De missie van Madonna Het heilige lijk van Evita DE STEM Vertolkster van Evita roept om macht en aandacht Paul Haentjes en de verbeelding van het menselijk bedrijf D1 Twee romans over de Argentijnse mythe Gids DoorJos Kessels Ergens in februari dit jaar moet Madonna zich inder daad voor even de trooste res der bedroefden hebben gewaand. Ze mocht als Evita op het balkon van Casa Rosada staan, het Argentijnse presidentiële paleis. Voor de opnamen van de omstre- filmmusical Evita van Alan Parker zong Madonna de menig- Latijns-Amerikaanse figuran ten toe, vanaf de plek waar eens Evita haar leger van 'hemdlozen' toesprak, als echtgenote van pre sident Juan Perón. „Het volk, dat zijn de vrouwen, de kinde ren, de bejaarden, de arbeiders. Ze zijn hier gekomen omdat ze besloten hebben de toekomst in n hand te nemen." In ieder leven zijn er enkele mo menten, die beslissend zijn voor wat geweest is en voor wat nog komt. Soms zie je dat achteraf, soms zie je dat op het moment zelf. Het zijn die paar rekenin gen, waar je meteen op stuit als je de balans van het leven op maakt. Madonna zal 1996 als een cru- 1 jaar ervaren. Ze speelt een vrouw die ze bewondert en met wie ze zich identificeert en ze heeft een dochter gebaard, ge noemd naar haar eigen bede vaart, Lourdes. Ze moet die triomf al gevoeld hebben op dat balkon in Argentinië, toen ze toegejuicht werd als Evita, de madonna van de arbeider. Ze zong de rekening van Eva Perón als haar eigen overwinning. Madonna als Eva Perón. Het kon niet anders of de relbeluste Brit se regisseur Alan Parker, die een merkwaardige trivialiteit aan een groot filmisch elan koppelt, moest wel bij deze combinatie uitkomen. Er zijn inderdaad de nodige parallellen te trekken tussen deze vrouwenlevens en een andere keuze zou voor Par ker moeilijk denkbaar geweest zijn. Straten van succes Beide vrouwen groeiden op in kommervolle omstandigheden, waren narcistisch ingesteld en droomden van aanzien, glamour en een filmcarrière. Ze waren handig, ambitieus en gediscipli neerd genoeg om daar te komen waar ze wilden komen, al bleef in beide gevallen erkenning in Hollywood uit. In Argentinië worden vereerders nog steeds woedend als tegenstanders zeg gen dat Eva Duarte, zoals ze heette, langs de bandjes van haar bh omhooggeklommen is, om een bekende uitspraak over Madon na te gebruiken. Net als Madonna in de jaren ze ventig in New York dwaalde Eva in 1935, vijftien jaar oud, door Buenos Aires, op zoek naar de straten van succes. Zoals Ma donna naaktfoto's liet maken, zo poseerde Eva in haar naamskos- tuum voor kunstenaars. Maakte Madonna platen en speelde ze - op Desperately Seeking Susan na - in mislukte films, Eva be- Madonna als Eva Perón landde bij het toneel, ging ver volgens voor de radio werken en figureerde in B-films. Beiden ge bruikten vrienden om hogerop te komen, die ze weer even hard lieten vallen toen ze niet meer nodig waren. Hier scheiden hun wegen, al thans wat milieu, visie en uitein delijke betekenis betreft. Trok Madonna vooral op met homo's uit de Newyorkse kunstscene, Eva raakte bevriend met militai ren en politici. In 1944 ontmoet te ze kolonel Juan Perón, tijdens een benefietavond voor slachtof fers van een aardbeving. Perón was op dat moment als minister van sociale zaken een van de lei ders van het land en aanhanger van het fascisme. Om die reden werd hij een jaar later door het rebellerende leger gearresteerd. Eva lieten ze lopen. In Buenos Aires organiseerde zij een suc cesvolle demonstratie voor de vrijlating van haar aanstaande man, die enkele maanden later, in 1946, tot president werd geko zen. Elegante weldoenster Vanaf dat moment ontwikkelde de presidentsvrouw zich tot 'ma donna van de hemdlozen', gebo ren uit haar arme afkomst en af keer van de elite. Zij stond aan de basis van een aantal revolu tionaire sociale wetten. De ar beiders mochten zich verenigen in vakbonden, kregen zes weken vakantie en ze bezorgde de vrou wen stemrecht en zwanger schapsverlof. Zelf werd Eva di rectrice van de Sociale Stichting, die opkwam voor armen. In wel gestelde kringen werd ze gehaat, omdat ze zich kleedde als een van hen, maar partij koos voor de zwakkere. De faam van de elegante wel doenster drong door in de rest van de wereld en in 1947 vero verde ze met haar zogenaamde Regenboog-tournee Europa, waarbij ze onder meer paus Pius XII ontmoette. De charmante en gracieuze blondine was niet al leen de machtigste vrouw van Zuid-Amerika, maar ook een ideaal visitekaartje. Dan slaat het noodlot toe. In 1950 wordt geconstateerd dat ze leukemie heeft. Met de dood voor ogen blijft ze zich inzetten voor haar volk, wat tot zeer emotione le taferelen leidt, zoals haar dra matische toespraak op 17 okto ber op het balkon van de Casa Rosada, als ze een eremedaille ontvangt. Eerder dat jaar spelde prins Bernhard haar al het grootkruis van de orde van Oranje-Nassau op. Op 26 juli sterft Eva Perón, 33 jaar oud, de Argentijnen on troostbaar en in eeuwige rouw achterlatend. Ze groeit uit tot een mythe, die door haar landge noten met hand en tand verde digd wordt. Dat bleek duidelijk in 1977, toen Tim Rice en And rew Lloyd Webber de musical 'Evita' schreven die op de pam pa's vervloekt werd en ook nim mer in Argentinië opgevoerd is. Daar is begrip voor op te bren gen. Als een vrouw zo'n diepge wortelde sporen van moed en verbondenheid in een land ach terlaat, doet het pijn die gevoe lens verkwanseld te zien worden in een musical van de gehate Britten. Eva Perón dus, nog net niet San ta Evita, omdat de paus „onvol doende zicht had op haar katho lieke verleden". Voor muziekster Madonna moet het een droom zijn geweest deze vrouw te mo gen vertolken, omdat het iemand is, die ze graag had willen zijn, maar niet is. In het leven van Madonna Louise Veronica Ciccone in 1959 gebo ren te Bay City, Detroit, is er al tijd maar één iemand belangrijk geweest, namelijk zijzelf. „Ze is haar eigen kunstwerk", zo heeft haar broer ooit gezegd. Met haar Virgin-toer zet Madon na in 1985 een karavaan zelfpro- motie op gang die zijn weerga niet kent. Ze blijkt een onverge lijkbaar talent voor aandacht te hebben, waarbij haar kameleon tische kwaliteiten een grote rol spelen, met lingerie meestal als basis. Madonna wordt het liefje van de video-clip, de koningin van het uitdagende narcisme, de pa troonheilige van de ijdelheid. Madonna verpersoonlijkt ons tijdperk, waarin uiterlijk ver toon tot de maat der dingen ver worden is. Met krasse uitspraken over haar seksuele voorkeuren en het voortdurende geschop tegen de katholieke kerk houdt ze de ge moederen verhit. Onlangs was de omstreden clip 'Like a prayer' nog op tv, waarin ze zingt tussen de brandende kruisen en zich zelfs de stigmata toe-eigent. Het Vaticaan wondt zich op over de beelden en prompt was er weer een rel. In de David Letterman show gebruikte ze het woord fuck zo vaak dat Amerika er schande van sprak. Zo kun je blijven doorgaan. Er ontwikkelde zich een levendi ge liefde-haat verhouding rond haar persoon, die steeds door haarzelf gevoed werd. Eerst werd ze verguisd door feministes omdat ze zich als lustobject pre senteerde, later droegen zij haar op handen omdat ze haar eigen baas is. Madonna voegde daar weer aan toe dat haar positie mannen afschrikt, omdat die niet bestand zouden zijn tegen een 'macha' van haar allure. Treurig hoogtepunt Wat mij aan Madonna altijd te gengestaan heeft is het gemak kelijke karakter van haar provo caties en vooral het belang dat ze daar zelf aan toekent. Ze ziet zichzelf als een prototype van de moderne vrouw, die haar eigen boontjes dopt, zich niet laat rin geloren door kerels en baanbre kend werk doet voor de seksen. Een van de zwakke punten in de ze barricade-theorie is dat ze zich toch weer van de aloude verleidingstaktieken bedient, namelijk het steevast in de strijd gooien van haar lichaam, in de cliché-uitersten van madonna en hoer. Je kunt haar serieus nemen als modieus fenomeen, als uit vergroting van het ik-tijdperk, maar nooit om wat ze zegt of doet. Haar exhibitionisme bereikte een treurig hoogtepunt met In bed with madonna, een kunst matig realistische documentaire achter de schermen van de Blond Ambition-toer. Wat er uit het le ven van Madonna spreekt is een bijna ondraaglijke leegte en ver veling en een genante verwend heid en zelfoverschatting. War ren Beatty, toen haar minnaar, kon het allemaal niet meer aan- VRIJDAG 27 DECEMBER 1996 zien en zei spottend: „Ze wil niet zonder camera leven. Wat valt er te zeggen zonder camera?" Verzadigingspunt Ergens moet Madonna toen een verzadigingspunt bereikt heb ben. Haar fotoboek Sex baarde alleen nog opzien door de uitge kiende marketing en de cd Exo tica flopte. Ze had haar eigen markt overvoerd, de van het bed gesmeten lakens konden in de was. Vlug zei ze blij te zijn met deze ontwikkeling, omdat ze vond dat ze haar belangrijke ta ken als taboedoorbreekster en rolmodel voor vrouwenlust ver vuld had. Maar leven zonder dat de wereld weet dat ze leeft, dat is onver draaglijk voor Madonna. Dus ging ze de laatste jaren met de ene bekende basketballer na de andere op stap en riep tegelijker tijd dat het zo moeilijk was een geschikte vent te vinden. Van daar dat ze op tv bekend maakte dat ze op zoek ging naar een do nor voor haar 'zwangerschaps project'. Uiteindelijk mocht haar per soonlijke trainer Carlos Leon de klus opknappen. Met als resul taat het dochtertje Lourdes, dat in oktober geboren werd, een ge beurtenis die in de media uiter aard breed uitgemeten werd. Dat de naam van het kind een reli gieuze verwijzing inhoudt, wekt geen verwondering. Madonna bidt tot God, haar grote idool, maar ze smeekt vooral om aan dacht. Gevoel van macht Daarin schuilt ook het wezenlij ke verschil tussen Eva Perón en Madonna. Gebruikte de eerste haar verworven macht en aan zien om anderen te helpen, Ma donna doet alles ter meerdere eer en glorie van zichzelf. Als ze al een moderne versie is van Evita, zoals regisseur Alan Parker be weerde, dan alleen als pracht exemplaar van de egoïstische geest van onze tijd. De meeste Argentijnen, onder aanvoering van de peronistische president Carlos Menem, zagen aanvankelijk niets in deze film en kalkten op de muren leuzen als 'Madonna rot op'. Dat Me nem uiteindelijk op het laatste moment zwichtte voor het ver zoek van Parker om Madonna aan het volk te tonen op het bal kon van de Casa Rosada, zal er mee te maken hebben dat de pre sident zelf de glossy media ook niet schuwt en hij de film toch niet ongedaan kon maken. Toen Madonna op die plek in fe bruari het Don't cry for me Ar gentina zong, stond ze daar niet als troosteres van de bedroefden, maar om haar leven een nieuwe richting te geven, omdat ze met seks niet langer scoort en de kerk ook niet meer van haar wakker ligt. Ze mocht dan beweren dat op het balkon de geest van Evita be zit van haar nam, het zal vooral het gevoel van macht zijn ge weest, dat in haar terugkeerde. Mocht het in Hollywood weer misgaan, dan zal ze wel de poli tiek ingaan. Beeld van Paul Haentjes, te zien in de NBKS in Breda FOTO RUUD BALK Door Frits de Coninck Als men de beelden van Paul Haentjes (Boxmeer, 1962) eenvou dig noemt, is dat de eenvoud van een bedrieglijke soort. Ze zijn eenvoudig in zoverre ze helder zijn en je zien kunt van welk materiaal ze gemaakt zijn. Ze ogen wellicht eenvoudig, omdat de beelden een concreet benoembare voorstelling hebben, en alles wat wij kunnen benoemen, ervaren wij als duidelijk. Als wij de dingen die we zien van een naam kunnen voorzien, heb ben we ze een plaats gegeven en zijn ze ineens een stuk minder ingewikkeld dan ze aanvanke lijk leken. Maar, het is een van de eigenaardigheden van de kunst dat ze zich niet zo eenvou dig laat vangen in woorden. Met het duiden van iets is dus kenne lijk niet alles gezegd. Zo zijn de beelden van Haentjes ook meer dan wat ze op het eerste oog lij ken. Als zo'n vijf beelden, ver spreid door de ruimte in de NBKS in Breda, in staat zijn om aan die kille, moeilijke exposi tiezaal een natuurlijke samen hang te verlenen, dan beschik ken die beelden over meer kwa liteiten dan ze spontaan prijs ge ven. De beelden van Haentjes, al thans de houten en eerder ook die van karton, zijn het resultaat van constructie en stapeling. Heel primaire handelingen in de cultuur van het menselijke be drijf. Hij monteert twee halfrond gebogen houtjes aan elkaar tot een amandelvorm en herhaalt dat keer op keer. Die vele tien tallen vormen monteert hij weer tot en grote slurf die op de grond staat, die dus van de ene plek op de vloer naar de andere plek gaat. In een andere beeld monteert hij stukken hout tot een groot rad, waarbij de samenstellende delen net zo goed zichtbaar en herken baar blijven als het geheel dat van de constructie het resultaat is. En daarmee ben ik bij de be langrijkste kwaliteit van het werk van Paul Haentjes. Elk beeld heeft een eigen binnen vorm en een eigen buitenvorm en die twee vallen niet samen. Elk beeld vraagt net zo veel aan dacht voor de constructie en sta peling van de losse delen als voor het uiteindelijke beeld dat wij als zelfstandige eenheid in de ruimte zien staan. Er staat een installatie van vier schachten in blank, ongeverfd hout. Elke schacht bestaat uit twee vormen die naar de buiten kant op een vaas lijken. De vaas is verticaal doorgezaagd, de los se delen zijn weer gestapeld. En omdat een segment ontbreekt, krijg je ook een blik in het bin nenste en toont zich de construc tie. Je volgt de gang van de beeldhouwer, van binnen naar buiten, van het detail tot het uit eindelijke beeld. Beelden en tekeningen van Paul Haentjes en schilderijen en teke ningen van Frits Peeters zijn tot 6 januari te zien bij de NBKS, Rei gerstraat 16, Breda. Open dins dag t/m zondag van 1 tot 5 uur. •öe echte Evita, de legendarische presidentsvrouw van Argenti- rrvrn amd Door Marjan Mes Ergens in 1948 nam Evita - Eva Perón, de Argentijnse presidentsvrouw - de raad van haar kapper aan om haar haar steeds lichter te verven, op zoek naar een flatteuze kleur blond die haar trekken goed zou laten uitkomen. Bij de tweede of derde sessie raakten de punten ver schroeid en wilde ze dat die zouden worden afgeknipt, omdat ze er snel vandoor moest om een ziekenhuis te openen. De kapper leek het een betere oplossing om het haar naar ach teren te kammen, met het voor hoofd vrij en een zware wrong die met spelden in de nek werd vastgemaakt. Dat 'medaillon portret' dat dank zij toeval was ontstaan, leeft in de herinnering voort als de enige echte Evita, zo staat te lezen in Santa Evita, de roman van Tomas Eloy Mar tinez. De herinneringen van de kap per, Julio Alcaraz, een beroem de coiffeur van de sterren uit de gouden eeuw van de Argentijn se film, behoren met die van an dere vertrouwelingen van Evita tot het materiaal waarop de au teur zijn merkwaardige boek baseerde. Zo is daar ook Attilio Renzi, Evita's persoonlijke bediende. De man die haar zo na stond, dat hij toen ze doodziek was van de baarmoederkanker zijn gêne opzij schoof en haar verschoon de, haar gezwollen voeten in wreef met olie en haar tranen en snot wegveegde. Een aangrijpend boek zou je vermoeden, maar zo is het toch niet helemaal, want het gaat vooral over de morbide en gro teske geschiedenis van het ge balsemde lijk van de betreurde weldoenster-der-armen. Vanaf het moment dat president Juan Péron, haar weduwnaar, het lichaam liet balsemen teneinde de legende in stand te houden (of om zichzelf te troosten? ont stond er een krankzinnige be langstelling voor Evita's stoffe lijk overschot. Na de val van de dictator zou het immers voor zijn opvolgers het gevaar inhou den dat Evita, over de dood heen, het land zou blijven rege ren. Verantwoordelijk voor het balsemen, was dokter Pedro Ara die zijn werk zo fraai had uitgevoerd dat Eva's moeder flauw viel toen ze het zag, om dat ze meende dat ze het hoorde ademen. 'Uit de transparante huid kwam een vloeibaar licht, immuun voor weer en wind, voor de vernietigende werking van vorst en hitte.' Nachtmerrie Voor kolonel Carlos de Moori Koenig, die Evita op last van de Inlichtingendienst de laatste ja ren had bespioneerd en die ook verantwoordelijk was voor Evi ta's lichaam na haar dood, werd het lijk een ware nachtmerrie. Hij zwierf er twee decennia mee rond voordat het in een soort atoomkelder in Buenos Aires in het diepste geheim werd begra ven. In de tussenliggende tijd heeft het lijk over twee continenten gezworven en allerlei bizarre avonturen meegemaakt. Er werden meerdere exacte ko pieën van gemaakt en het origi neel werd in een bioscoop, een militaire schuilplaats en in een schip verborgen gehouden. On dertussen werd Evita's dode lichaam aanbeden als dat van een heilige. De wanhopige Argentijnse re gering liet in 1957 Evita's lijk op een kleine begraafplaats van het Vaticaan, even buiten Rome, begraven. Daar bleef het totdat het in 1971 naar de villa van de Spaanse dictator Franco werd overgebracht om na diens dood in 1976 definitief te worden be graven in de Argentijnse hoofd stad. Dat mag men althans aan nemen. Al voor Evita's dood had het Vaticaan 40.000 brieven ont vangen van leken die Evita di verse wonderen toeschreven en eisten dat de paus haar heilig zou verklaren. 'Alleen de maagd Maria overtrof haar in deug den'. Dat de paus draalde, met het erkennen van een zo over duidelijke heilige, 'was een be lediging voor het geloof van het peronistische volk', aldus de Argentijnse kranten. Bloedeloos Santa Evita is een virtuoze maar ook wat bloedeloze men geling van biografie, reportage, historisch document en een per soonlijke reflectie van de schrij ver op de bestaande literatuur en de perverse legende over Eva Duarte-Peron. Een roman is het pas op de laatste plaats. Door de geschiedenis van het gesol met het lijk van Evita heen is haar levensverhaal verweven, van haar geboorte als onwettig kind in een klein plaatsje, via haar speelfilmcarrière tot haar politieke loopbaan en haar gru welijke dood, 33 jaar later, ver eerd als een heilige door half Argentinië. Saillante details over het ver moedelijke seksleven van Eva en over haar lijdensweg ontbre ken niet, maar worden zo cere braal opgedist in het niet-chro- nologisch vertelde 'verhaal' dat van ontroering nauwelijks spra ke kan zijn. In de literatuur, zo weet de au teur te melden, wordt Evita to taal anders gezien dan ze zich zelf wilde zien. 'Ze sprak in het openbaar nooit over seks en pri vé misschien ook wel niet. Als ze had gekund, zou ze zich er wellicht van hebben bevrijd. Degenen die haar van nabij hebben gekend vonden haar de meest aseksuele vrouw ter we reld.' Minder morbide maar even af standelijk en puzzelachtig is de roman De passie volgens Eva van Abel Posse, voorheen Ar gentijns diplomaat in diverse Europese steden ambasseur in Praag. Er klinken verschillende stemmen door elkaar: die van haarzelf, van haar biograaf, haar vrienden en vijanden en van pater Hernan Benitez die haar bijstond op haar sterfbed. Maar wie of hoe Eva Duarte nu echt was, weten we ook na deze twee romans nog niet precies. Tomas Eloy Martinez: 'Santa Evi ta'. Uitg. Anthos, prijs 49,90. Abel Posse: 'De passie volgens Eva'. Uitg. Meulenhoff, prijs 45. IMBHHHHBI HHHH BUÊÊÊÊÊM HKamamBBK ■HHHHBHHHHHHHHHHHBHHMilHili! 1

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 21