Kolonisten splijtzwam
Israëlische samenleving
Win
Ideaal: in alle openheid praten over
ultieme wens terminale patiënt
Afschaffen Ziektewet
kost samenleving geld
Baik prof
DE STEM
OPINIE
DE STEM
'Hoogovens
ne«ïit belang
in Faalse
stalfabriek'
Besuit EMU
apri 1998
VRIJDAG 28 FEBRUARI 1997 A6
De Hebron-akkoorden
zouden een stap op weg
naar vrede tussen de Pa
lestij nen en Israël kun
nen zijn. Maar er zijn
veel groepen die de vrede
bedreigen. Ook in Israël
zelf.
Door Cyril Widdershoven
DE OPKOMST van de kolonis
tenbeweging Gush Emonim is ja
renlang gezien als de exponent
van rechts-Israël. Alle ultra
rechts-conservatieve splinters le
ken onderdeel van deze machtige
lobbygroep. Rapporten van di
verse veiligheidsdiensten maken
duidelijk dat deze theorie niet
klopt.
De hele wereld was geschokt
door de moordaanslag van een
jonge Israëlische student op pre
mier Yitzhak Rabin. Velen zagen
daarin een daad van een eenling,
zonder politieke invloed of ach
terban. Maar volgens onderzoe
kers in Israël en de Verenigde
Staten moet de aanslag worden
gezien als de eerste uiting van een
opkomend rechts-extremisme
binnen de seculiere Israëlische
samenleving, met religieus-mes
sianistische invloeden.
De laatste jaren hebben een dui
delijke verharding binnen Israël
te zien gegeven. Daarbij is de
groeiende aanhang van ultra-or
thodoxe en rechtse partijen het
meest verontrustend. Tot aan de
ondertekening en ratificering van
de Hebron-akkoorden werd de
frustratie, angst en woede van dit
deel van de bevolking onder con
trole gehouden door de Likoed-
regering. Die was immers aan de
macht gekomen met de steun van
deze tegenstanders van een vrede
met de Arabische staten.
Bibi Netanyahu en zijn Likoed-
partij hadden beloofd dat er geen
integrale delen van bijbels Israël
zouden worden teruggegeven aan
de Palestijnen. De realiteit is ech
ter anders. De teruggave van een
groot deel van Hebron en de
angst voor de volgende zet in het
vredesproces veroorzaken een
duidelijke verharding van de
standpunten binnen de kolonis
tenbewegingen. Dat kan leiden
tot heftige conflicten, van publie
ke ongehoorzaamheid tot zeer
subversieve en illegale acties.
Westbank
Een van de belangrijkste items
van de komende besprekingen
tussen de Palestijnen en Israël zal
de positie van de joodse nederzet
tingen op de Westbank zijn. Dat
is een zeer heikel en explosief
punt binnen joodse conservatieve
stromingen. Teruggave van delen
van bijbels Israël zoals Judea en
Een Israëlische soldaat bewaakt een groep kolonisten tijdens een mars door Hebron in juni vorig jaar. Door de zogeheten Oslo-akkoorden van september 1995 wordt Is
raël gedwongen zich uit Hebron terug te trekken, maar de militante opstelling van joodse kolonisten bemoeilijkt de naleving van die afspraken. foto reuter
Samaria zal leiden tot hernieuwd
extremisme.
Dit religieus extremisme, gecom
bineerd met extreem-rechts, is
gebaseerd op de overtuiging dat
de joden een exclusief recht op
deze gebieden hebben, teruggave
is dus onmogelijk. Bovendien
leeft in deze groepen sterk het
idee dat het joodse volk uniek is,
ze hebben een speciale missie en
bestemming. Deze opvatting
staat haaks op het seculiere zio
nisme, dat voornamelijk oproept
tot de stichting van een joodse
staat om gelijk te zijn aan de an
dere volkeren.
Bij het religieus extremisme
overheerst de overtuiging dat het
conflict tussen joden en gojim, de
niet-joden, voor altijd zal be
staan. Westerse steun aan Israël
wordt gezien als een interventie
van God, geen enkel rationeel ar
gument wordt aanvaard. Een an
der punt is de redenering dat de
strijd tussen joden en Arabieren
een strijd is tussen goed en
kwaad, vredesbesprekingen zul
len altijd eindigen in een hervat
ting van dit conflict. Tenslotte
leeft in deze groepen de overtui
ging dat de komst van de Messias
aanstaande is. De stichting van
de staat Israël, de bouw van een
nieuwe joodse tempel en de sa
menvoeging van alle delen van
bijbels Israël zijn hiervoor nood
zakelijke voorwaarden.
Strijdgroepen
Volgens de nieuwste rapporten
van de Shin Beth en National
War College Washington hebben
deze standpunten geleid tot de
oprichting van diverse funda
mentalistische en extreem-natio
nalistische bewegingen en strijd
groepen.
De eerste, Kach, werd al opge
richt in de jaren tachtig. Deze ex-
treem-rechtse partij maakte tot
1988 deel uit van het Israëlische
parlement. Nadat de partij ver
boden werd, kwamen de leden in
de illegaliteit terecht.
Hun ideeën over geweld, racisme
en verdrijving van Palestijnen uit
bijbels Israël zijn overgenomen
door groepen als 'de republiek
Judea', Shomer Israël (SHAY) of
het Joint Action Committee
(JAC). Zij zijn voornamelijk ac
tief binnen de bekende kolonis
ten-circuits op de Westbank, Go
lan en Jeruzalem. Volgens de
Shin Beth en Mossad zullen deze
groepen terroristische methoden
niet schuwen om hun doeleinden
te bereiken. Him aanslagen zul
len vooral gericht zijn op Israëli
sche doelen met name op politici
of militairen.
Explosief
De situatie in de Westbank is dus
zeer explosief. Volgens de nieuw
ste opinie-onderzoeken is de
overgrote meerderheid van de
kolonisten tegen territoriale toe
zeggingen aan Arafat.
De meeste kolonisten beschikken
over zwaardere wapens, toege
staan voor eigen bescherming. De
aanwezigheid van deze wapens,
in handen van zeer goed getrain
de reserve-soldaten is een factor
om rekening mee te houden. Het
is ook onduidelijk welke houding
het Israëlische leger zal aanne
men. Toen de eerste toezeggingen
aan de PLO werden gedaan, ga
ven meer dan duizend soldaten te
kennen dat ze bevelen om de
Westbank te ontruimen niet zou
den .opvolgen. Dat is niet zo
vreemd als men weet dat er de
laatste jaren opvallend veel reli
gieuze of oriëntaalse joden dienst
hebben genomen in het leger.
Hun politieke ideeën zijn veelal
Likoed- of religieus georiënteerd.
Extremisme
Het joods extremisme is een dui
delijke aanwijzing dat Israël
steeds meer geïntegreerd raakt in
de Midden-Oosterse mentaliteit,
met al haar negatieve repercus
sies. Steeds meer deskundigen
beginnen dan ook te geloven dat
dit een van de oorzaken was
waarom Rabin bereid was om
Arafat de hand te schudden: hij
was bang dat de kwaliteit van het
Israëlische leger door deze kwes
ties achteruit zou gaan.
Een andere ontwikkeling is nog
angstaanjagender. Er komen
steeds meer aanwijzingen dat Pa
lestijnse en joodse illegale groe
peringen samenwerken. Al in
1995 suggereerde Yasser Arafat
een mogelijke samenwerking tus
sen de Israëlische groepering
Eyal en de Islamitische Jihad.
Sindsdien zijn de geruchten al
leen maar sterker geworden. Een
samenwerking tussen beide groe
pen zou de mogelijkheid van een
massaal bloedbad alleen maar
groter maken.
Rabin
Zo zouden joods en Palestijns
terrorisme een struikelblok kun
nen zijn voor het vredesproces.
De moordaanslag op Rabin heeft
nog steeds niet geleid tot een ef
fectief optreden tegen deze bewe
gingen. Vooral niet tegen het
joods extremisme. Netanyahu is
in een gecompliceerde situatie te
recht gekomen. Zijn regering
heeft de steun van fundamenta
listische groepen nodig om te
overleven. Maar het land zelf
heeft vrede nodig en daarvoor is
het opgeven van extremistische
ideeën noodzakelijk. Wapenge
weld zal alleen resulteren in
nieuwe oorlogen. En op een bur
geroorlog zit Israël niet op te
wachten.
Drs. C. Widdershoven is Mid
den-Oostenspecialist en onder
zoeker bij het Department of
War Studies, King's College
University of London.
Door H. Bruinink
DE POLITIEK maakt zich al geruime tijd zorgen over de effecten
van de afschaffing van de Ziektewet. De bedrijfsverenigingen lik
ken hun wonden na de afslanking die het gevolg was van de af
schaffing; de Arbo-diensten zijn in een moordende concurrentie
verwikkeld en de werkgever ziet zijn kosten stijgen. De belang
stelling voor de zieke werknemer neemt toe, maar die werknemer
snapt vaak niet meer wie wat doet.
Sinds op 1 maart 1996 de Ziek
tewet werd afgeschaft, komen
de kosten voor een zieke werk
nemer in de meeste gevallen in
het eerste jaar voor rekening
van de werkgever. Die werkge
ver is ook verantwoordelijk
voor de begeleiding en de reïn
tegratie in het arbeidsproces
van die werknemer. Hij is ver
plicht het loon door te betalen
en dient zich door een gecerti
ficeerde Arbo-dienst te laten
bijstaan. In de praktijk gebeurt
de begeleiding bij ziektever
zuim door een Arbo-dienst, en
komt er geen bedrijfsvereni
ging of verzekeraar aan te pas.
De werkgevers kunnen zich
verzekeren tegen de loonkos
ten. De bedrijfsverenigingen
moeten toezien of werknemer,
werkgever en Arbo-dienst vol
doende hun best doen om zieke
werknemers weer aan het werk
te krijgen.
Hiervoor moet de bedrijfsarts,
al dan niet samen met de werk
gever, op gezette tijden formu
leren invullen en naar de be
drijfsvereniging zenden. De be
drijfsverenigingen bepalen te
vens de mate van arbeidsonge
schiktheid van werknemers die
nog onder de 'oude' ziektewet
vallen en werknemers die lan
ger dan 52 weken ziek zijn. De
politiek hoopte op een verla
ging van het verzuim (lees: van
de ziekteverzuimkosten) en op
een beperking van de macht en
de bureaucratie van de
bedrijfsverenigingen.
In werkelijkheid is er een grote
papierstroom op gang geko
men. De wetgever had alleen
een meldingsformulier van de
bedrijfsarts na dertien weken
ziekte in gedachten. De be
drijfsverenigingen mogen boe
tes opleggen als de formulieren
niet op tijd binnen zijn, en zij
hebben de bevoegdheid om va
ker naar resultaten te vragen.
Dit is zo letterlijk opgevat dat
er nu standaard gevraagd
wordt om een schriftelijke mel
ding in de 13e, de 26ste en de
39ste week van een ziekte.
De meldingsformulieren zijn
van een kinderlijke eenvoud.
Maar de tijd die met het invul
len gemoeid is, het bewaken
van het moment dat de formu
lieren ingevuld moeten worden
en de tijd die het laten onderte
kenen vergt, is aanzienlijk. De
kosten die deze procedure met
zich meebrengt zijn hoog en de
meerwaarde valt zeer te be
twijfelen. Daarbij komt dat de
bedrijfsverenigingen vanaf 1
januari 1997 minstens duizend
gulden boete heffen als de mel
dingsformulieren niet op tijd
zijn. Veel van de tot nu toe op
gelegde boetes zijn onterecht,
omdat de bedrijfsvereniging de
formulieren nog niet verwerkt
had of omdat er postvertraging
was. Gezien het feit dat de
werkgever in het algemeen de
kosten betaalt van de zieke
werknemer, staat de
van de boete bovendien in geen
enkele verhouding tot het ge.
pleegde feit. De bedrijfsvereni
ging kost het verzuim in het al
gemeen niets. Ook de manier
waarop de ingevulde formulie
ren door de bedrijfsverenigin
gen worden beoordeeld roept
vragen op. Bij gangbare beroe
pen blijkt de bedrijfsvereni
ging opeens niet meer op de
hoogte te zijn van de belastin
gen in dat beroep, terwijl hier
over in een latere fase wel al
lerlei uitspraken worden
gedaan.
Zo'n driekwart van de werkge
vers heeft zich herverzekerd
voor de kosten van zieke werk
nemers. De verzekeringsmaat
schappijen willen in veel geval
len echter niet afgaan op de ge
gevens die de werkgevers ach
teraf aanleveren, en eisen ver
zuimgegevens van de Arbo-
diensten. Deze gegevens moe
ten de Arbo-diensten speciaal
voor de verzekeringsmaat
schappijen samenstellen.
Daarbij zijn de verzekerings
maatschappijen er vanuit ge
gaan dat alle werkgevers alle
ziekmeldingen aan de Arbo-
diensten doorgeven, en dat die
de verzamelde gegevens koste
loos aanleveren. Over de in
houd en de wijze waarop dat
moet gebeuren, zijn bij de af
schaffing van de Ziektewet
geen goede richtlijnen gegeven.
Het gevolg is een discussie tus
sen verzekeraars en Arbo-dien
sten over wat wel en wat niet
onder de privacy-wetgeving
valt, wie de kosten moet beta
len en wie bepaalt hoe de infor
matie mag worden aangele
verd.
Slechts in een paar gevallen
zijn tussen verzekeraars en Ar
bo-diensten goede afspraken
gemaakt. Nog maar weinig
verzekeraars hebben verzuim
gegevens over 1996 gekregen,
en veel werkgevers weigeren
hun verzuimregistratie bij Ar
bo-diensten plaats te laten vin
den ten behoeve van de verze
keraars. De bedrijfsverenigin
gen houden op een frustrerende
en dure wijze toezicht óp werk
gevers en Arbo-diensten.
De Arbo-diensten dreigen gro
te administratiekantoren te
worden, ten behoeve van de be
drijfsverenigingen en verzeke
ringsmaatschappijen. Daarmee
lopen we het risico weer in de
oude bureaucratische systemen
te verzanden, waarin verzuim
begeleiding en verzuimpreven-
tie ondergeschikt zijn aan de
administratieve taken. Door de
dubbele administraties ten op
zichte van het oude systeem
kunnen de kosten nooit lager
uitvallen dan voor het afschaf
fen van de Ziektewet.
De auteur is bedrijfsarts en lid
van het managementteam
van Arbo Unie Oost-Brabant.
Door Ron Berghmans
RECENTELIJK verschenen twee rap
porten over de euthanasiepraktijk in
Nederland. Het ene, geschreven door de
hoogleraren Van der Wal en Van der
Maas, doet verslag van een grootschalig
onderzoek onder artsen. Het andere be
treft een kleiner onderzoek, verricht
door het Verwey-Jonker-instituut in
Utrecht, waarin de ervaringen van pa
tiënten en hun naasten centraal staan.
Het aardige is dat beide onderzoeken over
hetzelfde gaan - de praktijk van euthanasie
in Nederland - maar beschreven vanuit heel
verschillende gezichtspunten: dat van de arts
en dat van de patiënt. En dat is een wereld
van verschil.
Uit het onderzoek van Van der Maas en Van
der Wal blijkt dat de kwaliteit van het me
disch handelen rond het levenseinde is ver
beterd en dat de maatschappelijke controle
op levensbeëindigend handelen is vergroot.
In ongeveer één op de veertig gevallen van
overlijden is euthanasie de oorzaak. Meestal
leden de patiënten aan kanker. Vaker komt
het voor dat een andere zogenaamde 'medi
sche beslissing rond het levenseinde' wordt
genomen, zoals het niet beginnen of staken
van behandeling (twintig procent) of het in
tensiveren van pijnbestrijding met als bijko
mend gevolg dat het sterven wordt bespoe
digd (zeventien procent). In 0,7 procent van
de gevallen van overlijden werd het leven
zonder uitdrukkelijk verzoek van de patiënt
beëindigd, bijvoorbeeld omdat er sprake was
van ernstig lijden, maar geen communicatie
meer mogelijk was.
Communicatie
Het Utrechtse onderzoek toont aan dat er
tussen ideaal en werkelijkheid nog het een en
ander te verbeteren valt. In de communicatie
tussen patiënt en arts gaat het regelmatig
mis. Huisartsen blijken wel aan te geven dat
ze in principe bereid zijn om euthanasie toe
te passen, maar als het er voor de patiënt op
aan komt geven ze regelmatig niet thuis. Vol
gens de onderzoekers hebben veel patiënten
het gevoel dat artsen heel ver meegaan in
hun verzoek om euthanasie, zolang het ver
zoek niet concreet is. Wanneer voor de pa
tiënt het moment gekomen is, reageren dok
ters nogal eens met uitstellen, ontwijken of
ontkennen. Vooral wanneer de patiënt zich
(nog) niet in de laatste fase van een termina
le ziekte bevindt zijn dokters aarzelend of af
wijzend. Voor het toepassen van aanvaard
bare euthanasie is het echter geen voorwaar
de dat de patiënt in de stervensfase verkeert.
Euthanasie vindt plaats binnen de arts-pa
tiënt relatie. De een vraagt uit zijn ernstig
lijden te worden verlost, en de ander be
schikt over de middelen om dit op een waar
dige manier te doen, tenminste: als hij dat
wil en kan. Anders dan het voorschrijven van
een antibioticum tegen een ontsteking of het
verwijderen van een blinde darm vraagt de
patiënt die euthanasie wil aan de dokter iets
wat strafbaar is.
Meldingsprocedure
De patiënt is dubbel afhankelijk Van de dok
ter: hij vraagt niet alleen iets waarover hij
zelf niet de beschikking heeft - middelen
voor een zachte dood - maar ook dat de
dokter zich tot verdachte maakt. Het ver
strekken van die middelen is immers verbo
den, ook al is de kans op vervolging buiten
gewoon gering indien de arts de zorgvuldig
heidseisen in acht heeft genomen en zich
daardoor kan beroepen op het bestaan van
een juridische noodsituatie. Dit betekent dat
de dokter moet beoordelen of er bij de pa
tiënt sprake is van een vrijwillig en duur
zaam verzoek en van ondraaglijk en uitzicht
loos lijden. Bovendien moet hij een oordeel
vragen aan een onafhankelijke andere arts.
De laatste maanden is er veel discussie ge
weest over de meldingsprocedure. Artsen
melden slechts in 41 procent van de gevallen
van actieve levensbeëindiging. Dat is te wei
nig. De belangrijkste reden voor niet melden
is het juridische karakter van de meldings
procedure. Men wil nu de afstand tussen de
dokter en justitie vergroten door bij eutha
nasie regionale commissies van artsen, juris
ten en ethici tussen te schakelen om de mel
dingsbereidheid van de artsen te vergroten.
Of dit laatste zal gebeuren is de vraag.
Zolang er niets verandert aan de strafbaar
stelling van euthanasie, blijft de patiënt dub
bel afhankelijk van de dokter. Het strafrecht,
dat beoogt de patiënt te beschermen, kan
zich tegen hem keren zolang artsen geacht
worden een misdrijf te plegen als ze euthana
sie toepassen.
Waar we in Nederland voor staan is de taak
om enerzijds oneigenlijke blokkades bij de
toepassing van euthanasie uit de weg te rui
men, zonder anderzijds een situatie te creë
ren waarin dokters geen verantwoording
meer hoeven af te leggen en oncontroleer
baar worden. Dit betekent dat er grote be
hoedzaamheid vereist is bij het maken van
keuzes in het traject naar de ideale situatie:
namelijk die waarin patiënt en arts in alle
openheid en oprechtheid met elkaar kunnen
spreken over de ultieme wens van de patiënt
om op een waardige en voor hem aanvaard
bare wijze te sterven.
Transparantie
Duidelijkheid en transparantie zijn daarbij
vereist en wel op verschillende niveaus. Bij
Jaarlijks helpen artsen een paar duizend lichamelijk zieke mensen aan een milde dood. Onder meer met yoghurt of pap, vermengd
met een middel dat iemand rustig doet sterven. fotoaN'
de overheid ligt de verplichting om de schi
zofrenie van de huidige wettelijke regeling
weg te nemen. Dit kan door in de wet op te
nemen wanneer euthanasie gerechtvaardigd
is.
Daarbij hoort dat aan artsen en patiënten
helderheid wordt verschaft over de situaties
waarin euthanasie en andere vormen van le
vensbeëindigend handelen wel en niet toe
laatbaar zijn.
Bij artsen, maar ook bij instellingen zoals
ziekenhuizen en verpleeghuizen, ligt de ver
antwoordelijkheid om aan patiënten en hun
naasten duidelijkheid te bieden over hun op
stelling inzake euthanasie. Vertrouwen in de
dokter is zeker rond het levenseinde een ab
solute voorwaarde voor goede zorg.
Dr. R. Berghmans is wetenschappelijk o®'
dewerker bij het Instituut voor Gezond;
heidsethiek te Maastricht. Daarnaast is hij
als gastprofessor medische ethiek verbon
den aan het Limburgs Universitair Centrum
te Diepenbeek (B.).
Van onzeedactie economie
Arnhei - Bij Akzo
wordt fit elk jaar duide
met velke activiteiten
meeste|eld valt te verdi
pharm.en 'coatings' (vei
Chemiikomt op afstand
derde laats en 'vezels'
blijft vorlopig een prob)
Bestuuivoorzitter C. van
maakter gisteren bij de pi
tatie va de jaarcijfers van
dan ooi geen geheim van
toekom: van het Arnhems
reldconern in de pharma c
ven gezcht moet worden,
de conernslogan 'creatin
right clrmistry' zal nooit w
vervanfn door 'creating
right parma'. „We zijn er
Van onzredactie economie
Amstfdam - Besti
voorziter P. Kalff was
teren lik tevreden' ov<
'fantatische resultater
de AM Amro vorig
heeft oehaald. De
winst van Nederl;
grootse bank steeg vc
door e goede gang vai
ken o de financiële m
ten mt 26,3 procent to
miljail gulden.
na
Alle blrijfsonderdelen dn
bij aarde winstgroei. De
inkomen - goed voor ruin
tig promt van de baten en
mee doelangrijkste kurk
op de Ink drijft - groeide]
12,6 przent tot 11,5 miljarc
den. Dpost provisies steeg
al doo de belangstelling
aandeli met 18,5 procent tc
kleine miljard gulden. De
taten if financiële transac
de hanel in derivaten, eff
en valta's voor eigen reki
van de ank - steeg het spec
Iairst: iet 57,1 procent pr
tot bijr 1,9 miljard gulden.
In total namen de baten
17,8 picent toe tot 19,1 m:
guldenbe bedrijfslasten
met 18 tot 12,9 miljard gu
De lastastijging was onder
het geiJg y^pjde groei va:
persohdsbestand - vooral
buitepljjdjgji met, bijna
menser,ot 66.172.
Incidetele kosten
Daarncgt hebben enkele
denteleosten de kosten om
gedrevi. Zo heeft de ABN i
310 mioen gulden opzij
voor denvoering van de eur<
naar vwachting een half
jard ga: kosten. Voor aanpa
gen vanet computersysteen
de eeuwisseling is 30 mi
gulden gereserveerd. Doo:
goede nultaten lopen bovei
de windeling en de bonus
vooral lor investment-banl
fors in e papieren.
Het balnstotaal groeide mc
procentïaar 595,3 miljard
Rijswk (anp) - Hoogove
neeneen belang van 50 pi
cent i de Waalse staalfab
kant .oël. De ondernem;
gen aken vanmiddag
overeikomst bekend,
heeft e Belgische krant
Soir gfteren gemeld.
De oifeenkomst komt ei
neer at er een houdsti
maatiiappij met de na;
Newc wordt opgeric
waareder Boel komt te i
len. oogovens neemt
helft |n het kapitaal var
55 mjoen voor zijn rek
ning, ',oël de rest. In 19
leed e fabriek een verl
van. ƒ0 miljoen.
Pa«js (cp/dpa) - Eind april
gend jar valt het besluit
Welke laden kunnen deelnc
aan de MU, de Economiscl
Monetafe Unie. Dit heeft c
eommisiris Yves Thibaul
jjriguy fsteren in Parijs ge
lodens (n ontmoeting met
a nsPariementariërs.
Aan de asis van het besluit
men twe rapporten te liggen
van hetïuropese Monetaire
s buut 5MI), de voorloper
e Euroese centrale bank
een vanle Europese Commi
voor dipapporten dienen de
leve geevens te worden c
r!gi n'„Wa°P ziin laatst in feb
1 1998 met gebeuren.
