De missie van Madonna
Het heilige lijk van Evita
DE STEM
Vertolkster van Evita roept om macht en aandacht
Paul Haentjes en de
verbeelding van het
menselijk bedrijf
D1
Twee romans over de Argentijnse mythe
Gids
DoorJos Kessels
Ergens in februari dit jaar
moet Madonna zich inder
daad voor even de trooste
res der bedroefden hebben
gewaand. Ze mocht als
Evita op het balkon van
Casa Rosada staan, het
Argentijnse presidentiële
paleis.
Voor de opnamen van de omstre-
filmmusical Evita van Alan
Parker zong Madonna de menig-
Latijns-Amerikaanse figuran
ten toe, vanaf de plek waar eens
Evita haar leger van 'hemdlozen'
toesprak, als echtgenote van pre
sident Juan Perón. „Het volk,
dat zijn de vrouwen, de kinde
ren, de bejaarden, de arbeiders.
Ze zijn hier gekomen omdat ze
besloten hebben de toekomst in
n hand te nemen."
In ieder leven zijn er enkele mo
menten, die beslissend zijn voor
wat geweest is en voor wat nog
komt. Soms zie je dat achteraf,
soms zie je dat op het moment
zelf. Het zijn die paar rekenin
gen, waar je meteen op stuit als
je de balans van het leven op
maakt.
Madonna zal 1996 als een cru-
1 jaar ervaren. Ze speelt een
vrouw die ze bewondert en met
wie ze zich identificeert en ze
heeft een dochter gebaard, ge
noemd naar haar eigen bede
vaart, Lourdes. Ze moet die
triomf al gevoeld hebben op dat
balkon in Argentinië, toen ze
toegejuicht werd als Evita, de
madonna van de arbeider. Ze
zong de rekening van Eva Perón
als haar eigen overwinning.
Madonna als Eva Perón. Het kon
niet anders of de relbeluste Brit
se regisseur Alan Parker, die een
merkwaardige trivialiteit aan
een groot filmisch elan koppelt,
moest wel bij deze combinatie
uitkomen. Er zijn inderdaad de
nodige parallellen te trekken
tussen deze vrouwenlevens en
een andere keuze zou voor Par
ker moeilijk denkbaar geweest
zijn.
Straten van succes
Beide vrouwen groeiden op in
kommervolle omstandigheden,
waren narcistisch ingesteld en
droomden van aanzien, glamour
en een filmcarrière. Ze waren
handig, ambitieus en gediscipli
neerd genoeg om daar te komen
waar ze wilden komen, al bleef
in beide gevallen erkenning in
Hollywood uit. In Argentinië
worden vereerders nog steeds
woedend als tegenstanders zeg
gen dat Eva Duarte, zoals ze
heette, langs de bandjes van haar
bh omhooggeklommen is, om een
bekende uitspraak over Madon
na te gebruiken.
Net als Madonna in de jaren ze
ventig in New York dwaalde Eva
in 1935, vijftien jaar oud, door
Buenos Aires, op zoek naar de
straten van succes. Zoals Ma
donna naaktfoto's liet maken, zo
poseerde Eva in haar naamskos-
tuum voor kunstenaars. Maakte
Madonna platen en speelde ze -
op Desperately Seeking Susan
na - in mislukte films, Eva be-
Madonna als Eva Perón
landde bij het toneel, ging ver
volgens voor de radio werken en
figureerde in B-films. Beiden ge
bruikten vrienden om hogerop te
komen, die ze weer even hard
lieten vallen toen ze niet meer
nodig waren.
Hier scheiden hun wegen, al
thans wat milieu, visie en uitein
delijke betekenis betreft. Trok
Madonna vooral op met homo's
uit de Newyorkse kunstscene,
Eva raakte bevriend met militai
ren en politici. In 1944 ontmoet
te ze kolonel Juan Perón, tijdens
een benefietavond voor slachtof
fers van een aardbeving. Perón
was op dat moment als minister
van sociale zaken een van de lei
ders van het land en aanhanger
van het fascisme. Om die reden
werd hij een jaar later door het
rebellerende leger gearresteerd.
Eva lieten ze lopen. In Buenos
Aires organiseerde zij een suc
cesvolle demonstratie voor de
vrijlating van haar aanstaande
man, die enkele maanden later,
in 1946, tot president werd geko
zen.
Elegante weldoenster
Vanaf dat moment ontwikkelde
de presidentsvrouw zich tot 'ma
donna van de hemdlozen', gebo
ren uit haar arme afkomst en af
keer van de elite. Zij stond aan
de basis van een aantal revolu
tionaire sociale wetten. De ar
beiders mochten zich verenigen
in vakbonden, kregen zes weken
vakantie en ze bezorgde de vrou
wen stemrecht en zwanger
schapsverlof. Zelf werd Eva di
rectrice van de Sociale Stichting,
die opkwam voor armen. In wel
gestelde kringen werd ze gehaat,
omdat ze zich kleedde als een
van hen, maar partij koos voor
de zwakkere.
De faam van de elegante wel
doenster drong door in de rest
van de wereld en in 1947 vero
verde ze met haar zogenaamde
Regenboog-tournee Europa,
waarbij ze onder meer paus Pius
XII ontmoette. De charmante en
gracieuze blondine was niet al
leen de machtigste vrouw van
Zuid-Amerika, maar ook een
ideaal visitekaartje.
Dan slaat het noodlot toe. In
1950 wordt geconstateerd dat ze
leukemie heeft. Met de dood voor
ogen blijft ze zich inzetten voor
haar volk, wat tot zeer emotione
le taferelen leidt, zoals haar dra
matische toespraak op 17 okto
ber op het balkon van de Casa
Rosada, als ze een eremedaille
ontvangt. Eerder dat jaar spelde
prins Bernhard haar al het
grootkruis van de orde van
Oranje-Nassau op.
Op 26 juli sterft Eva Perón, 33
jaar oud, de Argentijnen on
troostbaar en in eeuwige rouw
achterlatend. Ze groeit uit tot
een mythe, die door haar landge
noten met hand en tand verde
digd wordt. Dat bleek duidelijk
in 1977, toen Tim Rice en And
rew Lloyd Webber de musical
'Evita' schreven die op de pam
pa's vervloekt werd en ook nim
mer in Argentinië opgevoerd is.
Daar is begrip voor op te bren
gen. Als een vrouw zo'n diepge
wortelde sporen van moed en
verbondenheid in een land ach
terlaat, doet het pijn die gevoe
lens verkwanseld te zien worden
in een musical van de gehate
Britten.
Eva Perón dus, nog net niet San
ta Evita, omdat de paus „onvol
doende zicht had op haar katho
lieke verleden". Voor muziekster
Madonna moet het een droom
zijn geweest deze vrouw te mo
gen vertolken, omdat het iemand
is, die ze graag had willen zijn,
maar niet is.
In het leven van Madonna Louise
Veronica Ciccone in 1959 gebo
ren te Bay City, Detroit, is er al
tijd maar één iemand belangrijk
geweest, namelijk zijzelf. „Ze is
haar eigen kunstwerk", zo heeft
haar broer ooit gezegd.
Met haar Virgin-toer zet Madon
na in 1985 een karavaan zelfpro-
motie op gang die zijn weerga
niet kent. Ze blijkt een onverge
lijkbaar talent voor aandacht te
hebben, waarbij haar kameleon
tische kwaliteiten een grote rol
spelen, met lingerie meestal als
basis.
Madonna wordt het liefje van de
video-clip, de koningin van het
uitdagende narcisme, de pa
troonheilige van de ijdelheid.
Madonna verpersoonlijkt ons
tijdperk, waarin uiterlijk ver
toon tot de maat der dingen ver
worden is.
Met krasse uitspraken over haar
seksuele voorkeuren en het
voortdurende geschop tegen de
katholieke kerk houdt ze de ge
moederen verhit. Onlangs was de
omstreden clip 'Like a prayer'
nog op tv, waarin ze zingt tussen
de brandende kruisen en zich
zelfs de stigmata toe-eigent. Het
Vaticaan wondt zich op over de
beelden en prompt was er weer
een rel. In de David Letterman
show gebruikte ze het woord
fuck zo vaak dat Amerika er
schande van sprak. Zo kun je
blijven doorgaan.
Er ontwikkelde zich een levendi
ge liefde-haat verhouding rond
haar persoon, die steeds door
haarzelf gevoed werd. Eerst
werd ze verguisd door feministes
omdat ze zich als lustobject pre
senteerde, later droegen zij haar
op handen omdat ze haar eigen
baas is. Madonna voegde daar
weer aan toe dat haar positie
mannen afschrikt, omdat die
niet bestand zouden zijn tegen
een 'macha' van haar allure.
Treurig hoogtepunt
Wat mij aan Madonna altijd te
gengestaan heeft is het gemak
kelijke karakter van haar provo
caties en vooral het belang dat ze
daar zelf aan toekent. Ze ziet
zichzelf als een prototype van de
moderne vrouw, die haar eigen
boontjes dopt, zich niet laat rin
geloren door kerels en baanbre
kend werk doet voor de seksen.
Een van de zwakke punten in de
ze barricade-theorie is dat ze
zich toch weer van de aloude
verleidingstaktieken bedient,
namelijk het steevast in de strijd
gooien van haar lichaam, in de
cliché-uitersten van madonna en
hoer. Je kunt haar serieus nemen
als modieus fenomeen, als uit
vergroting van het ik-tijdperk,
maar nooit om wat ze zegt of
doet.
Haar exhibitionisme bereikte
een treurig hoogtepunt met In
bed with madonna, een kunst
matig realistische documentaire
achter de schermen van de Blond
Ambition-toer. Wat er uit het le
ven van Madonna spreekt is een
bijna ondraaglijke leegte en ver
veling en een genante verwend
heid en zelfoverschatting. War
ren Beatty, toen haar minnaar,
kon het allemaal niet meer aan-
VRIJDAG 27 DECEMBER 1996
zien en zei spottend: „Ze wil niet
zonder camera leven. Wat valt er
te zeggen zonder camera?"
Verzadigingspunt
Ergens moet Madonna toen een
verzadigingspunt bereikt heb
ben. Haar fotoboek Sex baarde
alleen nog opzien door de uitge
kiende marketing en de cd Exo
tica flopte. Ze had haar eigen
markt overvoerd, de van het bed
gesmeten lakens konden in de
was. Vlug zei ze blij te zijn met
deze ontwikkeling, omdat ze
vond dat ze haar belangrijke ta
ken als taboedoorbreekster en
rolmodel voor vrouwenlust ver
vuld had.
Maar leven zonder dat de wereld
weet dat ze leeft, dat is onver
draaglijk voor Madonna. Dus
ging ze de laatste jaren met de
ene bekende basketballer na de
andere op stap en riep tegelijker
tijd dat het zo moeilijk was een
geschikte vent te vinden. Van
daar dat ze op tv bekend maakte
dat ze op zoek ging naar een do
nor voor haar 'zwangerschaps
project'.
Uiteindelijk mocht haar per
soonlijke trainer Carlos Leon de
klus opknappen. Met als resul
taat het dochtertje Lourdes, dat
in oktober geboren werd, een ge
beurtenis die in de media uiter
aard breed uitgemeten werd. Dat
de naam van het kind een reli
gieuze verwijzing inhoudt, wekt
geen verwondering. Madonna
bidt tot God, haar grote idool,
maar ze smeekt vooral om aan
dacht.
Gevoel van macht
Daarin schuilt ook het wezenlij
ke verschil tussen Eva Perón en
Madonna. Gebruikte de eerste
haar verworven macht en aan
zien om anderen te helpen, Ma
donna doet alles ter meerdere eer
en glorie van zichzelf. Als ze al
een moderne versie is van Evita,
zoals regisseur Alan Parker be
weerde, dan alleen als pracht
exemplaar van de egoïstische
geest van onze tijd.
De meeste Argentijnen, onder
aanvoering van de peronistische
president Carlos Menem, zagen
aanvankelijk niets in deze film
en kalkten op de muren leuzen
als 'Madonna rot op'. Dat Me
nem uiteindelijk op het laatste
moment zwichtte voor het ver
zoek van Parker om Madonna
aan het volk te tonen op het bal
kon van de Casa Rosada, zal er
mee te maken hebben dat de pre
sident zelf de glossy media ook
niet schuwt en hij de film toch
niet ongedaan kon maken.
Toen Madonna op die plek in fe
bruari het Don't cry for me Ar
gentina zong, stond ze daar niet
als troosteres van de bedroefden,
maar om haar leven een nieuwe
richting te geven, omdat ze met
seks niet langer scoort en de kerk
ook niet meer van haar wakker
ligt.
Ze mocht dan beweren dat op
het balkon de geest van Evita be
zit van haar nam, het zal vooral
het gevoel van macht zijn ge
weest, dat in haar terugkeerde.
Mocht het in Hollywood weer
misgaan, dan zal ze wel de poli
tiek ingaan.
Beeld van Paul Haentjes, te zien in de NBKS in Breda
FOTO RUUD BALK
Door Frits de Coninck
Als men de beelden van Paul Haentjes (Boxmeer, 1962) eenvou
dig noemt, is dat de eenvoud van een bedrieglijke soort. Ze zijn
eenvoudig in zoverre ze helder zijn en je zien kunt van welk
materiaal ze gemaakt zijn. Ze ogen wellicht eenvoudig, omdat
de beelden een concreet benoembare voorstelling hebben, en
alles wat wij kunnen benoemen, ervaren wij als duidelijk.
Als wij de dingen die we zien van
een naam kunnen voorzien, heb
ben we ze een plaats gegeven en
zijn ze ineens een stuk minder
ingewikkeld dan ze aanvanke
lijk leken. Maar, het is een van
de eigenaardigheden van de
kunst dat ze zich niet zo eenvou
dig laat vangen in woorden. Met
het duiden van iets is dus kenne
lijk niet alles gezegd. Zo zijn de
beelden van Haentjes ook meer
dan wat ze op het eerste oog lij
ken. Als zo'n vijf beelden, ver
spreid door de ruimte in de
NBKS in Breda, in staat zijn om
aan die kille, moeilijke exposi
tiezaal een natuurlijke samen
hang te verlenen, dan beschik
ken die beelden over meer kwa
liteiten dan ze spontaan prijs ge
ven.
De beelden van Haentjes, al
thans de houten en eerder ook
die van karton, zijn het resultaat
van constructie en stapeling.
Heel primaire handelingen in de
cultuur van het menselijke be
drijf. Hij monteert twee halfrond
gebogen houtjes aan elkaar tot
een amandelvorm en herhaalt
dat keer op keer. Die vele tien
tallen vormen monteert hij weer
tot en grote slurf die op de grond
staat, die dus van de ene plek op
de vloer naar de andere plek
gaat.
In een andere beeld monteert hij
stukken hout tot een groot rad,
waarbij de samenstellende delen
net zo goed zichtbaar en herken
baar blijven als het geheel dat
van de constructie het resultaat
is. En daarmee ben ik bij de be
langrijkste kwaliteit van het
werk van Paul Haentjes. Elk
beeld heeft een eigen binnen
vorm en een eigen buitenvorm en
die twee vallen niet samen. Elk
beeld vraagt net zo veel aan
dacht voor de constructie en sta
peling van de losse delen als
voor het uiteindelijke beeld dat
wij als zelfstandige eenheid in
de ruimte zien staan.
Er staat een installatie van vier
schachten in blank, ongeverfd
hout. Elke schacht bestaat uit
twee vormen die naar de buiten
kant op een vaas lijken. De vaas
is verticaal doorgezaagd, de los
se delen zijn weer gestapeld. En
omdat een segment ontbreekt,
krijg je ook een blik in het bin
nenste en toont zich de construc
tie. Je volgt de gang van de
beeldhouwer, van binnen naar
buiten, van het detail tot het uit
eindelijke beeld.
Beelden en tekeningen van Paul
Haentjes en schilderijen en teke
ningen van Frits Peeters zijn tot 6
januari te zien bij de NBKS, Rei
gerstraat 16, Breda. Open dins
dag t/m zondag van 1 tot 5 uur.
•öe echte Evita, de legendarische presidentsvrouw van Argenti-
rrvrn amd
Door Marjan Mes
Ergens in 1948 nam Evita -
Eva Perón, de Argentijnse
presidentsvrouw - de raad
van haar kapper aan om haar
haar steeds lichter te verven,
op zoek naar een flatteuze
kleur blond die haar trekken
goed zou laten uitkomen. Bij
de tweede of derde sessie
raakten de punten ver
schroeid en wilde ze dat die
zouden worden afgeknipt,
omdat ze er snel vandoor
moest om een ziekenhuis te
openen.
De kapper leek het een betere
oplossing om het haar naar ach
teren te kammen, met het voor
hoofd vrij en een zware wrong
die met spelden in de nek werd
vastgemaakt. Dat 'medaillon
portret' dat dank zij toeval was
ontstaan, leeft in de herinnering
voort als de enige echte Evita,
zo staat te lezen in Santa Evita,
de roman van Tomas Eloy Mar
tinez.
De herinneringen van de kap
per, Julio Alcaraz, een beroem
de coiffeur van de sterren uit de
gouden eeuw van de Argentijn
se film, behoren met die van an
dere vertrouwelingen van Evita
tot het materiaal waarop de au
teur zijn merkwaardige boek
baseerde.
Zo is daar ook Attilio Renzi,
Evita's persoonlijke bediende.
De man die haar zo na stond,
dat hij toen ze doodziek was van
de baarmoederkanker zijn gêne
opzij schoof en haar verschoon
de, haar gezwollen voeten in
wreef met olie en haar tranen en
snot wegveegde.
Een aangrijpend boek zou je
vermoeden, maar zo is het toch
niet helemaal, want het gaat
vooral over de morbide en gro
teske geschiedenis van het ge
balsemde lijk van de betreurde
weldoenster-der-armen. Vanaf
het moment dat president Juan
Péron, haar weduwnaar, het
lichaam liet balsemen teneinde
de legende in stand te houden
(of om zichzelf te troosten? ont
stond er een krankzinnige be
langstelling voor Evita's stoffe
lijk overschot. Na de val van de
dictator zou het immers voor
zijn opvolgers het gevaar inhou
den dat Evita, over de dood
heen, het land zou blijven rege
ren.
Verantwoordelijk voor het
balsemen, was dokter Pedro
Ara die zijn werk zo fraai had
uitgevoerd dat Eva's moeder
flauw viel toen ze het zag, om
dat ze meende dat ze het hoorde
ademen. 'Uit de transparante
huid kwam een vloeibaar licht,
immuun voor weer en wind,
voor de vernietigende werking
van vorst en hitte.'
Nachtmerrie
Voor kolonel Carlos de Moori
Koenig, die Evita op last van de
Inlichtingendienst de laatste ja
ren had bespioneerd en die ook
verantwoordelijk was voor Evi
ta's lichaam na haar dood, werd
het lijk een ware nachtmerrie.
Hij zwierf er twee decennia mee
rond voordat het in een soort
atoomkelder in Buenos Aires in
het diepste geheim werd begra
ven.
In de tussenliggende tijd heeft
het lijk over twee continenten
gezworven en allerlei bizarre
avonturen meegemaakt. Er
werden meerdere exacte ko
pieën van gemaakt en het origi
neel werd in een bioscoop, een
militaire schuilplaats en in een
schip verborgen gehouden. On
dertussen werd Evita's dode
lichaam aanbeden als dat van
een heilige.
De wanhopige Argentijnse re
gering liet in 1957 Evita's lijk
op een kleine begraafplaats van
het Vaticaan, even buiten Rome,
begraven. Daar bleef het totdat
het in 1971 naar de villa van de
Spaanse dictator Franco werd
overgebracht om na diens dood
in 1976 definitief te worden be
graven in de Argentijnse hoofd
stad. Dat mag men althans aan
nemen.
Al voor Evita's dood had het
Vaticaan 40.000 brieven ont
vangen van leken die Evita di
verse wonderen toeschreven en
eisten dat de paus haar heilig
zou verklaren. 'Alleen de maagd
Maria overtrof haar in deug
den'. Dat de paus draalde, met
het erkennen van een zo over
duidelijke heilige, 'was een be
lediging voor het geloof van het
peronistische volk', aldus de
Argentijnse kranten.
Bloedeloos
Santa Evita is een virtuoze
maar ook wat bloedeloze men
geling van biografie, reportage,
historisch document en een per
soonlijke reflectie van de schrij
ver op de bestaande literatuur
en de perverse legende over Eva
Duarte-Peron. Een roman is het
pas op de laatste plaats. Door
de geschiedenis van het gesol
met het lijk van Evita heen is
haar levensverhaal verweven,
van haar geboorte als onwettig
kind in een klein plaatsje, via
haar speelfilmcarrière tot haar
politieke loopbaan en haar gru
welijke dood, 33 jaar later, ver
eerd als een heilige door half
Argentinië.
Saillante details over het ver
moedelijke seksleven van Eva
en over haar lijdensweg ontbre
ken niet, maar worden zo cere
braal opgedist in het niet-chro-
nologisch vertelde 'verhaal' dat
van ontroering nauwelijks spra
ke kan zijn.
In de literatuur, zo weet de au
teur te melden, wordt Evita to
taal anders gezien dan ze zich
zelf wilde zien. 'Ze sprak in het
openbaar nooit over seks en pri
vé misschien ook wel niet. Als
ze had gekund, zou ze zich er
wellicht van hebben bevrijd.
Degenen die haar van nabij
hebben gekend vonden haar de
meest aseksuele vrouw ter we
reld.'
Minder morbide maar even af
standelijk en puzzelachtig is de
roman De passie volgens Eva
van Abel Posse, voorheen Ar
gentijns diplomaat in diverse
Europese steden ambasseur in
Praag. Er klinken verschillende
stemmen door elkaar: die van
haarzelf, van haar biograaf,
haar vrienden en vijanden en
van pater Hernan Benitez die
haar bijstond op haar sterfbed.
Maar wie of hoe Eva Duarte nu
echt was, weten we ook na deze
twee romans nog niet precies.
Tomas Eloy Martinez: 'Santa Evi
ta'. Uitg. Anthos, prijs 49,90.
Abel Posse: 'De passie volgens
Eva'. Uitg. Meulenhoff, prijs
45.
IMBHHHHBI
HHHH
BUÊÊÊÊÊM
HKamamBBK
■HHHHBHHHHHHHHHHHBHHMilHili!
1