I
Natuurvrienden starten campagne voor water
Hokker succesvoller dan wipper
gen hoge
werkt ook
problemen
Varkens en papegaaien, honden en katten kennen stress
Himalaya vele miljoenen
jaren jonger dan gedacht
Wetenschappers pleiten
voor meer broodsoorten
ider water?
Ook in de lucht geschoten
kogels kunnen fataal zijn
1® STEM
LIJF LEVEN
E3
Wroeten
Aardig
Angst
Leed
Slimme scholeksters plannen hun loopbaan
Wanorde
Gevangen
Levenskansen
Rambo
F*
Waddenzee
19 MAART 1997 E2
I I I I I
WOENSDAG 19 MAART 1997
irlies en verlammingen en ook
j t zomaar laten lopen van de
ine. Als de gasbellen in het
'enwichtsorgaan en binnen-
ir opkomen dan is draaiduize-
fheid, braken, misselijkheid,
uiten en doofheid het logische
:voIg. De oren lopen toch al
tra risico. Een duiker doet er
rstandig aan om vlak voor de
lik flink uit te ademen met
sloten mond en neus.
I et deze Valsalva-manoeuvre
lat de verbinding tussen keel
l binnenoor open waardoor de
•uk achter het trommelvlies
hloopt zodat het niet scheu-
nd kan bezwijken onder de
rerdruk van het water. Maar
;t wordt echt heel gevaarlijk
s een toevloed van gasbellen
j adequate werking van lon-
;n, hart en bloedvaten verhin-
srt. Dat heet in duikersjargon
e 'chokes' met als symptomen:
Desten, drukkende pijn op de
orst, een blauwe huid, snel
lemen, verstikking en shock,
ij ernstige decompressieziekte
estaat de eerste hulp uit vocht
pedienen, het geven van zuur-
|tof (liefst honderd procent) en
ds het even kan een verblijf
fan enkele uren in een hoge
druktank. In Den Helder staat
;o'n tank, het AMC heeft er een
:n in Zeeland, waar heel veel
jedoken wordt, rijdt een ver-
ilaatsbare tank rond. Door de
loge druk lossen de gasbellen
veer op en kan de overmaat
lan stikstof makkelijker wor-
len uitgeademd. Ervaring van
iet Duikmedisch Centrum in
)en Helder leert dat 80 procent
•an de duikers geneest als de
iehandeling binnen twaalf uur
'ebeurt. Na een dag loopt dat
lercentage terug tot 55 procent,
tiaar het allerbelangrijkste is
;e zorgen dat het zover niet
ramt.
De veiligheid wordt bepaald
loor een keten van maatregelen
die net zo sterk is als de be-
•oemde zwakste schakel. De
aerste schakel is een deskundi
ge keuring door een arts die van
wanten weet. Of een duiker fit
s hangt van een heleboel facto
ren af, van zijn leeftijd bijvoor-
Deeld, de toestand van hart of
ongen, eerder doorgemaakte
ziekten of het gebruik van me
dicijnen. Zo wordt het duiken
ontraden aan mensen met epi
lepsie en diabetes.
De volgende schakel is de oplei
ding. De Nederlandse Onder
watersport Bond (in Utrecht) is
daarin heel streng, in het bui
tenland staan de meeste bonafi
de duikscholen onder toezicht
van de ietwat soepeler Padi, de
Professional Association of Di
vers Instructors. Maar ook dat
is geen waterdichte garantie.
Wouter Sterk in het Leidse uni
versiteitsblad Cicero: „Duikers
dienen te beseffen dat decom
pressieziekte meestal een niet
verwijtbaar en vermijdbaar on
geval is." Want die duiktabel-
len zijn een soort compromis
tussen duikdiepte, tijdsduur,
temperatuur van het water,
verrichte arbeid en de conditie
van de gemiddelde duiker. „Als
zich ongelukken voordoen gaat
het bijna altijd om onervaren
sportduikers, mensen die zijn
aangesloten bij een duikclub
waarvan de opleidingseisen te
mager zijn of die na een zes
daagse spoedcursus in de tro
pen een duikbrevet halen." En
als er iets mis gaat dan weet de
gemiddelde arts er te weinig
van af om het vaak vage ziekte
beeld te onderkennen. Eigenlijk
zou dat niet mogen, want Ne
derland telt 30.000 sportdui
kers dus elke huisarts heeft er
minstens drie in zijn praktijk.
uk blijkt ook goed te werken tegen
seling overlijden als gevolg van
een internationaal onderzoek v
is op overlijden met 46 procen
iek gepubliceerd in The Lance^
idicijnen tegen hoge bloeddr
isartan. Min of meer toevallig
ie ver werkt tegen sterfte als S
tselinge sterfte als gevolg van
lek deden 722 patiënten mee.
ervoor dat de hartspier bete
op een andere manier. Ij.
verbonden aan de speciale p
Antonius ziekenhuis in Nieuw
.nwijzing' dat losartan 'echtve
ar er is slechts één onderzo 1
r een Eu
pe koepelorganisatie van alle natuurvrienden-
„rganisaties in Europa, Naturfreunde Interna-
Jjonale (NFI), houdt komende zaterdag een in-
iftnationale Dag van het Water. In Nederland
starten Nivon en de Duitse zusterorganisatie
<jpl op die dag de Europese campagne 'Water
ï0or Later' in Tolkamer bij Lobith, waar de
Uiin Nederland binnenkomt.
De natuurvrienden vrezen dat schoon water in de
21e eeuw kostbaarder zal zijn dan olie. Daarom wil
len de organisaties dat de Europese lidstaten een wa
terprotocol opstellen. Er zouden afspraken moeten
komen over de bescherming van watersystemen,
voorkoming van overstromingen, garanties voor
drinkwatervoorziening en het veilig stellen van wa
terkringlopen. De organisaties vinden dat de politici
zich onvoldoende houden aan de afspraken die tij
dens Agenda 21 in Rio de Janeiro (1992) zijn ge
maakt.
Overal in Europa adopteren natuurvrienden water
gebieden. In Nederland gebeurt dat op 42 plaatsen.
De organisaties zullen zich inzetten voor oeverbe
planting, wateronderzoek en het nemen van milieu-
en natuurvriendelijke maatregelen in de buurt van
water. De natuurvrienden vinden dat goed waterbe
heer per regio moet worden geregeld.
Nivon en NFI houden zaterdag vanuit diverse plaat
sen in Duitsland en Nederland fiets- en wandeltoch
ten naar scheepswerf De Hoop in Tolkamer. Daar
bieden de organisaties een pakket van eisen aan aan
minister De Boer van Milieu. Ook Duitse politici zul
len bij de manifestatie aanwezig zijn. (anp)
Mag je dieren pesten
voor je ze opeet?
De Himalaya, het hoogste ge
bergte ter wereld, is vijftien mil
joen jaar jonger dan tot dusver
werd aangenomen. Dit schrijven
onderzoekers van de Universi
teit van Californië in Los Ange
les in de recentste uitgave van
het geologenvakblad Earth and
Planetary Science Letters.
Zij zijn na uitvoerig onderzoek
tot de conclusie gekomen dat het
bergmassief in Azië vier tot acht
miljoen jaar geleden is ontstaan
door een aantal aardbevingen.
Tot dusver namen deskundigen
aan dat 'het dak van de wereld'
twintig miljoen jaar oud was.
De Himalaya, die een oppervlak
te heeft van bijna 600.000 vier
kante kilometer, ligt op de grens
van de Indische subcontinent en
Tibet en Centraal-Azië.
Het gebergte is 2500 kilometer
lang en 280 tot 150 kilometer
breed. In het gebied ligt de hoog
ste berg te wereld, de Mount
Everest (8848 meter). Van de an
dere bergtoppen in het massief
zijn er 29 hoger dan 7300 meter,
(dpa)
Door Peter Janssen
Or. Matthijs Schilder, werk-
zaam bij de vakgroepen verge-
fysiologie en genees-
van gezelschapsdieren
aan de Universiteit Utrecht,
Het veel over het welzijn van
luisdieren. Wanneer hebben
lieren stress?
Natuurlijk hebben we het over
je varkens. Over de aandacht
voor de bedrijfsschade met
volledig voorbijgaan aan het
lierenleed. „Ach," zegt Mat
thijs Schilder, „ze zijn er nu
wel van af. Ze hebben een el
lendig leven achter de rug en
lat hoeven ze in ieder geval
met voort te zetten."
Nee, cynisme is dat niet. Noem
let mededogen. Afschuw van de
ellende in de bio-industrie. Tach
tig tot negentig procent van de
■stvarkens heeft het niet best,
zegt hij. Een eufemisme voor de
godgeklaagde omstandigheden
waaronder de dieren leven. Bij
paarden gaat het om een vaag
percentage tussen de 5 en de 40
lat niet zo lekker in zijn vel zit.
Van het welzijn van andere die
ten is zo goed als niets bekend.
Oh jawel: bij papegaaien en grote
parkieten komen 'vrij veel' pro
blemen voor.
.Papegaaien zijn verbijsterend
intelligent", zegt Schilder. „Ze
tomen bijvoorbeeld tellen. Als
jevier vingers opsteekt, weten ze
Jat het er vier zijn. Ze kunnen
ook echt communiceren. Een
aangeleerd zinnetje als 'ik heb
honger' kunnen ze gebruiken op
bet moment dat ze ook werkelijk
hongerig zijn. Het probleem met
papegaaien is dat ze in het wild
groepen leven en dat ze in ge
vangenschap vaak in him eentje
gehouden worden, in zo'n rotkooi
waarin niks te beleven valt. De
meeste vogels zijn vluchtdieren,
maar vluchten kan niet meer als
je in een kooi zit. Een wilde vogel
wil bij mensen uit de buurt gaan.
Het zal wel wennen, maar in eer
ste instantie betekent het stress,
gaan zichzelf kaal plukken,
de stress werkt het im
muunsysteem minder goed,
waardoor ze sneller ziek worden.
Het beste is het daarom geen pa
pegaai aan te schaffen. En zeker
geen wilde. Dan beter eentje die
te is gekweekt en nog het liefst
1 'Ze hebben een ellendig leven achter de rug en dat hoeven ze in ieder geval niet voort te zetten.
met zijn tweeën bij elkaar."
Van het varken, een dier dat we
in een minstens zo ellendig hok
stoppen als de papegaai, wordt
ook gezegd dat het intelligent is.
Klopt dat?
Schilder zegt het wat voorzich
tig. „Varkens zijn vermoedelijk
intelligent. Een varken heeft
geen voedsel-specialisme zoals
de panda, die maar één soort voer
neemt. Een varken is een oppor
tunistische voedselzoeker, net als
de mens en de rat. Daar moet je
intelligent voor zijn. Je moet pro
blemen kunnen oplossen. Wat
kan ik wel eten, wat niet?"
Er zijn massa's onderzoeken ver
richt naar het welzijn van var
kens in de bio-industrie. Eén van
die onderzoeken is heel ontroe
rend en daarom veelzeggend.
Varkens worden samengeperst in
hokken met een kale vloer, die
voor een groot deel ook nog een
rooster is. Zonder bodembedek
king. Schilder: „Maar stro of een
andere bodembedekker blijkt
heel belangrijk te zijn. Varkens
moeten kunnen wroeten. Vroeger
dacht men: als je ze maar te vre
ten geeft, dan is het wel goed.
Maar we weten nu dat ook het
zoeken van eten belangrijk is. In
de natuur brengen ze daar veel
tijd mee door. Dat zoeken en
wroeten heeft zijn eigen belo
ning. Als een varken hongerig is,
en je leert hem dat hij te eten
krijgt als hij een houten schijfje
oppakt en dat in de trog gooit,
dan doet hij dat feilloos. Maar als
je dat schijfje verstopt onder
stro, dan gaat het varken wroe
ten. Dan vergeet hij zelfs te eten.
Een varken heeft zo'n hoge moti
vatie om te wroeten dat hij zich
dan te kort doet. Maar als hij niet
de kans krijgt om te wroeten, als
je hem in korte tijd veel te vreten
geeft, dan leeft hij zich op zijn
maten uit. Dan knabbelt hij op
hun oren, hun penis, hun staart.
Daarom komt er binnenkort een
verplichting om stro of een ande
re bodembedekker te gebruiken.
Schilder vertelt dat er ook onder
zoek is gedaan naar de invloed
van het gedrag van de veehouder
op zijn dieren. De uitkomst is
heel frappant. „Als een veehou
der aardig is en zich rustig ge
draagt, dan hebben zijn dieren
een hogere productie. Ze groeien
beter en ze krijgen meer jongen.
Een aardige veeboer voorkomt
dus stress of hij vermindert stress
bij zijn dieren."
Dat gaat natuurlijk ook op voor
huisdieren als hond en kat. Een
humeurige baas of ruzie in het
gezin is heel vervelend voor een
huisdier. Vooral omdat dit ge
drag onvoorspelbaar is. Een
hond ervaart het als straf voor
datgene wat hij op dat moment
aan het doen is, zegt Schilder.
„Of hij nu met de kinderen speelt
of braaf in de mand slaapt, hij
denkt dat hij iets fout doet. Hij
wordt dus angstig. Als dat maar
vaak genoeg gebeurt, werkt dat
op zijn gezondheid. Hij krijgt
stress."
Maar zo'n onafhankelijk dier als
een kat zal toch niet vaak last
hebben van stress?
Schilder: „Een kat is er zelfs ge
voeliger voor dan een hond. Ik
heb het thuis eens heel erg mee
gemaakt. Een vreemde kat was
door het kattenluikje bij ons bin
nengedrongen. Mijn eigen kat
verloor de confrontatie met de
vreemde. Gevolg: angst en stress.
Dat heeft wel een week geduurd.
Het dier werd magerder. Het
pieste, poepte en sproeide in
huis, het was ellendig."
Dat is dan heel duidelijk. Hoe
weet je dat een dier stress heeft
als het zich niet zo buitensporig
gedraagt?
Schilder: „Er zijn manieren om
dat te onderzoeken. Maar als je
een dier goed kent, moet je het
ook zó kunnen zien. Let op afwij
kingen van het normale gedrag.
Een hond die zich overmatig ver
zorgt of die een beetje een lage
houding heeft, een kat die weg
duikt, die hoog wil zitten of on
der een tafel wegduikt: daar is
iets mee aan de hand."
Met het welzijn van honden en
katten valt het volgens Schilder
trouwens wel mee. Gelukkig,
want die hebben we in huis. Maar
waarom moet het welzijn van
slachtvee ons aan het hart gaan?
Schilder: „Tja, waarom? In China
maken ze zich daar niet druk om.
En in Nederland eigenlijk pas
sinds kort. Het besef van het leed
in de intensieve veehouderij is al
gemeen doorgedrongen. We vra
gen ons af: mogen we dieren dat
wel aandoen? De meeste mensen
kennen nu een aarzeling op dat
terrein. Anderen denken: stro of
grotere hokken, dat kost veel
geld en als het vlees dan twee
keer zo duur wordt, heb ik er dat
niet voor over. Het heeft dus een
economische kant: word ik niet
te duur ten opzichte van het bui
tenland? Maar ook een ethische:
mag je dieren zo pesten voor je ze
opeet?"
Matthijs Schilder eet zelf schar
relvlees. Omdat scharrelvarkens
een beter leven hebben gehad,
zegt hij.
Door Martijn Hover
Als het in Albanië nog een paar
dagen zo doorgaat, zou je zeg
gen, is het ergste gevaar gewe
ken. De Albanezen schieten
hun buitgemaakte wapens met
zoveel geestdrift af dat het
haast niet anders kan of ze zijn
binnenkort door htm munitie
heen.
Hoewel er tot nu toe weinig ge
richt wordt geschoten in de Al
banese opstand, is het risico
door een verdwaalde, terug
vallende kogel te worden ge
raakt niet denkbeeldig. Vol
gens sommige berichten zou
den in de lucht geschoten ko
gels bij terugkeer op aarde al
tientallen slachtoffers hebben
gemaakt.
Hoe hard gaat zo'n kogel ei
genlijk? Volgens dr ir Bart van
der Sijde, natuurkundige aan
de Technische Universiteit
Eindhoven, is dat eenvoudig
uit te rekenen: „In principe
komt hij net zo hard terug als
hij is afgeschoten."
Dat gegeven is al bekend sinds
Galileo vaststelde dat alle val
lende voorwerpen een gelijke
versnelling ondergaan. Een ko
gel van een paar gram valt net
zo snel als een vrachtwagen die
een paar ton weegt. Dat geldt
zeker voor een kogel die in het
luchtledige wordt afgeschoten.
Omdat in Albanië vooralsnog
alleen sprake is van een poli
tiek vacuüm, worden de Alba
nese kogels echter afgeremd
door de luchtweerstand. Die
heeft grote invloed op de hoog
te die de kogel bereikt, zo
blijkt.
Van der Sijde concludeert dat
zelf uit een simpel rekensom
metje: „Potentiële energie
wordt omgezet in kinetische
energie. Potentiële energie
wordt beschreven door de for
mule: E=mgh, waarbij 'm' staat
voor de massa van de kogel; 'g'
is de constante valversnelling
die door de zwaartekracht
wordt opgewekt en die onge
veer 10 bedraagt; en 'h' is de
hoogte die de kogel bereikt.
Kinetische energie is gelijk aan
Vlmv2, waarbij 'v' de beginsnel-i
heid van de kogel is."
„Voor een eenmaal afgescho
ten kogel geldt dat mgh='/!mv2.
Dat houdt in: vz=2.gh. De snel
heid van een Kalashnikov-ko-
gel bedraagt bij het verlaten
van de loop ongeveer 700 meter
per seconde naar het schijnt.
Omgerekend zou dat beteke
nen dat zo'n kogel, indien
recht omhoog afgeschoten, een
hoogte zou bereiken van bijna
25 kilometer. Dat is natuurlijk
absurd. Het geeft aan dat de
luchtweerstand een zeer be
langrijke rol speelt."
De werkelijke hoogte zal dich
ter in de buurt van de drie ki
lometer liggen. Uitgaande van
die hoogte berekent Van der
Sijde dat een omhoog gescho
ten kogel met een snelheid van
om en nabij 100 a 200 meter
per seconde zal neerkomen.
Dat is nog altijd ruimschoots
meer, dan 400 kilometer per
uur. Het verdient voorlopig in
Albanië dan ook aanbeveling
om meer dan een paraplu mee
te nemen bij het betreden van
de openbare weg.
Een groepje onderzoekers noemt
het zeer gewenst dat er meer
broodsoorten op de Nederlandse
markt komen. De wetenschap
pers komen tot deze conclusie na
onderzoek van volkorenbrood.
Daaruit bleek dat dit brood een
vrij hoog gehalte fytinezuur be
vat. Dit zuur is slecht voor het
zinkgehalte in het lichaam.
In het Nederlandse voedselpak
ket zijn volkorenbrood en vlees
twee belangrijke zinkleveran-
ciers. In volkorenbrood zit echter
ook fytinezuur. Dit hecht zich
aan zink dat doordoor niet in het
lichaam kan worden opgenomen.
Een tekort aan zink kan vermin
derde weerstand veroorzaken.
De wetenschappers concluderen
dat in Nederland nieuwe soorten
volkorenbrood moeten komen die
minder fytinezuur bevatten. Een
andere oplossing is dat bakkers
het brood langer laten rijzen. Fy
tinezuur wordt namelijk door het
rijsproces afgebroken.
Het onderzoek werd gedaan door
K. Bos van de Landbouwuniver
siteit Wageningen en W. van
Dokkum en G. Schaafsma van
TNO Voeding in Zeist, (anp)
terWim Wormser
3eoP Texel werkzame bioloog
Bruno Ens ontvangt ko-
®®de vrijdag de Nederlandse
«ölogieprijs 1997. Hij krijgt
tee voor zijn onderzoek naar
te territoriumgedrag van
teoleksters. Het gedrag van
wadvogel doet vermoeden
a' hij individuele keuzes
®aakt. Ens noemt het carriè-
;e-planning. Deze leidt tot
°kkers, wippers en soosvo-
P de terugweg van Texel den-
We nog even aan de scholek-
&S Van ®runo ®ns- Eigen-
'1 zijn wij nu ook even wipper
teTSt'Want ons werk (en hron
5 bestaan) lag vandaag aardig
van huis. De bioloog moet
vergevorderde plannen oort-^.
kanhe'l
teit van het middel nader te
lar in beslag nemen. Daarna
ierd als hartmedicijn. (anp)
'NFORMATIE
ÏÏ5.WIW informatie wil omtrent
'kelen in deze bijlage, kan
lifcï antooruren bellen naar:
"«312344 of 076-5312272.
jj'dtelijk reageren kan ook.
t adres daarvoor is:
Jem' redactie Lijf Leven,
ft3229'4800 MB Breda-
'edactie: René van der Velden.
daarentegen tot de hokkers on
der de mensen worden gerekend.
Hij hoeft maar een stukje te fiet
sen om bij zijn broodwinning te
geraken, net als een van die ge
lukkige scholeksters die zich een
plekje grond dichtbij de voedsel
bron verwierf.
Scholeksters lijken toch wel iets
eenvoudiger te leven dan men
sen: het opdiepen, opensplijten
en verorberen van de mosselen
en kokkelschelpen, die ze zo
graag lusten, is meteen werk en
beloning tegelijk. Maar zoals zo
veel dieren kampen ook zij met
gebrek aan ruimte en goede
voedselplekken. En goed eten
dichtbij het nest is zeer bepalend
voor de uitvoering van wat
hoofddoel van het leven op aarde
is: de voorplanting, oftewel het
op de wereld zetten van zoveel
mogelijk nakomelingen.
Dr Bruno Ens dacht voordat hij
jaren geleden scholeksters ging
onderzoeken, dat deze vogels in
opperste sociale wanorde leef
den. Bezoekers van de kust die
een beetje op de vogels letten,
kunnen dat beamen. Scholek
sters zijn heel drukke vogels. In
allerlei groepen zoeven ze door
het zwerk, ze maken de prach
tigste duikvluchten naar elkaar,
hebben schijnbaar veel ruzie en
hun schrille tepiet-tepiet! ver
sterkt met veel volume hun hec
tische gedrag. Uiterlijk lijken ze
trouwens op obers: een zwart
wit kleed en een manier van lo
pen en staan die nogal plechtsta
tig kan zijn. Hun tamelijk lange,
sterke snavel en poten zijn knal
rood.
Dr Ens gelooft nu eerder op
grond van zijn observaties dat er
in plaats van sociale chaos een
verzameling individuen is, die
alle 'gevangen' zitten in een web
van sociale relaties dat ze in de
loop van hun leven hebben opge
bouwd. Letterlijk gevangen zit
ten ze niet, want elk dier kan
zich altijd los maken van zijn
partner en buren om elders op
nieuw te beginnen. Het gaat er
om dat de kosten, gemeten in
aantal nakomelingen, van het
opgeven van de oude relaties en
het opbouwen van nieuwe rela
ties in de meeste gevallen te
hoog zullen zijn. Door te schei
den of te verhuizen zal de schol
ekster immers misschien een
jaar geen jongen kunnen krijgen,
waar tegenover staat dat het
'kiezen' voor een wipperbestaan
betekent dat hij minder nakome
lingen krijgt.
In de scholekstermaatschappij
gaat het op de eerste plaats om
een binding met een bepaalde
geografische locatie, aldus Ens.
Daar heeft de vogel een hechte
monogame paarband, waarbij de
partners .gezamenlijk het broed-
territorium verdedigen tegen
buurparen en ongevestigde die
ren.
Scholeksters fourageren op het
droogvallende wad en 'wonen'
op de kwelder. Grofweg verdeelt
Ens een grote groep (populatie)
scholeksters in drie gemeen
schappen. Er zijn paartjes die
een (broed)plekje bezitten dat
aangenaam dicht bij het voed-
selgebied ligt. Die noemt Ens
'hokkers'. Dan heb je er die on
der de mensen 'forensen' zouden
heten, maar die in Ens' proef
schrift 'wippers' worden ge
noemd. Die diertjes vliegen per
etmaal heel wat af als ze hun
jongen moeten voeren. De derde
categorie wordt gevormd door
de 'soosvogels', de jongelui en
oudere jongeren die te jong zijn
voor een eigen territorium of er
alsmaar niet in slagen om er een
te bevechten.
De 'pieten' worden pas laat zelf
standig en zijn lang van hun ou
ders afhankelijk. Zo rond het
derde levensjaar kunnen ze aan
broeden toekomen. Word je als
hokker geboren dan heb je veel
meer levenskansen dan wanneer
je ouders wippers zijn. Het blijkt
dat veel wippers onvoldoende
voedsel naar de jongen transpor
teren, zodat deze van honger
sterven.
De soosvogels zijn, denkt Ens,
georganiseerd in wachtrijen.
„Daarbij stel ik me elk territo
rium voor als een soort loket
waaraan een groepje wachtende
soosvogels is verbonden". Veel
van dat doordringende tepiet-te
piet! op de grond en in de lucht
is afkomstig van vogels die el
kaar toeroepen: 'donder op, hier
ben ik de baas'. Soosvogels moe
ten het doen met tepieten in de
lucht, waarmee ze dan zouden
willen willen uitdrukken 'don
der op, hier word ik de baas' of
'donder op, hier ben ik de baas
over jou'.
Zijn observaties gaven dr Ens
ook inzicht in de promotiekan
sen van de drie groepen. Negen
tig procent van de hokkers is het
volgende jaar weer hokker, ter
wijl vijftien procent der soosvo
gels tot wipper is opgeklommen.
Een van zijn conclusies is dat ze
moeten besluiten of ze hoopvolle
Dr Bruno Ens tussen modellen van zijn 'pieten' op de vloedlijn (scène uit de film).
hokkers of hoopvolle wippers
willen worden. Hoopvolle hok
kers zijn zeker al dertien jaar
oud voor ze eindelijk tot broeden
komen. Een prachtig exemplaar,
dat de onderzoekers Rambo
doopten, slaagde er in twintig
jaar niet in om meer dan hoop
volle hokker te zijn.
Bruno Ens werkt op Texel voor
het Instituut voor bos- en na
tuuronderzoek (IBN/DLO). De
studie voor zijn dissertatie
(waarvoor hij op Schiermonnik
oog vertoefde) rondde hij al in
1994 af, maar het onderzoek
gaat door.
De scholeksters en hun voorlief
de voor kokkels vormen onder
andere een belangrijk punt bij
de bescherming van de Wadden
zee. De grootschalige kokkelvis
serij wordt gezien als een zware
aanslag op wat het grootste na
tuurgebied van ons land is. In
middels wordt er twintig jaar op
de scholeksters studie gedaan en
is de vierde generatie onderzoe
kers aan de gang.
De carrière-planning van de
scholekster is ook de titel van de
film die de natuurfilmers Musch
en Tinbergen vrijdag na de prijs
uitreiking op de Universiteit van
Amsterdam vertonen en die door
de Duitse televisie (NDR) is aan
gekocht.