Vij
jaa
Ko
Dienstbode als ander soort mens
HET WEER
Bende
dure ge
Wind en regen
DE STEM
DE BINNENKRANT
Lijvig boekwerk over de geschiedenis van huishoudelijk werk
-DE STEM-
BEL
LEZERSCONTACT
076-5 312 312
I Zon en maan
Hoogwater
'Kroonge
Politie rolt
netwerk
kinderporr
I deren f" u™*6 hoeveelh
IbehalveV. +6Sla® genome
straf t vooruitzicht
K*® de bende
|tie i!Sljkvan uitgaan, d
I met een miljoenenv
111 11
WOENSDAG 12 FEBRUARI 1997 A2| de STEM
Rinske Hoff was jarig.
Hoewel ze al 91 jaar is
geworden en moeilijk
loopt wegens een gebroken
heup, is de Friezin nog altijd
heel monter en levenslustig.
Rinske woont met haar zoon
Vladimir in een kleine flat in
zo'n typische Moskouse bui
tenwijk. Met de buren samen
hebben ze in het portaal een
stalen deur geïnstalleerd opdat
inbrekers minder kans maken.
Rinske leeft al meer dan zestig
jaar in Moskou. In 1931 kwam
ze naar de jonge Sovjet-Unie.
Zij gaf haar baan bij de postgi
ro in Leeuwarden op en volg
de haar Hollandse vriend Jan
Vermeulen, een werkloze
communist, die net als veel an
dere 'internationalisten' een
steentje wilde bijdragen aan de
revolutie van de bolsjewieken.
Toen de stalinistische terreur
uitbrak en het hem in Moskou
te heet onder de voeten werd,
keerde Jan echter naar Neder
land terug. Rinske: „Hij zei
dat-ie met vakantie ging."
Rinske bleef achter. In Neder
land, waar het crisistijd was,
was geen plaats voor een al
leenstaande moeder. Dacht ze.
„Achteraf is het natuurlijk een
foute beslissing geweest om
niet naar Nederland terug te
gaan," zegt zij ook nu weer.
Maar denk niet dat Rinske
Hoff klaagt. Haar Friese ka
rakter is onveranderlijk opti
mistisch. En dat welvarende
Nederland is tenslotte ook niet
alles. Je krijgt er bijvoorbeeld
maar één koekje bij de thee.
„Daarna gaat de trommel
weer de kast in," lacht ze, ter
wijl ze zelf thee inschenkt en
Hollandse koekjes ronddeelt.
Rinske had het niet makkelijk.
Ze zwierf met haar zoontje
door Moskou. Totdat ze ken
nis kreeg aan een Finse com
munist op wie ze verliefd
werd. Met hem betrok ze een
kamer. Haar man sneuvelde
echter in de oorlog.
Rinske kende de Hollandse
kolonie in Moskou goed en zij
zag hoe die gemeenschap on
der Stalin uitdunde. Ze vertelt
fascinerende verhalen over de
Nederlandse kameraden, die
niet allemaal even betrouw
baar waren, en over haar eigen
leven dat zich voor een groot
deel afspeelde rond de Neder
landse afdeling van Radio
Moskou. Ze spreekt vlekke
loos Nederlands, met een
ouderwetse intonatie.
'De vrouw met de tractors-
tem,' zo omschreef een Neder
landse journalist, die regelma
tig naar Radio Moskou luister
de, Rinske Hoff in een kran
tenartikel uit 1958. Rinske is
tot op de dag van vandaag ver
ontwaardigd over die om
schrijving. „Hoe kwam hij er
bij, zeg," moppert ze. De jour
nalist dacht dat zij een Russin
was, die Nederlands had ge
leerd. Maar tot zijn verbazing
trof hij in Moskou Rinske Hoff
aan. Een Friezin in hart en nie
ren, hoewel zij afstand had ge
daan van haar Nederlandse
nationaliteit.
Friezin
Door Wierd Duk
Dat laatste breekt Rinske nu
op. Ze zou graag een Neder
lands paspoort krijgen en nog
wat jaren in ons land door
brengen, samen met haar ge
handicapte zoon en diens kin
deren. Maar dat zit er niet in.
Sinds 1955 is Rinske wel een
aantal malen in Nederland op
bezoek geweest. „Ik verdiende
na de oorlog goed en stuurde
maandelijks geld naar mijn
moeder," vertelt ze. „Toen ik
voor het eerst terugkwam, gin
gen we samen naar de bank
om die cheque te innen. Het
hele personeel liep uit om te
zien wie er maandelijks geld
stuurde uit dat verre Moskou."
De laatste keer dat ze in Ne
derland was, is alweer zestien
jaar geleden. Om het contact
met haar vaderland niet hele
maal te verliezen, heeft Rinske
posters van Friesland opge
hangen. Haar zoon heeft een
muur van het balkon beschil
derd met Hollandse molens en
op tafel staat een portret van
koningin Beatrix voor de Frie
se vlag. Ook ontvangt ze regel
matig post. Onder anderen
van een trouwe penvriendin
uit Leeuwarden, die haar
vliegangst overwon om Rinske
in Moskou op te zoeken. En
dat er in Friesland een Elfste
dentocht is verreden, dat weet
ze allang. Op tafel staat een
kleurrijke ansichtkaart. Het is
een foto van elfstedenrijders,
onderweg naar Leeuwarden.
Dienstbode in de keuken omstreeks 1910.
Huisvrouwen in de negentiende eeuw
klaagden steen en been over hun
dienstbodes. Ze zouden stelen, vals, on
berekenbaar, onzedelijk en lui zijn. Bo
vendien liep een burgergezin het gevaar
dat hun dienstmeisje 'uit huis praatte',
oftewel roddelde.
Door Dorien Pels
Historica Jannie Poelstra (44) raakte gefascineerd
door de positie die deze zeer grote groep werkende
vrouwen in de maatschappij innam. Na jarenlang
onderzoek promoveerde zij onlangs aan de Univer
siteit van Amsterdam met een lijvig boekwerk over
de geschiedenis van huishoudelijk werk.
„De eerste dienstbode kon niet koken, een ander
wilde haar vrijer in de keuken hebben. Mijn
laatste heb ik de dienst opgezegd toen zij twee da
gen vrijaf durfde te vragen om te Laren de bruiloft
van haar zuster bij te wonen. Toen ik weigerde om
dat de groote wasch gerekt moest worden, gaf zij
mij het brutale antwoord: 'de wasch kan wel wach
ten'", schrijft een mevrouw in het Sociaal Weekblad
van eind vorige eeuw.
Maar de dienstbodes zelf vertelden een heel ander
verhaal, zo ontdekte historica Jannie Poelstra al in
de beginfase van haar onderzoek. Die waren verbol
gen. Ze hadden als jong meisje hard moeten werken,
kregen nauwelijks vrije tijd, sliepen eenzaam in een
achterafkamertje en aten gescheiden van de familie.
Dat was zwaar, maar niet zwaarder dan andere ar
beid in de negentiende eeuw. De voormalige dienst
bodes waren vooral verbitterd omdat er op hen
werd neergekeken. Dienstbodes waren 'een ander
soort mens', oftewel 'luiden van een andere bewe-
ging'.
„In de dienstbodeverhouding is de tweedëling
scherp", weet Poelstra. „Je hebt degene die de
dienstbode houdt en de klasse die de dienstbode le
vert." Haar eigen familie was van de leverende
FOTO ARCHIEF DE STEM
klasse; zowel haar grootmoeder als moeder dienden
nog tot hun trouwen de burgerij.
Poelstra vroeg zich af waar die minachting voor
dienstbodes vandaan kwam en waarom de wetgever
ze nooit als normale arbeidskrachten heeft be
schouwd. Op basis van archiefonderzoek schetst zij
in haar boek een beeld van de sekse- en klassenver
houdingen.
Volgens Poelstra moesten de mevrouwen zich na
drukkelijk manifesteren als gegoede burgers en zet
ten zij zich daarom af tegen die meisjes. Ook de
vrouwen uit de burgerij verkeerden in een onderge
schikte positie. Zij waren wettelijk de mindere van
hun echtgenoot en hoewel zij in de praktijk de scep
ter zwaaiden over het huispersoneel, was de man de
officiële werkgever. De dienstmeid was de voetveeg.
„Een van de argumenten om die ondergeschikte po
sitie te rechtvaardigen was bijvoorbeeld dat de
meisjes dankbaar moesten zijn omdat ze binnen een
net burgergezin een goede opvoeding kregen, en dat
voorkomen moest worden dat zij als enig ander al
ternatief in de prostitutie belandden."
Het is echter nog maar de vraag of de burgerhuis
houding waar een arbeidersmeisje meestal vanaf
haar twaalfde tot haar huwelijk werkte, zo'n zede
lijke omgeving was, zegt Poelstra. „Het was alge
meen bekend dat zelfs in de meest christelijke krin
gen vrouwen een dienstmeisje namen voor hun
zoon. Mannen mochten seksuele contacten hebben
voor het huwelijk. De meisjes uit de burgerij moes
ten echter wel maagd blijven dus nam men een
dienstmeisje in huis om te voorkomen dat zoonlief
het buiten de deur ging zoeken. Daar was men niet
geschokt over."
De eerste feministes, eind negentiende eeuw, be
vochten politieke rechten en, een-gelijke positie op
de arbeidsmarkt. De discussie ging echter niet over
de verdeling van het werk binnenshuis. Daar had de
gegoede huisvrouw immers personeel voor.
Jannie Poelstra: Luiden van een andere beweging;
Huishoudelijke arbeid in Nederland 1840-1920. Uitg.
Het Spinhuis, prijs 47,95.
Uitgave van Uitgeversmaatschappij Zuidwest-Nederland B.V.
Directie:
D.H. Ahles en A.A.M. Verrest.
Hoofdredactie:
A. Verplancke - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor:
Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
S 076-5312311 /Telefax 076-5312355.
Telefax redactie 076-5312512.
Telefax lezerscontact 076-5312330.
Rayonkantoren:
In Hulst, Terneuzen, Goes, Bergen op Zoom, Roosendaal,
Etten-Leur en Oosterhout. Zie voor meer informatie het
colofon in het editie-deel van deze krant.
Abonnementsprijzen via automatische incasso:
(tussen haakjes de prijs via acceptgiro)
maand 32,50 n.v.t.
kwartaal 93,50 97,50)
halfjaar 185,00 190,00)
jaar 367,00 377,00)
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice:
S 076-5312312.
Advertenties:
(tijdens kantooruren 8.30 -17.00 uur):
Rubrieksadvertenties:
076-5312313, telefax 076-5312340.
Grote advertenties:
uitsluitend S 076-5312300, telefax 076-5312310.
Geboorte- en overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur
S 076-5312300, telefax 076-5312310.
zondag van 18.30 tot 20.30 uur
S 076-5312242 5312311, telefax 076-5312310.
Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder
toepassing van de Algemene Voorwaarden van
Uitgeversmaatschappij Zuidwest-Nederland B.V.
alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen.
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447
De Stem op band:
Centrum voor gesproken lektuur S 0486-482345.
De Stem op internet:
http://www.dse.nl/stem
Copyright G 1996 Uitgeversmaatschappij Zuidwest-Nederland B.V. Breda
BEZORGKLACHTEN
LEZERSSERVICE
ABONNEMENTENADMINISTRATIE
MA. T/M VRIJ. 8.00 -17.00 UUR
ZAT. 8.00 -12.00 UUR
Beëindiging abonnementen:
uitsluitend schriftelijk, 1 maand vóór het einde
van de betaalperiode, bij voorkeur
met vermelding van reden beëindiging.
(Anders automatische verlenging
met de voor u geldende betaalperiode)
Dat is niets wr mtisjes, [Dal rs mffttriük! Hls htt
Uiske, nel te getaarbjkJ spannend uordt map ik
77/clb=<l nood meedoen
lamtnk heejl ptljk, Uiske, bbj!jj maar hier! Ut kunnen
itmo en tlarieke ener loih niet alleen laten, met!'
- Jij bent hier nodig
EJ/f mm om
nomen hei oe-
nenoot oemiens
nnnn bed.
Vandaag lijkt
het de slecht
ste dag van de
week te wor
den. Geduren
de een groot
deel van de
tijd regent het
en er waait
een vrij krach
tige, aan zee
harde tot
stormachtige
zuidwesten
wind. Daarbij
is het vooral
aan de kust
erg nevelig.
Positief is de
temperatuur;
die ligt met
waarden tus
sen 9 en 12
graden erg
hoog. Na van
daag wordt
het geleidelijk
rustiger, droger, maar ook kouder. Tijdens de afgelopen nacht is de
zachte lucht het land ingestroomd. In tegenstelling tot het normale
temperatuurverloop, steeg het kwik tot ongeveer 10 graden. De
scheiding met iets frissere lucht ligt vandaag steeds dicht bij de
Waddeneilanden. Vannacht trekt deze over Nederland en wordt de
zachte lucht verdreven. Daarbij kan het een tijdje flink regenen.
Verder draait de wind naar het westen en daalt de temperatuur naar
ongeveer 6 graden. In de koudere lucht komen vooral donderdag
buien tot ontwikkeling. Vrijdag en zaterdag neemt de buiigheid af
en komt er meer ruimte voor opklaringen. Tegelijkertijd draait de
afnemende wind naar het noordwesten en wordt de aangevoerde
lucht nog wat kouder. Tijdens het weekeinde kan het 's nachts weer
licht vriezen.
Weerrapporten 11 februari 19 uur
Amsterdam zwaar bew8 gr Istanbul onbewolkt5 gr
De Bilt half bew9 gr Klagenfurt onbewolkt6 gr
Deelen regen8 gr Kopenhagen regenbui6 gr
Eelde regen8 gr Las Palmas onbewolkt21 gr
Eindhoven licht bew9 gr Lissabon licht bew18 gr
Den Helder half bew7 gr Locarno onbewolkt10 gr
Rotterdam zwaar bew9 gr Londen regen10 gr
Twente half bew8 gr Luxemburg half bew6 gr
Vlissingen regen7 gr Madrid licht bew18 gr
Maastricht half bew8 gr Malaga onbewolkt18 gr
Mallorca onbewolkt16 gr
Aberdeen half bew9 gr Malta licht bew17 gr
Athene onbewolkt16 gr Moskou zwaar bew2 gr
Barcelona licht bew15 gr München zwaar bew8 gr
Berlijn regenbui8 gr Nice licht bew14 gr
Boedapest zwaar bew2 gr Oslo onbewolkt7 gr
Bordeaux motregen.14 gr Parijs zwaar bew10 gr
Brussel zwaar bew9 gr Praag licht bew7 gr
Cyprus half bew17 gr Rome licht bew16 gr
Dublin regen8 gr Split half bew13 gr
Frankfurt zwaar bew8 gr Stockholm regenbui5 gr
Genève zwaar bew15 gr Warschau zwaar bew7 gr
Helsinki sneeuw2 gr Wenen zwaar bew10 gr
Innsbruck onbewolkt10 gr Zürich half bew9 gr
Weersvooruitzichten van het KNMI, gemiddeld over Nederland:
voor
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
zdrtneschijn 1
in proc.;
10
20
20
20
30
peerslagkans:
90
70
40
30
20
minimumtemp.:
6
1 '2
0
_i
middagtemp.:
10
8
6
5
4
wind:
ZW6
W 6
W 5
NW4
NW4
(Windrichting en windsnelheid gelden voor overdag boven open gebieden)
VANDAAG/ Zon op: 08.13. Zon onder: 17.35. Maan op: 06.09. Maan onder:
15.16. MORGEN/ Zon op: 08.11. Zon onder: 17.36. Maan op: 06.58. Maan
onder: 16.30.
VANDAATï/ Bath: 00.5
i.55-13.23. Dordrecht: 02.25-14.35. Hansweert: 00.25-
12.56. Hoek van Holland: 00.26-12.52. Terneuzen: 12.27. Vlissingen: 12.05.
MORGEN/ Bath: 01.53-14.16. Dordrecht: 03.05-15.29. Hansweert: 01.25-
13.45. Hoek van Holland: 01.10-13.39. Terneuzen: 00.56-13.16. Vlissingen:
00.36-12.55.
Groot-Brittannië en
Aanhoudend wisselvallig mëi
veel bewolking en vooral
woensdag regen. Donderdag in i
het oosten kans op een opkla
ring. Van tijd tot tijd veel wind
Maxima woensdag ongeveer 1)
graden, in Schotland rond 8
graden. Donderdag aanmerke-
lijk lager.
België en Luxemburg: Veel be
wolking en af en toe regen
Donderdag later op de dag ij
de Ardennen mogelijk natte
sneeuw. Een stevige wind.
Maxima woensdag boven de 1#
graden, donderdag eronder.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wolkenvelden en af en toe re
gen. Vooral donderdag in de
Jura en de Vogezen boven 900
meter sneeuw. Stevige wind.
Woensdag maxima rond 13
graden, donderdag iets lager. 1
Zuid-Frankrijk: Woensdag nog
kans op mist. Verder wolken
velden en mogelijk wat regen.
In de Pyreneeën, de Alpen en
langs de Middellandse Zee
droog en in de Provence enkele
opklaringen. Donderdag later
op de dag in Les Landes inten
sievere neerslag. Middagtem-
peratuur tussen de 12 en 17
graden, donderdag iets lager.
Portugal: Perioden met zon. Ir,
de Algarve overwegend zonnig
In het noorden meer wolken
velden en mogelijk wat regen.
Maxima van 15 graden in de
omgeving van Porto tot 19 in
de Algarve.
Spanje: Perioden met zon.
Langs de Golf van Biskaje
meer bewolking en mogelijk
wat regen. Langs de meeste
Costa's volop zon. Middagtem-
peratuur rond 16 graden, ir,
Andalusië en langs de zuidelij
ke en zuidwestelijke Costa's
zelfs 20 graden.
Italië: Woensdag op veel plaat
sen zon, maar langs de Middel
landse Zeestranden soms hard
nekkige bewolking. Donderdag
meer wolken; waarschijnlijk
overal droog. In de Po-vlakte
eerst nog kans op mist. Maxima
van 8 graden in het noorden tot
16 in het zuiden en op Sicilië, j
Langs de Adria wordt het maar
10 graden.
Duitsland: Veel bewolking en
af en toe regen, op de hoogste
Alpentoppen wat sneeuw.
Donderdag later op de dag ook
hoog m de middelgebergten
wat sneeuw. Aanhoudende ste
vige wind. Middagtemperatuui
in het laagland tijdelijk rond
10 graden.
Zwitserland: Veel bewolking
en in het noorden en westen
van de Alpen af en toe regen,
boven 1500 meter sneeuw. In
het zuiden woensdag nog op
klaringen. Donderdag daalt de
sneeuwgrens naar 1200 meter.
Maxima in de dalen rond 10
graden.
Oostenrijk: Veel bewolking en
vooral op donderdag in het
westen en noorden af en toe re
gen, boven 1200 meter sneeuw.
In Karinthië en Steiermark
woensdag nog geregeld zon.
Middagtemperatuur in de da-1
len tussen 7 en 10 graden.
EVEN PIEKEREN
ixm m.
Horizontaal;
IVerzet, rang; 2. werkplaats, tijding, i
regelmaat; 3. troefkaart, reeks, waar- 2
depapier; 4. gedeeltelijke breuk,
oogje van garen, honingdrank, 3
muzieknoot; 5. vuur, vreemde munt,
vol kieren; 6. klepper, klokvormige 4
tempel met een Boeddhabeeld, rivier 5
in Siberië; 7. onheilsgodin, jonge koe,
vleesgerecht a.e. stokje, bedorven; 8. 6
dwalen, bloeimaand, hof, wijfjes- 7
schaap; 9. gedeeltelijk, vaartuig, slot;
10. hemelgeest, levenslucht, vaartuig; a
II. kaartkleur, deel v.e. trap, Spaanse
uitroep, muzieknoot; 12. vangwerk- 9
tuig, gelijkmatig, zacht gaar maken; 10
13. lokmiddel, oorlogsgod, slaghout,
nietig; 14. stuk stof, beginnen, diere- 11
geluid, lof; 15. ontploffing, begins- 12
treep, ruwe steenmassa, snelle loop.
9 10 11 12 13 14 1S
Vertikaal: 14
1. Vaartuig, gifslang, witsel; 2. voed
sel, geelkoper, lansier; 3. gezicht, 15
treurdicht, graafwerktuig; 4. loof
boom, snor, dag en nacht; 5. lot zonder prijs, voorne
men, voertuig, mannelijk dier; 6. tuinkamer, vaartuig,
schaamte; 7. droevig, valies, persoonlijk vnw.; 8. slot
woord, rode verfstof, smal bloembed; 9. medemens,
gebrekkig spreker; 10. treurspel, kerkvorst, onlangs,
windrichting; 11. geslacht, wilde haver, kolenemmer;
12. kwaadspreken, sneeuwhut, tussenzetsel; 13. vlakte
maat, gast, circa; 14. bloedvat, dochter van Cadmus,
rivier in Duitsland, Ierland; 15. afvaardiging, hollen.
Oplossingen van gisteren
Cryptogram:
Horizontaal: 1. daders; 4. wellicht; 6. ons; 7. pit9,
kluiven; 11. strop.
Vertikaal: 1. Down; 2. dalen; 3. ruim; 5. Huizen;
ook; 8. kilo; 10. Let.
Letterraadsel:
Het gezochte woord luidt: "st-op-pen".
Rotterdam (anp) -
en de FIOD hebbei
in de Nederland:
luchthavens meer
porten onderschep:
jaar daarvoor. Dac
genover, dat het aa
das genomen ki
sterk is gedaald.
Volgens de douane
doordat de controles
in de afgelopen jarer
terd. Drugssmokkelar
Den Haag (anp) -
Kobus L. is gisterer
deeld tot vijftien ja
drie jaar meer dan
opgelegd. Zijn rechi
veel als destijds in I
Beide mannen hebben
kilo's cocaïne en enkl
hennep gesmokkeld ti|
name, Marokko, Ro
Nederland. De illega
werden vervolgens w
via handelsfirma's
burg. Ook zetten zij fit
dekmantel voor druj
ten.
Vier andere verdachl|
celstraffen van neger
tot vier jaar opgelegi
rechtshof sprak vijf ar
onder wie de vrou
maïtresse van Kobus I
Voorzitter J. in 't
verwierp radicaal de
tegen de deals, die het
Ministerie had geslotei
kroongetuigen. De R
mr. Tj. van der Spoel
I JJ99/I8
Hengelo (anp) - D
heeft zeven mannei
houden op verdenkin|
maken van kindeiq
1 het seksueel misbrui
jongens. De verdacht)
ren in leeftijd van
jaar.
De hoofdverdachte is eq
ge man uit Hengelo. Bij I
vonden zowel de opnarrj
misbruik plaats.
Tot nu toe hebben vijf,
fers aangifte gedaan, l]
vond in de woning van
verdachte een video-c
en 350 pornobanden, v!
tien met kinderporno
ontdekte zij kinderporn
en twee vuurwapens.
De hoofdverdachte
slachtoffers met video;
gokkastspelletjes naar
ning. De verdachte had
bar ingericht.
Als eenmaal het vertroi.
de jongens was gewon
bij over tot seksueel mi
maakte hij kinderpoi
mes. Daarbij betrok de'
de zes andere verdac
duur van het misbruik
van enkele weken tot
jaar.
Volgens de politie was
slachtoffer dertien jaar
dachten kenden elkaar i
«ingen. De slachtoffe:
geen bekenden van el.
zaak kwam eind decer
bet rollen.
•japuosji)MJ '8U
uapuej 'sjqoaj AAnpeqas 'jaous '/q uba jsoa 'siqoaj pueq 'jsjoq do doou>| 'uaAoqsjqaaj 'duiepawaqas 'usAoq
VERVOLG VAN VOORPA
Z,betuling van de drug
Sen gebeurde met in Zu
of verduister
1 de duurdere merken
«Werden in Nederland
vpK aFleren voorzien en
gebedrijven verkocht.
organisatie waste hei
verkoop van de gestol
wit via eigen geldwissef
I vowrTS-VIaanderen-
dat a ?ntoren' met ali
sloot.6 de de wissel:
h>pedndhUiS a°ekingen is-
Inne f P ontneminl
