Weekend
S'T0626 eert'ids inv!oedriike politicus
Familie Grimaldi 700 jaar op troon in Monaco
E2 dESTEM
Mammon
E3
Met een Te Deum, de onthulling
van een feestbeeid van de
Nederlandse kunstenaar Kees
Verkade en een spektakel in de
haven werd woensdag het
zevende eeuwfeest van de
familie Grimaldi in Monaco
gevierd.
De oudste koninklijke dynastie
van Europa troont al min of
meer onafgebroken 700 jaar in
het vorstendommetje van 195
hectare (vier kilometer kustlijn
met een diepte van ongeveer ai
500 meter).
INUARI 1996
ZATERDAG 11 JANUARI 1996
is Hovinga stierven er meer I
l)UT VOOR OORLOGSDOCUMENTATIE
|lls 'verpleger van het laatste
rger' en het huilen van Ka-
cd, bij Kousbroek verkeerd
tel' is een Engel des Doods,
pk,. „een van diegenen die
op een, opvallend^ manier
te bieden aan stervenden,
die zij totaal niet kennen,
jia bij het afleggen, zij lopen
ïenisstoet en spreken gevoe-
j het graf."
lor velen werden zulke men-
lligen gezien, iets dat zij zich
hscheidenheid lieten aanleu-
|s, 't is niets, dat moet je toch
ns overhebben'. Ik word aan
Inneer ik over Moeder Teresa
lat ik herken en ik huiver."
Ird in Hovinga's boek zwijgt
Trover. In de NRC echter
ben moeilijke zaak' te vinden
lOom Karei een soort heilige
liertje snikken over de bevrij-
pm (en hij is de enige niet) -
mij ondragelijk is, niet om
I, zegt Kousbroek, dat Hovin-
lisel niet herkent. „Voor mij is
ïntie, iets dat de bodem bloot-
Ischrikkingen van het laatste
Tp. Niets heeft die tijd ooit met
I werkelijkheid teruggeroepen
jweet Kousbroek ook een ver-
ijver en zorgzaamheid van
Iet is een ontstellende verkla-
Jie mensen een akkoordje met
eid: 'Als ik al die stervenden
k zelf niet'; 'Ik zal je al die do-
als je mij spaart'."
ndstation Pakan Baroe,
en en Schipperheijn, prijs 43,bu.
Kennis is als geld. Wie het heeft, laat het niet
merken. Behalve natuurlijk de nouveau riche,
de patser die zo trots is het gemaakt te heb
ben, dat hij zichzelf met buitensporig gedrag
van zijn eigen prestatie probeert te overtuigen.
Hij rinkelt met goud, strooit met fooien en
ronkt met duizenden cc's. Opdat iedereen
maar beseffe dat hij boven Jan geraakt is. De
autodidact doet hetzelfde. Die doorspekt zijn
verhalen met buitenlandse citaten, feitjes en
geleerde termen, omdat hij wat te bewijzen
heeft. Oud geld en waarachtige geleerdheid
hebben dat niet nodig. Daarover beschikt men
in stilte.
Wie noch over geld of kennis beschikt, pro-
geld, in de eerste helft van r
nis. De socialistische beweging gaf cursussen
klompendans-
jod, dood. Hier en daar vond je
il schelpen._p
FOTO DE STEM JOHAN VAN GUR"
beert ze te verkrijgen. Nu ligt de prioriteit bij
deze eeuw bij ken-
>n,
organiseerde volksconcerten, klompendans
groepen en mandoline-ensembles en stichtte
volksuniversiteiten, bibliotheken en instituten
voor natuureducatie. De vader-schoenmaker
van Sal Santen, een kleine joodse middenstan
der in de Amsterdamse Pijp, las Van Eeden,
Gorter en Henriëtte Roland Holst, discussieer
de met klanten en collegae uit de buurt over li
teratuur, economie en de wereldrevolutie en
probeerde op zaterdagmiddag in de tuin van
het Concertgebouw een paar maten Mahler
op te vangen.
Paul de Groot, de Stalin van de polders, las,
hoewel hij nimmer school gegaan had, dage
lijks Duitse, Franse, Spaanse, Italiaanse, Engel
se en Russische kranten. Hij ried, zoals blijkt uit
Igor Cornelissens biografie, zijn jonge partijge
noten en leerlingen aan zich te scholen en
Multatuli te bestuderen. Hem zou het, on
danks het feit dat hij nergens doctorandus in
was, nooit overkomen zijn Willem van Oranje
bij Dokkum te laten vermoorden. Kennis was
zo belangrijk dat hij Ger Harmsen, toen nog
een beginnend partijgenoot en geen hoogge
leerde te Groningen, adviseerde zich af en toe
ziek te melden. Anders kwam je nooit tot lezen
en schrijven.
Maar het was niet alleen links dat het belang
inzag van kennis. In de negentiende eeuw wa
ren het de eerste Nederlandse vrijmetselaars
die zich het lot van het ongeschoolde proleta
riaat aantrokken. Zij zaten achter de Maat
schappij tot Nut van het Algemeen. Daaruit
kwamen volksscholen voort, instituten voor
MO-opleiding en initiatieven voor leerboekjes
over taal. De vrijmetselarij had een brede blik.
Verheffing van het totale volk was hun doel. Ze
stonden aan de wieg van de blindenzorg in Ne
derland, maar zorgden eveneens voor popula
risering van de nieuwste wetenschappelijke in
zichten. In de sociëteit Felix Meritis, in Paul de
Groots dagen het bolwerk der gestaalde ka
ders, werden voordrachten gehouden over de
nieuwe filosofische ideeën van Kant, werd de
Amsterdamse burgerij de gelegenheid gebo
den de sterrenhemel te observeren en werden
natuurkundige experimenten vertoond. In de
concertzaal trad het wonderkind Wolfgang
Amadeüs op en droegen dichters als Kinker en
Helmers hun natuurfilosofische poëmen voor.
Dat is allemaal zo goed als verdwenen. Het is
de mammon, die de rol van de encyclopedie
overgenomen heeft. Her en der zijn er nog
leesclubjes voor grijs gekapte hoofden, raffia-
vlechtmiddagen voor vrijgestelde handvaardi
gen en bijbelbijeenkomsten voor groepsgewij
ze zoekers, maar geen vakbond, politieke be
weging of religieus geïnspireerde organisatie
die geestelijke verheffing in het vaandel houdt,
tennis is uit. Een sociaal-democratisch kamer
lid met doctoraal diploma geschiedenis
schaamt er zich geenszins voor niet te weten
dat de vooroorlogse eerste minister Coiijn een
dienstknecht was van het nationale oliekapi
taal. Alsof er niet om de paar jaar een nieuwe
tennis is macht, leren leerlingen op de basis
school. Maar die macht wordt hen niet langer
meegegeven. Het draait om positie, carrière en
inkomen. Die bepalen aanzien en invloed. En je
toeft nauwelijks iets te weten om op dat ni-
®eau te komen. Feitenkennis, opleiding en di
ploma's zijn overbodig. Een grote bek, een
achtige elleboog en dus een dikke porte-
monnaie, die zijn voldoende. Want met het
sll|k der aarde wordt zelfs de grijste cel tot
goud. s
Rainier gelooft
nog in sprookjes
Door onze correspondent
Wilko Voordouw
Prins Rainier, de 24e Grimaldi sinds
'Frangois de Slimme', hoopt dat
1997 voor zijn familie een gelukki
ger jaar mag worden dan 1996. Dat was een
heuse 'annus horribilis', met veel liefdesver
driet, schandalige foto's in de boulevardpers,
een bliksemsnelle echtscheiding en de nog al
tijd vergeefse hoop dat troonopvolger Albert
zijn ware vindt.
Bovendien hoopt Rainier dat de economie in
zijn mini-staatje weer aantrekt. Want zelfs in
het steenrijke Monaco was het afgelopen jaar
sprake van enige sociale onvrede, waren er
politieke tegenstellingen en moest tweederde
van de regering (die bestaat uit drie minis
ters) aftreden. 'Deo Juvante' (Met de hulp van
God), zoals het devies van Monaco luidt, moet
dat wellicht allemaal in 1997 lukken.
Monnik
Zo zorgelijk is de situatie nu, zo eenvoudig
was het allemaal in de nacht van 8 op 9 janua
ri 1297. De eerste Grimaldi die de baas wilde
spelen op wat toen waarschijnlijk niets meer
was dan een in zee uitstekende rots met toen
al een prettig leefklimaat, kende zijn klassie
ken. Francesco Grimaldi, een uit Genua ver
stoten edelman, klopt in de nachtelijke uren
aan bij het slot dat zijn aartsvijanden - de Ge-
nuaanse Republiek- hebben opgetrokken.
Hij is verkleed als monnik. De nietsvermoe
dende wacht opent de poort - een monnik
weiger je immers niets.
Voordat de wacht alarm kan slaan,, trekt
Francesco Grimaldi zijn zwaard onder het
habijt vandaan, hakt de wacht in mootjes,
opent de poort en laat zijn trawanten binnen.
De Republiek kan het slot niet terugverove-
ren, want de machtige Charles de Tweede,
Graaf van de Provence, is een beschermheer
van zijn strijdmakker Grimaldi.
Het zoet van de overwinning duurt maar kort.
Net als overigens de allianties in die woelige
periode van de geschiedenis. Want enkele ja
ren later heeft Charles de Tweede de hulp no
dig van Gceenua in de strijd tegen de Sicilia-
nen. Hij geeft Monaco terug aan Genua, de
Grimaldi's moeten in ballingschap -in de
Franse Provence.
Het uur van glorie van de Grimaldi's breekt
echter snel aan. Een volle neef van de eerste
heerser over de rots dient Philips de Vierde zo
goed in de strijd tegen Engeland en Vlaande
ren, dat hij bekroond wordt met de titel van
admiraal. Robert d'Anjou besluit daarop Mo
naco cadeau te doen. Sindsdien regeert de fa
milie Grimaldi over het mini-vorstendomme
tje. Door zich steeds op de juiste momenten te
liëren aan veel machtiger landen die hen om
ringen - Genua, Spanje, Frankrijk, eerst als
protectoraat, nu als volledig vrij land - wisten
de opeenvolgende Grimaldi's heer en meester
te blijven.
Wie de moderne geschiedenis van Monaco -
Het gezin Grimaldi tijdens de feestelijkheden van afgelopen woensdag.
en dus de Grimaldi's - bekijkt ziet dat er ei
genlijk twee sleuteldata zijn. De eerste is
1860. Na veel geharrewar - als gevolg van de
Franse Revolutie, die Monaco eenvoudigweg
bij Frankrijk inlijfde - zwaaien de Grimaldi's
weer volledig de scepter. Charles Grimaldi de
Derde staat dan toe dat een eerste casino mag
worden geopend. Het is het begin van de gro
te bloeiperiode van de Société des B.ains de
Mer. Er is dan een douane-overeenkomst met
Frankrijk. Rijken van over heel Europa spoe
den zich naar het mini-staatje. Daar kan wor
den gespeeld, gebrast, gebaden in luxe.
De tweede sleuteldatum is die van 19 april
1956. Rainier de Derde (Oh, pardon: Zijne ko
ninklijke Hoogheid Rainier de Derde, Louis
Henri Maxence Bertrand. soevereine Drins
van Monaco, hertog van Valentinois, graaf
van Carladès, baron van Buis, baron van Cal-
vinet en nog 134 titels) is dan al zeven jaar
staatshoofd. Maar op die fameuze 19 april
trouwt hij met Grace Kelly. De Amerikaanse
actrice huwt niet alleen de prins, maar ook de
Monegaskse zaak en verandert haar naam in
prinses Gracia, of Grace. Het huidige sprook
je is dan geboren.
Bouwer
Rainier blijkt een ware bouwer. Met behulp
van tientallen hijskranen die altijd de sky-li
ne van Monaco bepalen wordt de ene na de
andere kantoor- of woonkolos uit de rotsen
gestampt. Hij wint 35 hectare land uit zee in
de nieuwe wiik Fontvieille. En intussen wordt
FOTO REUTER
de familie van Monaco het welwillende on
derwerp van de paparazzi. Caroline, Albert
en Stephanie vormen, samen met hun ouders
in de jaren zestig tot halverwege de jaren ze
ventig het ideale droombeeld van een geluk
kig en rijk gezin. Als in een sprookje. De toe
ristenindustrie speelt daar grif op in. Aller
hande prullaria is er in de winkels in de oude
stad te koop, met daarop een volledig, geluk
kig gezin. Zonder familiedrama's en andere
ellende.
Maar het sprookje Caroline werd een drama,
toen ze besloot te scheiden van schuinsmar
cheerder Philippe Junot. Volgens de streng
katholieke grondwet verspeelde ze daarmee
alle rechten op troonsopvolging. Haar daarop
voleende liefdesaffaires waren veelvuldie het
onderwerp in de roddelpers. In 1982 overleed
Gracia bij een auto-ongeval, in de heuvels
achter Monaco. De splinternieuwe Rover
vloog uit de bocht.
Nog altijd is er discussie over de toedracht: de
meesten houden het er op dat de toen zeven
tienjarige Stéphanie achter het stuur zat.
Liefhebbers van de gesuikerde versie menen
dat Gracia een toeval kreeg, waarna de auto
van de weg raakte.
Hoe het ook zij: sindsdien lijkt niets meer als
voorheen. De goede ster van Monaco ver
dween. Caroline hertrouwde weliswaar met
de Italiaanse playboy Stephano Casiraghi,
maar die verongelukte in 1990 met zijn speed
boat. Deze zomer waren er geruchten dat de
prinses aan kanker zou lijden.
Stéphanie bleek een zéér middelmatige zan
geres, ontwierp zéér diep uitgesneden badkle
ding, woonde samen en trouwde later met de
voor prins Rainier zéér onaanvaardbare Dan
iel Ducruet. Die voormalige vishandelaar was
de persoonlijke lijfwacht van zijn latere echt
genote. Hij reed een bijzonder scheve schaats
toen hij deze zomer door een paparazzi-foto-
graaf in wilde standjes werd betrapt met de
Belgische miss-naakte borsten Fily Houte
man. Na die 'affaire' bleek dat scheiden in
Monaco een kwestie van maar enkele weken
is. Als de prins meewerkt kan alles.
Onbeschreven
Alleen Albert, de troonopvolger, is een onbe
schreven blad. Hij was wel regelmatig te zien
aan de bevallige armen van de meest fraaie
dames, maar er gaat ook een hardnekkig ge
rucht dat de kalende, bebrilde en licht stotte
rende kroonprins dat alleen maar voor het
imago doet. Dat de vrouwelijke kunne hem
eigenlijk niet zo interesseert.
Hoe het ook zij: Prins Rainier lijkt alleen
maar te willen aftreden - hij is per slot van re
kening ook al 74 jaar en zijn gezondheid
kwakkelt - als zijn zoon in de kathedraal van
Monaco in het huwelijk treedt.
Persoonlijke problemen te over dus. Gelukkig
dat het Monaco financieel nog bijzonder voor
de wind gaat. Hoewel? Ook daar schijnt de
droommachine te haperen. Dit jaar zal om
streeks 13 miljard gulden in de BV Monaco
omgaan. Dat is tien keer meer dan 20 jaar ge
leden. De 6000 echte Monegasken, de 24.000
residenten en de 31.000 werknemers waren
gewend aan de grote luxe.
Demonstraties
Maar door de devaluatie van de Italiaanse li
re en de economische problemen in Frankrijk
zakte de koopkracht twee jaar geleden nogal
bruusk in. Zo gingen de croupiers in de casi
no's - als gevolg van de dalende drukte - te
rug in maandsalaris (belastingvrij, althans
voor wie in Monaco woont) van 17.500 naar
10.000 gulden. En ook anderen moesten inle
veren. Hetgeen leidde tot het waanzinnige
beeld, vorig jaar, van een demonstratie in de
straten van Monaco. Drieduizend werkne
mers vroegen om meer geld en betere sociale
bescherming. „Ach, ze moesten eens over de
grenzen kijken. Dan zien ze dat ze het hier zo
slecht niet hebben," luidde het ietwat smal
ende commentaar van een van de achtien ka
merleden.
Al met al gaat het het vorstendommetje, de
Grimaldi's en residenten voor de wind. Kwam
in 1930 95 procent van de inkomsten uit de
speelholen, nu is dat nog maar 3,5 procent.
Bijna de helft van de 13 miljard landelijke in
komsten komt uit de dienstensector.
Verder is Monaco een van de veiligste oorden
op aarde. Een politie-agent waakt over iedere
60 inwoners. Tachtig camera's filmen alle
hoeken en gaten van het mini-staatje. Vorig
jaar werden slechts 4 autodiefstallen gemeld
en een handvol berovingen. Ook in sportief
opzicht gaat het goed in Monaco. Met veel
franken heeft prins Rainier - om zich een po
pulair imago aan te meten - een fraai voetbal
team bij elkaar gekocht. AS Monaco staat
eerste in de Franse competitie, wordt in dit
jubileumjaar ongetwijfeld kampioen, on
danks dat de thuiswedstrijden in een vrijwel
leeg Stadion Louis Deux worden afgewerkt.
Meestal zijn er minder dan duizend belang
stellenden voor de verrichtingen van de geni
ale Enzo Scifo, Sonny Anderson, Fabien
Barthez, Marco Grassi, Victor Ipkeba en
Thierry Henry te vinden. En de meeste sup
porters komen nog uit Frankrijk ook. Want in
Monaco houdt men nu eenma'al van andere
sporten dan het volkse voetbal.
