Vakantie reizen
Dwangarbeid als 'nobele handeling van liefdadigheid' in Birma
m
Z
52
voor
w
tc
O
I DE STEM
E4
IE
TTUGAL I
Hermetisch afgesloten van de
buitenwereld was Birma decen
nialang het best bewaarde ge
heim van Azië. In een zelfgeko
zen isolement propageerden
achtereenvolgende generaals de
socialistische weg naar het nir
vana. Toen die niet tot verlich
ting maar tot het bankroet leid
de, zette de junta het land in no
vember open voor het massatoe
risme met de lancering van het
'Bezoek Birma Jaar'. Vandaag
deel 2 van een reisreportage in
Birma: Dwangarbeid als nobele
handeling van liefdadigheid.
SREIZEN
Calorieën
Huur
Klederdracht
Retraite
Entree
Tempels
Ui
Om
Gastenkamers in Antwerpen
Lauwersmeer vogelmeer
Campinggids Frankrijk
Hellendoorn bouwt ook
een Piranha
Nieuw magazine voor de fiets
Supercampings in Nederland
ZATERDAG 1 MAART 1997
Intierubriek
^creatie" staat
I aanbiedingen.
1 in deze krant!
vrijheid van
J eeuwen tot
Ierse erva-
vliegen wij
|chts 120,-
nnon, Kerry
|er al vanaf
r informatie
feO of vraag
liligeweg 14,
1st uitgebreide aanbod
|(lweelol vijf sterren),
en jeugdherbergen in
p.p.p.n.
hooi gelegen 2- tot
ihouses en guest-
d v.a. 45,- p.p.p.n.
;s; Ierse gastvrijheid
htry Houses
bigen, van traditionele
f6027475
BUS-excursie-
Innemuller reizen
655 (sgr/anvr)
|/AN LUGANO
IND. TENNISBAAN. BOTEN, SATTV
I VOORJAARSPRIJZEN
al DM 000- LUXE VILLA'S
H 6901
146 86-
|o-/LEVICO-meer
|+warmste meren
Goed vezorgde
tjen. Bel Tempo
-2777377
I074-;
Autovakanties
Ihure puur (TALIE
V 072-518.31.70.
Prijzen Festival!
[delig per luxe
Italië (Rimini/
tl*"(VP),10 dgn.
tl Info/gratis gids:
REIZEN 010-
!ot 22 u./lid SGR)
la.d. Wörthersee
Iv.kind. Kort. 55+
j-5825533
14/5 p.t.h.compU
B camp. Woferl-
'Z.a.S.CARAVAN
P 050-4062783^
PORTUGAL
omg. Algarve
div.vluchten o.a.
-Faro. Portupraia
650 Lid SGR.
iland MADEIRA
app. v.a. 698,--
8 dgn v.a. 595.;-
ergids '97 is uit
I HOLIDAYS-SGR
bel 073-692.66.66
OURS de jonge-
list! Vliegreizen
3p. naar Albufeira
d'Aqua al v.a.
Bel GoGo Tours
100 ANVR/SGR.
vanaf Amster-
Eindhoven. Vlucht
35,-. Vlucht, trans-
app. in sfeervolle
Monte Gordo al
95 -. PRIMAVERA
(ANVR/SGR) 079-
Door Peter Pijls
Alles voor boeddha
Een oudere inwoner van Birma tracht de eindjes aan elkaar te knopen met de verkoop van sigaretten.
e BUS-excursie-
Vinnemuller reizen
>8655 ISGR/ANVR)
Als de express-trein naar Mandalay
's ochtends vroeg de hoofdstad
Rangoon uitrijdt, bedekt een me
tersdikke nevel het Birmese platteland. Alleen
palmbomen en de toppen van talrijke pagodes
ontstijgen de mist. De goudkleurige tempels-
pitsen schitteren in de ochtendzon. Vooral de
vrouwen in de trein laten niet na iedere pago
de te groeten door met gevouwen handen en
gebogen hoofd een kort gebed te prevelen.
De upper class-wagon van Koreaanse makelij
is gevuld met welgestelde Birmezen, militai
ren, een handvol toeristen en een jonge mon
nik. Hij wordt vertroeteld door twee bejaarde
vrouwen, die hem voortdurend lekkers toe
stoppen. Vervolgens steekt hij zeer tegen de re
gels een sigaret op die hij met smaak oprookt,
om zich vervolgens aan zijn religieuze lectuur
te wijden.
De 250.000 monniken in Birma zijn naast de
regerende Staatsraad voor Herstel van Orde en
Gezag (SLORC) een factor van belang. Ze
worden gevoed en onderhouden door de bevol
king, die gelooft dat schenkingen aan kloosters
uitzicht bieden op een beter volgend leven. De
militaire junta stimuleert boeddhisme als mid
del zich meer legitimiteit te verwerven en een
soort nationale solidariteit af te dwingen. Zo
als de gevreesde generaal Khin Nyunt, hoofd
van de militaire inlichtingendienst, dwangar
beid verdedigt met het argument dat Birmezen
de vrijwillige arbeid als een nobele handeling
van liefdadigheid beschouwen, waarmee ze
hun religieuze status kunnen verhogen.
Met het karma van de Birmezen moet het wel
goed zitten. Want als er in Birma een tempel
wordt opgeknapt of een spoorweg wordt aan
gelegd, moet de bevolking massaal opdraven
voor 'vrijwillige arbeid'. Berucht is de Ye-Ta-
voy-spoorüjn in de zuidelijke landengte van
Birma, waar dagelijks tienduizenden burgers
werken. Voor de verbreding van de weg van
Rangoon naar Pegu werden zoveel dwangar
beiders ingezet dat de BBC sprak van de
grootste groep dwangarbeiders sinds de Ja
panse bezetting'.
bi de trein naar Mandalay lijken deze praktij-
ken ver weg. Het uitzicht voorziet in uitge-
strekte rijstvelden tegen een decor van neveli
ge bergen. In schamele dorpjes - veel rieten
buisjes op palen - zwaaien ondervoede en ha
veloos geklede kinderen naar de passerende
trein. Hier krijgen de Birmezen gemiddeld
minder calorieën binnen dan inwoners van Af
ghanistan.
Halverwege de rit van zevenhonderd kilome
ter, in het slaperige stadje Loungoe, duikt Ba
sil op bij het geopende raam. Basil is een 67-ja-
Baptist die geaffecteerd Engels spreekt.
Zonder acht te slaan op de militairen in de
coupé, begint hij uit te varen tegen het regime,
"at heeft zijn pensioen met een derde gekort,
sidat hij noodgewongen toeristen moet rond-
'dden. Hij kijkt sip. „Toeristen stappen hier
nauwelijks uit. Ik heb niet eens tien kyath (tien
cWt) voor een kop thee. Wat bezielt deze rege-
""g? Ze hongeren me uit." Terwijl de trein op-
mekt, loopt Basil mee. „Hier is mijn adres.
B'uurt u me wat levensmiddelen?"
Hicht beschaamd zal Tin, een riksja-rijder in
Mandalay, enkele dagen later dezelfde vraag
stellen. Terwijl hij zijn zware fiets-taxi moei
zaam op gang brengt, wijst hij naar de opge
knapte gracht rond het oude fort in het cen
trum. „Hier heb ik een jaar lange vrijwillige
arbeid moeten verrichten, samen met mijn
moeder." Ieder gezin in Manadalay moest een
of twee werkkrachten ter beschikking stellen.
Tot op zekere hoogte was het werk vrijwillig,
zegt hij cynisch. Wie een afkoopsom van 150
kyath kon opbrengen, was vrijgesteld. „Maar
zoveel geld heb ik niet."
Tin verdient soms niet eens genoeg om de da
gelijkse huur van vijftig kyaths voor zijn fiets-
riksja op te brengen. Toch moet de 30-jarige
Birmees zijn gehandicapte vader, zijn moeder,
vier zusjes en een grootvader van 92 onderhou
den.
De concurrentie met de tienduizend andere
riksja-rijders in Mandalay is moordend. Er
zijn meer kapers op de kust. Op weg naar huis,
acht kilometer buiten de stad, wordt Tin regel
matig afgeperst door de politie. „Niet dat het
om veel geld gaat. Maar we moeten maar blij
ven geven. Donaties voor religieuze festivals,
giften voor de kloosters. Het houdt nooit op."
Vroeger bewoonde zijn familie een mooi hou
ten huis in het centrum van Mandalay. Toen de
woning in 1984 afbrandde, moest het gezin een
stenen huis bouwen, omdat het regime Manda
lay een moderner aanzien wilde geven. Geld
voor een huis van baksteen was er niet. De fa
milie kreeg een lapje grond buiten de stad,
maar geen geld voor een nieuw huis.
Steeds als een andere riksja-rijder passeert,
valt Tin stil. Met reden. Wie zich tegenover
buitenlanders beklaagt over de regering of
zelfs maar een politiek onderwerp aansnijdt,
verdwijnt in het gevang. De verklikkers zijn
overal. Het kan een buurman zijn, of een broer.
's Avonds toont Tin zijn onderkomen. Een ha
veloze hut op palen, zonder elektriciteit, te
midden van wat niet veel meer is dan een slop
penwijk. Post wordt er niet bezorgd. Verlicht
door een walmende lamp, luisteren zijn fami
lieleden zwijgend naar het verhaal van Tin. Hij
toont foto's van vroeger. Het trouwfeest van
zijn broer. Trotse mensen in klederdracht.
„Kijk wat er van ons geworden is," zegt hij
bitter.
De Britten, zegt Tin, hebben Birma bestolen en
leeggeroofd. „Maar ze brachten ons ook kennis
en technologie." De Tweede Wereldoorlog
bracht de Japanners. „Zij verkrachtten onze
vrouwen en rukten de mannen de nagels uit.
We hebben er velen moeten doden." Hij zegt
het met spijt in de stem. „Onze eigen regering
is nog erger," zegt hij fel. „Ze hongeren ons uit.
Sinds 1989 is de rijst zeven keer zo duur ge
worden. Aan de toeristen verdienen we nau
welijks iets. De regering strijkt alles op. En de
hotels in Mandalay zijn bijna allemaal in han
den van de Chinezen. Ze hebben er vaak nog
een bussiness naast," zegt hij veelbetekend.
„Ze smokkelen jade, of opium."
In Mandalay's Chinatown is de jade op straat
te koop. Sjofele Chinezen hebben de edelste
nen voor een prikje in de aanbieding. Twee
stenen voor vijf dollar. „Of wilt u iets anders,"
sist een van hen. „Iets speciaals?"
Middenin de Chinese wijk, temidden van mos
keeën, is de Heilig Hart-kathedraal een fremd-
körper. De vijftien priesters van het bisdom
zijn bijeen voor hun jaarlijkse retraite, meldt
het mededelingenbord bij de bisschoppelijke
residentie. Hun Latijnse gezang in de licht
blauw beschilderde kerk harmonieert fraai
met het gekwetter van de vogels in de gewel
ven van het godshuis. Op de voorste rij luistert
een boeddhistische monnik belangstellend toe.
Na een korte meditatie loopt een van de pries
ters met uitgestoken handen toe op het bezoek.
„U bent katholiek? Welkom, welkom," zegt fa
ther Alphons. Hij is verheugd dat Birma sinds
kort toeristen toelaat. Zo krijgen de pastoors
af en toe aanloop. „Zoals u weet," zegt father
Joseph, „was ons land lange tijd hermetisch
afgesloten voor buitenlanders." Makkelijk
hadden de priesters het toen niet. Ze waren
vrij om te doen en laten wat ze wilden - zo
lang ze binnen de muren van de kerk bleven.
Preken buiten de kerk en publicaties waren
verboden. Sinds kort kunnen de priesters de
zesduizend katholieken van het bisdom wat
beter bedienen, zegt father Alphons.
Zijn jongere collega father John voegt zich bij
ons. Hij kreeg tijdens zijn priesteropleiding in
Rome zes jaar les in de bijbelexegese van een
missionaris uit Steyl. „Doet u hem vooral de
groeten." Dan moeten de pastoors naar bin
nen. Het retraite-programma schrijft twee uur
stilte voor.
Op het voor toeristen gereserveerde bovendek
van de boot naar Pagan snijden westerse reizi
gers op over hun Aziatische avonturen. Andy
en Bill uit Canada noemen zich Azië-hoppers.
In drie maanden tijd 'doen' ze Laos, Cambod
ja, Thailand, Vietnam en Birma. Het is Andy's
specialiteit om bij toeristische attracties de en
tree van drie of vier dollar te ontduiken. „Er
Een jonge boeddhistische monnik wordt geconfronteerd met internationale pogingen om door te breken op de Aziatische markt, foto's anp
zijn altijd zij-ingangen. Of doe alsof je geen
Engels spreekt. Ze zullen drie keer aandringen
en je daarna gratis binnenlaten." Hij grijnst:
Besidesdat geld gaat toch rechtstreeks naar
het regime." Het is de eerste en enige keer tij
dens de vijftien uur durende tocht dat het ge
zelschap over politiek praat.
Cindy en haar man Doug uit Atlanta werken
als expats op het vliegveld van Maleisië. Doug
haat boten, zegt hij nog voor de tocht begon
nen is. „Ik ben een echte frequent flyer. Als je
kunt vliegen, waarom dan de trein of de bus
nemen?" Echtgenote Cindy haalde hem over
tot de boottocht. „Als je alleen maar vliegt,"
zegt ze, „zie je zo weinig van het land. Maar ik
heb gehoord dat het platteland van Birma erg
plat en stoffig is. Klopt het dat er niets te zien
is?"
Het waterpeil van de Ayeyarwady-rivier is
laag. Een paar keer loopt de boot net niet op
een zandbank. Doug kreunt regelmatig. Tegen
de tijd dat de veerboot Pagan heeft bereikt, is
het bovendek van het schip het decor van een
venijnige echtelijke ruzie.
Met Rangoon, Madalay en het Inle-meer is Pa
gan de bekendste toeristische attractie van
Birma. In Pagan is de aarde zo dicht bezaaid
met overblijfselen van verdwenen heiligdom
men, dat je er volgens de overlevering geen
hand of voet kunt verplaatsen zonder iets hei
ligs aan te raken. Toen Kublai Khan de stad in
1287 overrompelde, stonden er dertienduizend
tempels. Een vijfde daarvan resteert nog. Pa
gan is flink opgepoetst voor het toerisme-jaar.
De duizenden bewoners zijn weggepoetst. In
april 1990 kregen ze opdracht om te verhuizen
naar 'nieuw Pagan', een droog stuk grond 25
kilometer verderop.
„Oui oui, natuurlijk is het niet allemaal even
fraai wat hier gebeurt. Maar mon dieu, de po
litiek is toch overal hetzelfde?" De Frangaise
Brigitte, een leeftijdsloze vrouw, drijft in een
buitenwijk van Rangoon sinds vier jaar een
hotel. Chez Brigitte biedt vooral onderdak aan
oudere Fransen, die er aan de bar met weidse
gebaren mijmeren over hun tempo doeloe: de
tijd dat ze Indo-China nog hadden.
Brigitte drinkt 's avonds gebroederlijk whisky
met haar personeel en haar jonge Birmese
minnaar. Ze beklaagt zich over de bureaucra
tie, maar alleen al haar zakelijke aanwezig
heid in het land wijst op werkbare banden met
het regime. „De ïYanse ambassadeur verwijt
me collaboratie," zegt ze verontwaardigd.
„Maar ik, ik collaboreer alleen met metzelf."
De essentie van Birma, zegt Brigitte, is het
boeddhisme. Ze bekeerde zich tot deze filoso
fie toen ze zag hoe in Birma hulpvaardigheid
en solidariteit nog hoog in het vaandel staan.
„Het boeddhisme is voor mij als een warme
deken. Birma moet blijven zoals het is." Ze
laat onvermeld of dat ook geldt voor de
dwangarbeid en de totale politieke onder
drukking.
„Ik," zegt Brigitte, terwijl ze het bezoek naar
een met Birmees antiek bezaaide kamer
brengt, „ik ben als Columbus in Birma. Ik wil
hier sterven. Als ze me weg willen hebben,
moeten ze me het vliegtuig insleuren, of an
ders ga ik wel in een bamboe hutje in de bush
wonen. Birma is mijn thuis." Ze wijst op het
nabijgelegen klooster. „De monniken zullen u
morgenvroeg wekken met hun gebeden. Maar
troost u: misschien redden ze uw ziel. En ver
geet niet: zij belichamen de ziel van Birma, en
niemand anders."
D
Zeker voor Brabanders is België een fa
voriete bestemming. Wie daarbij graag
een nachtje overblijft kan daarbij veel
baat hebben van de nieuwe gids van de
toeristische federatie van de provincie
Antwerpen (TFPA).
De gids biedt een overzicht van 38 aan
bieders van 'gastenkamers (bed
breakfast) en vakantiehuisjes.
Voor meer informatie of aanvragen van
de gids: tel. 03-2162810 in België.
Het Lauwersmeer in het noorden van
Groningen profileert zich nadrukkelijk
als hét gebied waar vogelliefhebbers
aan hun trekken kunnen komen. In dit
wetland (7.000 hectare land en 2.000
hectare grond) bevinden zich talloze
vogelkijkhutten en uitzichtheuvels.
Sinds de afsluiting van de Lauwerszee
in 1969 heeft dit gebied zich tot een
waar vogelparadijs ontwikkeld. Veel
broedvogels, doortrekkers en winter-
gasten komen er tot rust. 's Winters
komen er duizenden eenden en ganzen
op bezoek.
In het voorjaar zoeken de kiekendief en
het baardmannetje een plekje tussen
het riet en bouwen zangvogels als de
bosrietzanger, kleine karakiet en de
blauwborst hun nest.
Voor vogelaars en andere natuurlief
hebbers is er in Lauwersoog ExpoZee,
een informatiecentrum over de Wad
den en het Lauwersmeergebied. Het
IVN en Staatsbosbeheer verzorgen met
grote regelmaat excursies en wandelin
gen door het gebied.
Voor meer informatie: VW Lauwer-
smeer-Oost, tel. 0595 -401957.
Het lijkt soms wel of Michelin net zo
veel servicegidsen als autobanden
maakt. Er is er in elk geval weer eentje
verschenen: de Michelin campinggids
Frankrijk 1997.
De gids geeft informatie over iets meer
dan 3.400 Franse kampeerterreinen.
Via pictogrammen, plattegronden en
schetsen (82 in totaal) kan de gebruiker
makkelijk de gewenste camping opzoe
ken.
Zo zijn er aparte aanduidingen voor
campings met speelgelegenheid voor
kinderen, tennisbanen, een eigen
zwembad, verhuur van bungalows en
caravans of uitrusting voor winterver
blijf.
De gids kost 28,- en is verkrijgbaar
bij diverse boekhandels, ANWB, VW
en de grote warenhuizen.
Avonturenpark Hellendoorn krijgt met
ingang van het nieuwe seizoen (28
maart) een nieuwe attractie: de Sungai
Kalimantan. Dit broertje van de Piran
ha uit de Efteling is gesitueerd in een
Indonesisch landschap, incluis een
dertig meter lange tunnel vol rook en
mist.
Met de Sungai Kalimantan is een in
vestering van 10 miljoen gulden ge
moeid. De nieuwe attractie kan zo'n
1400 personen per uur verwerken. De
tocht in een ronde rubberen boot over
de woest kolkende rivier is ongeveer
een halve kilometer lang.
Fietsen '97 is de naam van het nieuwe
ANWB-jaarmagazine dat begin maart
verschijnt. Het blad mikt op de recrea
tieve fietser en bevat onder andere
praktijktesten en fietsroutes. Het blad
kost 12,50 en is vanaf 6 maart ver
krijgbaar bij ANWB, boekhandel en di
verse fietsspeciaalzaken.
In het magazine wordt een groot aantal
fietsen aan een praktijktest onderwor
pen: van alledaagse fietsen en kinder
fietsen tot vouwfietsen. Verder bevat
het blad twaalf 'relaxte' fietsroutes
door Nederland met informatie over
bezienswaardige dingen onderweg en
overnachtingen.
In het blad verder aandacht voor: mo
de, gezondheid, versnellingen fiets-ac-
cessoires en fietsevenementen.
De gerenommeerde ADAC-camping-
gids heeft negen Nederlandse campings
uitgeroepen tot 'Superplatz'.
De negen uitverkoren 'Superplatze' in
Nederland zijn: Recreatiecentrum
Scheldeoord in Baarland; camping Hof
Domburg in Domburg; camping Napo
leon Hoeve in Breskens; camping Scho-
neveld in Breskens; camping Tempel
hof in Callantsoog; camping De Paal in
Bergeyk; camping Breebronne in
Maasbree; camping In de Bongerd in
Oostkapelle en camping De Wijde
Bliek in Renesse. De negen horen daar
mee tot de club van 54 beste campings
van Europa.
De ADAC-campinggids verschijnt elk
jaar in een oplage van 650.000 stuks en
is zeer geliefd bij kampeerders en cara-
vanners. In totaal bevat de gids ruim
15.000 campings waarvan er elk jaar
3.000 door ADAC-mensen geïnspec
teerd worden. Alle campings krijgen
daarbij een kwalificatie waarbij onder
andere gelet wordt op zaken als sani
tair, ligging, voorzieningen en service.
Van alle 15.000 campings kregen er
slechts 500 een 1, de beste waardering.
Binnen die groep zijn er nog 54 recrea-
tiebedrijven die nog net iets meer te
bieden hebben.landse ambassades en
consulaten.
Beide folders zijn op te vragen bij het
ministerie van Buitenlandse Zaken: tel.
070 - 3484660.
