Keihard werken en 1 douche per week Nederlandse meisjes in Russische strafkolonie Mee maa wins Er gaan 30 patronen in het magazijn van een Kalasjnikov Winst Ae^ groeit for DE STEM BUITENLAND Revisiebe I Het NS Revisiebedrij: I blijft, weliswaar in I ïorm, tenminste nog I open. Na 'keihard we I met het Tilburgse werl algemeen directeur NS I T. Stelwagen gisteren i I die belofte. Vooral I veerdheid van het per: I met 350 petities naa I kwam om verlenging a I gen, trok Stelwagen u over de streep. ZATERDAG 22 MAART 1997 Ag Door Wierd Duk Javas - 's Morgens bij het ap pèl haal je ze er moeiteloos tussenuit. De twee Neder landse vrouwen in straf- en werkkamp 385/2 in Javas zit ten beter in de kleren en ze zijn een stuk langer en meer uit de kluiten gewassen dan hun Russische medegevange nen. Het is dinsdag, een gewone werkdag in deze strafkolonie voor vrouwen in de Russische deelrepubliek Mordovië, zo'n 600 kilometer ten oosten van Mos kou. De zon schijnt fel, vrouwe lijke gevangenen bikken het ijs aan de besneeuwde paden. Ze kijken nieuwsgierig op als wij langslopen. Daniëlle M. (22) en Suzanne V. (24) hebben dienst in de avond ploeg. Om 4 uur 's middags gaan ze naar het naaiatelier waar ze tot 1 uur 's nachts legerunifor men en bodywarmers naaien. Soms beginnen de meisjes om 5 uur 's nachts. Het zijn lange, ver moeiende werkdagen. Het atelier oogt als de lawaaiige, stoffige hal van een textielfa briek. Tientallen vrouwen wer ken er achter ouderwetse naai machines. De gevangenen zijn bleek: het gevolg van een tekort aan vitamines en een gebrek aan zonlicht. De sfeer is ontspannen: er wordt gekletst en gelachen. „Maar het is hard werken," ver telt Suzanne. „Ook als je je niet goed voelt, koorts hebt of griep, moet je gewoon naar je werk. Maar dat zorgt er wel voor dat de dagen snel voorbij gaan". Dubbele bodem Suzanne en Daniëlle kennen in middels de weg in dit kamp. Su zanne - wollen vest, sjaal om het hoofd geslagen, lange zwarte broek - arriveerde half novem ber. Ze zit een straf uit van zes jaar wegens drugssmokkel. Het is het klassieke verhaal. De jonge Nederlandse - 'Ik was in mijn jeugd al een rebel' - had weinig geld en ging in op een aanbod om met een drugsreis vijfduizend gulden te verdienen. De cocaïne, vijf kilo met een straatwaarde van rond de tien miljoen gulden, zat verstopt in een dubbele bodem van haar kof fer. „Het gaat zo gemakkelijk. Om mij heen zag ik mensen met geld strooien en ik dacht: als die jongens zeggen dat ik niet gepakt kan worden omdat ze de douane hebben omgekocht, dan zal dat wel zo zijn. Ik was gewoon heel naïef." De reis ging van Cuba naar War schau. Via Moskou. „Op Cuba was ik al gecontroleerd. Toen was ik wel bang. Dacht: Jezus, als ik hier gepakt word, dan word ik gewoon als vermist op gegeven. Maar ze vonden niets." In Moskou ging het wel mis. Su zanne werd aangehouden op het vliegveld Sjeremetjevo, waar de drugslijn bekend was. Ze zou het land niet meer verlaten.Van Rus land wist ze nauwelijks iets. Gorbatsjov, KGB, koude winters en 'een taal die op Chinees lijkt', veel meer niet. Suzanne schrok, vreemd genoeg, vooral van de smerige toiletten op het vlieg veld. „Ik heb daar iets mee. Hier in het kamp zijn de wc's ook zo vies, een grote plank met een aantal gaten erin is het, meer niet. Ik ben heel hygiënisch en vind dat echt vreselijk. Voorproefje Die eerste kennismaking met Rusland was een voorproefje van wat haar te wachten stond in de Boetirka, de beruchte, overbe volkte gevangenis in Moskou waar Suzanne in voorarrest zat. „Dat waren prehistorische toe standen, joh. Ik zat met 60 man in een kleine cel. We konden niet tegelijk slapen, de helft sliep overdag, de andere helft 's nachts. Het zat er vol met kak kerlakken en allemaal smerige beestjes die mij overal beten. Zo iets had ik zelfs op tv nog nooit gezien." Na een jaar en een maand in Rus sische gevangenschap spreekt Suzanne de taal verbazend goed. En niet alleen dat: ze heeft zich, evenals Daniëlle die een half jaar eerder werd gearresteerd, met bewonderenswaardig doorzet tingsvermogen een plaats be vochten in de kamphiërarchie. „Ik denk dat een Russin die hier aankomt het moeilijker heeft. Wij zijn als buitenlanders toch interessant. We ontvangen pak ketjes met spullen en dan maak je al snel veel vrienden. Maar ik wil niet opvallen, pas me zo veel mogelijk aan. Ik voel me ook niet echt ontzettend eenzaam. Ik krijg zo veel brieven van familie en vrienden. Ik heb nu ook een vriendin en andere mensen met wie ik kan praten. Maar veel blijft toch binnen zitten. Mijn grote probleem is dat ik hier zit. In het begin was ik heel depres sief. Ik huilde veel en was woe dend. Nu denk ik: nee, anderen zitten hier tien jaar of nog lan ger. Volhouden. Maar als ik er bij stilsta dat ik hier nog vijf jaar moet blijven, dan krijg ik onmid dellijk de zenuwen." Ze is in dit jaar gevangenschap, temidden van zo'n 900 Russin nen, veranderd. Natuurlijk. „Ik ben een stuk harder geworden. Russinnen zijn ook keihard, die zul je niet zien huilen. Ze laten nooit hun emoties zien. Het helpt niets, zeggen ze." En ze heeft in eens overal puistjes. „Daar had ik vroeger nooit last van," Goelag De strafkampen in Mordovië werden in de jaren '30, tijdens de Stalin-terreur, gebouwd als on derdeel van de door Solzjenitsyn beschreven Goelag Archipel, waar tientallen miljoenen men sen omkwamen. Politieke gevan genen zaten hier, maar ook Duit se krijgsgevangenen en gewone criminelen. Nu verblijven er nog altijd zo'n 13.000 gevangenen, verdeeld over zestien bouwvallige kam pen. Twee daarvan zijn kolonies met licht regime voor vrouwen. „Soms vraag je je af: wat doet zo'n mens hier?" zegt Suzanne verbaasd. „Ik ken een meisje dat vier jaar heeft gekregen omdat ze een schaap had gestolen en ge slacht. Een ander zit hier omdat ze wat tomaten had gepikt. Maar er zijn er ook bij die hun kinde ren of hun man hebben ver moord." Rechts en links van een 50 kilo meter lange weg liggen de door stroomdraad omheinde barak ken. Verlaten wachttorens en grote schijnwerpers herinneren aan tijden dat het regime hier nog vele malen strenger was. De omgeving bestaat uit uitge strekte berkenbossen, moerassen en open velden. Het is een merk waardige, geïsoleerde wereld waarin gevangenen en personeel - 6500 mannen en vrouwen - op elkaar zijn aangewezen. De eer ste grote stad, Saransk, ligt een paar honderd kilometer verder op. Geld voor onderhoud van de kampen is er niet, zegt Boris Os- kin, de overste die ons rondleidt. De budgetcrisis die Rusland plaagt heeft ook in Mordovië to- geslagen. Oskin ontvangt al en kele maanden geen salaris. „Al het geld dat binnenkomt gaat naar de kolonie. We verbouwen gelukkig zelf aardappelen en groenten en we doen veel aan ruilhandel." In een kleine ten toonstellingsruimte in het hoofd kantoor van het kamp staat Osk- ins ruilwaar uitgestald: bank stellen, bedden, gereedschap, primitieve iconen. Door gevan genen gemaakt. In vitrines han gen verschillende modellen uni formen en werkkleding. „De gevangenen leven beter dan wij," klaagt een opzichtster in het kamp. „Wij maken ons elke dag zorgen of we wel rond kun nen komen en zij krijgen gratis te eten." Maar dan beseft de be waakster dat ze een onzinnige vergelijking maakt. „Al met al zou ik natuurlijk niet willen rui len." Nog altijd worden de ge vangenen per trein naar de kam pen vervoerd. Tjeploesjka's wor den die gesloten wagons van oudsher genoemd. Ze zwerven, gekoppeld aan gewone wagons, soms wekenlang door Rusland. Drie dagen Vrouwen in een Russisch werkkamp. FOTO REUTERS Suzannes transport deed er drie dagen over om in Mordovië te ar riveren. „Ik werd bang toen ik in die trein stapte. Er stond een vent met zo'n zwart skimasker op. Iemand zei: 'Als die je in el kaar slaat dan weet je niet wie het heeft gedaan'. Ik hield me zo rustig mogelijk. We zaten met 17 vrouwen in een kleine cel. We re den een uur of zes. Stonden stil. Daarna weer verder. We zagen niets en ik had geen idee waar we waren. In 24 uur mochten we maar twee keer naar de wc. Het was een ramp. Gelukkig had ik brood bij me. Maar we kregen drie dagen geen water." Daniëlles reis naar het straf kamp duurde al met al een half jaar. Ze bracht drie maanden door in een ontwenningskamp voor drugsverslaafden en zat in enkele gemengde transitgevan- genissen. „De mannen worden slecht behandeld," vertelt Da niëlle. „Ze moeten bij aankomst op hun knieën op de grond zitten met de handen in hun nek. Met de vrouwen gaan ze gelukkig veel losser om. Na aankomst loop je, omringd door gewapende sol daten, van het station naar het kamp." Toen Daniëlles etape - zoals de transporten worden genoemd - in Javas arriveerde, viel eindelijk de angst van haar af. Dit kamp zou de komende jaren haar thuis zijn. Ze noemt kamp 385/2 in kampjargon 'de zone'. Daniëlle - kort gewatteerd groen jack, baseballpet, wijde spijker broek - kreeg 6,5 jaar voor drugssmokkel. Ze ontkent nog altijd; zegt dat ze op vakantie in Colombia erbij is gelapt. „Ik spatte uit elkaar bij de veroorde ling. Ik kom vrij, dacht ik tot het laatste moment. Het was een ver schrikkelijk proces." Danielle voelt zich in de steek gelaten. „Mijn vriendin in Nederland heeft me als een baksteen laten vallen. Ook met m'n andere vrienden en met mijn vader heb ik helemaal geen contact meer. Door Wierd Duk Moskou - „Wij Russen zijn vergeten hoeveel geboden God ons heeft opgelegd," zei een Russische journa list. „Maar we weten alle maal hoeveel patronen er in het magazijn van een Ka- lasjnikov gaan." Voor de enkeling die het niet weet: het zijn er dertig. De Kalasjnikov, het populair ste automatische geweer ter wereld, bestaat vijftig jaar. Dat feit werd onlangs in Mos kou gevierd met een expositie in het voormalige Museum van het Sovjetleger. De uitvinder van het legenda rische wapen, de 77-jarige Mi- chail Kalasjnikov, was zelf aanwezig bij de opening. De kleine, bescheiden generaal- majoor had zich feestelijk uit gedost in zijn militaire para de-uniform en sprak de woor den die hij al zo vaak heeft ge sproken: „Ik heb dit wapen ontwikkeld om mijn moeder land te beschermen en ik zou willen dat het wordt gebruikt door verantwoordelijke strijd krachten en niet in handen valt van criminelen." In het huidige, rumoerige Rus land wordt die wens van de oude Kalasjnikov niet geres pecteerd. Met de AK-47 zijn al heel wat bende-oorlogen uit gevochten. En niet alleen Tsjetsjeense rebellen zweren bij de doeltreffendheid van het wapen. In 1947 ontwikkelde Michail Kalasjnikov zijn Automat Ka- lasjnikova 1947. Afgekort werd dat AK-47 of, zoals ze in de voormalige Sovjetunie zeg gen, de automat. Het wapen werd een enorm succes. We reldwijd zijn er zo'n 70 miljoen exemplaren van verkocht. Wat Coca Cola deed voor het Ame rikaanse kapitalisme, wordt wel gezegd, deed de Kalasjni kov voor het Sovjetcommunis me. De 'avtomat' is simpel en goedkoop: een eenvoudig uit gevoerde Kalasjnikov tik je op wapenmarkten in de Kaukasus voor honderd dollar op de kop. Iedere Tsjetsjeense man heeft een of meerdere uitvoeringen in de kast staan. De belangrijkste eigenschap van het wapen is dat het altijd werkt, in extreme hitte zowel als bij bijtende kou. Ameri kaanse militairen in Vietnam, vermeldde de legerkrant Krasnaja Zvezd'a, ontdeden zich van hun weigerachtige M- 16's en vochten verder met op Noord-Vietnamezen buitge maakte, betrouwbaarder AK- 47's. Hele generaties terroristen, huurlingen, vrijheidsstrijders, soldaten, vliegtuigkapers en ordinaire gangsters zweren bij de doeltreffende AK-47. In Al banië loopt vrijwel iedereen rond met uit legerdepots ge stolen Kalasjnikovs. Het wa pen speelt een prominente rol in de mythologie van de zwar te rapcultuur. De bodyguards van agit-rapgroep Public Ene my staan op het podium in zwarte uniformen en met - plastic - AK-47's in de aan slag. In de Soedan zingen ze: 'Can't get no cash, you're trash without a Kalash'. En de AK- 47 figureert in de nationale vlag van Mozambique. Michail Kalasjnikov, zoon van een Siberische boer, heeft nau welijks van de populariteit van zijn dodelijke geesteskind kunnen profiteren. De kolo- nel-in-ruste leefde lang onop gemerkt in een schamele twee kamerflat op een mager staats pensioen van omgerekend 50 dollar per maand in de stad Iz- jevsk,aan de voet van de Oeral. Een heel verschil met zijn Amerikaanse evenbeeld, Euge ne Stoner, de uitvinder van de M-16, die steenrijk werd. Pas in 1994, op zijn 75e ver jaardag, kreeg Kalasjnikov er kenning van de staat die hij zo voortreffelijk had gediend. De Russische president Boris Jelt- sin en zijn toenmalige minister van Defensie, Pavel Gratsjov, daalden in het gezelschap van andere hoogwaardigheidsbe kleders neer op Izjevsk. Hier kreeg Kalasjnikov als verjaar dagscadeau onder meer de Or de van de Heilige Vladimir overhandigd. Het was de eer ste maal sinds 1917 dat die traditionele Russische onder scheiding iemand ten deel viel. Verder kreeg de uitvinder de versierselen opgespeld voor 'Verdiensten jegens het Vader land'. Bovendien werd hij be vorderd tot generaal-majoor en kreeg hij een 4WD-jeep. Michail Kalasjnikov bouwde zijn eerste wapen toen hij 10 jaar oud was. „Vanaf het mo ment dat ik als kleine jongen een pistool uit elkaar haalde, wist ik dat mijn lot verbonden was met wapens." In 1941 raakte Kalasjnikov als tank commandant gewond. De 22- jarige militair luisterde in het ziekenhuis naar de bittere klachten van andere gewonde Russische soldaten over de slechte kwaliteit van de wa pens waarmee zij de Duitsers moesten bestrijden en hij be sloot iets aan die situatie te doen. Zijn eerste pogingen kwamen Kalasjnikov zowaar op arres tatie te staan door de wantrou wende stalinistische autoritei ten. De oorlog was al voorbij voordat Kalasjnikovs talent werd opgemerkt en de AK-47 in produktie werd genomen. Vanaf dat moment leidde Mi chail Kalasjnikov een afge schermd, geheim leven. Pas sinds enkele jaren mag de bejaarde uitvinder naar het Westen reizen. Daar moet hij steeds diezelfde vraag beant woorden: heeft hij er geen spijt van dat met zijn uitvinding honderdduizenden mensenle vens zijn verwoest? Nee, spijt heeft Kalasjnikov niet. „Ook als ik dit geweer niet had uit gevonden, was het bloedver gieten doorgegaan." Hoewel Kalasjnikov herhaal delijk heeft gezegd dat hij niet meer aan militaire projecten wil meewerken, is hij heel trots op zijn wapen. „Vroeger mocht dat niet, maar nu kan ik met trots zeggen dat dit mijn uitvinding is. Het is het succes van mijn leven." Van de AK-47 zijn in de loop der jaren duizenden versies ge produceerd: anti-tank Kalasj nikovs, granaatwerpende Ka lasjnikovs, jacht-AK's, AK's met nachtkijkers en zelfs gou den AK-47's speciaal voor de paleisgarde van de koning van Saudi-Arabië. Amsterdam (anp) gers werden gisten op het verkeerde 1 Tegen de verwa maakte Beurspleii kennis met Zwart Herstel op de oblig een hogere dollar kingsaankopen van beurs verhinden bloedbad. De AEX kon gisterei deel van de verliezen dag wegwerken. Fier belangrijke beursgra; De overvolle, smerige Boetir-1 ka-gevangenis in Moskou, wm I Suzanne in voorarrest zat. FOTO REUTER I Als ik m'n vader zie, vermoord ik hem." Daniëlle heeft steun aan haar moeder, met wie ze een goed contact zegt te hebben hebben. „En ik ben heel erg gelukkig met mijn vriendin hier in de zone. Je hebt toch iemand nodig die je steunt, die zegt dat je vol moet houden. Daniëlle heeft zo veel status dat andere gevangenen voor haar werken; de was doen, bed'opma^ ken, water halen. Ze betaalt voor die klusjes met westerse sigaret ten, het kostbaarste bezit in'het kamp. „Alles is hier mogelijk," zegt Daniëlle. Duidelijk is dat er een levendige zwarte handel be staat. Veel contact hebben de twee Nederlandse meisjes niet met elkaar. Ze hebben gekozen voor verschillende manieren van overleven. „Ik wil geen uitzonde ringspositie," zegt Suzanne. „Ik leef zoals de Russinnen." Pakjes Na alarmerende artikelen in Ne derlandse media zijn de meisjes overspoeld met een stroom brie ven en pakjes. Vitamines, kleren, tijdschriften, ze kunnen het alle maal gebruiken, zeggen ze. Da niëlle: „Vooral suiker, thee en koffie." Ze zijn blij met de pak jes. „Maar alle brieven kunnen we niet beantwoorden," zegt Su zanne. „We hebben er gewoon geen tijd voor." Bijbels bezitten ze inmiddels ook voldoende. De door ons meegebrachte tassen met produkten worden door vier bewaaksters nauwgezet gecon troleerd. Alles wordt opgeschre ven in een schoolschift. „Wat is dit?" vraagt een van de vrouwen als ze een doosje tandenflos uit- Van onze redactie econom Haarlem - Het aant; name licht gestegen. Spoorwegen ligt ech I joen gulden. „Om h j mengd", aldus bestu I presentatie van de j pakt. „En dit?" Ze houdt eenl doos Franse zeep in de lucht. De kampleiding is vriendelijken geïnteresseerd. „En de bewakers I zijn echte watjes," zegt Suzann-1 ne. „Ze doen ons geen kwaad." I Kampcommandant kolonel Vale-I I 0E-man Van Soest tei ntin Golovin presenteert thee I het verlossende woord met koekjes in zijn kantoor. de van zijn mannen. -,,E: „Neem maar van mij aan dat het Ij van een schitterende niet eenvoudig is voor deze meis-u ning, maar we weten jes om onder permanente bewa-1 rectie het mes zeer fc king te staan," zegt hij. „Ookall personeel zal zetten". zullen ze tegen u zeggen dat alles prima gaat." Bij de rondleiding door zijn kamp toonde de commandant I eerder op de dag zowaar iets van trots. De bibliotheek ('met 3000 1 boeken'), de tv-kamer, de rose I geschilderde slaapzalen met I ouderwetse stapelbedden, de or-1 thodoxe kapel en de kale werk-1 kamer van de kamppsycholoog: I het zag er allemaal primitief, I maar netjes uit. Maar zo is het niet altijd, weet I Suzanne. „Ze hebben speciaalI voor jullie de boel schoonge-l maakt." Het leven 'thuis', in del barakken, is verre van rooskleu-1 rig. „Je moet je voorstellen dal I wij maar een keer per week ta-1 nen douchen en dat er soms al-1 leen koud water is. En zo een-1 voudig is het niet om 24 uur per I dag in dezelfde ruimte te zitten I met 60 vrouwen die allemaal I menstruatieklachten hebben. I Maar ja, ik heb een misdaad be-1 gaan en moet ervoor zitten." Vissoep, aardappelen, pap: het dagelijkse rantsoen. Suzanne en Daniëlle kopen zo veel mogelijk levensmiddelen in de kampwin kel en bereiden hun eigen maal tijden. Wie geld heeft, redt het wel. „Ik hou het zeker vol," weet Suzanne. Daniëlle gaat ervan uit dat ze strafvermindering krijgen en nog maar twee hoeft te zitten. „En dan kom ik terug om mijn vriendin hier weg te halen." Haar Russische vrien din heeft nog vier jaar te voor een gewapende roofoverval- Verdrietig Suzanne herinnert zich hoe haat voormalige 'brigadier', de oudste van haar werkploeg, plotseling werd vrijgelaten. „Het nieuws kwam 's morgens en 's middag1 ging ze al door de poort. Hetw® een heel leuk mens. Wij nam® met z'n allen afscheid van haat We waren heel blij voor haat maar ook verdrietig. Wij zwaf® en roepen en huilen. F kwamen bij haar ook de Toen ging de poort open ze vertrokken." Suzanne ziet uit naar mt-, neer haar vader waarschijn®! op bezoek komt. „Mijn m°e® komt in juni en een stel vrien® wil ook langskomen." Ze de®) veel aan thuis, is blij dat haar®) ders haar niet hebben latenja len. „Ze zeiden: je bent en blij onze dochter." Suzanne hef mavo gedaan, ze wilde vroeg verpleegster worden, 'of schoo heidsspecialiste of kaPj) „Maar ik ben nu 24 en als ik h'e( uit kom ben ik al bijna dew Het zal moeilijk worden om nog werk te vinden. De beste l ren van je leven zijn dan voorbij." „Als we met elkaar er n gen te bewijzen dat we s kunnen maken, gaan all nen alsnog naar de knoil dus Van Soest. Kilometers Het aantal reizigers! nam met 1,1 procent toi miljard. Het aantal waarvoor een 'gewooi haartje werd aangesch! met 3,4 procent tot 9, De stijging is te danki tweede helft van 1996, zes maanden vielen ju De daling bij de OV-st taart en overige grote ci| bedroeg 3,8 procent. De ring van de studentenkl Den Haag (anp) - De fingsmaatschappij heeft in het afgelop' jaar de nettowinst fi s'ijgen. Het resulta. met 18,5 procent van 1 jard gulden naar 1,56 gulden. De winstgroei was stel Aegon had verwacht. V( vierde kwartaal was 'ui] "jk goed', zo meldt de "Mig gisteren. De omzet met 16,7 procent tot 24- gulden. Aegon profiteerde van d| mende verzekeringsdri nam onder meer toe doo: nemende vergrijzing en eefte aan aanvullende p negelingen. Ook speelde ?tde overheid steeds m< 'eningen overlaat aan arkt. De autonome gros nettowinst kwam met 'ge Wen de langetermijns g van minstens 10 prol Z- VolSens Aegon behl jfirn 'tot een van de v ende verzekeraars terwi verzekeraar is voor 19 d„ 'sctl- De nettowinst, 'H,,-7?erikaanse Provid aann ijk' Stijgen' De w tirn §roeit met tien to P^ent. De overname nenkaanse verzekering «aten van Providian hee^ t. een positieve invlos PerAPT-aandeel'111 aanrt laar klom de w! Redto met 17,4 Procent: de m- d leverde trac cerm°°tste bijdrage aan eenStsr et 978 mUj' cent stlJ§lng van 1

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 6