de Stem
'Zonder Dutroux hadden we nooit een ommekeer gekregen'
Muziek
op je
eigen
computer
Wallonië is radeloos. Verlamd
door de verlepte politieke
cultuur, de economische en
sociale malaise, de zwaar
moedigheid en de ellende van
Jumet. Maar tussen de puin
hopen is de toekomst begon
nen.
De dood
wordt
niet meer
weggestopt
De tsaar
zit er
niet
warmpjes bij
Birma: open
gevangenis
als vakantie
land
INTERNET
PAGINA
IRUARI 1997 D5
Weekend
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1997 E1
Door Joep Dohmen
Een begrafenis in Wallonië, te midden
van de teloorgegane industriële bedrijvig
heid. FOTO CHRIS KEULEN
sen hebben geen hoop meer," zegt ze in het
universiteitsgebouw. „Je ziet het aan de ma
nier waarop ze gekleed gaan, de manier waar
op ze praten. Ze laten zich gaan. Er hangt een
collectieve depressie. In de Borinage en de
streek van La Louvière is het het ergst. Daar
is een hele generatie verloren."
De toekomst is ongewis. Ze kan ontaarden in
een sociale explosie. Het industriebekken kan
ook een voedingsbodem voor extreem-rechts
worden. Arm Wallonië is in elk geval een mo
lensteen om de nek van het rijke Wallonië.
Het is een miljardenverslindende last die de
voortuitgang remt.
Voor haar boek sprak Van Dam met politici
en topmanagers uit Wallonië en Vlaanderen.
De Walen blijken hun toekomst lichtzinnig en
hoopvol tegemoet te zien. Binnen enkele jaren
zal Vlaanderen teloorgaan en komt Wallonië
er vanzelf wel bovenop, kreeg de verbaasde
sociologe te horen.
In Vlaanderen ontmoette Van Dam vooral
zorgen. Er heerst angst dat de economische
groei stagneert omdat mensen achterover
gaan leunen. Een voorbeeld. Het ooit tweeta
lige Vlaanderen verliest zijn kennis van het
Frans. De Vlaamse jeugd spreekt liever En
gels. De cursussen Nederlands in Wallonië
zitten daarentegen vol. Een keuze van het
verstand. Het hart van veel Walen ligt in
Frankrijk.
De situatie in Wallonië bedreigt het voortbe
staan van het federatieve België, dat zelf is
aangetast door de verziekte partijpolitiek.
Harder dan ooit klinkt in het relatief rijke
Vlaanderen de roep om zelfstandigheid. On
der die dreiging neemt in Wallonië de pro-
Franse houding toe. Steeds meer mensen, ook
intellectuelen, zijn bereid aansluiting bij
Frankrijk te zoeken of er tenminste nauw mee
samen te werken. Zelfstandig vooruit kan
Wallonië immers niet en een samenvoeging
met Brussel ziet niemand zitten.
Stad op stelten
Louvain-la-Neuve, langs de E411. Brussel is
twintig kilometer verderop, Namen dertig. In
een parkachtige omgeving liggen nieuwe we
gen en pleinen die Avenue Albert Einstein,
Place Louis Pasteur of Place des Sciences he
ten. Tot 1971 was dit naamloos akkerland. Na
het schrappen van het Frans als onderwijst
aal aan de Leuvense universiteit, kwamen de
Franstaligen hier naartoe. Louvain-la-Neuve
is nu de modernste stad van het land. Auto
verkeer blijft op de begane grond, het leven
speelt zich een etage hoger af. Een stad op
stelten.
In Louvain-la-Neuve wonen veel studenten
en wetenschappers. Van de zevenduizend be
woners is bijkans niemand werkloos. Rondom
Louvain-la-Neuve ligt een biotechnologisch
business centre, een science pare en een re
search pare. Op twintig kilometer van het
ruitjesschrift vol smeekbeden in de St.-Jozef
van La Louvière wordt aan de rest van de we
reld computertechnologie verkocht. Met suc
ces.
a Louvière is een ongelukkige
J stad.
Alle clichés over arm en smerig Wallonië zijn
lier van toepassing. De plaatselijke economie
staat op instorten, de werkloosheid breekt
Europese records en de verloedering is ont-
lutsend. En dan is er nog de Place Maug-
létout.
De ongelukkige stad hangt rond dat plein. La
Louvière is op de dool. Op weg naar niets. In
liet Palais de la Bière aan het plein houden
mannen met waterige ogen zich vast aan gla
zen Stella. Aan de Place Maugrétout staat
ook de St.-Jozefkerk. Het uurwerk viel al uit
de toren en de kerk zit onder het stof van
staalfabriek Gustave Boël. Die bracht een
eeuw welvaart, maar is nu op sterven na
dood.
Onderwijl bidt het getroffen volk. Op een for
mica tafeltje in de St.-Jozef ligt een ruitjes-
schrift vol smeekbeden. „Heer, help mij met
het vinden van een baan en een serieuze jon-
gen, Rosa."
Sinds vorig jaar gaat Wallonië een onafwend
baar noodlot tegemoet. De Parti Socialiste,
die het er altijd voor het zeggen heeft gehad,
wrdt achtervolgd door corruptieschandalen
en een maffioze moordpartij. De affaire-Du-
toux laat een chaos na bij politie, justitie en
gerecht. Het bankroet van de staalfabrieken
Gustave Boël in La Louvière en Forges de
Clabecq in Tubize toont de pijnlijke sociale
en economische toestand in de oude indus
triebekkens.
Economisch gezien is de Waalse provincie
Henegouwen het zwaarst getroffen, met een
werkloosheid die oploopt tot 34 procent. De
Europese Unie plaatst Henegouwen op één
lijn met de armste delen van Griekenland en
Ierland.
Collectief schuldgevoel
Het is niet alleen de werkloosheid.
He misère leidt tot een maatschappelijke
neergang die het gemoed van de bevolking
aantast. Wallonië raakt verlamd door zwaar
moedigheid en een collectief schuldgevoel.
Gndertussen groeit de volkswoede, zoals twee
weken geleden tijdens de betoging van om
ach heen slaande staalarbeiders van het fail
liete Forges de Clabecq. Ze protesteerden sa
men met ouders van Dutroux-slachtoffertjes
toór behoud van werk en tegen de corrupte
«verheid.
^an automobilisten die vanuit Maastricht de
failliete landstreek binnenrijden, prijst de au
toweg E42 zichzelf aan als Autoroute de Wal-
mnie. Dwars door Wallonië verbinden de
jvee lange stroken gescheurd beton kwijnen-
le staalfabrieken, gesloten steenkolenmijnen
afgebladderde woonwijken in het dal van
•"aas en Sambre. Dit is het grauwe Wallonië,
z°als de buitenwereld het kent.
riat beeld is niet compleet. La Wallonië a
vitesses, Wallonië is economisch een
a|w met twee snelheden. Je hebt de oude in
dustriële as langs de E42. Maar iets verderop
is een nieuw Wallonië ontstaan waar high
tech en universitaire know-how succesvol
verkocht worden en waar zwaarmoedigheid
plaats heeft gemaakt voor optimisme.
Symbool voor de wederopstanding is de van
noord naar zuid lopende autoweg E411 - met
driebaans asfalt - die Brussel verbindt met de
postmoderne universiteitsstad Louvain-la-
Neuve, de Waalse hoofdstad Namen en boom
ing Aarlen, tegen de Luxemburgse grens.
Met het failliet van de oude industriële as
gaat ook de Parti Socialiste (PS) ten onder.
De Partij-van-de-Affaires, die haar macht
dankte aan het proletariaat in de industrie
steden, krijgt bij komende verkiezingen onge
twijfeld de rekening gepresenteerd. De PS
wordt gezien als hoofdschuldige aan het eco
nomisch debacle en het politiek drama.
De historische fout van de PS en de socialis
tische vakbond FGTB was dat ze slecht-
draaiende fabrieken met miljarden franken
overeind hielden. De Waalse regering is nog
steeds eigenaar van de twee grootste staalfa
brieken. Verzuimd werd te moderniseren en
te investeren in kleine technologiebedrijven.
Dat gebeurt nu wel, maar te laat. De Waalse
christen-democraten en liberalen staan klaar
om de plaats van de PS in te nemen. Zij heb
ben het nieuwe Wallonië omhelsd.
Gelukkige stad
Namen is een gelukkige stad.
Op de citadel, waar het uitzicht over de stad
het mooist is, soezen rond lunchtijd kantoor
mensen. Hun benen hangen uit autoraampjes.
De zon strijkt over de grijze rotsen en uit een\
radio klinken de vier jaargetijden van Vival
di. x
De bisschopsstad profiteerde nooit van de in
dustriële welvaart. Vroeger was dat zuur voor
de Namurois, nu plukken ze de vruchten. Wat
er niet is, kan ook niet failliet gaan.
Sinds 1991 is Namen het middelpunt van
Wallonië, want hoofdstad van het Waalse Ge
west. Zevenduizend ambtenaren kwamen uit
Brussel naar hier, naar de nabijheid van het
regeringsgebouw. De Walen noemen het, in
navolging van het Parijse Elysée, het Elysette.
Namen leeft. Er is geld voor nieuwe wijken en
voor de restauratie van de monumentale bin
nenstad. Het Koninklijk Theater wordt opge
knapt, bij het beursgebouw komt een onder
grondse parkeergarage en de prijzen van on
roerend goed exploderen. Het centrum biedt
winkels met de laatste mode, barokke eetza
len met dinerende ambtenaren en een pleintje
waar een vioolduo Bach en Mozart speelt.
Onder de kroonluchters van grand-café Hen
ry aan de Place St. Aubain in Namen koestert
journalist Guido Fonteyn van de liberale
Vlaamse krant De Standaard zijn biefstuk.
Hij is Wallonië-uiatcher, schreef er boeken
over en houdt kantoor in de Waalse hoofd
stad. Tussen de middag vind je hem in eta
blissement Henry, eerste tafeltje links..
Fonteyn ontwaart een mogelijk revolutionai
re ontwikkeling in de werkloosheidscijfers
over de maand januari. Terwijl in Vlaanderen
de werkloosheid toenam, is in Wallonië voor
het eerst sinds jaren sprake van een daling.
„Ten opzichte van december daalde het cijfer
met 1923 personen. Het gaat maar om 0,9 pro
cent, maar toch," zegt Fonteyn. „Het is be
moedigend en tegelijk onverklaarbaar. Moge
lijk dat de 5,5 miljard gulden subsidie die Eu
ropese Unie, Waals Gewest en bedrijfsleven
in Wallonië pompen en het nieuwe elan zich
laten merken. Daar komt bij dat er na Cla
becq maar weinig grote bedrijven over zijn
die nog kunnen sluiten. Het zou wel eens kun
nen zijn dat Wallonië het dieptepunt heeft ge
had."
Katalysator
„Dutroux is de katalysator," weet Fonteyn
nog. „De affaire heeft aangetoond hoe slecht
gerecht, politie en politiek in dit land werken.
Dutroux was nodig om schoon schip te kun
nen maken. Zonder die man hadden we nooit
een ommekeer gekregen."
Aan de andere kant van de Maas in Namen lo
pen na de middagpauze journalisten het Ely
sette binnen voor de wekelijkse persconferen
tie van de Waalse regering. Met een pilsje in
de ene en een sigaret in de andere hand, wordt
de politieke afgang van alweer een PS-kop-
stuk - dit keer parlementsvoorzitter Guy Spi-
taels - doorgenomen.
Minister-president Robert Collignon geeft
daarna zijn mening over de economische el
lende. Hij kondigt een steunfonds voor de
streek van Tubize aan. Fabrieksterreinen
worden gesaneerd, woningen opgeknapt. En
Forges de Clabecq dan, willen de journalisten
weten. „Wij blijven beschikbaar voor de cu
ratoren," ontwijkt Collignon. En Boël? „Tja,
de situatie is daar inderdaad penibel."
Spandoeken met boze teksten hangen boven
de straten. De onzekerheid over het lot van
staalfabriek Forges de Clabecq knaagt aan de
tienduizend inwoners van Tubize, langs het
kanaal van Brussel naar Charleroi in Waals-
Brabant.
Een kwart van de bevolking werkt in de fa
briek die al sinds 1975 voortsukkelt. De rest is
er indirect van afhankelijk, als middenstan
der of als transporteur. Het failliet van Forges
betekent het failliet van Tubize. Ander werk
is er niet en komt er niet. High-tech bedrijven
hebben er niets te zoeken. De bevolking is
goed in het smelten van ijzererts en het ma
ken van dik staal, niet in het steriel produce
ren van computerchips.
„We zijn al praktisch failliet," sombert ex-
voetbaÜer Michel de Wolf aan een tafeltje in
café Sunset in Clabecq, gemeente Tubize. In
1994 speelde hij zijn laatste wedstrijd als in
ternational voor de Rode Duivels - het werd
in Anderlecht 2-1 tegen Armenië. Nu runt hij
de Sunset, „Sinds het faillissement is de om
zet van de middenstand met veertig procent
gedaald. Mensen durven niets meer te kopen.
Tubize is verdoofd." De Wolf weet waar hij
over praat. Hij is hier geboren, kent de men
sen. Werkte zelf als jongen bij Forges.
Twee jaar geleden, net uit de voetballerij, wil
de hij hier een hotel met voetbalschool begin
nen. Goed voor tien nieuwe jobs. Het mocht
niet van de Waalse regering. De Wolf moest
zeker vijf jaar wachten op de vergunningen.
Hij ging zijn zaak bepleiten in het Elysette.
Tevergeefs. Nu heeft De Wolf zijn buik vol
van Wallonië. Als zijn kinderen groter zijn,
verhuist hij naar Marseille. Dat is zijn droom.
Tubize is een ongelukkige stad.
Verloren generatie
De Wolf is nog bevoorrecht, vindt sociologe
Denise van Dam van de katholieke universi
teit in Namen. Ze schreef het boek Blijven we
buren in België? en voorziet daarin een som
bere toekomst voor de twee miljoen arme Wa
len (van de in totaal 3,4 miljoen mensen in
Wallonië) in het industriebekken. „De men-
VAKANTIE REIZEN
PAGINA
PAGINA
-M <D
ro
"O O
i
g> <u
'~o c
I- O)
O _OJ
<v
5 ~c 3
<W N
c C 3
o
15 8
_Q Jr-, (V
O V to o
E -a O.-0
I"
PAGINA
