Huiveren en lachen om hypocrisie
Dansproducties van Krisztina de Chatel zijn altijd verrassend
Engels meisje
in New York
in musical
'Song Dance'
pESTEM
Provinciaal
Brainwash
Open
Andrew Lloyd Webber-productie in Breda
'De onbeminden' onverkort bij Het Zuidelijk Toneel
I I I I I
DONDERDAG 27 MAART 1997 D2
AMSTERDAM
Cirque du Soleil - 'Alegria' - acrobatiek, dans en theater - tent sta
dionplein (t/m 27 apr)
ANTWERPEN
Een ideale echtgenoot - door het Nieuw Ensemble Raamtheater -
Raamtheater - woe tot zo 20,00 uur (2 t/m 27 apr)
Torch Song Trilogy - door KNS - Bourlaschouwburg - woe tot zo
20.00 uur (vr ook 13.30 uur)(27 mrt t/m 25 mei)
BREDA
Fröken Julie - toneelgroep De Paardenkathedraal - Chassé Theater -
20.30 uur (28 en 29 mrt)
Samson Gert - vanaf 4 jr -14.00 en 17.00 uur (29 en 30 mrt)
GENT
De Caracal - van Judith Herzberg - door KNS - NTG Minnemeers -
20.00 uur (zo 15.00 uur) Niet op ma en di (tot 30 mrt)
Woyzeck - van G. Buchner - door RO Theater - regie Peter de Baan -
Theaterzaal de Vooruit - 20.00 uur (28 en 29 mrt)
DEN HAAG
Miss Saigon - VSB Circustheater - di t/m za 20.00 uur, zo 14.00 uur en
20.00 uur (t/m 10nov)
ROTTERDAM
Brigitte Kaandorp - Luxor Theater - 20.15 uur (27 t/m 29 mrt)
Elektra - RO Theater - 20.15 uur (27 t/m 29 mrt)
Ribbenkast Ritme - Alex d'Electrique - Lantaarn 1 - 20.30 uur (27 t/m
29 mrt)
Fred - toneelgroep Carver - Rotterdamse Schouwburg - 20.30 uur (27
t/m 29 mrt)
Drie Musketiers - Koninklijk Ballet van Vlaanderen - Rotterdamse
Schouwburg -19.30 uur (30 3n 31 mrt)
TILBURG
Marcel Boon - Stengelvrees (cabaret) - Schouwburg - 20.30 uur (27 en
28 mrt)
Hoera, we zijn normaal - met o.a. Simone Kleinsma - Schouwburg -
20.15 uur (28 en 29 mrt)
DONDERDAG
ROOSENDAAL
De Onbeminden - Het Zuidelijk Toneel - regie Ivo van Hove - De Kring
TILBURG
Nederlands Dans Theater 3 - Schouwburg - 20.15 uur
Marcel Boon (cabaret) - Stengelvrees - Schouwburg - 20.30 uur (27 en
28 mrt)
VRIJDAG
BREDA
Krisztina de Chatel - dans - Chassé Theater - 20.45 uur
BERGEN OP ZOOM
Wanja en de bosgeest - door Mechel Miniatuur Theater - De Maagd
-20.15 uur
ETTEN LEUR
Hester Macrander - Drift - De Nobelaer - 21.00 uur
ROOSENDAAL
The Sleeping Beauty - Ballet van Tatarstan - Schouwburg de Kring -
20.15 uur
ZATERDAG
ETTEN LEUR
Hans Liberg - De Nobelaer - 20.15 uur
MAANDAG
BREDA
Feest - Jeugdkomedie Amsterdam - Chassé Theater -15.00 uur
DINSDAG
BREDA
Een Sneeuw - Het Toneel Speelt - Chassé Theater - 20.30 uur
TILBURG
De Onbeminden - Het Zuidelijk Toneel - regie Ivo van Hove - Schouw
burg
Soms verdwaal ik in een draak - door Artemis - Schouwburg -14.30
uur
WOENSDAG
TILBURG
Tweesprong - door Arena - Schouwburg -14.30 uur
ROOSENDAAL
Hester Macrander - Drift - De Kring - 20.15 uur
De Witte Zwaan van
dansend Nederland
Rotterdam. De artistiek directri
ce en choreografe vindt deze lo
catie uniek. „Mijn lessen zijn al
tijd open. En nu zie je dat er veel
meer andere dansers meedoen.
Als je goede docenten hebt en een
mooie ruimte, dan komen dansers
er in groten getale op af."
Over het dansniveau in Neder
land heeft De Chatel een uitge
sproken mening. „Ik denk dat er
niet teveel mensen op de acade
mies moeten worden aangeno
men. Vooral ook omdat er steeds
minder geld komt. Je geeft men
sen dan een illusie, terwijl er ei
genlijk geen werk is. Ik vind ook
dat de opleidingen niet zo ver
snipperd zouden moeten zijn. Op
de langere termijn zou centralise
ren het beste zijn."
Dat de belangstelling van de zij
de van het publiek voor dans zou
teruglopen, daar wil ze nog niet
aan. „Er is een groot aanbod,
maar er zou meer dans op tv moe
ten komen. Dan krijg je een bre
der publiek. Ik hoor dat er steeds
minder dans in schouwburgen is
te zien. Logisch dat het publiek
dan afhaakt. Voor de mensen is
het belangrijk dat je dans in een
breed spectrum laat zien. Zodra
je dans verbindt met iets, raakt
het de mensen. Daarom vind ik
het medium film zo interessant.
Dat wordt belangrijk voor de vol
gende eeuw."
Komende zomer maakt Krisztina
de Chatels ontwikkeling weer een
sprong voorwaarts. Dan gaat ze
een aantal malen op buitenloca
ties werken. „Begin juni voeren
we in een kas bij Aalsmeer Föld
uit 1985 op. Eind juli en begin
september brengen we eenmalig
een project in de duinen bij
Schoorl en een op een zandver
stuiving in Brunssummerheide.
Alle drie zijn eenmalig. Of dat
jammer is? Weet ik niet, maar het
is wel uitdagend."
Dansgroep Krisztina de Chatel brengt de
productie 'De Chatel Norton', Op vrijdag
28 maart in het Chassé Theater in Breda.
Door Rinus van der Heijden
Misschien is het dat wel wat
een dansvoorstelling van Kris
ztina de Chatel zo bijzonder en
vooral zo intrigerend maakt:
verwondering. We zitten in het
sober ingerichte kantoor- en
studiocomplex op industrie
terrein Schinkel in Amster
dam. We praten al een hele tijd
over schoonheid in dans, over
hoe die schoonheid tot stand
komt, hoe dagelijkse dingen op
een kunstenaar inwerken. En
dan komen plotsklaps die ver
rassende woorden: „Als je je
steeds blijft verwonderen, dan
blijf je zaken ook waarderen."
Zij verluchtigt die uitspraak met
een eenvoudig voorbeeld. „Ik heb
lange tijd in de kou op een ka
mertje in Amsterdam gewoond.
Nu woon ik op de Keizersgracht.
Dan denk ik: jeetje, dat heb ik
toch maar bereikt."
Krisztina de Chatel is als Odile,
de Witte Zwaan uit Het Zwanen-
meer. In Nederland-Dansland
wel te verstaan. In een land dat
bulkt van het talent en waarin
veelvormigheid troef is, vallen de
producties van Krisztina de Cha
tel zonder uitzondering op. Haar
volstrekt eigen visie op het feno
meen dans, haar uitzonderlijke
gevoel voor het benutten van de
ruimte, haar bijna wiskundig be
rekende bewegingstaal zijn met
niets te vergelijken.
In het begin van haar carrière als
choreograaf, zo'n twintig jaar ge
leden, kwam in al haar produc
ties haar voorliefde voor mini
mal-art naar voren. Is haar wis
kundige logica daar een logisch
gevolg van? „Ik blijf gek op het
minimalisme", zegt ze. „Maar
van de andere kant wil ik uitbun
dig zijn.
Structuur en controle van emo
ties zijn ontzettend belangrijk
voor me. Ik zoek daarin nog altijd
een balans."
Krisztina de Chatel: "Waarom leef ik hier en niet in Hongarije? Alles blijft relatief.
Krisztina de Chatel geeft toe dat
haar werk van nu complexer is
dan dat uit haar begintijd. „Ik
denk dat dat ook niet anders kan.
Alles wat tegenwoordig op je in
werkt heeft met drukte te maken.
De mens anno 1997 is een com
plexer wezen dan die van tien,
vijftien jaar geleden. Maar ergens
zal mijn werk steeds sober blij
ven. Waarbij ik altijd een knip
oog zal geven aan het lekker in
gewikkelde. Ik wil voortdurend
mezelf uitdagen."
De steeds wisselende curve in het
werk van De Chatel heeft alles
met de ontwikkelingen in de
danswereld en in haar eigen le
ven te maken. Zij wil voortdu
rend terugkeren naar haar eigen
belevingswereld. Haar laatste
choreografie, Vanitas, is een som
ber stuk geworden. „Ik heb daar
de dood van mijn toen juist over
leden vader in verwerkt. Zoiets
gaat automatisch. Dat ik zo lang
met ruimtelijke beperkingen be
zig ben geweest heeft ook te ma
ken met het feit dat ik sinds an
derhalf jaar pas beschik over een
fatsoenlijke studio."
En dan is er nog het aspect vrij
heid. Krisztina de Chatel arri
veerde dertig jaar geleden uit
haar geboorteland Hongarije in
Nederland. Om het begrip vrij
heid kun je dan niet heen. „In
mijn geboorteland heb je ook met
democratie te maken, met een
hoop partijen en hoe mensen
daarmee om kunnen gaan. Wat
dat betreft is Hongarije net zo
provinciaal als Nederland. Maar
als klein land is het heel zelfbe
wust. Ik vind het belangrijk dat
een klein land trots is."
In de communistische omgeving
waarin Krisztina de Chatel op
groeide, genoot zij een grote vrij
heid. „Ik ben ook zonder religie
opgevoed. Hier zie je dat dat bij
de meeste mensen niet zo is. Dan
denk je: oh, wat erg, wat heb ik
geluk gehad. Ondanks het com
munisme heb ik het nooit be
nauwd gehad. Als mens moet je
continu een dialoog voeren met
jezelf en met de wereld."
Ondanks deze visie wil de cho
reograaf De Chatel geen bood
schapper zijn. „Maar je pikt wel
dingen op. Onlangs zag ik een
Russische film, met alle ellende
van die soldaten. Dat verwerk ik
dan op een abstracte manier in
een choreografie."
Krisztina de Chatel is een van de
weinige dansmakers die voortdu
rend opduiken bij premières van
anderen. Heeft zij dat nodig om
haar creativiteit te voeden? „Ik
zie dat als een soort confronta
ties, een brainwash voor jezelf. Ik
kijk dan puur objectief of het
spannend is. Ik vind het ook reu
ze interessant om te zien wat jon
ge mensen doen. Vooral ook om
dat ik hen zo graag kansen wil
geven. Maar ook op andere gebie
den moet je op de hoogte zijn. Ik
ga regelmatig naar exposities,
films. Die kunstvormen zorgen
voor een beeldend spanningsveld.
FOTO FRANS SCHELLEKENS
Alles wat beeldend is, is leer
zaam. Ik vind het vreselijk als ik
iemand bezig zie op een eilandje.
Zo iemand ziet door zijn oogklep
pen de pro's en contra's niet
meer."
Ook in de keuze van haar dansers
voert Krisztina de Chatel een ei
genwijs belgid. Haar uitvoerders
moeten vooral persoonlijkheden
zijn. „Amsterdam is een soort
doorgangscentrum voor dansers.
De beste persoonlijkheden pik ik
er zo uit. Iemand moet niet alleen
kunnen dansen, maar bijvoor
beeld ook stil kunnen staan. Het
kan natuurlijk zijn dat in een be
paalde choreografie even niets
gebeurt. Dan moet zo'n danser
zomaar staan, maar wel als een
huis."
Dansgroep Krisztina de Chatel
werkte tot anderhalf jaar geleden
in een voormalige kapel in de
binnenstad van Amsterdam. Nu
is het gezelschap gehuisvest in de
voormalige studio's van Scapino
Van onze kunstredactie
Een jong Engels meisje, Emma,
vertrekt met een hoofd vol dro
men naar New York, maar het
wordt een nachtmerrie. In plaats
van de grote liefde vindt ze voor
al teleurstellende, korte relaties.
Haar ervaringen en emoties wor
den in de musical Song Dance
van Andrew Lloyd Webber ver
tolkt middels achttien songs,
waaronder een aantal hits als Ta
ke that look of your face.
0p 8 en 9 april is Song Dance
'e zien en te horen in het Chassé
Theater in Breda. Het werk is een
combinatie van een vrouwelijke
solorol in het eerste deel en een
gevarieerd ballet in het tweede,
na de pauze. De voorstelling
wordt uitgevoerd door een Engel
se cast in de Engelse taal, maar is
een Duitse productie.
Samen met Don Black schreef
yd Webber zijn liederency
clus, Tell me on Sunday, al in
1979 voor zangeres Marti Webb,
as nadat Jesus Christ Superstar,
vita en Cats een succes waren
geworden, maakte hij er een
Bjeuwe musical van. Song
ance ging in 1982 in première.
e Engelse Linsay Hamilton
maakt er voor de pauze een
Prachtig gezongen one woman
show
van. Duitse kranten vonden
haar zangstem en expressie
'adembenemend.' Na de pauze
volgt het dansvuurwerk, waarin
de geschiedenis van het Engelse
meisje gezien wordt door de ogen
van de mannen in haar leven. In
dit tweede deel dansen vier vrou
wen en vijf mannen, met solodan
ser Daniel Crossely als middel
punt: klassiek, jazz, modern, rock
en tapdance.
Webber verbond zijn achttien
verhalende songs muzikaal aan
een thema van Paganini, Varia-
tionen uit het Capriccio in A-dur,
dat telkens terugkeert. Een or
kest met dertien man begeleidt de
voorstelling 'live'.
In een wisselend decor van ano
nieme hoogbouw en een winters
Central Park probeert het meisje
Emma een nieuw leven op te bou
wen. New York blijkt voor haar
zowel een paradijs als een gevan
genis, zoals we horen in de songs
over haar dromen, vreugde en
verdriet. De Sunday Times vond
Song Dance indertijd 'een
wonderbaarlijke show met het
beste rock-jazz-klassiek-tapdan-
ce-musical-theaterballet ooit ge-
I Musical 'Song Dance' van Andrew Lloyd
Webber en Don Black is op 8 en 9 april in
het Chassé Theater in Breda.
een serieuze reden om met elkaar
te moeten trouwen. Of wordt als
zodanig gebruikt, want in het
katholieke milieu van die dagen
is tengevolge van hypocrisie de
ware reden soms niet van de on
eigenlijke reden te onderschei
den.
De onbeminden speelt in het huis
van officier De Virelade (Hans
Croiset) wiens vrouw er al jaren
vandoor is. De oudste dochter,
Elisabeth, (Chris Nietvelt) heeft
de moederrol overgenomen. De
jongste dochter, Marianne, (Ca
milla Siegertsz), niet geliefd bij
vader omdat zij op moeder lijkt,
behoort de rol van onmondig
kind te blijven spelen. Deze Sta
tus quo wordt verstoord als Eli
sabeth haar verloving aankon
digt met Alain (Rob Das). Vanaf
dat moment brandt er in alle hy
pocrisie een verbeten strijd los.
Iedereen claimt elkaar uit egoïs
me, angst voor de buitenwereld
of louter bezitsdrang. Niemand
praat rechtuit om zijn of haar
doel te bereiken, maar konkelt,
zalft of kwelt. De politiek is er
niks bij.
De oudste dochter lijkt het
slachtoffer, maar kan met net zo
veel recht als kwade genius wor
den aangemerkt als haar egoïsti
sche vader of haar aan instictieve
paardrift lijdende zus. Zelfs de
vrijer gaat niet vrijuit, omdat ook
hij geen daden stelt. In De onbe
minden overwinnen hypocrisie
en in zelfopoffering verpakt
egoïsme. Het is dan ook een stuk
om heel triest van te worden.
Negentig procent van de regis
seurs laat De onbeminden in de
kast liggen, de negen procent die
het misschien zou spelen, zou het
op groteske wijze uitvergroten,
zodat we nog eens lekker zouden
kunnen lachen om het enge mi
lieu waar we zelf voor het groot
ste deel uit voortkomen. De bijna
één procent die het stuk nog een
kans zou willen geven, zou het
sterk inkorten en stileren. Het
promille dat overblijft, heet Ivo
van Hove, die brengt het inte
graal en dan blijk je te kunnen
huiveren en lachen tegelijk. Voor
de pauze was dat een lange zit,
maar de investering begon gaan
deweg steeds meer haar vruchten
af te werpen. De aanvankelijk
vervelende karakters, bleken
daarnaast ook curieus, hoewel
blijvend ergernis opwekkend met
dat 'en toch beminnen wij-elkaar'
aan het end. Regie en spel zaten
vol aansprekende vondsten, zoals
die van Siegertsz die zichzelf op
bepaalde momenten letterlijk on
der het tapijt liet stoppen en die
als apotheose later zelfs door een
geheim luikje achter de tapijten-
wand verdween. Alle archaïsme
en melodrama in haar teksten
omzeilde ze door gedeelten als
ware het sprookjes te vertellen,
zoals Nietvelt stukken in ogen
schijnlijk loze gebarentaal ver
pakte en Croiset in duidelijk ge
speelde poses. Bij dat eredivisie
toneel bleef Rob Das wat achter,
omdat hij geen duidelijke keuze
had kunnen maken tussen lulletje
rozenwater, integere indringer of
zoveelste hypocriet.
Fragment uit 'De onbeminden' van Francois Mauriac
FOTO DEEN VAN MEER
Eindhoven - Schouwburg. Pre
mière 'De Onbeminden' van
Frangois Mauriac door Het
Zuidelijk Toneel op 21 maart.
Regie: Ivo van Hove. Decor en
licht: Jan Versweyveld. Met
Chris Nietvelt, Camilla Sie
gertsz, Hans Croiset, Rob Das
en Yvonne Wiewei. Op 27
maart in De Kring in Roosend
aal, 1 april in Schouwburg Til
burg, 9 en 10 april in Chassé
Theater Breda.
Sterdanser Daniel Crossely
Andrew Lloyd Webber.
in de musical 'Song Dance' van
FOTO DIETRICH DETTMANN
Door Jace van de Ven
Tegen een prachtig decor van
een tapijtenwand, waarachter
iedere gemoedsaandoening en
alle ware drijfveren van de
personages worden wegge
stopt, speelt Het Zuidelijk To
neel De onbeminden van No
belprijs winaar Francois Mau
riac.
Het stuk (1938) is gedateerd. Niet
meer dan een streling tussen jon
gen en meisje op veertienjarige
leeftijd blijkt drie jaar later nog
