de stem
In Vught staat de zwaarst beveiligde inrichting van Europa
illlïlipill
F
E1
Hakkelaar
FEBRUARI 1997 D5
«V, «ff»
v' i
5 Wé:'- .2
w e|.y|
1
Weekend
Gevangenis
in een
gevangenis
ZATERDAG 1 FEBRUARI 1997
t Cellencomplex in de EBI, afgescheiden van de recreatieruimte met pantser-
Een doorkijkje naar een gang die de gedetineerden toegang geeft tot hun afde
ling.
S g S te c -2.-S
5 c S
S'ÏOCÓ'S»'
o> i5 "7 O- 91
P-s s.s;^ S'e
c ac'na c s s1
§-aiu o Sis ffi o c 5
«TÏEnoCÏiiz Q.CO
EStu.l£glOLU>5g c fS
a, Oiu-^ 4-J
.§»s
l|?W^ggs|s
(5 f§ §-I=5|^g
11 .Ij -l 111111
i C~ Ö1
„a c o -S o» c
ri in r Ol i O
C QJ a J) N ,Cp C *77
J d-o S2 Pa3Z0J
ai "K ai o 01 <D 1",
ai c -a g i- us
a 5 2 E IJ 73
-2 o c ai .E -g JC o
<D fT3 D H3 Q.
_C CL) "O
c g S -K"0
'i- cu P c -o OJ c c
2 SÏ 13 .2, CT3 C4I
01 aj <u .2 fl, 5 aj -
I Si Q S -S S
■oajïu+J:=>^Sa)S
■=^.E «1 S-Osz Si|.2.
v (DT3 aj irr* —3 1- to
-o-* o>c_o_a O
5E te £"S~S5 §-NU
v o o ow air- o
E 8> cn 01 x aim -a
it
g> g ïiis |5 5
2 ra c ,y E c a; <v
Hr, ro -*=
c i r -5
E roti aj c mJa
=1 c
•5 it, 2 c I c
C P m O C
E r*o c.;o o, 2 01
SS-8 5 8
I C M S
O CL O is
|i°|8S«s
I
c J5 c
cd <u o ai
aj cn— "ai c X -c
ojj: n, 3 N-- c
N c- 12
4-1 F. 01«5"a *-;£ fa o-
-S -g E -*-' F "O a
01 o Tv ~D _c a> <f .51 ai
01 o TV"0 a> .2*
.1»^ ij1
11.1
cE «1 21 |c es
s s 21at 2 s E -s
«te 0%
De zwaarst beveiligde gevange
nis van Europa is eind april in
vol bedrijf. De Extra Beveiligde
Inrichting (EBI) van gevangenis
Nieuw Vosseveld in Vught is
gebouwd met één doel: gevange
nen elke kans op ontsnappen
ontnemen. In de strijd tegen
vluchtgevaarlijke criminelen
moet dit Justitie's meesterzet
Door Lindy Jense
M r zijn kijkluiken, boeiluiken, ver-
I I dekt opgestelde camera's. Na elke
^LaaJ tien stappen is er weer een stalen
deur die eerst in het slot moet klikken voor
dat de volgende deur open gaat. Alle ruiten
zijn van gewapend glas. Het alarm bij de
poort gaat al af als het een polshorloge signa
leert. Stalen hekwerken boven de luchtplaat
sen moeten de Extra Beveiligde Inrichting
(EBI) van de Vughtse gevangenis Nieuw Vos
seveld beschermen tegen ontsnappingspogin
gen met helikopters, zoals in 1993 in Grave
gebeurde.
En wie zich uit de met een betonnen wal om
geven EBI weet te wurmen, moet ook nog de
gevangenismuren overwinnen. De EBI is een
gevangenis in een gevangenis.
EBI-gedetineerden hebben het etiket 'ex
treem vluchtgevaarlijk'. Voor het merendeel
zijn het intelligente en keiharde jongens, met
een voorgeschiedenis van gewelddadige ont
snappingen. Vaak zijn ze lid van criminele or
ganisaties; meestal hebben ze nog een lange
gevangenisstraf te gaan, hier of in hun land
van herkomst.
Maar ook drugskoning Johan V. ('de Hakkel
aar') is een EBI-klant, al belandde hij nooit
eerder in de gevangenis. „V. heeft zó ver
schrikkelijk veel geld verdiend dat hij moge
lijkheden te over heeft om een uitbraak te ar
rangeren," zegt directeur Paul Koehorst van
Nieuw Vosseveld. „Zijn belastingaanslag be
droeg, las ik in een krant, 450 miljoen gulden.
Daarom hebben we hem liever achter wat
dikkere deuren."
Ook Frenkie P., van de Bende van Venlo, is
zo'n uitzondering. Hij is nog nooit ergens ont
snapt, maar krijgt een EBI-cel vanwege de
gruwelijke reeks moorden die hij pleegde.
De geschiedenis van de EBI in Vught is een
wedloop tussen criminaliteit en Justitie. „De
criminaliteit werd medio jaren tachtig har
der, justitie begon strenger te straffen," zegt
directeur Koehorst. „De langgestraften gre-
Pen elke mogelijkheid tot ontsnapping aan."
Een 'topjaar' was 1985: toen ontsnapten ruim
150 gedetineerden.
De eerste EBI's, zwaar beveiligde afdelingen
de gevangenissen van Sittard, Leeuwar
den. Rotterdam en Hoogeveen, kwamen in
1990. Het plan mislukte volstrekt. Gedeti
neerden moesten regelmatig de EBI verlaten
te sporten of bezoek te ontvangen. Wie
daarbij een bewaarder wist te gijzelen kon
alsnog ontsnappen. En dat gebeurde met ijze
ren regelmaat.
n 1992 adviseerde een commissie de toenma-
'ge staatssecretaris van Justitie A. Kosto om
wer EBI's om te zetten in twee 'super-ge-
'angenissen'. De plannen waren gebaseerd op
fecial Security Units in Engelse gevange
nissen, maar dan beter. „Daar stonden de
euren van de personeelskamers open, terwijl
ei gereedschap op tafel lag," herinnert Koe
horst zich. „Dat heb ik zelf gezien. Zo moest
het hier dus niet, nam ik me voor."
Vught en de nieuwe gevangenis van Lelystad
zouden samen 48 zwaar beveiligde cellen
krijgen. Kosten: naar schatting 24 miljoen.
Uiteindelijk kreeg alleen Vught een EBI. De
kosten liepen zó hoog op - de 24 cellen tellen
de Vughtse EBI kost alleen al 24 miljoen gul
den - dat het niet verantwoord werd geacht
nog zo'n dure inrichting neer te zetten.
Onmenselijk
Een serie ontsnappingen-met-gijzeling noop
te justitie in 1993 tot een noodmaatregel. De
'bunker' van Nieuw Vosseveld, overgebleven
van het voormalige Duitse concentratiekamp,
werd omgebouwd tot Tijdelijke Extra Bevei
ligde Inrichting (TEBI). Vier miljoen kostte
de verbouwing van het bakstenen gebouw,
waar 33 cellen kwamen. De meeste EBI-ge-
vangenen konden naar Vught.
'Onmenselijk,' was allerwege het commen
taar op het regime van de Vughtse TEBI. Ook
de gedetineerden klaagden. Zo spanden ze
menige procedure aan tegen het handboeien
regime. TEBI-klanten moeten buiten hun af
deling altijd handboeien aan. En wie zich
agressief gedraagt, moet eerst via een luik de
handen laten boeien voordat de celdeur open
gaat. „De rechter stelde ons steeds in het ge
lijk," zegt Koehorst. In de EBI wordt het
handboeienregime verzacht. Het enige punt
waarop de rechter anders oordeelde dan de de
gevangenis, was de bezoekregeling. Gedeti
neerden werden van het bezoek gescheiden
door een glazen wand. De rechter oordeelde
in 1994 dat bezoek van directe familie of le
venspartners één keer per maand zonder gla
zen wand mogelijk moest zijn. Koehorst:
„Even zaten we met de handen in het haar.
Maar wij mogen in individuele gevallen bepa
len dat zo'n wand toch nodig is."
In de TEBI, de voormalige bunker, blijven na
de ingebruikname van de nieuwe EBI elf
extra beveiligde cellen in gebruik. Nog eens
elf plaatsen gaan 'in de mottenballen'. Koe
horst: „Voor als er eens een hele zwik vlucht
gevaarlijken tegelijk wordt opgepakt." De
EBI zelf is zo goed als klaar. Eind april ko
men de gedetineerden er in. „Half maart gaan
we 'droog draaien', testen zonder gedetineer
den," zegt Koehorst. „Het personeel moet al
le knoppen blindelings kunnen bedienen. Nu
al halen we er kleine foutjes uit. Luikjes die
de verkeerde kant uit draaien, dat soort din
gen."
De EBI is een hermetisch afgesloten gebouw:
zijn van de andere afdelingen op het terrein
de ramen nog te zien, rond de EBI staan me
tershoge betonnen platen. Gedetineerden en
hun bezoek worden er in geblindeerde busjes
heengereden. Het betrekkelijk kleine gebouw
De Goeroe
van de
misdaad-
journalistiek
FOTO'S JAN VERHOEFF
De stalen luchtkooien op de binnenplaats van de Tebi.
Albanië is
terug bij
economische
ellende
WEEKEND
Het ritme
van een
kameel in
de woestijn
VAKANTIE REIZEN
WEEKEND
Nieuwe
netwerken
voor nieuwe
toepassingen
INTERNET
WEEKEND
is uitgekiend ingericht. Bewaarders (PlW'ers
in vaktermen: Penitentiaire Inrichtings Wer
kers) hebben hun eigen ingang en eigen rou
tes door het gebouw. Voor bezoekers is een
aparte afdeling. Elk bezoek wordt geobser
veerd, evenals de telefoongesprekken.
De gedetineerden zijn verdeeld in vier afde
lingen met elk zes cellen. Een zevende cel
wordt leeggehouden. Daarin worden gedeti
neerden ondergebracht als hun cel wordt
doorzocht, hetgeen dagelijks - en eens per
week zeer grondig - gebeurt. De cellen heb
ben elektrische sloten die vanuit de observa
tieposten worden bediend.
Elke afdeling heeft een luchtplaats, recreatie
ruimte met tv-toestellen en werkplaatsen. De
gedetineerden kunnen bovendien beschikken
over een sporthal. Een 'wipkamer' is er niet.
Dat is onderdeel van het beleid om het con
tact tussen gedetineerden en de buitenwereld
zoveel mogelijk te beperken.
Bij een privé-bezoek van de partner behoort
het doorgeven van informatie of voorwerpen
immers tot de mogelijkheden. Fysiek contact
met de bewaarders is nauwelijks mogelijk.
„Dat is het belangrijkste," zegt de directeur.
„Bewaarders bij gedetineerden betekent kans
op gijzelingen." De bewaarders zelf, 120 voor
de 35 cellen, worden uitgebreid gescreend en
getest voor ze aan het werk mogen. „Ze moe
ten zich vooral wapenen tegen de afstomping
door de routine," zegt Koehorst. „Elke dag
sporten is verplicht. Dat houdt ze scherp. Ze
spelen immers elke dag een Europacup-wed
strijd."
In de TEBI mogen drie gedetineerden per af
deling tegelijk van hun cel af om te recreëren
of te werken (drie kwartier per dag, om de
dag). In de EBI wordt dat regime verzacht tot
vier per keer. Bewaarders houden de lucht
plaatsen vanaf een centrale post achter gewa
pend glas in de gaten.
De zitbanken op de luchtplaatsen zijn van be
ton. De pingpongtafels zijn verankerd in een
blok beton en voorzien van metalen netten.
Zo kan niemand in de verleiding komen om
een ruit van gewapend glas in te slaan met
een losgerukt stuk meubilair.
Twee extra observatieposten bewaken de vier
afdelingen. De werkplaatsen zijn voorzien
van glas waar je alleen aan de buitenkant
door kunt kijken. Wie binnen zit, ziet alleen
een grote spiegel. Alleen in de cellen zelf
staan geen camera's. Daarin staan een vast
geschroefd bed ,en een verankerd bureau,
twee stoelen en een kast. Alle cellen hebben
een eigen toilet en douche. Dat bespaart de
gedetineerden en de bewaarders weer een uit
stapje naar het sanitair. Winkelen doen de
EBI-klanten via een bestellijst. Een paar din
gen zijn voor hen verboden. Melkpoeder, bij
voorbeeld. Daarmee kan een explosie worden
veroorzaakt. En kauwgom - heel geschikt om
sloten mee dicht te smeren - is ook taboe.
Lila
De deprimerende Duits-degelijke sfeer van
de TEBI verandert in de bedrieglijke luchtig
heid van de EBI. Die biedt licht en lucht,
meer ruimte per gedetineerde. En het interi
eur is in frisse kleuren - van blauw tot lila en
zelfs knalroze - geschilderd. De stalen 'die-
renkooien' waarin de gevangenen in de TEBI
buiten mogen lopen, zijn in de EBI vervangen
door overdekte luchtplaatsen en een kleine
atletiekbaan. Het regime blijft onverminderd
streng. De gevangenen zullen ook in de EBI
alles doen om eruit te komen.
Een absolute garantie dat de EBI waterdicht
is, kan Koehorst niet geven. De strengst be
veiligde gevangenis van Europa zal het op
moeten nemen tegen de zwaarste en rijkste
criminelen.
De wedloop gaat nog steeds door. Paul Koe
horst heeft er zo z'n bedenkingen bij. „De EBI
met het bijbehorende afzonderingsregime
past volstrekt niet in de Nederlandse deten
tiefilosofie," vindt hij. „Wij willen gedeti
neerden toch proberen voor te bereiden op
hun terugkeer in de maatschappij. We mogen
niet trots zijn op de EBI. Dat ding hebben we
niet uit onszelf bedacht. We zijn gedwongen
door de gedetineerden."
