'Evert is een goede jongen'
m
Klunen kan de Elfstedentocht beslissen
Marathonman Kramer: nog één dag tussen hoop en vrees
Onderkoeling en
bevriezing loeren op
Elfsteden-rij ders
Naamsbekendheid van Elfsteden-held Van Benthem nog steeds groot
KORT
B1
al geregeld
elefoon
emen
angers
onkaart
Pils
i in tent
>0 man in
mee
St
DESTEM
ELFSTEDENTOCHT
B2
39-jarige Fries gaat met twee gekneusde ribben van start in Elfstedentocht
ELFSTEDEN KORT
Huizinga Bruins recordhouder
Gouden kruisje te prijzig
Eerste kruisje voor buitenlander in 1933
Speciale prijs voor houten schaatsen
Janua van der Weg rijdt tocht uit in 1917
Zevende start Jeen van den Berg
Vreemde kostgangers op de ijzers
Buitenlanders bezeten van Fries festijn
0,1
NUARI 1997
-
ste toerrijders van de
e organisatie een op-
llen. „Traditie is wel
elfstedenrijders op te
ig leuk om een elfste-
iraal, coördinator van
deelnemers weer met
ipgebeld met de vraag
dat 25 procent van de
ktelefoon bij zich zal
xtra steunzenders op.
xtra telefooncellen in
2000 verwachte jour-
op andere punten in
iwarden verwacht dat
e problemen met zich
n kou kan voor extra
zelf verwacht woord-
binnen zullen komen
jnselen.
artsen en verplegend
elpen. Zo weet de Elf-
jn-
aan de Elfstedentocht
id in de Leeuwarder
oor Het Grote Elfste-
lopend optredens van
Tjnaart, in samenwer-
orgt live een speciale
'riesland.
radioprogramma gaat
rdag tot 14.00 uur de
lgen via een vidiwall.
zorgt een optreden.
dentocht 1997 komt de
gewijde postzegel en
;ig cent en de telefoon-
ir de Schiedamse kun-
tdders. Het ontwerp is
e Friese vlag en de elf
ntje Pils herdoopt zich
:n optreden in Bartle-
elijke organisatie ge-
e brug van het Elfste-
ook.
orgen om 5.30 uur van
staat, vertrekken dan
Zwette. Alvorens de
n zij eerst 1900 meter
ls A-rijders in de lan
en startgerechtigd,
is het wel noodzake-
buitenlandse schaats-
itzondering gemaakt,
begint vanmorgen om
kunnen tot 19.00 uur
i Leeuwarden.
;t nagenoeg de volledi-
berichtgeving over de
;edt de krant morgen
it. Morgenmiddag laat
e tocht. Naar verwach-
lf een aan de finish op
;ra uitgaven. De krant
ie specials over de Elf
bij stationkiosken in
i en Den Haag. Daar-
litgaven in een speciale
iveneens het Elfsteden-
ligt.
rgen de Elfstedentocht
iet West-Vlaamse Tor-
ijke ijsclub las dat hij
it. Nooit eerder schaat-
n. Wel was hij al diver
ge schaatstocht op de
et schaatsen geleerd op
iren niet laten om af en
ib in Torhout heeft hij
1de Rotte Merentocht is
eehonderd kilometer is
wegens de Elfsteden-
r wordt gehouden.
Tocht der Tochten nau-
schijnen. De wedstrijd
inds.
1111
VRIJDAG 3 JANUARI 1997
loosdrecht (anp) - Ooit rende
pries van Wijhe midden in de
zomer met schaatsen door een
weiland, als oefening op het
Idunen. Hij zag voorbijgan
gers kijken met een blik van:
tijd voor opname, Dries is nu
eCht dol. Bijna geen schaatser
traint op het Wunen, terwijl
tweevoudig winnaar van de
Elfstedentocht Evert van
Benthem zijn roem mede
jankt aan de zonderlinge be
zigheid naast het ijs.
Erik Huizebosch holde eens met
schaatsen door een bosje achter
zijn huis, op weg naar het ijs,
maar hij haalde zijn hakken
0pen en het leek hem een ver
schrikkelijk dom gezicht. Dat
nooit meer.
Tijdens de tochten van 1985 en
1986 verrijkte het woord klunen
definitief de Nederlandse taal.
Kilometers diende het legioen
van 16.000 de ijzers een vreemde
opdracht te geven. Zoals de kas
seien in de wielerklassieker Pa
rijs - Roubaix de renners teiste
ren.
Heden ten dage luidt een defini
tie: „Met schaatsen onder de
voeten over land of op houten
plankieren, stro, hooi, nylonta
pijt lopen, vooral bij wakken en
bruggen.Het begrip is al oud en
dateert van de geschriften van
een dominee uit de vorige eeuw.
De winnaar uit 1909 Minne
Hoekstra vervaardigde een
boekje en liet het woord een il
lustratie van een klunende deel
nemer begeleiden. De een zegt
dat het niets met schaatsen heeft
te maken en dat is eigenlijk ook
zo, maar klunen hoort ondanks
ijstransplantaties en andere mo
derne vormen van Elfsteden-
gekte bij de tocht der tochten
van 1996. Onderstaand een
bloemlezing van voor- en tegen
standers.
Bert Verduin, favoriet uit Heem
stede en in Ankeveen nationaal
kampioen op natuurijs gewor
den: „Ik kan goed mee. Als ik an
deren zie denk ik wel eens 'wat
zijn dat voor knoeiers'. Ik train
alleen als ik van de ene sloot
naar de andere moet overstap
pen. Je kunt je enkels verzwik
ken en bij iemand op de schaat
sen stappen. Je moet durven
doorrennen. Bij de vorige tocht
zag ik een bordje '400 meter klu
nen'. Ik dacht over 400 meter en
zette dus aan om het eerst bij de
kluunplaats te zijn want dat is
belangrijk. Maar nee, ik bereikte
het tapijt bijna meteen en ik viel
bijna op mijn gezicht. We moes
ten 400 meter lang klunen, niet
pas over 400 meter."
Jeen van den Berg, Elfsteden-le
gende, winnaar van 1954: „Vroe
ger had ik er geen problemen
mee, maar ik word een dagje
ouder." Van den Berg is 69.
„Vroeger viel ook minder te klu
nen. Tegenwoordig wordt de
tocht eerder uitgeschreven,
waardoor het ijs minder sterk is
en er doen veel meer mensen
mee." Henk Angenent: „Och,
niemand zit op klunen te wach
ten, maar het hoort bij de Elfste
dentocht. Ik train wel. Ik ren ge
woon op en neer tussen twee wa
ters. Een kwartiertje of zo, lan
ger niet. Wij doen gewoon alles.
Die langebaanschaatsers drei
gen al naar huis te gaan als een
scheurtje in het ijs zit."
Evert van Benthem, winnaar van
1985 en 1986 en eminent kluner:
„Dat ik licht ben, zegt niet zo
veel. Rein Jonker is bijna de
zwaarste van het peloton, maar
hij kan uitstekend klunen. Feit
is wel dat lopers betere kluners
zijn dan fietsers. Veel schaatsers
fietsen alleen als training en lo
pen is daarmee geen goede com
binatie. De vorige tochten zijn
beslist op het klunen. Door het
klunen ontstonden de kopgroe
pen, braken de pelotons. Vaak is
het druk bij de kluunplaatsen en
zijn er valpartijen. Want ieder
een wil als eerste op het tapijt
zijn."
Dries van Wijhe, erkend hater
van het klunen: „Het is een vak
apart. Het was niets voor mij. Ik
was niet atletisch genoeg en heb
het nooit beheerst. Al moeten ze
daar in Friesland honderd kilo
meter klunen, dan doen ze het
nog. Het is ook mooi voor de
mensen, maar het hoort natuur
lijk niet bij schaatsen. Het is als
met de wielrenner Hinault, die
pas terug wilde komen naar de
Ronde van Vlaanderen als ze de
Koppenberg uit het parkoers
hadden gehaald."
Sint Jansklooster (anp) - De kracht die Evert van Bent
hem in staat stelde twee keer de Elfstedentocht te winnen
is er één van de natuur. De schaatster, die zaterdag mee
doet als toerrijder, is grootgebracht op de Beulakerwijde,
het natuurgebied nabij het Overijsselse dorpje Sint Jans-
klooster. Daar blaast de wind altijd vol in het gezicht. Op
de eindeloze vlaktes van De Wieden legde Van Benthem
de basis voor zijn zeges.
Sint Jansklooster is trots op zijn
bekendste inwoner. Hoewel dat
gevoel nimmer hardop wordt uit
gesproken. In de kop van Overijs
sel klop je elkaar niet om de ha
verklap op de schouders. Wie in
die sfeer is opgegroeid blijft ge
woon. Ook al win je de moeder
aller tochten twee keer.
De naamsbekendheid van Van
Benthem is groot. Zoals ook Sint
Jansklooster, ondanks de slechts
1500 inwoners, allang geen vlekje
op de landkaart meer is. „We
hebben twee toeristentrekkers:
het bloemencorso en Evert," zegt
een stamgast in het dorpscafé het
Wapen van Utrecht.
„Erert is een goede jongen,"
meldt de uitbater. „Hij is gewoon
gebleven, dat vinden we hier be
langrijk. Bij een toertocht op de
Beulakerwijde is hij niet beroerd
te helpen. Dan staat hij bijvoor
beeld bij een stempelplaats. De
toerrijders vinden het prachtig
als Evert een stempeltje zet. Voor
de toeristen is hij nog steeds een
beroemdheid. In de zomer komen
bussen met mensen langs zijn
boerderij."
Fietsroute
Ook de plaatselijke VW, te vin
den in het naburige dorp Vollen-
hove, profiteert nog steeds van de
bekendheid van Van Benthem.
Volgens de medewerkster is Sint
Jansklooster dankzij de schaatser
een toeristische attractie gewor
den. „Daarom hebben we zijn
boerderij meegenomen in onze
fietsroute. We gebruiken zijn
naam als trekker en hopen dan
dat de toeristen de schoonheid
van het gebied leren waarderen
en om die reden terugkomen.
Sinds de zeges van Evert is het
toerisme flink gegroeid."
De bewoners zijn er inmiddels
aan gewend. Vreemdelingen die
vragen waar 'hij' woont. Het dorp
uit, de weg oversteken en na twee
kilometer zie je rechts de boerde
rij is steevast hun antwoord.
Even voorbij het bezoekerscen
trum De Wieden ligt de zeven-
tiende-eeuwse hoeve die Van
Benthem eigenhandig verbouwde
tot veehouderij/kaasboerde
rij/winkeltje. In de moderne bun
galow daarnaast wonen Evert,
Janette en hun drie zoons Rolf,
Merein en Jos.
De kaasmakerij en het winkeltje
bestaan ruim drie jaar. Daarmee
ging een hartewens van Janette
in vervulling. „Evert is op en top
boer," zegt ze. „Maar onze vee
stapel is eigenlijk te klein om van
te leven. Hadden we meer koeien
gehad, dan waren de kaasmakerij
en het winkeltje er nooit geko
men. Het was noodzaak."
Mosterd
De gok pakte beter uit dan ver
wacht. De Benthemmer boeren
kaas is een succes. Zoals ook de
kluunwijn, de boerenkakelroom,
de Friese beerenburgerbonbons,
de zelfgemaakte mosterd en jam,
de ansichtkaarten met Evert, de
sleutelhangerklompjes en de yog
hurt goed verkopen. De naams
bekendheid trok mensen aan, de
kwaliteit deed de rest.
Janette: „Het is niet zoals veel
mensen denken dat we alleen
maar zo goed draaien omdat
Evert van Benthem wint de Elfstedentocht in 1985.
Everts naam aan de producten is
verbonden. Als het niet had ge
smaakt, dan was niemand meer
teruggekomen. De eerste keer ko
men klanten uit nieuwsgierig
heid, daarna omdat ze de produc
ten lekker vinden. Ons geheim?
Het eten dat we de koeien geven.
Het gras is hier heerlijk," lacht
ze.
De Van Benthems hebben een
evenwicht weten te vinden in alle
aandacht die ze nog steeds trek
ken. Zoals buiten op het erf op
een bordje valt te lezen, kunnen
bussen op afspraak langskomen.
Voor de nieuwsgierigen is boven
de kaasmakerij een zaaltje inge
richt waar Evert uitleg geeft over
het maken van kaas. „Hij begint
de videopresentatie altijd met het
draaien van de twee overwinnin
gen," zegt Janette. „De meesten
willen dat toch graag nog een
keer zien. Ach, waarom ook
niet."
Evert hoopt dat zijn tien jaar jon
gere broer Henk de naam Van
Benthem in ere houdt als win
naar dit jaar. Ook Henk leerde
afzien op de Beulakerwijde. In
Sint Jansklooster en omgeving
leert iedereen daar schaatsen.
Volgens de stamgast in het Wa
pen van Utrecht staat over tien
jaar opnieuw een Van Benthem
op die in staat is de Elfsteden
tocht te winnen. „Rolf, de oudste
zoon, kan ook heel goed schaat
sen. Hij heeft hier al enkele prijs
jes gewonnen."
Schaatsen zit de Van Benthems
in het bloed. Geen wonder, achter
het erf ligt de Moespotsvaart, die
leidt naar de Beulakerwijde. Vij-
duizend hectare water, riet, gras-
en hooiland en moerasbos naast
de deur, wat wil je nog meer. De
Beulakerwijde, Belterwijde,
Schutsloterwijde en de Kiersche
Wijde leveren elk jaar weer beu
len van de lange adem op. Gehard
door snijdende tegenwind, de
ruggen gekromd, de muts diep
over de ogen worstelen ze voort.
Zo worden winnaars gekweekt.
bij een tocht als deze...
FOTO COR VOS
Door John Graat
Oudeschoot - Zijn vader van
75 jaar reed gisteren nog de
Berentocht, een trainingsritje
voor zijn zesde Elfsteden
tocht. Heit is er klaar voor.
Ook zijn broers Nico en Rinze
binden morgenvroeg in
Leeuwarden hun ranke ijzers
onder. En Yep Kramer zelf?
Als een oud mannetje, met de
band op de pijnlijke rug, slof
te hij gisteren behoedzaam
door zijn huis in Oudeschoot.
Maar geen haar op zijn hoofd
die er aan dacht om morgen
maar voor de televisie te
buipen. „Misschien kan ik
door de pijn heen breken,"
zegt Kramer, volbloed Fries.
Hoopvol, sceptisch.
De 39 -jarige marathonman kan
bet niet verkroppen dat uitgere
kend hij nu met blessureleed
beeft te kampen. „Dat dit mij nu
moet overkomen," verzucht
Kramer, twee uur nadat hij
heeft gehoord dat 'De Tocht'
morgen al wordt verreden. „Ik
beb ze vervloekt, toen ik dat
boorde. Als ze voor maandag
hadden gekozen, had ik twee
dagen meer tijd gehad om te
herstellen."
Tijdens het NK op natuurijs in
Ankeveen maandag kwam Kra
mer al heel vroeg ten val. „Een
B-rijder voor mij ging onderuit,
'b reed er tegenaan en klapte
achterover. Ik kwam op de zij
kant van mijn rug terecht. Het
"eed meteen pijn, maar na een
"Juje schaatsen raakte alles
weer zo doorbloed dat ik er niet
veel meer van merkte. Maar aan
net einde ging het echt pijn
doen. Mijn schaatsen kreeg ik
amper meer uit."
s Avonds thuis dacht Kramer
dat het mee kon vallen. Maar bij
het ontwaken de dag erna merk
te hij al dat het mis was. „Maar
ik had om mijn werk nog een
paar afspraken, ben die toch
maar nagekomen want zoveel
had ik niet gewerkt de laatste
weken," zegt de 'werkvoorberei
der' bij een bouwcorporatie in
Heerenveen. Pas op Nieuwjaars
dag liet Kramer röntgenfoto's
maken. Diagnose: twee ribben
gekneusd. Hij kreeg pijnstillers.
Gisteren kreeg hij van zijn fy
siotherapeut Jos Valentijn het
advies 'zoveel mogelijk bewe
gen'. „Ik heb de neiging om
scheef te gaan lopen, om maar
geen spanning op die ribben te
krijgen. Maar ik moet juist zor
gen dat alles goed doorbloed
blijft. Eigenlijk moet ik mezelf
bewust pijn doen. Dat heb ik er
graag voor over om zo fit moge
lijk te starten."
De tijd is niettemin de grootste
vijand van Kramer. „Ik had vu
rig gehoopt op maandag. Maar
toen ik woensdag hoorde dat de
PTT al druk bezig was, wist ik
eigenlijk al genoeg. Misschien
realiseer ik me pas wat de gevol
gen van mijn val zijn als ik za
terdag niet mee kan met de bes
ten, als ik vroegtijdig moet afha
ken, vanwege de pijn. Stoppen
zal ik niet. Nooit. Ook al zit ik
nog zo kapot. Dat is dan het eni
ge dat erop zit, alhoewel het me
geen grote voldoening zal ge
ven."
Wel of niet starten, die vraag is
niet aan de orde. „Als het er echt
om gaat, kun je veel hebben,"
weet Kramer, „en mijn ribben
zitten gelukkig niet in mijn be
nen en die dingen moeten toch
het werk doen. Ik hoop dat ik in
het heetst van de strijd de pijn
niet meer voel. Dat je lichaam zo
opgewarmd raakt dat je niks
meer voelt. Alleen, wat zo verve-
Yep Kramer: „Wat zo vervelend is: ik ben alleen met die blessure bezig.
FOTO JAAP SCHRAAF
lend is: ik ben nu alleen maar
met die blessure bezig, terwijl
die andere mannen zich al hele
maal op de wedstrijd kunnen
concentreren."
Het is leven tussen hoop en
vrees. Want hij weet zelf ook:
een fitte Kramer, vorig jaar Ne
derlands kampioen op natuurijs,
zondag nog tweede in de Hol-
land-Venetië-tocht, winnaar
van al drie KNSB-marathons én
thuisrijder, is een topfavoriet
voor de bloemenkrans op de
Bonkevaart. „In '85 en '86 heb ik
ook meegedaan, maar toen zat
ik nog in de kernploeg en reed ik
de wedstrijd als recreant mee.
Nu is het een ander verhaal. Nu
moet ik met een stuk of vijftien
anderen meestrijden om de ere
plaatsen."
Kramer is een van de weinige
Friezen in de marathon-elite.
Voor hem is het winnen van de
tocht een jongensdroom, ook al
herinnert hij zich van de barre
tocht in '63, toen hij zes jaar
was, 'vreemd genoeg' niets meer.
Maar uit de verhalen van zijn
vader en zijn eigen ervaringen
medio jaren tachtig kent hij het
wezen van de Elfstedentocht als
geen ander. „En nu de tocht al is
uitgeschreven is iedereen blij
behalve ik. Ik heb heel tegen
strijdige gevoelens. Net nu ik
zo'n rotblessure heb. Een hard
gelag," zegt Kramer, bits, hij
kan er niet over uit.
Het land is in de ban van de Elf
stedentocht, beseft Kramer die
daar wel een kanttekening bij
plaatst. „De winnaar kan ont
zettend naam maken, het hele
land zal hem omarmen. Alleen,
als ik dan zie hoe de meesten on
ze sport moeten bedrijven, hoe
amateuristisch we bezig moeten
zijn. Je moet altijd maar weer
compromisjes sluiten, met je
werkgever, je gezin. Zelfs van
daag nog moeten er jongens ge
woon werken of ze moeten nog
een hoop dingetjes regelen. Ter
wijl wij toch de hoofdrolspelers
zijn."
Kramer durft geen winnaar te
voorspellen. Hij spreekt wel de
hoop uit dat het feest binnen
zijn Klerk's-ploeg -met Ruud
Borst, Lammert Huitema of Piet
Kleine- wordt gehouden. Gis
teravond trok het viertal zich te
rug op een geheim adres in
Leeuwarden waar hun ploeglei
der Frans Overdevest vandaag
zijn strategie uit de doeken zal
doen.
Ploegentactiek zal net als de an
dere natuurijsklassiekers ook de
vijftiende Elfstedentocht be
heersen, verzekert Kramer.
„Dat haalt wel wat heroïek weg
ja, maar die ontwikkeling is nu
eenmaal niet meer terug te
draaien. De belangen van de
sponsors kun je niet meer uit
vlakken. Je hebt die ontwikke
ling ook in andere sporten ge
zien. En wat het marathon-
schaatsen betreft staan we nog
maar aan het begin. Het wordt
nog veel erger. Wat denk je dat
het voor commerciële impuls is
voor onze sponsors als iemand
in een Klerk's-pak de Elfsteden
tocht wint? Nou nou."
Leeuwarden - Het recordaantal gereden Elfstedentochten staat op
naam van D. Huizinga Bruins uit het Groninger Usquert. Hij
schreef er zeven op zijn naam. De vuurdoop voor Huizinga Bruins
was in 1912 toen hij beslag wist te leggen op de twaalfde plaats. De
Noord-Groninger was vervolgens van de partij in 1917,1929,1933,
1940,1941 en 1942.
Leeuwarden - Het Gouden Elfstedenkruisje komt nooit weerom.
Ook al vriest het de eerstkomende jaren wederom voldoende om
Elfstedentochten te kunnen houden, rijders die de tocht voor de
vijfde keer op hun naam hebben gebracht kunnen fluiten naar het
felbegeerde kleinood van weleer. De vereniging De Friesche Elfste
den kende het fenomeen tot 1940. Maar omdat na 1940 de tochten
elkaar met een grotere regelmaat opvolgden, werd de kans op vijf
uitgereden keren veel groter, zo oordeelde het bestuur. Het gouden
kruisje werd wat te veel van het goede. In de plaats van het kruisje
kwam een fraai papier met vijf versierde vakjes, waarin de volhou
ders hun behaalde Elfstedenkruisjes kunnen hangen.
Leeuwarden - De Amerikaanse diplomaat L. Süssdorf valt de eer te
beurt de eerste buitenlander te zijn die in de Elfstedengeschiedenis
de tocht heeft uitgereden. Süssdorf behaalde het Elfstedenkruisje
tijdens de editie van 1933. Hij was secretaris van de Amerikaanse
legatie in Riga. Süssdorf deed in 1929 ook al mee. Hij moest toen de
strijd staken nabij Stavoren.
Leeuwarden - De winnaar van de Elfstedentocht zal de finish in
Leeuwarden niet bereiken op houten schaatsen, klünijzers of klap
schaatsen. De eerste rijder of rijdster op aloude Friese doorlopers
wacht niettemin een prijs. De gelukkige krijgt de houten schaats,
een bij iedere tocht ongewis geldbedrag en een zilveren beker.
De prijs voor de houten schaats is in het leven geroepen bij de tocht
van 1985. De gewezen journalisten Jildert Sudema uit Jellum en
Henk van der Meulen uit Leeuwarden namen toen het initiatief 'ter
instandhouding van de houtsjes'. Eerste winnaar was de Friese vee
houder Olchert Marra uit Oude Bildtdijk bij Sint Jacobiparoehie.
In 1986 moest hij de eer laten aan Sybe Laversma uit Molenend.
Leeuwarden - Janna van der Weg uit Leeuwarden staat in de anna
len van de Elfstedengeschiedenis geboekstaafd als de eerste vrouw
die een officiële tocht helemaal heeft uitgereden. Van der Weg reed
in 1917 als 24-jarige Leeuwarden binnen.
Zij is overigens niet de eerste vrouw die het Elfstedenkruisje wist te
bemachtigen. Die eer is weggelegd voor Jikke Gaastra in 1912. De
toen 19-jarige uit Leeuwarden behoorde tot degenen die in Sneek
van het ijs werden gehaald omdat het laatste traject tussen Sneek
en Leeuwarden onveilig was geworden.
Leeuwarden - Jeen van den Berg begint morgen als toerrijder aan
zijn zevende Elfstedentocht. De 69-jarige peetvader van het
schaatsen reed de tocht voor het eerst in 1947, een halve eeuw gele
den. In 1954 won Van den Berg, twee jaar later eindigde hij als der
de. Druk maken zal Van den Berg zich niet. „Die tijd heb ik gehad.
Ik ga rustig van start en kom er wel, hoor.Eén wens heeft Van den
Berg. „Dat het publiek zich niet te veel op het ijs begeeft. Dat
maakt het ijs alleen maar slechter."
Leeuwarden - Bonne Looienga uit Sneek behoorde in 1985 tot de
wel zeer bijzondere deelnemers. Hij was bijna blind en kon slechts
schimmen ontwaren. Maar hij was 'wend op 'e taast te riden'.
Kwart over tien 's avonds kwam hij over de eindstreep.
Frits Philipsen uit Medemblik was ook een geval apart. In 1982 on
derging hij als 45-jarige een open hartoperatie. Hij overleefde de
ingreep, evenals een zwaar verkeersongeval waardoor hij in de wao
raakte. Toch stond hij in 1985 om negen uur 's ochtends aan de start
om even na half twaalf over de meet van de Bonkevaart te gaan. In
1986 deed hij dat voor de tweede maal.
Het derde fenomeen in 1985 was Rein de Boer uit Bolsward. Hij
stapte op 21 februari met zijn 74 jaar als oudste deelnemer het ijs
op. De Boer maakte het karwei af in veertien uur.
Den Haag - Buitenlandse schaatsers en media zijn in de loop der ja
ren danig aangestoken door de Elfstedenkoorts. In 1986 deden
maar liefst 115 buitenlanders mee aan de tocht. Onder hen 107
mannen en 8 vrouwelijke deelnemers. Van hen bereikten 75 de fi
nish, van wie 5 vrouwen. Bij de tocht van 1985 was de belangstel
ling van de buitenlandse media overweldigend. De befaamde tocht
was immers sinds 1963 niet meer verreden. Honderd journalisten
uit het buitenland of namens hun medium met standplaats Neder
land, trokken richting Friesland. In 1986 was het nieuwtje er af, het
aantal buitenlanders van krant, radio en televisie slonk danig. On
der meer het perscentrum in de Frieslandhallen verwelkomde toen
in totaal 42 Belgen, Fransen, Duitsers, Amerikanen, Britten, Noren,
Ierse en IJslandse verslaggevers.
Leeuwarden (anp) - Onderkoeling en bevriezing zijn de voor
naamste gevaren die deelnemers aan de Elfstedentocht bela
gen. De fikse kou maakt de tocht dit jaar voor deelnemers en
toeschouwers tot een uitdaging die niet zonder risico's is.
Goed isolerende kleding en voor
al het matigen van alcoholge
bruik zijn de belangrijkste wa
pens. Als er toch sprake is van
onderkoeling of bevriezing, dan
is het belangrijk het lichaam ge
leidelijk op te warmen. Dat zijn
de belangrijkste tips die het Me
disch Centrum Leeuwarden
(MCL) geeft om niet door de kou
bevangen te raken.
Bij onderkoeling, in vaktaal hy
pothermic, duikt de lichaams
temperatuur onder de 35 graden
Celsius. „Een dergelijke daling
ontstaat als het lichaam meer
warmte verliest dan het produ
ceert of vasthoudt," stelt Remco
Scheper, teamleider van de
spoedeisende hulp van het MCL-
zuid. „Bij bevriezing raken de le
dematen gevoelloos en verande
ren ze van kleur. Eerst worden ze
wit, later eventueel blauw."
Vooral tenen, vingers, oren en het
gezicht zijn gevoelig voor de kou.
Daarom moeten ze goed bedekt
worden door isolerende, niet-
knellende kleding. Verscheidene
lagen kleding hebben meer effect
dan een enkele, dikke laag. Meer
lagen op elkaar creëren luchtka
mers die warmte vasthouden. De
kleren moeten vanzelfsprekend
droog zijn. Scheper: „Natte kle
ding is geen kleding omdat daar
door het aantal luchtkamers
wordt gereduceerd."
Het MCL drukt de naar verwach
ting tienduizenden toeschouwers
op het hart zich te beperken in
het gebruik van alcohol. Overma
tig drankgebruik leidt ertoe dat
de lichaamstemperatuur daalt
zonder dat je het zelf merkt.
Doen zich ondanks alle voor
zorgsmaatregelen onderkoelings-
of bevriezingsverschijnselen
voor, dan is snel reageren een
vereiste.
Het lichaam moet langzaam wor
den opgewarmd tot de normale
temperatuur van 36-37 graden
Celsius. Te snelle opwarming kan
het lichaam vaak niet goed ver
werken.
Onverstandig is het warm wrij
ven van bevroren ledematen. Be
vriezing maakt lichaamsdelen
gevoelloos en door het wrijven
kun je de huid kapotmaken. „De
wonden die dan ontstaan, zijn te
vergelijken met brandwonden,"
waarschuwt Scheper. Uit den bo
ze is het gebruik van heet water
of het zitten bij een hete kachel.
Bij onderkoeling worden drie fa
ses onderscheiden. De eerste fase
betreft daling van de lichaams
temperatuur tot 34 graden Cel
sius. In de volgende fase is de
temperatuur verder gedaald tot
32 graden Celsius. In deze fase
nemen de lichaamsactiviteit en
het bewustzijn af.
In de derde fase is de lichaams
temperatuur lager dan 32 graden
Celsius. In dat geval kan de situa
tie van het slachtoffer kritiek
zijn. Bij zo'n lage temperatuur
kunnen hartritmestoomissen op
treden, die uiteindelijk een hart
stilstand tot gevolg kunnen heb
ben.
