Gids DE STEM Tomeloos vertier in Venetië Gooien met rijst en zwaaien met aanstekers Vandaag begint het oudste en uitbundigste carnaval van Europa Extra voorstellingen in kleinere theaters De Romanovs brachten leven in de brouwerij ■HsSMI WÊtKÊÊ Cult-spektakel Rocky Horror Show vier avonden in Breda Tentoonstelling in Haags museum Ministerie stelt geld beschikbaar Teylers doet ontdekkingen in eigen huis DE STEM VRIJDAG 31 JANUARI 1997 Dl Tijdens het Venetiaanse Carnaval zijn rangen en standen verborgen achter kostuums en maskers. Door Aart Heering Venetië - Vandaag is het weer zo ver. Tot aan martedï grasso, de dinsdag voor Aswoensdag, is Venetië in de ban van het oudste en meest uitbundige carnaval van Europa. Twaalf dagen lang bevolken gemas kerde en in lange capes gehul de lieden hossend en zwal pend de campi, calli en rii, zo als alleen in Venetië pleinen, stegen en kanalen worden genoemd. Een onafgebroken reeks van fees ten, theatervoorstellingen en openluchtbals houden de lagune stad avond aan avond in hun greep, totdat het ochtendgloren de nachtelijke mistflarden door breekt en ruimte maakt voor een nieuwe dag van tomeloos vertier. Het Carnaval van Venetië, dat vorig jaar 800.000 bezoekers trok, is een van de voornaamste attracties van de lagunestad, die in andere jaargetijden beslist geen centrum is van nachtelijk vermaak. Al in de achttiende eeuw was het een must voor Noordeuropese Italiëreizigers en nog altijd plegen de meeste feest gangers zich te hullen in kos tuums die stammen uit de prui kentijd. Toch is het moderne Car naval van Venetië nog geen twin tig jaar oud, als een verloren ge- gane traditie die met behulp van de plaatselijke WV welbewust nieuw leven is ingeblazen. Met succes, dat moet gezegd: ook het huidige Carnaval heeft weer he lemaal het karakter van een volksfestijn. Oudheid Het feest van vrijheid en over daad, voorafgaande aan een pe riode van soberheid, dat later carnaval zou heten, bestond in Italië al in de klassieke oudheid, in de vorm van de Romeinse Sa turnalia, die weer een voortzet- Onafgebroken feesten, theatervoorstellingen en openluchtbals houden Venetië bijna twee weken in hun greep ting waren van de Dionysische ri ten in het oude Griekenland. Eenmaal ingebed in de christelij ke traditie speelde het ook daarin een belangrijke rol, vooral in Ve netië. De welvarende handelsstad greep de gelegenheid maar al te graag aan om haar weelde te to nen en te genieten. Kronieken uit FOTO'S VNU de elfde eeuw melden al hoe in de periode voor de vasten de ganse stad zich liet gaan in boertig ver maak en in 1296 werd het Carna val een officieel door het stadsbe stuur gesponsord volksfeest. Sindsdien werd het een steeds exuberanter gebeuren, met steeds fantasierijker verkleedpartijen, zodat in 1571 bij voorbeeld, na de overwinning van de christelijke vloot op de Turken in de slag bij Lepanto, de stad volstroomde met als Moren vermomde jonge ren. Grand Tour In de zeventiende en achttiende eeuw raakte Venetië in heel Eu ropa vermaard als de Stad van het Carnaval, een buitengewoon spektakel dat een vast onderdeel uitmaakte van de Grand Tour in Italië waarmee jonge aristocraten toen hun geestelijke vorming af rondden. De periode van algehele gekte werd steeds langer en duurde uiteindelijk van begin ok tober, wanneer de stedelijke theaters openden, tot de ochtend van de vasten. Dansers, gooche laar, acrobaten en gedresseerde apen vertoonden hun kunsten, leeuwen, olifanten en neushoorns konden worden bewonderd en de vele veile vrouwen die toen nog in de stegen achter de Rialtobrug hun bedrijf uitoefenden deden goede zaken. Casanova Uit die periode stammen ook de klassieke vermommingen, die ook nu nog populair zijn. In de meeste gevallen zijn zij ontleend aan de Commedia dell'Arte, het klassieke Italiaanse volkstoneel, dat door de toneelschrijver Carlo Goldoni tot grote hoogte werd gebracht. De slimme Pedrolino (Pierrot) met zijn karakteristieke witte kostuum en melancholieke gelaat, de in rafels gehulde knecht Arlecchino (Harlekijn) en zijn protserige baas, de koopman Pantalone, hebben via het Vene tiaanse carnaval de wereld vero verd. Andere figuren die in de carnavalstijd nog altijd door Ve netië zwerven, zijn de moretta (negerin); de gnaga, een als schunnig sprekende oude vrouw verklede man (in het verleden meestal een homo: het libertijnse Venetië was een van de weinige plaatsen waar die werden getole reerd); de Pestdokter met zijn zwarte mantel en op een uilekop gelijkend masker; en de Wilde man in dito uitrusting. Een geslaagde combinatie, waar in ook de roemruchte Venetiaan Giacomo Casanova zich graag hulde, was die van de bauta, een zwarte cape, waarachter haren, kin en oren schuilgingen en de larva, een karakteristiek wit masker dat de rest van het ge zicht verborg. Tijdens het Carna val raakten rangen en standen verborgen achter kostuums en maskers en konden geheime con tacten worden gelegd die in de rest van het jaar onmogelijk wa ren, In heel Europa raakte Vene tië daardoor vermaard als een tempel der zonde, waar vooral de vrouwen het tijdens Carnaval niet zo nauw namen. De toeris tische reputatie van de Dogen- stad was daarmee al vroeg geves tigd. Aan de kleurrijke optochten kwam echter bruusk een einde, toen Napoleon in 1797, overigens aan het einde van het Carnaval, de stad bezette en de Venetiaanse Republiek ophield te bestaan. Met de economie kwijnde ook het carnaval weg dat al in de vorige eeuw geen schim meer was van de luisterrijke vertoning uit de glo rietijd van de stad. Aan het einde van de jaren '70 kwam daar ver andering in, toen een groep plaatselijke carnavalsverenigin gen, de Compagnia delle Calze, samen met de gemeente Venetië het initiatief nam om het oude feest in ere te herstellen. Het ini tiatief bleek volop aan te slaan, niet alleen onder de Venetianen zelf (van wie er na lange jaren van bevolkingsafname nog maar 70.000 zijn), maar vooral ook bij de toeristen die met honderddui zenden tegelijk de kleurrijke, zorgvuldig bewerkte en vaak pe perdure vermommingen komen bewonderen. In plaats van de pu blieke dames van weleer zijn het nu de houders van de al jaren vooruit volgeboekte hotels en de handelaren in kostuums, maskers en prullaria die het naar den vle ze gaat. Begin Het nieuwe Carnaval duurt wel geen maanden meer, maar altijd nog een kleine twee weken, het geen in deze door haast en stress getekende tijden toch respectabel mag heten. De inmiddels in de hele wereld vermaarde Italiaanse manifestatie is nu een wonderlij ke mengeling van oude en nieuwe oelementen. Het klassieke begin van Carna val, vroeger en nu, is de Vola del- la Colomba, de 'duivenvlucht' van een acrobaat die afdaalt van de klokkentoren van de kathe draal van San Marco. Nieuw is daarentegen het Festa del Gentil Foresto, waarmee de toeristen als vrijwel uitsluitende bron van in komsten van venetië in ere wor den gehouden. Klassiek zijn ook de Liston delle Maschere, de maskerparade met de verkiezing van de mooiste vermomming, het Grote Bal waarmee op martedï grasso (dit jaar op 11 februari) het Carnaval officieel wordt af gesloten en het 900 jaar oude op bouwende drama van de Strijd tussen Carnaval en Vasten dat zoals altijd op die avond wordt opgevoerd. Maar als tegenwicht voor de tra ditionele voorstellingen van de Commedia dell'Arte zijn dit jaar de pas gerestaureerde antieke graanpakhuizen van Venetië in gericht voor een nieuwe versie, met speciale computereffecten, van de Star Wars-trilogie. Geluk kig maar dat er daarnaast tijdens het het Carnaval ook nog volop tijd is voor de antieke gewoonte van Ombra del Campanile, het nuttigen van vele glazen wijn in de schaduw van de klokkentoren. Van onze kunstredactie Bij de recente Nederlandse pre mière in Theater Carré van The Rocky Horror Show zorgden en kele kleurrijk uitgedoste traves tieten in de zaal voor de nodige actie. De aanwezige fans van dit in 24 jaar tot een cait-fenomeen uitge groeide spektakel wisten ook precies op welk moment zij met rijst moesten gooien; wanneer de buitenaardse transseksueel Frank 'N Furter in het huwelijk treedt met zijn eigen creatie, de blonde stoot Rocky. Spelregels Met brandende aanstekers werd er gezwaaid bij het nummer The re's a light en een paar toeschou wers bleken de spelregels zo goed te kennen dat ze de slome Brad luidkeels voor asshole uitschol den. De Brits-Duitse productie van The Rocky Horror Show is vanaf 3 februari vier avonden in het Bredase Chassé Theater en biedt ingewijden en argelozen een aanstekelijk staaltje van ja ren zeventig-parodie en tijdloze rock and roll-nummers. Lucratief De hele demonisch-dwaze sante- kraam van excentrieke transsek- suelen en travestieten op het Transsylvanische horrorkasteel van Frank 'N Furter krijgt een vrolijke en uitbundige aanpak, met de Amerikaan Bob Simon in de charismatische hoofdrol van de kasteelheer. Ook de twaalf an dere artiesten weten van wanten en halen alles uit de kast om het toch wat dunne verhaaltje tot een daverend spektakel te maken, met veel lekkere muziek. The Rocky Horror Show stamt uit 1973 en werd geschreven en gecomponeerd door de Britse ac teur Rich O'Brien, die sindsdien aan het hoofd staat van de lucra tieve Rocky Horror Company. In Engeland, Amerika en Duitsland is deze typisch jaren zeventig show uitgegroeid tot een ware ra ge, maar in Nederland is het Roc- ky-fenomeen nooit zo aangesla gen. Het is een wonderlijke men geling van tienerpop uit de jaren vijftig en keiharde rock uit de ja ren zeventig, luchtig gebaseerd op het aloude Frankenstein-grie- zelverhaal. Twintig jaar geleden, de tijd van de flower power, kwam er een doorbraak in de seksuele moraal. De show vormde een pleidooi voor het uitkomen voor je seksu ele geaardheid. Travestie en vrije seks moesten kunnen. Het braaf verloofde stelletje Brad en Janet strandt door autopech en belt aan bij het spookkasteel waar het door de excentrieke bewoners, afkomstig van een transseksuele planeet, wordt ingewijd in zaken waar het geen weet van heeft. Superstuk Frank 'N Furter en zijn vrienden zijn bezig met een experiment; de kunstmatige creatie van een mannelijk superstuk, Rocky, die aantrekkelijk moet zijn voor alle seksen. De onnozele Janet valt in de smaak van de koket-demoni- sche transseksuele kasteelheer en van de blonde stoot Rocky. Een verhaaltje van niks, maar toch leuk door alle spetterende hocus pocus er omheen en de levende rock-muziek. Uitdagende mannen op krank zinnig hoge hakken en met pi kante jarretelgordeltjes die pro vocerende seksstandjes innemen, zijn nu niet meer shockerend, zo als toen, maar de manier waarop deze doorgewinterde cast de show met veel energie en in hoog tempo presenteert, levert toch aanstekelijk vermaak op en de (hernieuwde) kennismaking met een uniek tijdverschijnsel. En zelfs de boodschap - doe niet moeilijk over transseksualiteit want dat is een constructiefoutje waar je niets aan kunt doen - heeft nog zijn betekenis. 'The Rocky Horror Show' is van 3 tot en met 6 februari te zien in de grote zaal van het Chassé Theater in Breda. Scène uit het doldwaze roek- spektakel 'The Rocky Horror Show'. FOTO DE STEM Den Haag (anp) - „Ofschoon onze winter niet kan wedijve ren met de pracht en praal van het seizoen in Petersburg, is het hier toch zeer geanimeerd geweest. We hebben aan het hof enkele uitstekende bals gehad." Anna Paulowna, de Russische tsarendochter die getrouwd was met koning Willem II, toonde zich in 1830 in een brief aan haar broer tsaar Nicolaas I heel tevreden over het sociale leven in Den Haag. Rusland en Nederland kwamen in de vorige eeuw nader tot el kaar, met name door diverse huwelijken tussen Oranjes en leden van de tsarenfamilie Ro manov. Over deze contacten gaat de tentoonstelling Oranje- Romanov, die van 1 februari tot en met 27 april te zien is in het Haags Historisch Museum. Grandeur Met name Anna Paulowna, als kleindochter van Catherina de Grote opgegroeid in een gewel dige grandeur, bracht hier le ven in de brouwerij. Ze organi seerde feesten en culturele eve nementen. Maar ook Willem III trouwde met een afstammelin ge van de Romanovs: Sophia van Wurtemberg, dochter van de Russische grootvorstin Ca- tharina Paulowna. Zij schreef in 1845 aan een vriendin: „Het bal duurde van acht uur 's avonds tot drie uur in de nacht. Het was het vrolijkste feest dat ik ooit heb meegemaakt in Den Haag. Ik droeg een zilveren kleed en daaroverheen een met diamanten bestikte tuniek. Op mijn hoofd had ik twee vleu gels van zilvergaas, ook met diamanten en bloedkoralen ge borduurd." De samenstellers van de ten toonstelling hebben het sprookjesachtige van de hoven van de vorige eeuw proberen te benadrukken. Er is echter ook aandacht voor de politieke ontwikkelingen in de vorige eeuw, waarbij tsaar Alexander een grote rol speel de, en voor de technische voor uitgang zoals die van de trein. Daardoor konden de Oranjes en de Romanovs elkaar gemak kelijk bezoeken. Een originele Russische spoorkaart uit 1897 toont aan dat Rusland in die tijd al voor een behoorlijk eind ontsloten was. Blikvanger Maar er werd ook veel gecor respondeerd. Veel fragmenten zijn op de expositie lezen. Er is verder geput uit onder meer de collecties van het Koninklijk Huis Archief, het Gemeente archief, de Atlas van Stolk, het Rijksmuseum en Het Loo. Een heel bijzonder stuk is een stoel tje dat Anna Paulowna zelf voor haar Russisch-orthodoxe kapelletje borduurde. Ook haar secretaire is een blikvanger. Verder zijn er schilderijen, te keningen, gebruiksvoorwer pen, ridderorden, uniformenen belangrijke documenten. Van onze kunstredactie Een aantal kleine en middelgrote schouwburgen, waaronder ook die van Roosendaal, Oosterhout en Bergen op Zoom, zal het volgend seizoen vijf extra toneelvoorstellingen programmeren. Het gaat om producties voor een breed publiek van gesubsidi eerde toneelgezelschappen als het Nationale Toneel, Het Zuide lijk Toneel en het RO Theater, onder de noemer Vijf Plus. Het betreft een initiatief van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) en de Vereniging van Nederland se Toneelgezelschappen (VNT), dat werd ingegeven door het Mi nisterie van Cultuur. Dat wil de spreiding van hoog waardig toneel' bevorderen en heeft daarvoor jaarlijks ander half miljoen gulden beschikbaar gesteld. In totaal gaat het om 150 extra toneelvoorstellingen en vijftig extra jeugdtoneel voorstel lingen. Het geld is ondergebracht in een zogenaamd programmerings fonds. Dat garandeert dat schouwburgen geen verlies lijden als ze een voorstelling van de ge subsidieerde groepen op de plan ken brengen. Jaap Jong van de VNT verwacht dat ongeveer dertig schouwbur gen uit het hele land gebruik zul len maken van het fonds. Voor het seizoen 1997-98 kunnen ze kiezen uit vijf producties: De nacht van de pauw (Het Nationa le Toneel), The Kiss of the Spider- woman (Het Zuidelijk Toneel), Het belang van Ernst (Noord Ne derlands Toneel), All my Sons (Theater van het Oosten) en John Gabriel Borkman (RO Theater). Het Chassé Theater in Breda moet zich nog beraden over deel name aan het fonds en weet ei genlijk nog niet of dit grote thea ter er wel voor in aanmerking komt. „De doelstelling", aldus Bart van Mossel namens Chassé, „is op zichzelf een goede zaak, maar het is ook zo dat je je voor langere tijd verbindt aan een vantevoren bepaald aanbod waarvan je de kwaliteit nog niet kunt overzien." Solidariteit Directeur Leo Kievit van schouwburg De Kring in Roos endaal doet in ieder geval wel mee. „Uit solidariteit. Maar je mag wel hopen dat die vijf extra voorstellingen niet teveel van het goede worden, want je moet per avond wel 300 bezoekers zien binnen te krijgen. Voor kleinere schouwburgen als De Bussel in Oosterhout is het fonds wellicht interessant omdat dit grootscha lig repertoiretoneel daar anders helemaal niet meer betaalbaar is." De directie van De Nobelaer in Etten-Leur ziet geen heil in Vijf Plus omdat men daar geen 300 bezoekers kan garanderen. „Vol gens mij slaat de VSCB de plank volledig mis omdat juist de kleine schouwburgen niet van deze extra subsidie profiteren", aldus directeur Gerard Hogeman. „We moeten zelf toch nog voor dertig duizend gulden garant staan en dat is teveel." Voor het Zuidlandtheater in Ter- neuzen geldt hetzelfde. „Anden zou het zijn als het om populaire voorstellingen ging die meer pu bliek zouden trekken", aldus di recteur Jolanda Mergeler. Een vergelijkbaar initiatief van het ministerie van cultuur richt zich op het Nederlandse jeugdto neel. Dat staat volgens Jong in ternationaal aan de top, maar is relatief weinig in de schouwburg te zien. „De directeuren pro grammeren liever een avond voorstelling voor volwassenen dan een middagproductie voor jongeren. Om daaraan tegemoet te komen komt er een experiment met gewijzigde aanvangstijden. Jeugdvoorstellingen beginnen dan om bijvoorbeeld zeven uur s avonds." Haarlem (anp) - Acht teke ningen in rood krijt die twee jaar geleden door Teylers Museum in Haarlem werden aangekocht als 18e-eeuwse kopieën blijken echt van de 17ee-eeuwse meesters Nico- laes Maes en Simon van Hoogstraeten te zijn. Dat bleek uit de onderzoeken voor een nieuwe catalogus over de eigen collectie van het museum. De catalogus heet De Neder- landse tekeningen van het Teylers Museum, deel II: Ie' keningen van kunstenaars geboren tussen 1575 en 16™ Ter gelegenheid van de ver schijning organiseert Teyl® van 22 februari tot en met 25 mei een expositie met teke ningen uit de depots die niet of zelden eerder te zien wa ren. Daaronder zijn (echte) Re®' brandts en werken van Cuyp. Van Goyen, Van Ostade en Van Ruisdael. 10.22 10.52 11.00 15.19 15.46 16.40 17.07 18.06 18.33 19.02 19.30 20.00 20.23 20.57 21.04 21.40 22.28 23.08 NEDERLAND 1 Journaal Roseanne Ontbijt-TV Journaal Get the Picture (herh) 'n Goeiedag met Jos Brink (herh) De vijf zuilen (herh) Beeldenstorm (herh) De late ochtend (tot 11.46) Ambulance (herh) 'n Goeiedag met Mi- noesch Jorissen Cosby Show, comedy Alles kits, kinderrubriek met Het wakkere woud; 17.32 Zevensprong; 17.57 Alles kits kwis Roseanne, comedy Get the Picture, quiz Alle dieren tellen mee Schoolstrijd Journaal Netwerk, actualiteitenru briek Weeroverzicht Blik op de weg ER, ziekenhuisserie Niet geschikt voor uit zending The Great Air Race, speelfilm »Her NEDERLAND 2 09.00 09.30 10.00 10.30 11.00 11.30 12.30 13.00 13.25 13.55 14.35 15.00 16.00 16.08 16.34 16.59 17.29 19.00 19.29 19.59 20.28 21.21 21.53 22.26 23.09 23.15 Koekeloere (tot 09.15) Bio Bits Bovenbouw (tot 09.50) Nieuws uit de natuur (tot 10.20) Willem Barentsz. Afl. 1 (tot 10.50) SchoolTV - weekjournaal Mentor Magazine (tot 11.50) Globetrotter (een serie geografi sche verkenningen) Ik weet het beter (herh) AC-TV Man/Vrouw (herh) Nederland zingt (herh) Spreekuur Journaal Widget, tekenfilmserie Mr. Bogus, animatiefilm Mega Top 100 2Vandaag, actualiteiten met om 17.30 en 18.00 Journaal; 18.43 Sportjournaal en vanaf 18.51 Hoofdpunten uit het nieuws ge volgd door het weer Koppen dicht Stapel op auto's, magazine De kist, jongerenmagazine Fort Alpha, serie Dit was het nieuws, satire Men behaving badly, comedy Sesjun: Jeff Hamilton Trio Terug naar Amazonas, uitzen ding van de LepraStichting Studio NOS (tot 23.55) NEDERLAND 3 12.00 Journaal 12.07 MiddagEditie 13.00 Journaal 13.08 PP: Uitzending CDA 13.11 B W (herh) 13.40 Lingo (herh) 14.05 Het Lagerhuis (herh) BELGIË FRANS 1 12.50 Nieuws (tot 13.15) 17.30 The Fall Guy, misdaadserie 18.30 Régions soir 18.50 Cartes sur table 19.10 Le quotidien des sports 19.30 Nieuws 20.20 Bon week end 21.15 Association de malfaiteurs, Franse film-komedie uit 1986 23.00 Intéri eur nuit, magazine 24.00 Laatste nieuws BELGIË FRANS 2 16.10 lei Bla bla, kindermagazine 17.05 Racing, autosportmagazine 17.35 Cham pion's '97, autosportmagazine 18.00 lei Bla bla 19.00 Du bout des ailes, magazine 19.30 Nieuws 20.00 Basketbal 21.40 Ping, tafeltennismagazine 22.10 Nieuws 22.35 Coup d'envoi, voetbalmagazine: Standaard Luik-RWDM (tot 22.50) DUITSLAND 1 05.30 Morgenmagazin, ontbijttelevisie 09.00 Heute 09.03 Dallas, soap 09.45 Te- le-Gym 10.00 Heute 10.03 Das Freudsche Versprechen, reportage 10.45 Ratgeber: Unterwegs, reismagazine 11.00 Heute 11.04 Die volkstümliche Hitparade im ZDF 12.10 Die Goldene 1-Fernsehlotterie 12.55 Presseschau 13.00 Mittagsmagazin met Heute 13.45 Wirtschafts-Telegramm 14.00 Tagesschau 14.03 Höchstpersönlich, por tret Karlheinz Böhm 14.30 The African bon, natuurfilm 15.45 Die Seidenstrasse in Berlin, reportage over de tentoonstelling over de Zijderoute in Berlijnse Museum voor Volkenkunde 16.00 Tagesschau 16.03 Rolle rückwarts, interactieve terug blik op tv-programma's 16.30 Alfredissi- m°i, culinair magazine 17.00 Tagesschau 17.15 Brisant, boulevardmagazine 17.55 Verbotene Liebe, serie 18.25 Marienhof, serie 18.55 Voll daneben, sketches 19.25 Herzblatt, datingshow 20.00 Tagesschau «0.15 Fasnacht zwischen Neckar und Rhein, verslag carnavalszittingen van Man nheim, Stuttgart en Karlsruhe 22.00 Exdu- siv 22.30 Tagesthemen 23.05 Wat is?, talk show 23.25 Seduced by Madness, speelfilm «1-00 Nachtmagazin 01.20 All American comedy 01.45 (ZW) I want to live, speelfilm DUITSLAND 2 05.30 Zie Duitsland 113.45 Geniessen auf Sri deutsch, culinair magazine 14.15 Enid lyton - Abenteuer, jeugdserie 14.42 'heos Geburtstagsecke 14.45 Alfred J. wak, tekenfilmserie 15.10 Logo, jeugd journaal 15.20 Gesundheits-Tip 15.25 eute 15.30 Wunderbare Welt, reportage f.ene 1®-10 Die Knoff-hoff-Show 17— eute 17,15 Abendmagazin 17, jcnlosshotel Orth, serie 19.00 Heute 19,z= rorsthaus Falkenau, serie 20.15 Derrick, misdaadserie 21.15 Die ZDF-reportage: cnerheit nur gegen bar 21.45 Heute 22. Pekte, cultureel magazine 22.45 Object .00 s .55 .25 .15

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1997 | | pagina 16