I Natuurvrienden starten campagne voor water Hokker succesvoller dan wipper gen hoge werkt ook problemen Varkens en papegaaien, honden en katten kennen stress Himalaya vele miljoenen jaren jonger dan gedacht Wetenschappers pleiten voor meer broodsoorten ider water? Ook in de lucht geschoten kogels kunnen fataal zijn 1® STEM LIJF LEVEN E3 Wroeten Aardig Angst Leed Slimme scholeksters plannen hun loopbaan Wanorde Gevangen Levenskansen Rambo F* Waddenzee 19 MAART 1997 E2 I I I I I WOENSDAG 19 MAART 1997 irlies en verlammingen en ook j t zomaar laten lopen van de ine. Als de gasbellen in het 'enwichtsorgaan en binnen- ir opkomen dan is draaiduize- fheid, braken, misselijkheid, uiten en doofheid het logische :voIg. De oren lopen toch al tra risico. Een duiker doet er rstandig aan om vlak voor de lik flink uit te ademen met sloten mond en neus. I et deze Valsalva-manoeuvre lat de verbinding tussen keel l binnenoor open waardoor de •uk achter het trommelvlies hloopt zodat het niet scheu- nd kan bezwijken onder de rerdruk van het water. Maar ;t wordt echt heel gevaarlijk s een toevloed van gasbellen j adequate werking van lon- ;n, hart en bloedvaten verhin- srt. Dat heet in duikersjargon e 'chokes' met als symptomen: Desten, drukkende pijn op de orst, een blauwe huid, snel lemen, verstikking en shock, ij ernstige decompressieziekte estaat de eerste hulp uit vocht pedienen, het geven van zuur- |tof (liefst honderd procent) en ds het even kan een verblijf fan enkele uren in een hoge druktank. In Den Helder staat ;o'n tank, het AMC heeft er een :n in Zeeland, waar heel veel jedoken wordt, rijdt een ver- ilaatsbare tank rond. Door de loge druk lossen de gasbellen veer op en kan de overmaat lan stikstof makkelijker wor- len uitgeademd. Ervaring van iet Duikmedisch Centrum in )en Helder leert dat 80 procent •an de duikers geneest als de iehandeling binnen twaalf uur 'ebeurt. Na een dag loopt dat lercentage terug tot 55 procent, tiaar het allerbelangrijkste is ;e zorgen dat het zover niet ramt. De veiligheid wordt bepaald loor een keten van maatregelen die net zo sterk is als de be- •oemde zwakste schakel. De aerste schakel is een deskundi ge keuring door een arts die van wanten weet. Of een duiker fit s hangt van een heleboel facto ren af, van zijn leeftijd bijvoor- Deeld, de toestand van hart of ongen, eerder doorgemaakte ziekten of het gebruik van me dicijnen. Zo wordt het duiken ontraden aan mensen met epi lepsie en diabetes. De volgende schakel is de oplei ding. De Nederlandse Onder watersport Bond (in Utrecht) is daarin heel streng, in het bui tenland staan de meeste bonafi de duikscholen onder toezicht van de ietwat soepeler Padi, de Professional Association of Di vers Instructors. Maar ook dat is geen waterdichte garantie. Wouter Sterk in het Leidse uni versiteitsblad Cicero: „Duikers dienen te beseffen dat decom pressieziekte meestal een niet verwijtbaar en vermijdbaar on geval is." Want die duiktabel- len zijn een soort compromis tussen duikdiepte, tijdsduur, temperatuur van het water, verrichte arbeid en de conditie van de gemiddelde duiker. „Als zich ongelukken voordoen gaat het bijna altijd om onervaren sportduikers, mensen die zijn aangesloten bij een duikclub waarvan de opleidingseisen te mager zijn of die na een zes daagse spoedcursus in de tro pen een duikbrevet halen." En als er iets mis gaat dan weet de gemiddelde arts er te weinig van af om het vaak vage ziekte beeld te onderkennen. Eigenlijk zou dat niet mogen, want Ne derland telt 30.000 sportdui kers dus elke huisarts heeft er minstens drie in zijn praktijk. uk blijkt ook goed te werken tegen seling overlijden als gevolg van een internationaal onderzoek v is op overlijden met 46 procen iek gepubliceerd in The Lance^ idicijnen tegen hoge bloeddr isartan. Min of meer toevallig ie ver werkt tegen sterfte als S tselinge sterfte als gevolg van lek deden 722 patiënten mee. ervoor dat de hartspier bete op een andere manier. Ij. verbonden aan de speciale p Antonius ziekenhuis in Nieuw .nwijzing' dat losartan 'echtve ar er is slechts één onderzo 1 r een Eu pe koepelorganisatie van alle natuurvrienden- „rganisaties in Europa, Naturfreunde Interna- Jjonale (NFI), houdt komende zaterdag een in- iftnationale Dag van het Water. In Nederland starten Nivon en de Duitse zusterorganisatie <jpl op die dag de Europese campagne 'Water ï0or Later' in Tolkamer bij Lobith, waar de Uiin Nederland binnenkomt. De natuurvrienden vrezen dat schoon water in de 21e eeuw kostbaarder zal zijn dan olie. Daarom wil len de organisaties dat de Europese lidstaten een wa terprotocol opstellen. Er zouden afspraken moeten komen over de bescherming van watersystemen, voorkoming van overstromingen, garanties voor drinkwatervoorziening en het veilig stellen van wa terkringlopen. De organisaties vinden dat de politici zich onvoldoende houden aan de afspraken die tij dens Agenda 21 in Rio de Janeiro (1992) zijn ge maakt. Overal in Europa adopteren natuurvrienden water gebieden. In Nederland gebeurt dat op 42 plaatsen. De organisaties zullen zich inzetten voor oeverbe planting, wateronderzoek en het nemen van milieu- en natuurvriendelijke maatregelen in de buurt van water. De natuurvrienden vinden dat goed waterbe heer per regio moet worden geregeld. Nivon en NFI houden zaterdag vanuit diverse plaat sen in Duitsland en Nederland fiets- en wandeltoch ten naar scheepswerf De Hoop in Tolkamer. Daar bieden de organisaties een pakket van eisen aan aan minister De Boer van Milieu. Ook Duitse politici zul len bij de manifestatie aanwezig zijn. (anp) Mag je dieren pesten voor je ze opeet? De Himalaya, het hoogste ge bergte ter wereld, is vijftien mil joen jaar jonger dan tot dusver werd aangenomen. Dit schrijven onderzoekers van de Universi teit van Californië in Los Ange les in de recentste uitgave van het geologenvakblad Earth and Planetary Science Letters. Zij zijn na uitvoerig onderzoek tot de conclusie gekomen dat het bergmassief in Azië vier tot acht miljoen jaar geleden is ontstaan door een aantal aardbevingen. Tot dusver namen deskundigen aan dat 'het dak van de wereld' twintig miljoen jaar oud was. De Himalaya, die een oppervlak te heeft van bijna 600.000 vier kante kilometer, ligt op de grens van de Indische subcontinent en Tibet en Centraal-Azië. Het gebergte is 2500 kilometer lang en 280 tot 150 kilometer breed. In het gebied ligt de hoog ste berg te wereld, de Mount Everest (8848 meter). Van de an dere bergtoppen in het massief zijn er 29 hoger dan 7300 meter, (dpa) Door Peter Janssen Or. Matthijs Schilder, werk- zaam bij de vakgroepen verge- fysiologie en genees- van gezelschapsdieren aan de Universiteit Utrecht, Het veel over het welzijn van luisdieren. Wanneer hebben lieren stress? Natuurlijk hebben we het over je varkens. Over de aandacht voor de bedrijfsschade met volledig voorbijgaan aan het lierenleed. „Ach," zegt Mat thijs Schilder, „ze zijn er nu wel van af. Ze hebben een el lendig leven achter de rug en lat hoeven ze in ieder geval met voort te zetten." Nee, cynisme is dat niet. Noem let mededogen. Afschuw van de ellende in de bio-industrie. Tach tig tot negentig procent van de ■stvarkens heeft het niet best, zegt hij. Een eufemisme voor de godgeklaagde omstandigheden waaronder de dieren leven. Bij paarden gaat het om een vaag percentage tussen de 5 en de 40 lat niet zo lekker in zijn vel zit. Van het welzijn van andere die ten is zo goed als niets bekend. Oh jawel: bij papegaaien en grote parkieten komen 'vrij veel' pro blemen voor. .Papegaaien zijn verbijsterend intelligent", zegt Schilder. „Ze tomen bijvoorbeeld tellen. Als jevier vingers opsteekt, weten ze Jat het er vier zijn. Ze kunnen ook echt communiceren. Een aangeleerd zinnetje als 'ik heb honger' kunnen ze gebruiken op bet moment dat ze ook werkelijk hongerig zijn. Het probleem met papegaaien is dat ze in het wild groepen leven en dat ze in ge vangenschap vaak in him eentje gehouden worden, in zo'n rotkooi waarin niks te beleven valt. De meeste vogels zijn vluchtdieren, maar vluchten kan niet meer als je in een kooi zit. Een wilde vogel wil bij mensen uit de buurt gaan. Het zal wel wennen, maar in eer ste instantie betekent het stress, gaan zichzelf kaal plukken, de stress werkt het im muunsysteem minder goed, waardoor ze sneller ziek worden. Het beste is het daarom geen pa pegaai aan te schaffen. En zeker geen wilde. Dan beter eentje die te is gekweekt en nog het liefst 1 'Ze hebben een ellendig leven achter de rug en dat hoeven ze in ieder geval niet voort te zetten. met zijn tweeën bij elkaar." Van het varken, een dier dat we in een minstens zo ellendig hok stoppen als de papegaai, wordt ook gezegd dat het intelligent is. Klopt dat? Schilder zegt het wat voorzich tig. „Varkens zijn vermoedelijk intelligent. Een varken heeft geen voedsel-specialisme zoals de panda, die maar één soort voer neemt. Een varken is een oppor tunistische voedselzoeker, net als de mens en de rat. Daar moet je intelligent voor zijn. Je moet pro blemen kunnen oplossen. Wat kan ik wel eten, wat niet?" Er zijn massa's onderzoeken ver richt naar het welzijn van var kens in de bio-industrie. Eén van die onderzoeken is heel ontroe rend en daarom veelzeggend. Varkens worden samengeperst in hokken met een kale vloer, die voor een groot deel ook nog een rooster is. Zonder bodembedek king. Schilder: „Maar stro of een andere bodembedekker blijkt heel belangrijk te zijn. Varkens moeten kunnen wroeten. Vroeger dacht men: als je ze maar te vre ten geeft, dan is het wel goed. Maar we weten nu dat ook het zoeken van eten belangrijk is. In de natuur brengen ze daar veel tijd mee door. Dat zoeken en wroeten heeft zijn eigen belo ning. Als een varken hongerig is, en je leert hem dat hij te eten krijgt als hij een houten schijfje oppakt en dat in de trog gooit, dan doet hij dat feilloos. Maar als je dat schijfje verstopt onder stro, dan gaat het varken wroe ten. Dan vergeet hij zelfs te eten. Een varken heeft zo'n hoge moti vatie om te wroeten dat hij zich dan te kort doet. Maar als hij niet de kans krijgt om te wroeten, als je hem in korte tijd veel te vreten geeft, dan leeft hij zich op zijn maten uit. Dan knabbelt hij op hun oren, hun penis, hun staart. Daarom komt er binnenkort een verplichting om stro of een ande re bodembedekker te gebruiken. Schilder vertelt dat er ook onder zoek is gedaan naar de invloed van het gedrag van de veehouder op zijn dieren. De uitkomst is heel frappant. „Als een veehou der aardig is en zich rustig ge draagt, dan hebben zijn dieren een hogere productie. Ze groeien beter en ze krijgen meer jongen. Een aardige veeboer voorkomt dus stress of hij vermindert stress bij zijn dieren." Dat gaat natuurlijk ook op voor huisdieren als hond en kat. Een humeurige baas of ruzie in het gezin is heel vervelend voor een huisdier. Vooral omdat dit ge drag onvoorspelbaar is. Een hond ervaart het als straf voor datgene wat hij op dat moment aan het doen is, zegt Schilder. „Of hij nu met de kinderen speelt of braaf in de mand slaapt, hij denkt dat hij iets fout doet. Hij wordt dus angstig. Als dat maar vaak genoeg gebeurt, werkt dat op zijn gezondheid. Hij krijgt stress." Maar zo'n onafhankelijk dier als een kat zal toch niet vaak last hebben van stress? Schilder: „Een kat is er zelfs ge voeliger voor dan een hond. Ik heb het thuis eens heel erg mee gemaakt. Een vreemde kat was door het kattenluikje bij ons bin nengedrongen. Mijn eigen kat verloor de confrontatie met de vreemde. Gevolg: angst en stress. Dat heeft wel een week geduurd. Het dier werd magerder. Het pieste, poepte en sproeide in huis, het was ellendig." Dat is dan heel duidelijk. Hoe weet je dat een dier stress heeft als het zich niet zo buitensporig gedraagt? Schilder: „Er zijn manieren om dat te onderzoeken. Maar als je een dier goed kent, moet je het ook zó kunnen zien. Let op afwij kingen van het normale gedrag. Een hond die zich overmatig ver zorgt of die een beetje een lage houding heeft, een kat die weg duikt, die hoog wil zitten of on der een tafel wegduikt: daar is iets mee aan de hand." Met het welzijn van honden en katten valt het volgens Schilder trouwens wel mee. Gelukkig, want die hebben we in huis. Maar waarom moet het welzijn van slachtvee ons aan het hart gaan? Schilder: „Tja, waarom? In China maken ze zich daar niet druk om. En in Nederland eigenlijk pas sinds kort. Het besef van het leed in de intensieve veehouderij is al gemeen doorgedrongen. We vra gen ons af: mogen we dieren dat wel aandoen? De meeste mensen kennen nu een aarzeling op dat terrein. Anderen denken: stro of grotere hokken, dat kost veel geld en als het vlees dan twee keer zo duur wordt, heb ik er dat niet voor over. Het heeft dus een economische kant: word ik niet te duur ten opzichte van het bui tenland? Maar ook een ethische: mag je dieren zo pesten voor je ze opeet?" Matthijs Schilder eet zelf schar relvlees. Omdat scharrelvarkens een beter leven hebben gehad, zegt hij. Door Martijn Hover Als het in Albanië nog een paar dagen zo doorgaat, zou je zeg gen, is het ergste gevaar gewe ken. De Albanezen schieten hun buitgemaakte wapens met zoveel geestdrift af dat het haast niet anders kan of ze zijn binnenkort door htm munitie heen. Hoewel er tot nu toe weinig ge richt wordt geschoten in de Al banese opstand, is het risico door een verdwaalde, terug vallende kogel te worden ge raakt niet denkbeeldig. Vol gens sommige berichten zou den in de lucht geschoten ko gels bij terugkeer op aarde al tientallen slachtoffers hebben gemaakt. Hoe hard gaat zo'n kogel ei genlijk? Volgens dr ir Bart van der Sijde, natuurkundige aan de Technische Universiteit Eindhoven, is dat eenvoudig uit te rekenen: „In principe komt hij net zo hard terug als hij is afgeschoten." Dat gegeven is al bekend sinds Galileo vaststelde dat alle val lende voorwerpen een gelijke versnelling ondergaan. Een ko gel van een paar gram valt net zo snel als een vrachtwagen die een paar ton weegt. Dat geldt zeker voor een kogel die in het luchtledige wordt afgeschoten. Omdat in Albanië vooralsnog alleen sprake is van een poli tiek vacuüm, worden de Alba nese kogels echter afgeremd door de luchtweerstand. Die heeft grote invloed op de hoog te die de kogel bereikt, zo blijkt. Van der Sijde concludeert dat zelf uit een simpel rekensom metje: „Potentiële energie wordt omgezet in kinetische energie. Potentiële energie wordt beschreven door de for mule: E=mgh, waarbij 'm' staat voor de massa van de kogel; 'g' is de constante valversnelling die door de zwaartekracht wordt opgewekt en die onge veer 10 bedraagt; en 'h' is de hoogte die de kogel bereikt. Kinetische energie is gelijk aan Vlmv2, waarbij 'v' de beginsnel-i heid van de kogel is." „Voor een eenmaal afgescho ten kogel geldt dat mgh='/!mv2. Dat houdt in: vz=2.gh. De snel heid van een Kalashnikov-ko- gel bedraagt bij het verlaten van de loop ongeveer 700 meter per seconde naar het schijnt. Omgerekend zou dat beteke nen dat zo'n kogel, indien recht omhoog afgeschoten, een hoogte zou bereiken van bijna 25 kilometer. Dat is natuurlijk absurd. Het geeft aan dat de luchtweerstand een zeer be langrijke rol speelt." De werkelijke hoogte zal dich ter in de buurt van de drie ki lometer liggen. Uitgaande van die hoogte berekent Van der Sijde dat een omhoog gescho ten kogel met een snelheid van om en nabij 100 a 200 meter per seconde zal neerkomen. Dat is nog altijd ruimschoots meer, dan 400 kilometer per uur. Het verdient voorlopig in Albanië dan ook aanbeveling om meer dan een paraplu mee te nemen bij het betreden van de openbare weg. Een groepje onderzoekers noemt het zeer gewenst dat er meer broodsoorten op de Nederlandse markt komen. De wetenschap pers komen tot deze conclusie na onderzoek van volkorenbrood. Daaruit bleek dat dit brood een vrij hoog gehalte fytinezuur be vat. Dit zuur is slecht voor het zinkgehalte in het lichaam. In het Nederlandse voedselpak ket zijn volkorenbrood en vlees twee belangrijke zinkleveran- ciers. In volkorenbrood zit echter ook fytinezuur. Dit hecht zich aan zink dat doordoor niet in het lichaam kan worden opgenomen. Een tekort aan zink kan vermin derde weerstand veroorzaken. De wetenschappers concluderen dat in Nederland nieuwe soorten volkorenbrood moeten komen die minder fytinezuur bevatten. Een andere oplossing is dat bakkers het brood langer laten rijzen. Fy tinezuur wordt namelijk door het rijsproces afgebroken. Het onderzoek werd gedaan door K. Bos van de Landbouwuniver siteit Wageningen en W. van Dokkum en G. Schaafsma van TNO Voeding in Zeist, (anp) terWim Wormser 3eoP Texel werkzame bioloog Bruno Ens ontvangt ko- ®®de vrijdag de Nederlandse «ölogieprijs 1997. Hij krijgt tee voor zijn onderzoek naar te territoriumgedrag van teoleksters. Het gedrag van wadvogel doet vermoeden a' hij individuele keuzes ®aakt. Ens noemt het carriè- ;e-planning. Deze leidt tot °kkers, wippers en soosvo- P de terugweg van Texel den- We nog even aan de scholek- &S Van ®runo ®ns- Eigen- '1 zijn wij nu ook even wipper teTSt'Want ons werk (en hron 5 bestaan) lag vandaag aardig van huis. De bioloog moet vergevorderde plannen oort-^. kanhe'l teit van het middel nader te lar in beslag nemen. Daarna ierd als hartmedicijn. (anp) 'NFORMATIE ÏÏ5.WIW informatie wil omtrent 'kelen in deze bijlage, kan lifcï antooruren bellen naar: "«312344 of 076-5312272. jj'dtelijk reageren kan ook. t adres daarvoor is: Jem' redactie Lijf Leven, ft3229'4800 MB Breda- 'edactie: René van der Velden. daarentegen tot de hokkers on der de mensen worden gerekend. Hij hoeft maar een stukje te fiet sen om bij zijn broodwinning te geraken, net als een van die ge lukkige scholeksters die zich een plekje grond dichtbij de voedsel bron verwierf. Scholeksters lijken toch wel iets eenvoudiger te leven dan men sen: het opdiepen, opensplijten en verorberen van de mosselen en kokkelschelpen, die ze zo graag lusten, is meteen werk en beloning tegelijk. Maar zoals zo veel dieren kampen ook zij met gebrek aan ruimte en goede voedselplekken. En goed eten dichtbij het nest is zeer bepalend voor de uitvoering van wat hoofddoel van het leven op aarde is: de voorplanting, oftewel het op de wereld zetten van zoveel mogelijk nakomelingen. Dr Bruno Ens dacht voordat hij jaren geleden scholeksters ging onderzoeken, dat deze vogels in opperste sociale wanorde leef den. Bezoekers van de kust die een beetje op de vogels letten, kunnen dat beamen. Scholek sters zijn heel drukke vogels. In allerlei groepen zoeven ze door het zwerk, ze maken de prach tigste duikvluchten naar elkaar, hebben schijnbaar veel ruzie en hun schrille tepiet-tepiet! ver sterkt met veel volume hun hec tische gedrag. Uiterlijk lijken ze trouwens op obers: een zwart wit kleed en een manier van lo pen en staan die nogal plechtsta tig kan zijn. Hun tamelijk lange, sterke snavel en poten zijn knal rood. Dr Ens gelooft nu eerder op grond van zijn observaties dat er in plaats van sociale chaos een verzameling individuen is, die alle 'gevangen' zitten in een web van sociale relaties dat ze in de loop van hun leven hebben opge bouwd. Letterlijk gevangen zit ten ze niet, want elk dier kan zich altijd los maken van zijn partner en buren om elders op nieuw te beginnen. Het gaat er om dat de kosten, gemeten in aantal nakomelingen, van het opgeven van de oude relaties en het opbouwen van nieuwe rela ties in de meeste gevallen te hoog zullen zijn. Door te schei den of te verhuizen zal de schol ekster immers misschien een jaar geen jongen kunnen krijgen, waar tegenover staat dat het 'kiezen' voor een wipperbestaan betekent dat hij minder nakome lingen krijgt. In de scholekstermaatschappij gaat het op de eerste plaats om een binding met een bepaalde geografische locatie, aldus Ens. Daar heeft de vogel een hechte monogame paarband, waarbij de partners .gezamenlijk het broed- territorium verdedigen tegen buurparen en ongevestigde die ren. Scholeksters fourageren op het droogvallende wad en 'wonen' op de kwelder. Grofweg verdeelt Ens een grote groep (populatie) scholeksters in drie gemeen schappen. Er zijn paartjes die een (broed)plekje bezitten dat aangenaam dicht bij het voed- selgebied ligt. Die noemt Ens 'hokkers'. Dan heb je er die on der de mensen 'forensen' zouden heten, maar die in Ens' proef schrift 'wippers' worden ge noemd. Die diertjes vliegen per etmaal heel wat af als ze hun jongen moeten voeren. De derde categorie wordt gevormd door de 'soosvogels', de jongelui en oudere jongeren die te jong zijn voor een eigen territorium of er alsmaar niet in slagen om er een te bevechten. De 'pieten' worden pas laat zelf standig en zijn lang van hun ou ders afhankelijk. Zo rond het derde levensjaar kunnen ze aan broeden toekomen. Word je als hokker geboren dan heb je veel meer levenskansen dan wanneer je ouders wippers zijn. Het blijkt dat veel wippers onvoldoende voedsel naar de jongen transpor teren, zodat deze van honger sterven. De soosvogels zijn, denkt Ens, georganiseerd in wachtrijen. „Daarbij stel ik me elk territo rium voor als een soort loket waaraan een groepje wachtende soosvogels is verbonden". Veel van dat doordringende tepiet-te piet! op de grond en in de lucht is afkomstig van vogels die el kaar toeroepen: 'donder op, hier ben ik de baas'. Soosvogels moe ten het doen met tepieten in de lucht, waarmee ze dan zouden willen willen uitdrukken 'don der op, hier word ik de baas' of 'donder op, hier ben ik de baas over jou'. Zijn observaties gaven dr Ens ook inzicht in de promotiekan sen van de drie groepen. Negen tig procent van de hokkers is het volgende jaar weer hokker, ter wijl vijftien procent der soosvo gels tot wipper is opgeklommen. Een van zijn conclusies is dat ze moeten besluiten of ze hoopvolle Dr Bruno Ens tussen modellen van zijn 'pieten' op de vloedlijn (scène uit de film). hokkers of hoopvolle wippers willen worden. Hoopvolle hok kers zijn zeker al dertien jaar oud voor ze eindelijk tot broeden komen. Een prachtig exemplaar, dat de onderzoekers Rambo doopten, slaagde er in twintig jaar niet in om meer dan hoop volle hokker te zijn. Bruno Ens werkt op Texel voor het Instituut voor bos- en na tuuronderzoek (IBN/DLO). De studie voor zijn dissertatie (waarvoor hij op Schiermonnik oog vertoefde) rondde hij al in 1994 af, maar het onderzoek gaat door. De scholeksters en hun voorlief de voor kokkels vormen onder andere een belangrijk punt bij de bescherming van de Wadden zee. De grootschalige kokkelvis serij wordt gezien als een zware aanslag op wat het grootste na tuurgebied van ons land is. In middels wordt er twintig jaar op de scholeksters studie gedaan en is de vierde generatie onderzoe kers aan de gang. De carrière-planning van de scholekster is ook de titel van de film die de natuurfilmers Musch en Tinbergen vrijdag na de prijs uitreiking op de Universiteit van Amsterdam vertonen en die door de Duitse televisie (NDR) is aan gekocht.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 23