Technolease
kon nooit
door de beugel
Aandacht voor gezinsbeleid is noodzakelijk
Nieuwe p
Nieuwe k
in haven
Paarvorming is een middel om ie te wapenen tegen de kille, boze buitenwereld
Als de bedragen maar hoog genoeg zijn, valt er aan beide zijden heel wat te lachen
Reorganisat
DESTEM
OPINIE
pË STEM
Samenwerking
Antillen en
Aruba in
de luchtvaart
Natuurlijk kan si
beurs instortei
DONDERDAG 6 FEBRUARI 1997 ^6
Door mr. B. Nieskens-lsphording
IN 1993 was het Philips, in
1994 Fokker, die met de Rabo
bank de opmerkelijke overeen
komst sloot die inmiddels be
kend staat als technolease. De
bedrijven, in het bezit van
kostbare kennis en (voor de
constructie essentiële) com-
pensabele verliezen, verkoch
ten technische know-how aan
de Rabobank om ze onmiddel
lijk weer terug te leasen ofwel
te huren. Deze constructie was
voordelig voor beide partijen.
De enige die erop achteruit
ging, was de staat. Die kreeg,
in de vorm van gederfde ven
nootschapsbelasting, de reke
ning gepresenteerd.
Nu, enkele jaren later, staat poli
tiek Nederland daarover op zijn
kop. Kamerleden van allerlei
kleur staan klaar om over de ge
dane zaken krokodillentranen te
huilen. Toen de nu bejammerde
transacties indertijd in de Kamer
aan de orde waren, toonde men
zich echter minder heldhaftig.
Zelfs het kritische rapport van de
Rekenkamer van eind vorig jaar,
dat de Fokker-transactie aan de
kaak stelde, wist de Kamerleden
niet wakker te krijgen. Daar was
een staaltje onderzoeksjournalis
tiek van twee NRC-verslaggevers
voor nodig. Ze móeten wel wakker
worden, nu de publieke opinie ne
gatief dreigt uit te pakken. Maar
dat is aan de late kant, en het doet
hypocriet aan.
Ook indertijd waren er redenen te
over om technolease af te wijzen.
De gronden waarop dat kon ge
beuren, waren, althans naar mijn
mening, zo zwaarwichtig dat de
hoogte van de bedragen die het de
staat ging kosten er niet eens zo
veel toe deed. De Kamerleden die
nu allemaal roepen dat ze niet
hadden meegewerkt als ze toen
hadden geweten wat het allemaal
zou kosten, kunnen beter de hand
in eigen boezem steken.
Dat de consequenties van de tech
nolease niet te overzien waren,
heeft vanaf het begin vastgestaan.
Dat er een stokje voor gestoken
kon worden, was naar mijn me
ning ook vanaf het begin duide
lijk.
Hoge hoed
Van de technolease werd indertijd
gezegd dat zij, hoewel uitgewerkt
door de Rabo, een vondst was van
oud-minister Andriessen, uitge
werkt tijdens het DAF-debacle.
Vlak voor zijn vertrek in 1993 liet
Andriessen zich nog even kennen
als een meester-goochelaar.
Men neme, zo moet hij hebben ge
dacht, een noodlijdend bedrijf dat
beschikt over technologische ken
nis, en men zoeke een financiële
instelling. Het bedrijf stopt zijn
technische know-how in een hoge
hoed, verkoopt en levert de in
houd aan een bank, huurt die te
rug en pakt de hoed weer uit. En
ziet wat daar aan glinsterend
goud is getoverd.
Behalve de kennis die terugkeert
waar ze vandaan kwam, zit er
voor het bedrijf ook een aardig be
drag aan inkomsten in de hoed,
belastingvrij natuurlijk, vanwege
de verliescompensatie. En ook
voor de bank is er een sympa
thieke verrassing. Die kan immers
de verworven activa over een aan
tal jaren afschrijven en daardoor
de winst drukken, zodat er minder
vennootschapsbelasting hoeft te
worden betaald.
Als de bedragen maar hoog ge
noeg zijn, valt er aan beide zijden
heel wat te lachen, zeker als het
ministerie van Financiën onder
gejuich van de Kamer de truc ac
cepteert. Men behoeft er alleen
nog maar het etiketje 'innovatieve
industriepolitiek' op te plakken en
de voorstelling kan een éclatant
succes worden genoemd.
Alleen het publiek, dat de reke
ning moet betalen, staat wat be
teuterd te kijken, nu bekend is ge
worden hoeveel de goocheltruc de
schatkist is gaan kosten. Wat
Andriessen bedacht en wat Phi
lips en Fokker met de Rabobank
uitvoerden, heeft de staat miljar
den gescheeld aan gedorven be
lastinginkomsten.
Het is aan staatssecretaris Ver
meend te danken dat het daarbij is
gebleven. Vlak na zijn aantreden
in augustus 1994 heeft hij de crite
ria voor het gebruik van de tech-
nolease-constructie zodanig aan
gescherpt dat de room er af was.
Had hij dat niet gedaan, dan zou
de staat van een koude kernis zijn
thuisgekomen. Want er waren
noodlijdende bedrijven te over, en
waarom zou voor Jan en Piet niet
gelden wat voor Fokker door de
beugel kon?
Giganten
Een dergelijke constructie is le
gaal of niet, onafhankelijk van de
partijen die zich er mee inlaten.
Alleen als men de constructie zou
opvatten als subsidiëring van gro
te nationale bedrijven die gevaar
lopen ten onder te gaan, zou de
technolease beperkt kunnen wor
den tot een paar giganten die voor
de werkgelegenheid onmisbaar
zijn. Maar al heeft de politiek de
constructie als zodanig opgevat,
de affaire kon niet onder deze vlag
gedekt worden.
Immers, Europese regelgeving
verbiedt dat afzonderlijke staten
de concurrentiepositie van hun
nationale bedrijven verbeteren
door subsidies die niet aan be
paalde regels voldoen. Juist daar
om was de technolease zo'n ge
weldige vondst; onder de dekman
tel van een normale privaatrech
telijke transactie tussen twee
rechtspersonen kon een verkapte
subsidie worden doorgevoerd.
Maar daaruit vloeide dan weer
voort dat iedereen zich van die
constructie zou kunnen bedienen.
De Rabo noemde indertijd star
tende bedrijven als potentiële
klanten. Kermis die nog ontwik
keld moest worden, kon ook on
derwerp van een gelijksoortige
transactie zijn. De Rabo bereken
de zelfs dat er op deze wijze voor
starters sprake kon zijn van een
verruiming van het research-bud
get met vijfendertig procent.
Staatssecretaris Vermeend heeft
deze ramp voorkomen door in re
paratiewetgeving de mogelijkhe
den van de technolease in te per
ken. Maar ook kan men aannemen
dat, had hij dat niet gedaan, Brus
sel zich met de affaire zou hebben
ingelaten. Daartoe aangespoord
door buitenlandse bedrijven die
zich met de concurrentieverval
sing uit de trucendoos van Koos
van aanvang af niet bepaald ge
lukkig hebben getoond.
Eigenaar
Er is echter aan de technolease
nog een heel andere kant. Dat be
treft de handelingen die aan de
besproken belastingeffecten voor
af gaan, de technolease zelf, die
naar mijn mening nietig is. Ik heb
daarover in oktober 1994 in het
Nederlands Juristen Blad een ar
tikel geschreven dat onder juris
ten veel boze reacties heeft opge
wekt, maar dat verder in het ver
geetboek is gestopt. Toch is dat
een kant van de zaak die de belas-
De financiële injectie via een technolease-constructie heeft Fokker toch niet kunnen redden.
tingtechnische gevolgen van de
technolease in een ander licht zet
en die de Kamerleden, die de con
structie thans zo betreuren, een
handvat had kunnen bieden om er
daadwerkelijk tegen op te treden.
Waarom zou de technolease nietig
kunnen zijn? Het Burgerlijk Wet
boek, waarin verkoop en over
dracht van goederen zijn geregeld,
eist dat bij overdracht de koper de
exclusieve en onbeperkte beschik
kingsbevoegdheid verkrijgt met
betrekking tot het betreffende
goed. Wanneer het niet in de be
doeling ligt om van de nieuwe 'ei
genaar' echt de eigenaar te maken,
komt er geen geldige overeen
komst tot stand.
Iets dergelijks is hier ook aan de
hand. Kan men zich voorstellen
dat partijen ervan uitgaan dat de
Rabobank, bij betalingsmoeilijk
heden aan de kant van haar con
tractpartner, de kennis aan de
hoogste bieder zou verkopen? Of
zelf een Philips- of een Fokkerfa
briekje zou opzetten? Of de tech
nische know-how aan een geïnte
resseerde derde, op grond van een
nieuwe lease-overeenkomst, in
gebruik zou gaan geven?
Er mag gevoeglijk van worden
uitgegaan dat dat nooit de bedoe-
ling is geweest. Indertijd werd
het Financieel Dagblad al gei*
dat te verwachten was dat tuSS(
Rabo en Philips was afgesprofe
dat de activa niet aan derden zon.
den mogen worden verkocht. Dez(
veronderstelling werd door
kundigen, onder wie
belastingrecht, gedeeld.
Ontduiking
Het gevolg daarvan is echter dat
aan de overdracht haar meest*
zenlijke kenmerk ontnom®
wordt, zodat de wet wordt
bruikt voor een ander doel
waarvoor zij is gegeven. Dit heel
oneigenlijk gebruik van de wet,
wetsontduiking. Het gevolg is &,j
de overeenkomsten nietig moeten
worden geoordeeld.
Ik vond indertijd, en vind
steeds, dat men daar nauwelijfe
anders over kan denken. De Rat»
en haar partners hebben eerst en
vooral het oog gehad op een ver
betering van beider financiële po.
sitie.
Philips wilde de technische kennis
niet kwijt maar wilde wel een fi.
nanciële injectie. De Rabo zat niet
te wachten op de know-how met
betrekking tot software,
wel behoefte aan afschrijvings
mogelijkheden. Door middel van
de technolease konden deze twee
vliegen in één klap geslagen wor
den. Maar dit alles gaat zozeer ii
tegen de ratio van de overdrachts
bepalingen in het Burgerlijk Wet
boek, dat lang niet vaststaat
niet van wetsontduiking gespro
ken kan worden.
Staatssecretaris Vermeend
de onwenselijke gevolgen van
technolease voor gevallen na Fok
ker en Philips onmogelijk
maakt door juist op de genoemdt
punten hoge eisen te stellen. Tech
nolease mag, maar dan moet de
koper wel de vrijheid hebben on
de technologie zelf 'uit te baten'.
Slechts om fiscale redenen over
gaan tot technolease is verboden.
Op precies dezelfde gronden had
de technolease, ook in het geval
van Fokker en Philips, niet geac
cepteerd hoeven te worden. Hel
resultaat dat de overheid achteraf
en te laat aan de fiscaalrechtelijke
kant heeft bereikt, had ook tijdig
via de bepalingen van het Burger
lijk Wetboek kunnen worden be
reikt.
Mr. B. Nieskens-lsphording is uni
versitair hoofddocent primal-
recht aan de Katholieke Universi
teit Brabant.
C7 *J -I- C-/ \r>yvóu\o;w v •.•wmL .nine '>*3
Door Heieen Crul
IN ALLE discussies over de vraag waar
om ouders de hand aan hun kinderen
slaan, mis ik een centraal gegeven, name
lijk de positie van het gezin in Neder
land. Nergens ter wereld is er de afgelo
pen dertig jaar zo onophoudelijk tegen
het gezin aangeschopt als juist in Neder
land. Door nagenoeg alle politici - het
CDA uitgezonderd - is het gezin gene
geerd als iets dat onbelangrijk was, soms
zelfs publiekelijk weggehoond (Felix
Rottenberg, PvdA). Een 'vriendinnenbe-
leid' vermag de handen van politici meer
op elkaar te krijgen, dan een gezinsbe
leid.
Natuurlijk was er in de jaren zestig van alles
aan te merken op het instituut huwelijk en
gezin. Het was vooral een bruikbaar instru
ment voor indoctrinatie door kerk en staat.
Via burgerlijke stand en het altaar werden so
ciale en religieuze wenselijkheid, starre rol
patronen en machtsongelijkheid tussen man
nen en vrouwen afgedwongen en in stand ge
houden.
Inmiddels ligt die tijd ver achter ons. On
danks het feit dat huwelijk en gezin de afge
lopen dertig jaar voortdurend in de vuurlinie
lagen, en andere samenlevingsverbanden en
seksuele voorkeuren werden benadrukt, is
trouwen en kinderen krijgen onverminderd
populair.
'De wens van groepen en paren waar ter we
reld ook om een stabiel leefmilieu voor zich
zelf en hun kinderen te creëren, is sterk en
diep', concludeert Frederico Mayor, direc
teur-generaal Unesco in het boek 'Gezinnen
wereldwijd'.
Dienden huwelijk en gezin vroeger vooral als
een fysieke en materiële overlevingsstrategie
voor de stam of de familie, nu is het in onze
westerse cultuur voornamelijk een emotione
le overlevingsstrategie voor individuele bur
gers en hun kinderen. Paarvorming is een
middel om je te wapenen tegen de kille, boze
buitenwereld en de onoverzichtelijke jungle
van een moderne samenleving.
Het gezin krijgt steeds meer de functie van
'haven in een harteloze wereld'. Niet voor
niets wensen jonge mensen massaal die haven
binnen te lopen. Het is de enige plek waar je
je als volwassene en kind benoemd en gekend
weet, waar je jezelf mag zijn, huilend, la
chend, met je nachtmerries en dromen. Waar
je je veilig en geborgen kunt wanen, waar
men van elkaar houdt. Ik weet heus wel dat
het gezin niet altijd zo functioneert, maar in
de meeste gezinnen heeft men het beste met
elkaar voor.
Levend binnen zo'n gezin, heb ik mij regel
matig miskend en mismoedig gevoeld. Altijd
weer moest ik mij in de progressieve kringen
waarvan ik deel uitmaakte, verdedigen. Ie
dereen had het volste recht om vraagtekens te
zetten bij het feit dat ik in 'zo iets traditio
neels en burgelijks' leefde als huwelijk en ge
zin.
Alsof het kiezen voor duurzame paarvorming
en de zorg voor kinderen de makkelijkste weg
In Krimpen a/d IJssel vermoordde een vader ruim een jaar geleden zijn kinderen. In de discussie over de oorzaken van zulke familiedrama's mist Heieen Crul de ondermijnde posi
tie van het gezin in Nederland. foto anp
is. Zelf ervaar ik dat als pure topsport die het
uiterste van je vergt.
Het gebrek aan sympathie en belangstelling
voor huwelijk en gezin, is volgens mij ten
nauwste verbonden met het heersende ge-
voelscynisme bij mensen die deze topsport
niet hebben kunnen of willen volhouden.
Duurzame paarvorming vraagt het uiterste
van een mens: je moet met de billen bloot, en
niet alleen in bed.
De overgave aan een ander, met heel je hart,
en de wederzijdse betrokkenheid die een hu
welijk eist, vierentwintig uur per dag, week
in, week uit, jaar in, jaar uit, is confronterend
en schept een boel verplichtingen. Om nog
maar te zwijgen van de nimmer aflatende in
spanningsplicht - fysiek, emotioneel en fi
nancieel - die het bezit van kinderen van je
vergt.
Mijn moeder verzuchtte ooit dat de zeven kin
deren die zij moest opvoeden, aanzienlijk
minder werk en emoties opriepen dan de twee
die mijn man en ik moesten opvoeden. Ze be
schikte niet alleen over beduidend meer hulp,
maar ook over een maatschappij waarin het
gezin werd gewaardeerd, beschermd en ge
holpen.
Haar taak was bovendien beperkt: bij alles
wat haar kinderen buitenshuis deden -
school, zwemmen, padvinderij, hockeyen -
was haar aanwezigheid niet nodig. Ze hoefde
ons nooit te brengen of te halen, we konden te
voet naar school, de bibliotheek, naar het
zwembad, noch moest ze het 'spelen' na
school regelen. We regelden dat zelf, en we
speelden vooral veel op straat, waar 'oom
agent' ons hielp bij het oversteken.
Het gezin van mijn ouders leefde op een
steenworp afstand van familie en grootou
ders. Ik kon mijn hele familie lopend bezoe
ken en kende ook alle mensen uit de straat bij
naam en toenaam. Er was een heel vangnet
voor mijn ouders, als ze het te druk hadden,
ziek werden, of anderszins even ontslagen
wilden zijn van hun ouderlijke taken.
Zelf kwam ik als jonge moeder in een nieuw
bouwwijk terecht in een vreemde stad, ver
van familie en vrienden. Dat is een realiteit
voor heel veel gezinnen, evenals het ver
schijnsel dat je door de grote sociale mobili
teit de mensen uit je buurt nauwelijks meer
kent. Ieder gezin is min of meer een gesloten
gezin geworden. Je staat er als ouders alleen
voor, terwijl de kernfuncties van het gezin al
leen maar complexer zijn geworden.
Hulp of oppas zijn moeilijk te krijgen, kinder
opvang is ontoereikend. Je bent als ouders te
genwoordig niet alleen verantwoordelijk voor
wat er met je kind binnenshuis gebeurt, maar
ook buitenshuis eist de samenleving je voort
durende bijdrage als onbezoldigd vrijwilliger.
Bij het oversteken, op school, bij sportbeoefe
ning.
Diezelfde samenleving stelt je verantwoorde
lijk voor een optimale lichamelijke en psy
chologische ontwikkeling van je kind, die
door deskundigen wordt getoetst: groeicur-
ves, tandenstand, woordenschat, emotionele
stabiliteit. De tere kinderziel vraagt veel be
grip en knuffels, de veeleisende prestatie
maatschappij de juiste sociale vaardigheden,
kleding, weerbaarheid en scholing.
Al die verwachtingspatronen op het gebied
van liefde, opvoeding, zorg en niet te verge
ten, de persoonlijke ontplooiing, moeten ver
wezenlijkt worden, binnen die geïsoleerde co
con die het gezin is geworden.
Overal in West-Europa wordt ouderschap ge
zien als een bijdrage aan de toekomst van een
land en daarom gesteund door een voor
waarden scheppend beleid en door speciale
voorzieningen, materieel en immaterieel,
door een welwillende en belangstellende
overheid. In Nederland word je als ouders aan
je lot overgelaten.
Is het dan zo vreemd dat als er iets wezenlijk
misgaat in die kwetsbare constructie van het
gezin, dat de betrokkenen het niet meer zien
zitten? Welke redding is er, anders dan je ei
gen spankracht of de Riagg, als je het gevoel
hebt de maximale inzet die het ouderschap
vraagt niet meer op te kunnen brengen, om
dat je partner je heeft verlaten, of omdat er
een steen op je hart ligt door het verlies van
een kind?
De wetenschap dat je kinderen helemaal af
hankelijk van je zijn, kan tot de wanhoops
daad leiden ze dan ook maar van hun leven te
beroven. Uit liefde, want wat voor een leven
heb je als wees in dit land? Niets en niemand
neemt immers de koesteringsfuncties van hu
welijk en gezin in onze geïndividualiseerd'
maatschappij over.
Nederland telt 2,4 miljoen 'gezinshuishou
dens'. Tachtig procent van de bevolking wil
heeft graag kinderen. Kinderen uit gebroken
gezinnen hebben aanzienlijk meer moeite me
het aangaan van hechte relaties dan kinderen
uit volledige gezinnen.
Alleenstaanden hebben een beduidend slech
tere lichamelijke en geestelijke gezondheid®
kortere levensverwachting dan mensen ®e'
een duurzame relatie. De toename van cru®'
naliteit onder jongeren wordt grotend
verklaard door afwezige vaders en/of moe
ders die moeite hebben met hun opvoeding
staken. Al deze bevindingen maken duiden]
hoe belangrijk het gezin is.
Als voorbereider op de maatschappij, opvo^
der en doorgever van cultuur, traditie e
vaardigheden kan het gezin ons menselijk p»
tentieel en geluk ten diepste beïnvloeden, JJ
waarheid is in een wereld waarin de men®
ke maat is zoekgeraakt, waarin het indi^
dualisme hoogtij viert, wellicht sterker
Vanuit die wetenschap zou de Nederlands
overheid tot een expliciet gezinsbeleid mo
ten komen. Geen woorden, maar daden. U
dat er langzamerhand signalen te over z
dat het gezin dreigt te verzuipen. Een spec
le minister voor Jeugd- en Gezinszaken, zo
het CDA voorstaat, lijkt mij dan ook g
overbodige luxe.
Heieen Crul is pui
.Wie is»
loulouse (anp) - Het Europe
consortium Airbus Industrie
de besprekingen met drie nie
het miljardenproject A3XX
een jumbo met ongeveer 551
zijn het Italiaanse Alenia, h
en een Koreaans consortiur
ooit in Fokker geïnteresseerc
pat heeft de vice-president va
voor grote vliegtuigen, Jürgen
tegenover de Amerikaanse kra|
Willemstad (anp) - De rege
ringen van de Nederlandse I
Antillen en Aruba hebben
besloten samen te werken op
luchtvaartgebied. Het gaat
met name om samenwerking
tussen de nationale lucht
vaartmaatschappijen, res
pectievelijk de ALM en Air
Aruba. Over een samengaan
van deze ondernemingen
wordt al jaren gesproken,
maar onderhandelingen tus
sen de twee maatschappijen I
leverden niets op. Nu hebben
de twee regeringen besloten
de samenwerking zelf vorm
te gaan geven. De Antillen
zijn van plan een deel van de
aandelen af te stoten. In de
ALM bezit de KLM veertig
procent van de aandelen, de
rest is in handen van de An
tilliaanse regering. De sa
menwerking vloeit voort uit
financiële noodzaak. Geen
van de twee ondernemingen
heeft in zijn bestaan ooit
winst opgeleverd. De Antilli
aanse overheid stopte gedu
rende het 32-jarige bestaan
van de ALM een dikke hon
derd miljoen gulden in de
onderneming. De Arubaanse
regering heeft vorige maand
nog vier miljoen beschikbaar
moeten stellen aan Air Aru
ba, maar liet nadrukkelijk
weten dat dit de allerlaatste1
keer was.
Amsterdam (anp) - Zakenreiscl
jaar zes reisbureaus in het west(
satie is een gevolg van de fusie
het Amerikaanse Carlson.
De directie van Carlson Wagon
zegging gedaan dat er geen ged
stoten kantoren wordt nog een I
Om welke kantoren het gaat, is
de toeristische reisbureaus in R
Arnhem open.
(ad
Labouchere
KoersLIFT®
Lager instappen kan ni
Amsterdam (anp) - De kan;
de grootste in de Amsterdan
Het gaat om zeven rederijen
ventig procent uitmaken v<
een lid van de consortiums c
Het vertrek van de reders zou e
grote klap betekenen voor I
Amsterdamse haven. CTA (Co:
mned Terminals Amsterdam)
een van de belangrijkste werkg
vers voor de arbeidspool SHB.
m 1995 verkeerde het oversla
oedrijf in financiële problem*
waardoor bijna driehonderd t
nen bij de SHB dreigden te vi
wijnen.
He inmiddels geprivatiseerde
eidspool zit nu zelf in de prob
®en, doordat 24 miljoen guld
artgeld' van de overheid b:
2™ twee iaar is verdwen
öflB-commissaris R. Haks he
niangs aangekondigd dat e
/nering van de arbeidspool c
vermijdelijk is, tot verontwaart
8 ng van de Vervoersbond Fh
e pool draait juist uitstekei
meent de bond, maar daar I
et de dreigende problemen
A verandering in komen.
va ?vers^agbedrijf is in hanc
van net Amerikaanse bedrijf
S en 20u jggg
tell 17rminal openen in het w
reei havengebied. Volgens
nrmeur T- Meerman is het p]
n?£ beslecht. „Ik heb de
g van alle rederijen nog
