DE STEM
'Actieve jongere sterkt zijn skelet'
Meeste schooljeugd krijgt alleen nog maar les in 'zinloze bewegingsrecreatie'
in willen we
plek leggen.
februari
jes 99.°°
89.°°
79.°°
69.°°
49.0#
39.°°
29.°°
kxel
E1
EEUWWISSELING.
[NTE
IISSE
NDMAKING
In Amsterdam wordt al 20 jaar een groep van 300 ex-scholieren onderzocht
TingyiMej»-.:'v
I
ami*
tggggggptflMMi
VeeZ arme scholen zijn hun sportvelden kwijtgeraakt aan kapitaalkrachtige projectontwikelaars. Daardoor is sckoolgym in de meeste gevallen uitsluitend een 'binnenvak' geworden.
FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
Kiezen
tussen
baan en
kinderen
PAGINA
Een leven
tussen de
orang-oetans
De intense
pracht
van een
kalebas
PAGINA
PAGINA
L1997 X
[mesmode
CQ 00
februari
\e 11
loten.
Lijf bleven
WOENSDAG 12 FEBRUARI 1997
Zakdoekje leggen vervangt de gym
Door Ap van den Berg
werd indertijd gymleraar om kinderen gezonder te
tarnen maken. Maar het wondere was dat later uit ei
gen wetenschappelijk onderzoek bleek dat dat hele-
™aal niet kan." Prof. dr. Han Kemper, hoogleraar ge-
Mndheidskunde/inspanningsfysiologie van de medi-
f®e faculteit van de Vrije Universiteit, is wereldwijd
beroemd om zijn 'Amsterdam Growth en Health Re-
searck Group'.
Twintig jaar geleden strikte Kemper 500 brugpiepers
W de hoofdstad voor een langdurig groei- en gezond
heidsonderzoek. Hij meet sindsdien onder meer hun
Jtaei, gewicht, vetpercentage en hartslag. Ook houdt
J hun maatschappelijke carrière en leefstijl bij.
tat unieke onderzoek - nog steeds werken 300 van de
500 voormalige scholieren mee - heeft inmiddels een
schat aan wetenschappelijke kennis opgeleverd.
Kemper: „Een jaar lang heb ik twee groepen dertien
jarigen op de voet gevolgd. De ene groep had twee
gymuren per week, de andere vijf. Wat bleek? Aan het
eind van het schooljaar kon ik geen verschil in ge
zondheidsvariabelen ontdekken." De gymuren bleken
een druppel op een gloeiende plaat. Ze vielen in de
meeste gevallen volkomen in het niet bij de uren die de
kinderen buiten schooltijd actief waren. „En dan doel
niet alleen op voetballen of zwemmen. Veel belangrij
ker nog zijn activiteiten als fietsen, spelen op straat,
trappen lopen, de hond uitlaten, kratten sjouwen bij
de supermarkt, etcetera. Anderzijds werd uit het on
derzoek ook duidelijk dat een paar uren gymnastiek
op school het gebrek aan beweging gedurende de rest
van de week niet kunnen wegpoetsen," aldus Kemper.
Toch mag de invloed van een vakleraar lichamelijke
opvoeding niet worden gebagatelliseerd, vindt de pro
fessor. „Vroeger speelden kinderen op straat kastiebal
of voetbal en zaten ze meer op de fiets. In de verstede
lijkte gebieden hebben auto's bezit genomen van vroe
gere speelgelegenheden. Er is veel openbaar vervoer.
Trappen zijn veelal vervangen door liften. En dus is
het van groot belang dat kinderen in bepaalde sporten
worden geïntroduceerd en daarin kan die specifieke
gymleraar een zeer belangrijke rol spelen. Veel meer
dan een groepsleraar, die minder affiniteit heeft met
sport en vaak niet eens de spelregels kent. Dat is de
dood in de pot. Kinderen kunnen daardoor de beken
de prikkel missen om zich aan te melden voor een be
paalde sport en erin verder te gaan."
Kemper vindt het van groot belang dat kinderen die
prikkel op jeugdige leeftijd krijgen. „Op latere leeftijd
starten met een sport geeft vaak beperkingen. AJs
mensen jong zijn, kunnen ze zich soepel technieken ei
gen maken. Dat verhoogt de spelvreugde en vermin
dert de kans om op een goed moment de brui te geven
aan een sport." Tennis- en skiclubs - om voorbeelden
te noemen - klagen niet over hun ledentallen.
Andere takken van sport (gymnastiek, schaatsen,
voetbal) zijn minder tevreden, hoewel de Nederlandse
bevolking (15.559.889 inwoners per 1-1-1997) gestaag
groeit. Veel sporten vergrijzen is sneltreinvaart.
Squash- en biljartclubs bestaan vrijwel geheel uit vol
wassenen. En ook met het oog op verder vergrijzen is
actief bewegen op jonge leeftijd van groot belang, be
nadrukt Kemper: „Lichamelijke activiteiten verbete
ren niet alleen uithoudingsvermogen, spierkracht en
lenigheid.
Ook de botten worden er sterker van. Het skelet past
zich aan aan de dagelijkse belasting. Uit ons Amster
damse onderzoek bleek dat kinderen die actief waren
tien procent meer botmassa ontwikkelden dan dege
nen die geen vin verroerden.
Een grotere botmassa verkleint op oude leeftijd de
kans op botbreuken, ingezakte rugwervels en heup
fracturen als gevolg van osteoporose, het poreus wor
den van het skelet. En aangezien mensen steeds ouder
worden, is dat toch iets om bij stil te staan."
heeft vernietigd kan helaas
faaid. Maar een stap in de
nekeer kunnen betekenen.
Fonds The Living Planet
het WNF de belangrijkste
Jgde diersoorten structureel
fen van het
|0,- over op
ar Fonds in ,vwF2000
THE LIVING PLANET
CAMPAIGN
ilijke Ordening
te Terhole)
i maakt ter voldoening
lid 4, van de Wet op de
(at van 13 t/m 26 fe-
sector grondgebied-
lie te Kloosterzande ter
lelsonderneming Frabo
Irweg 122 te Terhole in
|voor de verkoop van
«/ante artikelen).
I bestemmingsplan Ter-
nde bestemming "hore
en zijn toegestaan.
zijn evenwel voorne-
fen van de beperkende
[bestemmingsplan met
Wet op de Ruimtelijke
lermijn van tervisieleg-
pedenkingen inbrengen
neester en wethouders
brvoor de vrijstelling zal
5 jaar.
|7.
Iter van Hontenisse,
Leraren lichamelijke oe
fening hebben genoeg
reden tot klagen: het
schoolzwemmen werd
opgedoekt en de hoe
veelheid gymlessen inge
perkt, schoolsportvelden
verdwenen ten faveure
van bouwprojecten, legio
gymzalen zijn verouderd
en de gymles op basis
scholen is verworden tot
'zinloze bewegingsre
creatie'.
Door Ap van den Berg
Zonder omhaal stelt Oene
Loopstra: „Ach, de pest is dat er
op het ministerie van Onderwijs
memand rondloopt met een
beetje verstand van lichamelijke
opvoeding, laat staan van
schoolsport."
Hard is de spreekbuis van gym
leraren ook in zijn oordeel over
ie Tweede Kamer: „Lichamelij
ke opvoeding heeft in politiek
Den Haag geen enkele prioriteit.
Zo'n Sharon Dijksma van de Pv
dA... Die is dik en tegen. Het ver
haal wil dat ze op school een
slechte gymleraar had. So what
Ie schaft het vak wiskunde toch
ook niet af vanwege een slechte
leraar? Maar ja, zo schijnt dat te
gaan in het parlement. Belang
stellende en welwillende politici
de oud-atlete Mieke Sterk
taalkrachtige projectontwike
laars met ambitieuze bouwplan
nen. Daardoor is schoolgym in
de meeste gevallen uitsluitend
een 'binnenvak' geworden. Veel
gymlokalen zijn echter verou
derd en te klein. „De situatie dat
dertig brave kinderen op bank
jes zaten met voor hen een gym
leraar is niet van deze tijd. Voor
breedtevolleybal, om een voor
beeld te noemen, zijn die zaaltjes
gewoonweg te smal. Daardoor
zijn slechts twaalf kinderen in
de lengte van de sportvloer ac
tief en zitten dus er achttien
doelloos op bankjes toe te kij
ken."
Een belangrijke stap in de goede
richting is het accepteren van li
chamelijke opvoeding als eind
examenvak. Maar zover is de po
litieke bereidheid nog lang niet
gevorderd. En die van de ambte
narij evenmin. Loopstra is des
ondanks voorzichtig optimis
tisch: „Toch denk ik dat het ooit
een eindexamenvak gaat wor
den. Maar let wel: het is van cru
ciaal belang dat we eerst de
gymlessen in het basisonderwijs
opwaarderen.
Daar lopen kinderen momenteel
een geweldige achterstand op.
Maar zo lang die gigantische on
wil bij politici en ambtenarij
zich blijft manifesteren, blijven
we vechten tegen de bierkaai. De
grootste bedreiging van bewe
gingsontwikkeling van kinderen
is de politieke ongeïnteresseerd
heid."
(PvdA) en oud-gymleraar Jan
Rijpstra (WD) zijn echt uitzon
deringen."
De Koninklijke Vereniging van
Leraren Lichamelijke Opvoe
ding (KVLO) loopt te hoop tegen
de in het gedrang geraakte be
wegingscultuur in het onderwijs.
Al vele jaren en zonder door
slaand succes. Wederom Loops
tra: „Van de 230.000 lesuren per
week in het onderwijs zijn er nu
zo'n 30.000 gesneuveld. Dat
heeft naar schatting een kleine
duizend banen gekost. Vele gin
gen verloren door natuurlijk
verloop. Maar ook doordat een
vakleraar werd vervangen door
de stagecoördinator informati
ca." De KVLO-voorzitter con
stateert dat vooral het basison
derwijs ten aanzien van de kwa
liteit van gymlessen een flinke
veer heeft moeten laten. De vak
leraren vergrijzen. Hun presta
ties lopen uiteen van 'excellent'
tot 'een heel stuk minder', beves
tigt Loopstra. Bovendien wor
den veel gymlessen in het basis
onderwijs nu gegeven door
groepsleraren.
„Terwijl er op de Pabo's nauwe
lijks aandacht meer is voor gym
lessen. Wat weten jonge groeps
leraren nou van fysiologie, EH
BO, vakdidaktiek, etcetera? Zij
passen zich aan met nietszeg
gende spelletjes. Bij hen is de
gymles verworden tot bewe
gingsrecreatie: Zakdoekje leg
gen en Schipper mag in over va
ren?. Als de politiek dan toch wil
bezuinigen, kunnen ze beter he
lemaal een streep halen door de
gymlessen. Want op deze manier
is het zinloos. Men staat bij de
kinderen een enorme bewegings
achterstand toe die je ons inziens
nooit meer inhaalt."
Het zou Loopstra een lief ding
waard zijn als scholen (weer)
overgaan tot het aantrekken van
vakleraren lichamelijke oefe
ning. „En het aardige is dat het
niets meer kost. In de perso
neelsformatie van een school is
het wat ongemakkelijker, maar
nog altijd een stuk eenvoudiger
dan in het voortgezet onderwijs.
Want vergeet niet: lopen kan ie
dereen, maar technieken als
vangen, gooien, slaan, springen
en rollen moeten worden aange
leerd. Slecht onderricht gaat ten
koste van de minstbegaafden,
zoals dat ook het geval is met re
kenen en taal. Op latere leeftijd
kun je goed zien welke kinderen
tekortschieten. Bovendien is op
latere leeftijd de uitval in de
sport nodeloos groot. Ontstaat
een groot aantal blessures door
gebrekkige basistechnieken en
het slecht inschatten van wat
men kan. Daar komt bij dat Ne
derlanders zich hebben ontwik
kelt tot het langste volk van de
wereld. Ik wijs erop dat de bles
suregevoeligheid van mensen
toeneemt naarmate ze langer en
zwaarder zijn. Mijn boerenver
stand zegt dat gebrekkig gymon-
derwijs de maatschappij heel
veel geld kost, maar daar hoor je
politici niet over."
Sportliefhebbers hoeven overi
gens niet bang te zijn dat Neder
land als gevolg van bewegings
armoede over een poosje geen
supertalenten meer voortbrengt.
Loopstra: „De Cruijffies en Van
Bastens blijven. Dat zijn de be
gaafden in de sport: mensen die
er wel komen." Kortom, krakke
mikkige gymlessen staan een
brede en kansrijke deelname van
mensen aan de bewegingscul
tuur in ons land in de weg. Vindt
althans de KVLO.
'Bijkomende' handicap is dat
veel arme scholen hun sportvel
den zijn kwijtgeraakt aan kapi-
