DE STEM
Het besmette tweede leven van het wc-rolletje
Pestkoppen maken collega's het leven zuur
Ön
S(
GGD niet onder de indruk van onderzoek Britse wetenschappers
WÊ/ÊÊrn/mm
Zelfmoord
Oude garde
Pispaal
pE STEM
I wiLini?UWe dingen blij'
I Ro en en blijven inve;
Consumeren
Besmet
Edet
fr Va*
Lit Eleven
'Ineens
is iedereen
tegen je'
Door Ronald Peters
„Aan het eind van een hele drukke dag
werd me op een gegeven moment gezegd
dat ik ook nog wel even het vet kon ver
schonen. Toen ging ineens het licht uit. Ik
heb aan een stuk door gehuild. Niet ge
woon wat snikken, maar huilen, huilen,
huilen. Naar de ondernemingsraad, naar
personeelszaken, naar de maatschappelijk
werkster en tenslotte naar huis. Het ging
echt niet meer."
Inmiddels werkt Els (53) weer met plezier in
'haar' kantine, maar vier weken zat ze thuis.
Ziek van het pesten. Door een leidinggeven
de en door haar directe collega's. Het duurde
maanden voor bij Els 'het licht uitging' en
nog steeds weet ze niet precies waarom het
zolang kon doorgaan. „Vooral onzekerheid
denk ik. Ik was zo bang. Het ene moment
voel je je een gevangene in een concentratie
kamp, het andere moment een hulpeloos
kind. Je kunt nergens heen en iedereen is te
gen je. Ik ben wel eens naar een hogere chef
•geweest, maar het was altijd Els die ongelijk
had."
In Zweden blijkt 3,5 procent van de werken
de bevolking gepest te worden. Daarbij
wordt één op de tien zelfmoorden er toege
schreven aan pesten op het werk. Na de
Scandinavische landen, Oostenrijk, Duits
land en Groot-Brittannië groeit ook in Ne
derland de belangstelling voor het zoge
naamde mobbing. Onderzoekster Adrienne
Hubert van de vakgroep sociale- en organi
satiepsychologie aan de Rijksuniversiteit
Leiden hield, in samenwerking met de Arbo-
dienst West, een eerste inventarisatie bij een
groot productiebedrijf. Daar bleek een klei
ne tien procent van de werknemers zich het
slachtoffer te voelen van pesten. Hubert
hoopt binnenkort een groot landelijk onder
zoek naar mobbing te starten. Onlangs nog
was pesten op het werk één van de thema's
tijdens het landelijke congres van het Neder
lands Instituut van Psychologen.
Onder pesten op het werk verstaat Hubert
een situatie waarbij een werknemer door één
of meer collega's, een ondergeschikte, of
door de baas, wordt dwars gezeten en niet in
staat is om zich afdoende te verweren. „Je
moet dan denken aan het isoleren van ie
mand buiten de groep, aan het opdragen van
onaangename taken, aan het werk onmoge
lijk maken, aan bespotten, dreigementen, fy
siek geweld en seksuele intimidatie."
Uit de nog bescheiden literatuur over het on
derwerp blijkt volgens Hubert dat zowel
mannen als vrouwen het slachtoffer kunnen
worden. „Verder komt mobbing in alle lagen
van de onderneming voor, al is de verschij
ningsvorm wel verschillend. Hoger opgelei
den zullen elkaar wat subtieler het leven
zuur maken dan een ploeg op een productie
afdeling.
Voor Els begon het pesten van de ene dag op
de andere. Na een periode waarin zij over
spannen was, kwam zij terug in de kantine
die zij al dertig jaar beheerde. Tijdens haar
ziekbed was de situatie in zoverre veranderd
dat de kantine voortaan beheerd werd door
een cateringbedrijf. Van de 'oude garde' was
alleen Els nog over.
„Ik kwam die ochtend om vijf over zeven
binnen en kreeg van de mevrouw die het nu
voor het zeggen had direct te horen dat ik
vijf minuten te laat was. Voortdurend werd
ik op de huid gezeten. Els doe jij dit, Els doe
jij dat. Als ik naar de wc ging, moest ik het
nog melden."
Het eerste wat bedrijfsmaatschappelijk
werkster Martha Schwarz van Humanitas
deed toen de bom barstte was Els naar huis
sturen. „Om eerst eens op adem te komen."
Tijdens de gesprekken die met Els en haar
collega's volgden viel Schwarz een aantal
zaken op. „Eerst dacht ik dat het alleen een
strijd om de macht was. Els had altijd de
kantine beheerd en nu deed iemand anders
dat. Maar er was meer aan de hand. Zij was
bijvoorbeeld nooit gewend om voor zichzelf
op te komen. Al die jaren was het 'Els van de
kantine'. Daar bleef je van af. Voor haar was
je aardig, want dan kreeg je nog eens een ex
traatje."
Voor Els volgde dan ook een periode waarin
ze leerde om beter voor zichzelf te zorgen.
Haar collega's kregen te horen dat het 'voor
eens en voor altijd afgelopen moest zijn' en
tenslotte ging zij met haar taken precies om
schreven op papier weer terug naar haar af
deling. Schwarz: „Als we Els van de afde-
ling hadden weggehaald zou zij eigen
lijk verloren hebben en dat wilden we
niet laten gebeuren."
Wanneer zijn de kansen groot dat colle
ga's elkaar dwars gaan zitten op het werk?
„Een deel van de risico's is terug te vinden
in de manier waarop een bedrijf in elkaar
zit," zegt dr. Herman Steensma van de Leid-
se vakgroep sociale- en organisatiepsycholo
gie. „Waar sprake is van een lage kwaliteit
van de arbeid, waar mensen weinig zelfstan
digheid hebben, weinig uitwijkmogelijkhe
den en weinig mogelijkheden om wat aan die
situatie te doen, daar zitten spanningen als
het ware ingebakken in de organisatie."
Hubert kijkt vooral naar groepsprocessen.
„Steeds vaker wordt werk uitgevoerd door
autonome taakgroepen, groepen werkne
mers die een grote vrijheid hebben om hun
eigen regels te hanteren, maar die ook als
groep afgerekend worden op het resultaat.
Als in zo'n groep iemand afwijkt van door de
rest als belangrijk ervaren waarden en nor
men, dan kan dat een potentieel slachtoffer
van pesten zijn. Hetzelfde kan mensen over
komen die wat minder agressief of zelfverze
kerd zijn dan collega's. Zij lopen het risico
dat zij door anderen die kennelijk steviger in
hun schoenen staan misbruikt worden, om
meer status te krijgen, of gewoon om de
leukste karweitjes voor zichzelf te reserve
ren."
Schwarz herkent in haar dagelijkse praktijk
verschillende van de Leidse veronderstellin
gen. „Bijvoorbeeld in een jongen die veel
langer haar had dan de rest van zijn colle
ga's. Op een gegeven moment werd hij de
pispaal van die groep. Overal kreeg hij de
schuld van. Op een gegeven moment was het
zelfs zover dat zijn collega's meldden dat hij
een aantal kabels fout had aangesloten. En
dat terwijl die jongen die dag helemaal niet
had gewerkt."
Is het pesten al een probleem voor de slacht
offers, hulp zoeken voor het oplossen ervan
is kennelijk al even lastig. Steensma: „Bij je
collega's kun je niet
terecht. Terwijl in de praktijk bij het voor
komen van stress sociale steun van collega's
heel belangrijk is, is dat nu juist datgene wat
bij pesten ontbreekt."
Schwarz daarover: „Je stapt er ook al niet
makkelijk mee naar personeelszaken of een
hulpverlener. Gepest worden is zo vernede
rend dat het vaak lange tijd duurt voordat er
wat mee gedaan wordt."
In de loop van dit jaar hoopt Hubert met een
onderzoek naar pesten te kunnen starten on
der 2500 werknemers in het bank- en verze
keringswezen en onder 1100 werknemers in
'de uitgeverijbranche. Er wordt gezocht
naar oorzaken van pesten en er moet een
preventie- en interventieprogramma op po
ten worden gezet waarmee pestgedrag in on
dernemingen tot de helft kan worden terug
gebracht.
Inmiddels is er ook een landelijke werkgroep
'Agressie op de Werkplek' actief waarin on
der andere vertegenwoordigers van de Leid
se universiteit, een trainingsbureau, het Ne
derlands Instituut voor Arbeidsomstandig
heden en de Rabobank.
Kan pesten op het werk worden terugge
bracht, dan zal dat onder meer van invloed
TEKENING RENÉ VAN HALOEREN
zijn op het aantal psychosomatische klach-1
ten onder werknemers.
Steensma: „Want pesten heeft in eerste in
stantie stress en op de langere duur ook de
lichamelijke klachten die daarmee samen-1
hangen tot gevolg."
Els heeft geen last meer van die klachten I
„Toen ik naar huis ging merkte ik dat mijn I
lijf niet meer wilde. Dat zei: Els bekijk jij het I
maar. Nu is dat omgedraaid. Ik heb er weer
plezier in en kan veel beter voor mezelf op
komen. Mijn collega's zien dat ook. Die zeg-1
gen: Els, jij loopt weer heel anders door de j
gang."
WOENSDAG 22 JANUARI 1997 f-j
Door Ap van den Ber
PvdA-staatssecreta
Netelenbos van On
haar greep op de k'
het onderwijs verg
de invoering van sc
waarin scholen in
het komend schooljj
verslag moeten doe
doelstellingen, actr
schoolresultaten. E
Kamer neemt hieri
komende maanden
tief besluit. SchoolL
ben evenwel weini
hun doorgaans wei:
de 'propaganda-bro
te breiden met wez
formatie voor oude
komstige studenten,
je desondanks de ju
voor de juiste school
„Eigenlijk draait ht
ding," meent rector
van de Eindhovense
meenschap Augustini:
ouder wil je dat er op
wordt gehouden van j
criterium is uiteindelij
bij de keuze voor een b
maar ook bij de keuz
middelbare school."
Arie van Rooijen, als
onderwijskundige wei
de Nederlandse
Oudervereniging (NK
zijn wenkbrauwen. „IV
gel gaat wel wat erg k<
bocht," vindt hij. „1
willen ouders het liefst
school op de hoek van
straat. De signatuur is
motieven. Ook gaan ou
eens af op de verhalen
buurtbewoners over e
opvangen. Slechts e
groep ouders trekt er
I laat zich door onderw
gebreid informeren ov
len en zeilen van een sc
het schoolwerkplan, de
op school, de samenst
het onderwij stëam, de
mogelijkheden, de leer
ken, enzovoorts. Neen
die ongeacht de afsfc
keuze laten vallen op
School of Montessoriscl
De invoering van de s
zal in die situatie weir
dering brengen, weet
h
Door Paul van der Steen
De overvolle markt va
parken verwelkomt h;
een nieuwkomer, het E
me in Zwolle. Een a
met een educatief kara
met als thema miliei
belerend, maar wel ir
boodschap.
Ja, G. Bootsma, directei
Usselhallen in Zwolle,
dramatische geschie
jan educatieve parken
Jand: de Flevohof, het
redden het niet. To
'j. bet volste vertroui
j&jn' educatieve milieup
I Modrome, niet eindigt
nachtmerrie.
I j°'Sens J. Bertus, direc
Club Van Elf-het sar
mngsverband van Ne
E°otste dagattracties
Educatieve parken niet I
uat tot mislukken
I 'Jk naar de dieren!
I het uitstekend.
ven En HhUn positie al
I nu noS moeten
|hetPo^indt ergeen
Ecodrome kan
^makkelijk krijgt
mak' "°m het als ni
j «en 0p een overvolle
e onze is geen sinecu
nn» p,retPark met een
Bootsma
len me> dat door
sti *°rdt beheerd.
hchtehjker dan het 1
moeten ons af
KaaiT 20 door 1
Jen met consumeren.
ftak 6 onze bezoekers
Sp- Op een on
Iraniër, 20nder het
Door Chris Klaassens
Zijn kartonnen we-rolletjes als knutselmate
riaal nu wel of niet gevaarlijk? Britse weten
schappers waarschuwen voor besmetting met
bacteriën of virussen. Gekheid of een serieuze
zaak? De GGD kondigt in elk geval nog geen
algeheel verbod af.
Zijn eerste reactie is wat lacherig: „Wat is dat nu
weer? Denk je goed bezig te zijn met hergebruik
en recycling en dat soort dingen, krijg je dit
weer,"
Toch wil directeur J. Schmitz van de Stedelijke
Organisatie voor Peuterspeelzalen en Kinderop
vang in Tilburg wel wat meer weten van een on
derzoek van Britse wetenschappers naar het her
gebruik van wc-rolletjes. Tenslotte spelen veel
kinderen in peuterspeelzalen, kinderdagverblij
ven en op basisscholen met de rolletjes, nadat het
daar omheen gewikkelde papier zijn reinigende
werking heeft gedaan. Hobbyisten gebruiken het
zo onschuldig lijkende product graag in hun
werkstukken.
In het gezaghebbende vakblad British Medical
Journal raden wetenschappers het gebruik van de
kartonnen rolletjes als knutsel- of speelmateriaal
af. Door het gebruik op het toilet kunnen rolletjes
besmet zijn met bacteriën of virussen, aldus we
tenschappers. „We doen er goed aan onze kinde
ren op te voeden met duidelijke aanwijzingen van
wat schoon is of besmet kan zijn. De rolletjes van
wc-papier behoren duidelijk tot de besmette zo
ne," meldt het blad.
Schmitz gaat nu niet in paniek alle zalen aflopen
om de aanwezige wc-rolletjes stante pede in de
'De deurkruk van het toilet is veel meer be
smet dan het wc-rolletje,'
FOTO DE STEIWJOHAN VAN GURP
papiervernietiger te stoppen. „Maar als dat ia
zo'n serieus blad staat, mag je het toch niet zo
maar afdoen als flauwekul. Ik wil er binnenkort
met onze leidsters over gaan praten." Hij wil ook
contact opnemen met de GGD om hun advies over j
het onverwacht opgeworpen probleem te verne
men.
De artsen bij de GGD zijn niet bijzonder onder de
indruk. Arts infectieziekten H. van Krachten vaa
de GGD in Den Bosch meldt: „Ik zou nu niet di
rect een algeheel verbod op wc-rolletjes willen ia-
voeren." Hij heeft het artikel van de wetenschap;
pers nog niet gelezen, maar kan zich er wel iets bi)
voorstellen: „Alles op het toilet heeft een heel ho
ge concentratie bacteriën. Maar in de regel kom je
niet direct met besmette handen aan zo'n rolletje-
De deurkruk van het toilet is bijvoorbeeld veel
meer besmet." Hoewel Van Krachten verwacht
dat 'het best mee zal vallen', wil hij toch het arti
kel opzoeken en bestuderen. Je kunt tenslotte
nooit weten.
Op basisscholen en peuterspeelzalen blijven de
kunstwerken van wc-rolletjes voorlopig nog wel
even staan. Woordvoerders zeggen het advies vaa
de GGD af te wachten. „Als die straks zegt dat er
toch iets mee aan de hand is, dan zal ik ze laten
verwijderen," zegt directeur C. van den Berk van
de Bossche Norbertus-basisschool.
Op het hoofdkantoor van Edet Nederland bv in
Tilburg maken ze zich weinig zorgen dat het on
derzoek zal leiden tot een verontrustende daling
van de afname van hun wc-papier mét rolleteS
Woordvoerder J. van Ganzewinkel: „Met de rolle
tjes zelf is niets mis. Alleen op toiletten kunnen er
bacteriën op komen. We weten dat veel kinder®
met die rolletjes spelen en dat ermee geknutsel"
wordt. We vinden het prachtig dat ons product z
in feite een tweede leven krijgt. Verder vinden wi) j
er niets van."
11
1 g
1 dierentuii
blijv
inver
1 doe
1 slage
,„t het p
nieuwk
boo
het
r de IJ:
,Dat
bed
f gaan vr
kunnen
i. D
di
onged
|5°gertje."
Inao^drome wordt
Yiuiui, ecu
tentoonstellin
wagentjes
rr
Ibi ties- In
[nla2ulsers 'een reis
lrket>- Bootsma:
lseh:J?e het ontstaan
chledenis aan zich
bel
een
door
Al
en
voorbi
