-banken ten behoeve
mede-ontwikkeien,
isportsystemen.
kandidaten op mbo-
unde.
e onderneming aan
de functie passende
noemde functies en
sollicitatiebrief met
an OV-C in de linker
ttentie van de heer A.
ïout.
tie met specialisaties in
Nederland Beheer bv.
NOG STEEDS heerst er
een taboe rond dood
gaan. Leven en dood ho
ren bij elkaar als dag en
nacht, maar het leven
wordt gekoesterd en de
dood wordt gevreesd.
Rond het stervensproces
hangt een sluier van ont
kenning, van onzeker
heid over iets ontast
baars dat voor iedereen
onvermijdelijk is. Veel
mensen weten niet hoe
ze moeten omgaan met
de dood. Hoe ga je op
een menselijke manier
om met een dierbare die
de dood in de ogen ziet?
Door Sanne Schelfaut
Op 1 februari van dit jaar ging
het project Vrijwilligers Termi
nale Zorg Thuis Zeeuws-Vlaan-
deren, dat is opgezet door de
stichting met dezelfde naam, van
start. Het project wil extra on
dersteuning geven aan ernstig
zieken die thuis willen sterven.
Stuwende kracht achter dit
Zeeuws-Vlaamse initiatief is Di-
ny van Vooren uit Waterland-
kerkje.
Diny werkt al meer dan twintig
jaar in de zorgsector en van be-
Het project Vrijwilligers
Terminale Zorg Thuis
Zeeuws-Vlaanderen is een
"an de 125 organisaties van
vrijwilligers die actief zijn in
de zorg voor de terminale
Patient.
Deze organisaties zijn aange
sloten bij de landelijke stich
ting Vrijwilligers Terminale
Zorg (VTZ) in Bunnik. De
VTZ heeft een landelijk
steunpunt waar iedereen te-
vecht kan voor inlichtingen
documentatie op het ge
bied van terminale zorg. Ie
dereen kan er adressen op
vragen van reeds bestaande
plaatselijke organisaties.
Het steunpunt biedt onder
steuning bij het opzetten van
cursussen, trainingen en the-
mabijeenkomsten voor vrij
willigers en andere belang
stellenden. De medewerkers
van het steunpunt zijn te be
reiken op werkdagen van
9.00 tot 17.00 uur. Telefoon:
030-6596266.
gin af aan had ze veel moeite met
de manier waarop niet alleen fa
milie maar zeker ook het'vefpl'e-
gend personeel omging met het
"Stervensproces van termmahrpH'-
tiënten.
Diny van Vooren: „25 jaar gele
den werkte ik in een algemeen
ziekenhuis hier in de streek en
toen viel me op dat er een echt
taboe hing rond de naderende
dood van patiënten. De laatste
jaren gaat men iets makkelijker
om met de dood, maar als ik soms
luister naar de ervaringen van
verpleegkundigen vandaag de
dag dan valt me op dat dat taboe
er vaak nog is. Openheid over de
dood ontbreekt, daar wordt niet
over gepraat. Velen zien de dood
als iets onnatuurlijks en dat is zo
zonde. Niet alleen voor de pa
tiënt, maar ook voor de familie
en kennissen."
„Ik heb wel de indruk dat er in
algemene ziekenhuizen moeiza
mer met de dood wordt omge
gaan dan in verzorgingshuizen.
Ik werk nu parttime in verzor
gingshuis De Blaauwe Hoeve in
Hulst en daar gaat het personeel
heel relaxed om met terminale
patiënten. Er wordt veel over ge
praat, heel belangrijk. Mensen
die de dood voelen naderen, wil
len afscheid nemen en willen hun
verhaal kwijt. Hun levensverhaal
dat wordt beëindigd, ze willen
praten en daar moet de tijd voor
worden genomen. Luisteren is
van groot belang. Iedereen die
wil, kan uitgebreid afscheid ne
men en als iemand is gestorven,
is er in De Blaauwe Hoeve ook de
mogelijkheid om de overledene
op te baren en voor hem of haar
een kerkdienst te verzorgen."
„In algemene ziekenhuizen is de
situatie natuurlijk anders, daar
is men minder gericht op de dood
dan in een verzorgingshuis, maar
het valt mij keer op keer op dat
er hier al snel wordt gepraat over
een kamernummer in plaats van
een patiënt. De manier waarop is
heel kil, je hebt het idee dat ze
over een object praten in plaats
van een mens. Aan de toon kun je
gelijk horen hoe de patiënt er
voor staat en daar kon ik tijdens
mijn werk niet langer tegen. De
slechte begeleiding van termina
le patiënten is voor mij de be
langrijkste reden geweest waar
om ik toen uit de zorg ben ge
stapt."
Enge ziekte
„Ik vond dat de meesten zo be
krompen omgingen met het ster
vensproces, ze zagen dit als een
enge ziekte en dat vind ik grote
onzin. Het gaat om de eindfase
van iemand z'n 'leven en daar ga
je respectabel mee om. Onder
respectabel versta ik niet een on
gezellige, steriele omgeving,
maar de thuisomgeving waar
mensen het naar de zin hebben
en waar het hen ook naar de zin
ngsplaatsen, verdeeld
ng. Ook participeert
:gen in de wijk
troffen om te komen
'e-stijl'. dat na voltooi-
ehoorlijk areaal zorg-
enkort gestart met het
rgplannen. in totaal
daging zien een voor-
i de zorgverlening in
ZATERDAG 29 MAART 1997
mtmm
ecialiseerde bouwdisciplines,
renovatie en ondertioud van
roep over een groot potentieel
trspreid over west, midden en
de uitvoering geheel volgens
oop daarbij dn hoogste kwali-
ant wie do toekomst met een
houd BV
de montage van kunststof-
ij (in ploegverband) onder
en durven nemen; ploegen
te winnen bij en sollicitaties
ie heer M. Hermans, tijdens
p
OUD
46 06 05. Fax (0499)460613
De werkgroep Vrijwilligers Terminale Zorg Thuis Zeeuws-Vlaanderen wil extra ondersteuning geven aan ernstig zieken die thuis willen sterven.
e het zorgproject mee
heden heeft: het geven
orgende werkzaamhe-
voering van de zorg
leveren van voorstel-
reteringsvoorstellen.
egkundige A/HBO-V
ipleiding. Daarnaast
rben:
ding;
opstellen van beleids-
die naast het leveren
de ouderen, ook an-
riktheid in de nieuwe
tie van teamleidingge-
'eranderingen in de or-
dels deelname in pro-
g, handboek verzor-
bij voorkeur enige
instructies aan ver-
idsnotities, protocollen
lijke doorstroming
(80-100%).
CAO-
al 8 (min. 2.847.- en
7 (min. 2.073.- en
uw I. Broos, afdeling
oor nadere informatie
org, tel. 076-565 42 50.
richten aan: De
\J Breda. De selectie
vacature B op 15
- wiiD A -J W v.«
n9 novo. 1
namelijk vrouwen."
Van Vooren benadrukt dat het
werk van de Terminale Zorg
Thuis' geenszins wil concurreren
met de Stichting Thuiszorg in
Zeeuws-Vlaanderen. „De profes
sionaliteit die zij leveren, kunnen
wij niet geven. Dat pretenderen
we ook niet, wij geven juist die
extra ondersteuning als aanvul
ling op hun werk. Het is echt niet
zo dat wij een patiënt uitgebreid
gaan wassen en verzorgen, daar
is de thuiszorg voor. Wij geven
voornamelijk mentale onder
steuning maar als iemand naar
de wc moet, helpen we zo iemand
natuurlijk. Dan zeggen we niet:
'Sorry, daar zijn we niet voor,
daar is thuiszorg voor'. Zo werkt
het natuurlijk niet."
Vol lof
„Nadat we aan de thuiszorg had
den uitgelegd hoe wij werken,
waren ze vol lof over onze instel
ling en werkwijze. In feite komt
ons werk ten goede aan de thuis
zorg. Door ons werk kunnen er
meer mensen thuis blijven en zo
zorgen we ervoor dat de thuis
zorg zelfs van ons profiteert. Wij
zijn in feite een steuntje in de rug
voor hen. Een steun in de rug ook
voor de familie om het niet op te
geven, om hun naaste thuis te
blijven verzorgen mede dankzij
onze hulp. Wij zijn er echt niet op
uit om het werk van de thuiszorg
af te pakken, willen ons niet op
hun terrein begeven en dat be
grijpen ze. Het contact met de
stichting is dan ook goed te noe
men, we krijgen alle medewer
king en dat is een goede zaak. Ze
hebben ons nodig, hoe meer men
sen thuis hoe beter. We stemmen
ons werk af op de behoefte van
de familie, we nemen niks over
hebben geen verplichtingen, pas
sen ons aan aan de situatie."
Iedere maand komen de vrijwil
ligers van de Terminale Zorg bij
elkaar, een groepsbijeenkomst
met verschillende achtergrond.
„Motivatie voor elkaar, leren van
eikaars ervaringen, gesteund in
eigen ontwikkeling. Ook organi
seren we excursies. Laatst zijn
we met zijn allen naar een rouw-
centrum geweest. Opvallend is
dan hoeveel vragen er uit de
groep worden gesteld, de belang
stelling is groot."
Belangstellenden die gebruik
willen maken van de service van
Terminale Zorg Zeeuws-Vlaan
deren kunnen een directe hulpin-
vraag indienen via huisarts of
thuiszorg. En ook voor vrijwilli
gers houdt de stichting zich aan
bevolen.
De Stichting Terminale Zorg
Zeeuws-Vlaanderen houdt elke
maandag- en donderdagochtend
van 9.00 tot 12.00 uur spreekuur
in het kantoor van notaris Bor-
gers aan de Stationsstraat 5 te
Axel. Telefoon: 0115-561414
wezig moeten (en willen) zijn. Zij
verlenen de zorg tijdens de perio-
pn)fef;si(pWis,;hy(p
jutfajüKSsi&L- Dat ka^jsyyajr^jn
en soms is het moeilijk- woL-te
houden.
De hulp aan de stervende en
steun aan mantelzorgers kan dan
worden aangevuld door de vrij
willigers van Vrijwilligers Ter
minale Zorg Thuis.
Diny van Vooren is de coördina
tor van de stichting, zij geeft lei
ding aan ongeveer vijftien vrij
willigers en legt verantwoording
af aan het bestuur van de stich
ting. Vrijwilligers worden vol
gens Diny met grote zorg uitge
zocht. Met hem of haar wordt een
samenwerkingsovereenkomst
gesloten waarin de aard van de
werkzaamheden, de rechten en
plichten van de vrijwilliger, de
en door het contact met de Vrij
willigers Terminale Zorg rees al
snel het idee om ook in Zeeuws-
Vlaanderen eenzelfde soort
stichting op te zetten. Een tegen
gestelde beweging die ervan uit
gaat dat sterven en dood moeten
worden geïntegreerd in het leven
van alle dag."
Steun
„Tja, denk je dan, hoe pak je zo
iets aan? Allereerst moet je kij
ken of er überhaupt steun is voor
je plan, of het leeft in de streek.
Aan deze wens zal door de ge
zondheidsinstellingen tegemoet
worden gekomen, als de bevol
king daarom vraagt. Vrijwilli-
gershulp is onontbeerlijk om
praktische problemen die ont
staan doordat mensen thuis wil
len sterven, het hoofd te kunnen
bieden."
Diny organiseerde in juni 1995
een informatiemiddag voor geïn
teresseerden. Bij de informatie
middag waren onder meer verte
genwoordigers van gemeenten,
verzorgings- en verpleeghuizen,
de professionele thuiszorg, vrij
willigersorganisaties, welzijns
organisaties, kerkelijke organi
saties en persoonlijk geïnteres
seerden aanwezig.
„In totaal zo'n 25 man, dus dat
was eigenlijk een zeer positieve
verrassing. Ik had nooit gedacht
dat er gelijk al redelijk wat be
langstelling was vanuit zoveel
verschillende hoeken. Hieruit
kon ik opmaken dat het leeft bij
kan worden gemaakt."
Bijna twee jaar geleden kwam
Diny in aanraking met het lande
lijk steunpunt van Vrijwilligers
Terminale Zorg in Bunnik. Hier
ontdekte Diny waar ze al jaren
op zoek naar was: mensen die er
van uitgaan dat sterven en dood
moet worden geïntegreerd in het
leven van alle dag. „Ik wist niet
dat Terminale Zorg bestond en
het was een verademing om te
zien hoe zij omgingen met het
stervensproces. De patiënten
hebben de regie van him behan
deling in eigen handen, zij beslis
sen wat er met hen gebeurt, hoe
de eindfase van hun leven wordt
ingedeeld. De rollen worden zo
omgedraaid, niet de dokters en
de verpleegkundigen beslissen
over de patiënt, maar de patiënt
zelf. Zo had ik het zelf voor ogen
Diny van Vooren: 'Openheid over de dood ontbreekt'. foto's wim kooyman
de verschillende zorginstellin
gen."
Deze zomer werd het initiatief
genomen om een onderzoek te
doen naar de behoefte aan en een
draagvlak voor het opzetten van
een project in de deelregio's van
Zeeuws-Vlaanderen. De Lande
lijke Vereniging Terminale
Thuiszorg is vanaf het begin bij
het initiatief betrokken. Daar
naast heeft het Coördinatiepunt
Vrijwilligers Thuiszorg Zeeland
uit Goes ondersteuning gegeven.
Er bleek voldoende animo aan
wezig om een werkgroep op te
richten, daarom organiseerde
Diny een tweede middag in sep
tember '95. Uit deze bijeenkomst
werd de werkgroep geformuleerd
om in navolging van projecten
elders in het land, ook in
Zeeuws-Vlaanderen een vrijwil
ligersorganisatie op te zetten.
Het doel van deze organisatie is
het bieden van ondersteuning bij
de terminale zorg thuis.
Hulppakket
Volgens Diny kan dit doel wor
den bereikt door het aanbieden
van een totaal pakket van medi
sche, sociale en psychische hulp.
„Onze vrijwilligers gaan uit van
de gedachte dat sterven deel uit
maakt van het leven en dat ieder
een een goede kans moet krijgen
om thuis, in de eigen vertrouwde
omgeving te sterven. Zij probe
ren die kans te vergroten door
het bieden van hulp en aandacht
aan de stervende mens en aan
zijn mantelzorgers (familie,
vrienden) als aanvulling op maar
zeker ook in samenwerking met
de professionele hulp."
Steeds vaker kiezen mensen er
voor om thuis te sterven. En er is
meestal ook geen puur medische
noodzaak om het stervensproces
in het ziekenhuis te laten plaats
vinden.
Thuis sterven betekent voor de
familie en vrienden dat zij 24 uur
per etmaal bij de stervende aan-
verplichtingen van de stichting
zoals begeleiding en regeling zijn
vastgelegd.
„Voordat vrijwilligers aan de
slag kunnen, krijgen ze een trai
ning hoe ze met terminale pa
tiënten en hun familie moeten
omgaan. Ze worden voorbereid
op intensief contact met vreem
den, een intensief contact op weg
naar de dood."
Begeleiding
Diny is eveneens verantwoorde
lijk voor de begeleiding en de
evaluatie van de hulpverleners,
ook organiseert ze met regelmaat
themabijeenkomsten voor haar
mensen.
„Deze bijeenkomsten zijn heel
belangrijk, de vrijwilligers pra
ten dan met elkaar over wat ze
meemaken in de praktijk, ze wis
selen ervaringen met elkaar uit,
eventuele problemen komen aan
de orde en worden geëvalueerd."
„Ik ben begonnen met vijftien
vrijwilligers, maar al snel vielen
er een paar af omdat ze het men
taal te moeilijk vonden. Ze had
den moeite met de begeleiding en
als je het niet aankan, moet je er
gelijk mee stoppen dat is in het
belang van iedereen. Ik wil niet
stellen dat wij professionele hulp
geven, absoluut niet, wij onder
steunen de patiënt en de familie
en dat maakt veel los onder onze
vrijwilligers. Inmiddels zijn er
weer drie medewerkers bijgeko
men en nu werken we met een
team van veertien mensen, voor-
