Weekend
Rouw
Justitie laat verpleger die psychiatrische patiënte verkrachtte gaan
DESTBM
Ooit wps. Yera (20) een opgewek
te, vrolijke meid. Een dramati
sche gebeurtenis in 1993 zorgde
voor een radicale verandering.
Vera werd depressief, psycho
tisch en zelfs suïcidaal, waar
door ze ruim anderhalf jaar gele
den uiteindelijk terecht kwam
op de gesloten afdeling van het
Psychiatrisch Centrum Nijmegen
(PCN). Al die tijd geloofden haar
ouders dat Vera daar in goede
handen was. Totdat Vera drie
maanden geleden met het schok
kende verhaal naar buiten kwam
herhaalde malen te zijn ver
kracht door Remco (41), nacht-
verpleegkundige in het PCN.
Remco werd gearresteerd en
bekende prompt. Nadat er pro-
ces-verbaal was opgemaakt
wegens 'ontucht binnen een
gezagsafhankelijke verhouding'
stond Remco een dag later al
weer op straat. Volgens justitie
was er namelijk 'geen gevaar
voor herhaling'.
Vera's ouders zijn verbijsterd:
„Hoe is het mogelijk dat ze de
verkrachter van ons kind zo
maar laten lopen?"
Lang opblijven
Signaal
Ergste leed
Tweestrijd
Zware kluif
Verbitterd
'Rotte appel'
Schadeclaim
Spoor
ARI 1997 E2
ZATERDAG 4 JANUARI 1997
roepen: 'Laat ik maar
e drinken'. Iedereen
'sico's oplevert voor
ij normaal gebruik
eer, heeft koffie juist
ffect. Bovendien ver
prestaties, het geheu-
intuigen (zien, horen,
ermoeidheid.'
'Wie matig drinkt -
ag - loopt minder ri
ekten dan geheelont-
ode wijn betreft. So-
t van de matige alco-
doorgaans een beter
ijker in, zijn ereatie-
uden, gefrustreerd of
dat ze zichzelf af en
n, en niet verkrampt
mdat ze voortdurend
zondheid in de waag-
ositieve effecten wor-
zodra men meer dan
kt.'
1: 'Er heerst een chole-
eent dat het verlagen
iveau (normaal: 5,2
aatziekten voorkomt,
kers hebben ontdekt
lwaarde onder de 4,8
elfdoding drie keer zo
ega's hebben aange-
rolspiegels samengaan
lfmoordneigingen. Bij
hoogt het de kans op
Bovendien heeft het
ig te maken met onze
en weinig effect. Laat
en aanmerkelijk ver-
atie wordt helaas niet
'n plaats van te genie
mensen zich voortdu-
1: 'Een heikel onder
seer ik niemand om te
aar wie met plezier vijf
r dag rookt, hoeft ook
en overal wordt geha-
idsrisico's van -roken,
het effect van roken op
ief als ook rekening
andere factoren, zoals:
onlijkheid, woon- en
olesterolniveau, eerde-
n voeding. Negatieve
'e, is vele malen belas-
eid dan roken.'
wijzen uit dat nicotine
teren, rust geeft of juist
teit, de effecten van ne-
"ert, de concentratie en
erbetert,' beweert Snel
sen die met plezier ro
ttig, harmonieus, ont-
oed omgaan met stress,
akt de mens weerbaar-
er als het roken gecom-
doende groente en fruit
atige hoeveelheden ni-
rhol zijn van grote waar-
■an het leven.'
:oek dan het waarschu-
sdici, overheid en de an-
ortdurend voorhouden,
n Snel soms gesponsord
r- en tabaksindustrie?
,s door de vraag meteen
er, geen pr-man. Het feit
:h bent over mijn bewe-
een commerciële link
k u geïndoctrineerd bent
s en de fatsoensrakkers
re effecten van roken en
n. Iemand die het lef
er ook positieve kanten
jaar per definitie ver-
rd, een beetje humeurig
ig drinken en roken?
roken nooit."
Mag!, uitgeverij Kosmos,
trekking in de NieW»e
FOTO ANP
[te leeftijd heeft zijn charme, troost de brre-
ventherapeut van de wekelijkse damesbijbel.
Het zal best, maar het feit dat zo'n verzeke-
nng nooit aangetroffen wordt in blaadjes
voor de jeugd, maakt de volkswijsheid ver
dacht. Het gaat altijd over de onvermoede
aantrekkelijkheid van rimpels, hangbillen en
door het leven getekende kojjpen. Het is geen
imp, antwoordt de Lieve Lita dat snelheid,
energie en uithoudingsvermogen teruglopen,
«staat meer dan genoeg tegenover. Na veer
tig jaren onzeker oefenen zijn de angsten
weg. Eindelijk gewoon jezelf zijn. Geen ge
dachte aan buren, vrienden of collegae die je
pog tegenhoudt. De namaak leren broek
loeit weliswaar om bovenbenen en drukt de
opgezette oude mannenmaag omhoog, maar
halverwege de af te leggen weg is tenslotte
loth het moment gekomen om geestelijk vrij
enjong te zijn.
Het is allemaal quatsch. Onafhankelijkheid
verschijnt niet met de jaren, mentale jeugd
evenmin. Wie ouder wordt, ontmoet de
dood. Onherroepelijk en met regelmaat.
Overlijdensadvertenties zijn het eerste en be
langrijkste nieuws. Het begrafenispak hangt
voorin de klerenkast en er ontstaat een nooit
gewilde ervaring in meelevende condoleance-
teven. Uit het oog verloren neven, studie-
énden en oudcollegae worden nog slechts
ontmoet in crematoria, in stemmige aula's
met slappe koffie en vochtige cake. Dierbaren
ben nog uitsluitend voort in gedragen woor
den van waardering en herinnering. Herden
ken is gewoon en de taal en stijl van het in
memoriam is vertrouwder voor de middelbare
dan het ritme en de beat van de top veertig.
Het is niet altijd zo geweest. Ook vroeger
werd er natuurlijk overleden, eerder zelfs en
dus smartelijker. Hele dorpen liepen uit, weg
getrokken en uitgehuwlijkte achternichten
kwamen terug voor de laatste gang. In stem
mig zwart en op gedragen orgeltonen
schreed de kist naar de open groeve. Achterin
de rij werd de laatste nieuwtjes uitgewisseld
en ontstond reeds het begin van het nakerk-
hofse begrafenismaal.
Dood was een weliswaar treurige, maar ver
wachte onderbreking van het vastliggende
patroon. Er waren er zoveel. Elke familiege
schiedenis had zijn jaarlijkse momenten van
samenkomst. De vijftigjarige bruilöft van opa
en oma, het zilveren huwelijksfeest der derde
dochter en de doop van de eerste stamhouder
van de vierde generatie. Er werd gerecipieerd
worm van majesteitelijk eremetaal bij bet
veertigjarig magazijnmeestersjubileum van de
buurman, de boerenbond bestond een halve
eeuw en het was dus feest, de pastoor voelde
zich vijftig jaar gehuwd met god en elk
schaapje en voormalige parochiaan leverden
een bijdrage en hieven het glas.
Erwordt niet meer getrouwd, gedoopt en ko
ninklijk onderscheiden. Waar het nog wel ge
tart, geschiedt het en familie. Een tafel on
der het teken van de toekan of een weekend
je buitenlucht. Drie bungalowtjes worden ge
huurd en het gezin inclusief aangetrouwde
annexen trekt zich terug voor open haard en
in het golfslagbad.
Veertig jaar bij een baas is niet langer een ver
dienste. Het heet dat de werknemer over te
weinig intiatief en durf beschikte om zijn ge
luk en promotiekansen elders te beproeven.
Gouden en zilveren bruiloften worden tot
zeldzaamheid in de scheidingsstatistieken,
reünies van studiegenoten zijn geofferd in het
didactisch fusiegeweld en de jaarlijkse uitstap
jes met ou d bed rijf sgenoten blijken geschrapt
bij de eerste tegenvallende concernresuitaten.
Alleen de uitvaart is nog over. Bij veertig be
slot het leven, beweert de scheurkalender.
Maar ook dat blijkt een vergissing. Of min
stens een onvolledigheid. Leven met de dood
begint op dat moment. Bij elke postbestelling
bestaat de kans op een enveloppe met grijze
'and. In feite niets bijzonders, zo was het voor
de vorige generaties ook. Alleen hadden die
de dierbare afgestorvene en alle andere be-
S'afenisgastenTrie maanden geleden nog
ontmoet bij het afstuderen van de oudste
neef of bij de eerste communie van het jong
ste kleinkind.
Nu moeten alle nieuwtjes en laatste ontwik
kelingen wel uitgewisseld worden na de wel
gemeende afscheidswoorden in de kille, te
We hal van het gebouw voor iijkverbran-
«g. Maar niemand durft het echt, want er
werst onwennigheid onder de aanwezigen.
Dp zachte toon wordt er gegroet, er is immers
Soon vast patroon van familiegeschiedenis
"teer. Rouw verbindt dit moment met het vo-
maar bedrukt tegelijkertijd. Want ook de
v%nde ontmoeting, beseft iedereen, zal
van hetzelfde karakter zijn.
Alles went. Zeker na verloop van tijd. Maar
o°k dat dood het enige doorlopende verband
Het trieste dossier van Vera
Met Vera gaat het ondertussen slechter dan ooit. Ze zit weer op de gesloten afdeling en is dus terug bij af.
Door Dorine Steenbergen
De gebeurtenis in 1993 waardoor
alles anders wordt, vindt plaats
in de Belgische Ardennen, waar
de toen zestienjarige Vera met haar klas op
schoolkamp is. Tijdens een tochtje wildwater
varen, slaat Vera's kano om en komt zij er on
dersteboven in vast te zitten. De anderen
staan vanaf de kant toe te kijken hoe zij wan
hopig worstelt om boven te komen.
Het is een andere Vera die van dat kamp
thuiskomt. Haar ouders: „Ze verkeerde in een
shocktoestand. Ze was alle vertrouwen kwijt
in de mensheid." Op aanraden van de huis
arts gaat ze onder behandeling bij een psy
chiater, maar die lukt het niet om de oude
Vera weer terug te halen. En wanneer ze in
het voorjaar van 1995 suïcidaal wordt, rest
enkel nog opname in een psychiatrische in
richting.
Vera komt terecht op de gesloten afdeling van
het Psychiatrisch Centrum Nijmegen (PCN)
waar ze tot op heden verblijft. Ze zit dan al
onder de medicijnen: alleen met behulp van
antidepressiva en kalmerende middelen kan
ze het leven enigszins aan. Haar ziektebeeld
wordt omschreven als een borderline per
soonlijkheidssyndroom: een psychische
stoornis als gevolg van de traumatische ge
beurtenis op het schoolkamp.
In het PCN krijgt ze al gauw te maken met
Remco, die er een van de vier nachtverpleeg
kundigen is. Bij toerbeurt heeft hij van elf
uur 's avonds tot acht uur 's ochtends de
touwtjes in handen in de inrichting die met
circa tweehonderd patiënten tot de middel
grote behoort. Remco's kantoortje bevindt
zich op de afdeling van Vera en de directie
van het PCN omschrijft zijn functie als 'zeer
verantwoordelijk en zelfstandig'.
De lange opblijvers onder de patiënten, en
Vera is er een van, kennen hem allemaal. Vera
stelt het moment van slapen gaan zo lang mo
gelijk uit, panisch benauwd als ze is voor de
dromen die haar telkens opnieuw mee terug
voeren naar dat riviertje in de Ardennen. Lo
gisch dus dat de patiënte het gezelschap
zoekt van de nachtverpleegkundige, met wie
ze het aanvankelijk goed kan vinden.
Ook Remco mag haar, zelfs zó graag dat hij
de noodzakelijke afstand die het contact tus
sen hulpverlener en patiënt vereist, finaal uit
het oog verliest. Als Vera eindelijk naar bed
toe is, dringt hij haar kamer binnen, spreekt
op haar in, vleit haar en haalt haar over om
met hem te vrijen. De labiele Vera, murw
door de medicijnen en in de war door de spe
ciale aandacht van de verpleegkundige die in
wezen 'de baas' over haar is, laat dat gebeu
ren. Van geweld in fysieke zin is daarom geen
sprake en het zou later precies dat aspect zijn
dat Remco tegenover politie en justitie bena
drukt als het 'bewijs' dat Vera en hij 'een re
latie' hadden.
Aan de buitenwereld is Vera niet in staat dui
delijk te maken dat er 's nachts dingen gebeu
ren die zij niet wil.
Al laat ze aan de dagverpleging wel door
schemeren het niet prettig te vinden dat Rem
co 's nachts plompverloren haar kamer bin
nenkomt die, om begrijpelijke redenen, niet
op slot kan. Maar Remco's collega's lijken
daar niets achter te zoeken; er wordt in elk
geval niet hardop over gesproken noch wordt
Remco om opheldering gevraagd.
Ondertussen baart het Vera's ouders zorgen
dat haar toestand, zonder dat daar een aan
wijsbare reden voor is; zienderogen achteruit
gaat. Die zomer ziet ze kans om op een onbe
waakt ogenblik haar arm in brand te steken.
Haar ouders: „Nu weten we dat Remco in die
tijd volop bezig was met zijn smerige spelle
tjes. Dat verwonden van zichzelf was voor
Vera de manier om te zeggen dat er iets heel
ergs aan de hand was. Alleen heeft niemand
dat signaal begrepen."
In augustus 1995, wanneer Vera zo'n drie
maanden in het PCN verblijft, komt er een
einde aan de heimelijke bezoekjes van Remco
aan haar kamer. Hij neemt ontslag, omdat hij
gaat emigreren naar Nieuw-Zeeland. Honds
brutaal wil de man bij zijn afscheid Vera een
aandenken geven in de vorm van een cadeau
tje, maar als de leiding dat 'niet te tolereren'
noemt, legt Remco zich daarbij neer. Al zou
ook toen niemand hebben vermoed dat Rem
co's gevoelens voor Vera verder gingen dan
wat oorbaar is tussen verpleegkundige en
patiënt.
Pas nadat ze dit najaar met haar verhaal naar
buiten is gekomen, vertelt Vera tegen haar
ouders 'verschrikkelijk opgelucht' te zijn ge
weest toen ze veronderstelde dat Remco voor
goed uit haar leven was verdwenen. Al duurt
het toch nog lang voordat het bergopwaarts
met haar gaat. Pas tegen de zomer van dit
jaar is ze zo ver gevorderd dat ze naar de open
afdeling kan. Wat inhoudt dat ze in het ver
volg in haar eentje het terrein af mag, voor
een wandelingetje, een boodschap of om het
weekend thuis door te brengen. Haar ouders
zijn vol goede moed dat het ergste leed nu ge
leden is.
Maar dan ineens is Remco daar weer, even te
rug uit Nieuw-Zeeland, die haar als 'een ge
wone gast' komt opzoeken in het psychia
trisch centrum waar hij nu geen dienstver
band meer mee heeft. Of hij belt net zo lang
naar de huiskamer van Vera's afdeling, totdat
hij haar aan de lijn krijgt. Zo weet hij haar te
overreden hem op straat te ontmoeten, even
buiten de muren van het PCN. Daar treffen ze
elkaar in zijn auto, in de buurt van de sauna.
Remco probeert haar er dan van te overtuigen
'alleen maar vriendschap' te willen, maar
even later begint hij weer te vleien en op haar
in te spreken. Dit keer is Vera sterk genoeg
om zijn mooipraterij te doorzien en ten lan
gen leste deelt ze haar geheim met haar psy
choloog. Die neemt haar verhaal uiterst se
rieus en probeert haar ervan te overtuigen
aangifte te doen bij de politie, zodat Remco
gestraft kan worden.
Vera komt dan in een hevige tweestrijd te
recht. Enerzijds schrikt het haar af om haar
verhaal naar buiten te brengen. Ze heeft haar
handen immers nog vol aan het verwerken
van dat andere trauma. Ook is er, ondanks de
steun van de psycholoog, de angst om niet ge
loofd te worden. Het dilemma waar ze in zit,
ontlaadt zich in een tweede keer dat ze haar
arm in brand steekt.
Anderzijds, en dat geeft uiteindelijk de door
slag, komt ze tot de conclusie dat het haar
plicht is om aangifte te doen. „Mam," legt ze
later aan haar moeder uit, „ik moet toch
voorkomen dat hij nog meer slachtoffers
maakt?"
Het is dinsdag 10 september als Vera de moed
bij elkaar heeft geraapt om bij de politie aan
gifte te doen van verkrachting. De politie
komt, na overleg met justitie, tot de slotsom
dat er razendsnel gehandeld moet worden. De
verdachte is namelijk van plan om binnen een
week terug te keren naar Nieuw-Zeeland. En
daarom is er, teneinde justitie zo goed moge
lijk beslagen ten ijs te laten komen met een
maximum aan bevWjslast, geen tijd voor het
horen van Remco's collega's, de leiding van
het PCN en inzage in Vera's psychologische
dossier.
Uitsluitend op basis van Vera's verklaring
wordt Remco op donderdag 12 september van
zijn bed gelicht in zijn woning in het Noord-
Limburgse Horst en overgebracht naar het
politiebureau aan de Muntweg in Nijmegen.
Daar maken de politiemensen die hem zullen
verhoren, hun borst nat. Ze verwachten aan
Remco, die ongetwijfeld alles zal ontkennen,
een hele zware kluif te krijgen. Tot hun stom
me verbazing komt de man in een ommezien
tot een volledige bekentenis. Alleen noemt hij
het geen verkrachting, datgene wat heeft
plaatsgehad binnen de muren van het PCN.
Remco beweert dat Vera en hij een relatie
hadden.
Dan gaat alles ineens heel snel. Tegen Remco
wordt proces-verbaal opgemaakt op grond
van artikel 249 van het wetboek van straf
recht, wegens 'ontucht binnen een gezagsaf
hankelijke verhouding'. Een aanklacht die,
door de afhankelijkheidspositie van het
slachtoffer, zwaarder is dan een 'gewone'
verkrachting. De straf die erop staat is maxi
maal zes jaar cel.
Al op vrijdag 13 september is Remco weer een
vrij man. Een wanhopige fax aan justitie van
Vera's advocate met het verzoek de man ach
ter slot en grendel te houden of op z'n minst
diens paspoort in beslag te nemen, is gene
geerd. „Er bestaat geen gevaar voor herha
ling", heet het en daarom wordt ook Remco's
nieuwe werkgever in Nieuw-Zeeland niet in
kennis gesteld van 's mans antecedenten. En
hoewel justitie drommels goed weet dat Rem
co drie dagen later zal vertrekken naar de an
dere kant van de wereld, mag hij zijn pas
poort gewoon houden. „Dat vertrek stond al
langer gepland, dus dit is geen vluchtpo
ging," verklaart justitie die coulante geste.
En: „Als hij bij verstek veroordeeld wordt,
kan hij zijn straf uitzitten op het moment dat
hij weer in Nederland opduikt."
Vera's ouders zijn geschokt over die handel
wijze. Ze zijn ervan overtuigd dat Remco zich
wel tien keer zal bedenken alvorens terug te
keren naar Nederland als hem daar een straf
boven het hoofd hangt. Verbitterd stellen ze
vast dat de rechtvaardigheid zoek is in het
Nederlandse rechtssysteem. Want moest Ver
a's vader vorig jaar niet zijn pas inleveren,
toen hij als zelfstandig ondernemer failliet
ging? En was hij niet verplicht, als hij de stad
uit wilde, toestemming te vragen aan de cura
tor? „Hoe is het dan mogelijk dat ze een ver
krachter zo maar laten vertrekken?"
Ook de directie van het PCN begrijpt de mo
tieven van justitie niet. Volgens G. Gerssen,
directeur patiëntenzorg van het PCN, was
Remco op staande voet ontslagen indien hij
nog werkzaam was geweest in de inrichting.
Hij noemt hetgeen met Vera is gebeurd 'het
ergste wat je als psychiatrisch centrum kan
overkomen'. Tevens vindt hij het 'onbegrijpe
lijk' dat Remco in de gelegenheid is gesteld
om in een ander werelddeel zijn vak gewoon
te blijven uitoefenen.
De hulpverlener, aldus de directeur, verkeert
per definitie in een machtspositie ten opzich
FOTO GER LOEFFEN
te van de cliënt die van hem afhankelijk is.
„Juist daarom moéten psychiatrische patiën
ten volledig kunnen rekenen op veiligheid,
bescherming en professionaliteit. Het zijn die
aspecten, waarin zowel psychiaters als ver
pleegkundigen diepgaand worden geschoold,
die Remco met voeten heeft getreden."
Anderzijds is de directeur van mening dat het
onmogelijk is om een tragisch voorval als dit
voor honderd procent uit te sluiten binnen de
muren van een inrichting. „Het is ondoenlijk
om achter ieder personeelslid een tweede te
zetten, dat de ander in de gaten moet hou
den."
Een intern onderzoek onder de circa twintig
psychiaters, psychologen en verpleegkundi
gen van Vera's afdeling en een doorlichting
van de werkwijze in het PCN, heeft de direc
teur geleerd 'dat ons systeem goed en deugde
lijk is'. „Ik zie geen reden om het te verande
ren."
Opmerkelijk genoeg zijn ook Vera's ouders
hun geloof niet kwijt in het PCN. „Remco was
een rotte appel in de mand." Niettemin willen
ze dat Vera wordt overgeplaatst naar de psy
chiatrische inrichting in Wolfheze. Daar
staat ze al op de wachtlijst.
„Want in het PCN," aldus haar moeder,
„wordt ze voortdurend herinnerd aan die er
varing met Remco. We weten niet of ze ooit
nog beter wordt, maar vast staat dat dat daar
in elk geval niet meer zal lukken."
Inmiddels is Vera's advocate, mr. A. Nien-
huis, in afwachting van de strafzaak een ci
viele procedure tegen Remco begonnen. Per
brief van 9 december heeft zij hem aanspra
kelijk gesteld voor de immateriële schade die
Vera heeft opgelopen door zijn toedoen. Zij
vraagt hem vijftienduizend gulden te betalen
als voorschot op een totale schadeclaim van
veertigduizend gulden. „Zo'n stukje financië
le genoegdoening helpt bij de verwerking van
het aangerichte leed," meent de advocate.
Blijft een antwoord uit, dan zal zij hem in
kort geding dagvaarden. Als spoedeisend be
lang noemt zij het feit dat Remco momenteel
een baan heeft, 'en dus geld'. Maar er is nog
een ander, uiterst wrang argument. „Een
schadeclaim kan alleen worden gevorderd
door het slachtoffer, oftewel zo lang Vera nog
leeft. Aangezien mijn cliënte suïcidale nei
gingen heeft, is er grote haast geboden," al
dus de advocate.
Met Vera gaat het ondertussen slechter dan
ooit. Ze zit weer op de gesloten afdeling en is
dus terug bij af. Na de onverkwikkelijke af
wikkeling van haar aangifte door justitie,
vraagt ze zich vertwijfeld af waarom ze haar
nek heeft uitgestoken.
Recent heeft ze voor de derde maal haar arm
beschadigd. En ook heeft ze al een paar maal
de benen genomen en is ze teruggevonden bij
het spoor. Haar ouders vragen zich af hoe
lang het nog duurt voordat het definitief mis
gaat.
„Eerst was ze zo opgelucht dat hij was opge
pakt en gestraft zou worden. Nu heeft ze er
opnieuw een ervaring bij waaruit blijkt dat
de buitenwereld niet te vertrouwen is. En dat
was nu juist de reden waarom ze is opgeno
men."