Een
kerstsprookje
in Santa Cruz
erst-bijlage
HomePlan bouwt huizen voor vergeten mensen in mega-steden
de stem
ken en in bedelen. De kerk biedt weieens soe
laas: een bord soep, een paar tortilla's met
boven en vooral een soort psychische be
scherming. Wie zal haar lastigvallen als zij
slaapt tegen de muur van een kerk? Bruine
hoopjes vervuilde sneeuw worden door de
kinderen gebruikt als reservoir voor ijshal
len. Zij gooien naar elkaar en houden zich
spelend warm. Soms lijkt het wel of de wijk
steeds meer kinderen krijgt. Waarom worden
ze juist hier geboren, vraagt Maria zich af.
Ze heeft zelf drie zoons op de wereld gezet.
Juan overleed op zijn vierde aan longontste
king. Manuel en Ramon Luis zijn naar de
kust vertrokken. Misschien werken ze. Mis
schien zijn ze getrouwd. Maria weet niets,
hoort niets en bidt. Waar de vaders van haar
zoons zijn, wil ze niet eens meer weten. Kin
deren zijn voortdurend ziek in Santa Cruz.
De vervuilde lucht, het slechte eten en de er
barmelijk hygiënische omstandigheden vor
men de ideale voedingsbodem voor slepende
ziekten. Er is wel een eerste hulppost, maar
die ligt ver weg en is de helft van de tijd ge
sloten. Of de medicijnen zijn op.
Maria tilt zichzelf op, trekt de dekens nog
eens over zich heen en schuifelt om de spe
lende kinderen heen naar een open plek,
waar zij zich even wil terugtrekken. De klok
ken van de kerk luiden. Ze zal wel weer naar
de mis gaan, al was het maar om het iets war
mer te krijgen. Wat vreemd, de plastic jerry
cans en verrotte planken zijn weggehaald.
Op de plaats waar gisteren nog een berg afval
lag, staan een paar houten huisjes. Mannen
in overall leggen de laatste hand aan een
deur. De huisjes zijn blauw en groen en klein
maar schoon. Maria wrijft zich in de ogen:
hier klopt iets helemaal niet. Ze had gisteren
bij de kerk gebeden om een dak, maar geloof
de allang niet meer in de barmhartigheid van
haar god. Waren er dan nog mensen die wat
over hadden voor de daklozen en de verlor
enen van de straat? Zou zij Kerstmis in een
huis kunnen vieren? Haar eigen bed? Ze liep
op de werklieden af. Het huisje dat op de
plaats van de vuilnisbelt stond, stond te stra
len. Maria trad binnen en vond een bed, een
tafel, drie stoelen, water en licht. In een hoek
lag een mandje waaruit gesnik opsteeg. Een
vondeling? Zou er weer zin aan het leven ge
geven kunnen worden? Maria deed de deur
dicht en stak een kaars op. Zij wikkelde de
baby in een doek en ging op bed liggen. Het
zou allemaal goed komen in Santa Cruz de la
Solidad. Solidad betekent eenzaamheid.
Maar vandaag voelde ze dat er werkelijk ie
mand aan haar gedacht had. Vlak voordat ze
in slaap viel, bedankte zij nog even het onbe
kende.
snoepfabrikant Van Melle uit Breda, verze
keraar Centraal Beheer en de Bredase in
koopcombinatie Euretco. Ook vijf Brabantse
woningbouwcorporaties werkten mee, de Ar-
bo uit Roosendaal en de grote organisatie op
het gebied van kledinginzameling, Kici.
„Maar we verwachten meer. Tijdens een bij
eenkomst bij de Mexicaanse ambassadeur
waren tachtig bedrijven aanwezig. We hopen
dat zij allen willen meedoen aan HomePlan,"
zegt Jeroen Tebbe.
De huizen in Mexico zijn gerealiseerd in sa
menwerking met Caritas Mexicana. „Die
heeft een hele goede reputatie. Het is de
grootste maatschappelijke organisatie van
Mexico. Bovendien ontplooien ze een breed
scala aan activiteiten. Ze doen aan gezond
heidszorg, hebben projecten lopen voor alco
holverslaafden en aids-patiënten, andere pro
jecten voor de ontwikkeling van de vrouw en
ze doen aan noodopvang voor daklozen."
Tandarts
Bij de nu gerealiseerde huisjes is die brede
aanpak terug te vinden: de ei bionco-projec-
ten. Een tandarts die normaal praktijk houdt
in de betere delen van Mexico Stad komt en
kele uren per week voor nagenoeg eigen reke
ning in een HomePlan-huisje voor de armen
werken. In een volgend huisje is opvang voor
de kinderen van de alleenstaande moeders,
die het voedsel voor hun kroost moeten bijeen
zien te sprokkelen. Andere vrouwen maken in
een huisje poppen.
,/We hebben geen machines, dus we kunnen
geen geld verdienen', klaagden ze eerst. Maar
dan zeg ik: mensen vinden handgemaakte
poppen juist prachtig," zegt Jan Tebbe. „We
hebben het idee om met een soort postorder
bedrijf die poppen te exporteren."
Op het platteland slapen leerlingen van een
door de Rabobank geadopteerde agrarische
school in de Homeplan-huisjes. Zij leren op
die school moderne landbouwtechnieken,
waardoor de oogsten tientallen procenten ho
ger uitvallen dan die die hun vaders produce
ren. „En daardoor kunnen ze een bestaan vin
den op het platteland en trekken ze niet naar
de stad," zegt Ronnie Holtslag.
De aanpak van Homeplan en Caritas Mexica
na bestaat niet uit vrijblijvende weldoenerij.
De bewoners van een wijkje moeten zelf de
fundamenten aanleggen. Als het even kan,
moeten de bewoners een zekere vorm van
huur betalen. En niet HomePlan of Caritas
bepaalt wie er in de huisjes mogen trekken: de
wijkbewoners moeten zelf aanwijzen wiens
nood zo nijpend is dat die het eerst dient te
worden gelenigd. „Bijvoorbeeld een vrouw
met drie kinderen, die een huis kreeg toebe
deeld toen haar man na een ruzie was doodge
schoten door de politie," vertelt Ronnie Holt
slag, die in Mexico de mensen leert om de
huisjes in elkaar te zetten.
Giften
De Mexicanen moeten straks de huisjes zelf
gaan produceren - dat is onderdeel van het
huiprogramma. Dan moet er wel een stroom
op gang zijn gekomen. Daarvoor is geld no
dig. HomePlan wil zowel bedrijven als bur
gers aanspreken. Van een bedrijf verwacht
HomePlan een bijdrage voor vijf huizen ofwel
12.500 gulden. Elke gift van een particulier is
welkom; het streven is een maandelijkse bij
schrijving van een tientje.
Ondanks de vloed van bedelbrieven die de
deurmat van bedrijven en burgers overspoelt,
is Jan Tebbe optimistisch over de respons. Hij
droomt er wel eens van: dat hij vanuit het
vliegtuig honderdduizenden HomePlan-da-
ken ziet in plaats van de golfplaten van krot
ten. „Want," zegt hij, „dit soort dingen werkt
alleen als je ze groot aanpakt." Jeroen Tebbe
is voorzichtiger: „We moeten dit rustig op
bouwen. Eerst de 120 nieuwe huisjes, dan 500
tot 750 in de rest van 1997."
HomePlan is gevestigd aan de Konijnenberg
88b, Postbus 6849, 4802 HV Breda. Telefoon:
076-5736736, bankrekening 188953000.
Door Mark Blaise
Vrouwen als Maria hebben nu eindelijk een eigen dak boven hun hoofd.
FOTO RONNIE HOLTSLAG/HOMEPLAN
De grote steden in de Derde Wereld oefe
nen een enorme zuigkracht uit. Op zoek
naar een beter leven trekt de plattelands
bevolking erheen. In het gunstigste geval
belanden ze in de krottenwijken, maar
steeds vaker blijven ze dakloos met alle
ellende vandien. De West-Brabantse
stichting HomePlan heeft besloten daar
wat aan te doen. In Mexico Stad zijn in
middels 100 huisjes gebouwd die de al
lerarmsten onderdak bieden. Als het aan
HomePlan ligt, volgen er in de nabije toe
komst nog veel meer.
Door Willem Reijn
Mexico Stad is een van de groot
ste steden ter wereld. In het dal
waarin de metropool ligt, wo
nen twintig miljoen mensen.
Jaarlijks komen er 750.000 bij,
een stroom mensen ter grootte van een stad
als Amsterdam. Huizen zijn er niet voor die
nieuwkomers. In de portieken van gebouwen
en kerken liggen families onder een blauw
zeil. De sloppenwijken breiden zich uit als
een olievlek rond de stad. De vuilnisbelt is het
huis van de picadores, die zich verdringen als
een vuilniswagen de opbrengst van een rit
komt uitbraken.
„Je kunt de mensen indelen in rijk, midden
klasse en arm," zegt Jeroen Tebbe. „Maar zij
maken ook nog eens onderscheid tussen rijke
armen, middenklasse armen en arme armen.
Wij richten ons juist op die laatste groep: de
allerarmsten van de wereld."
Wij zijn de mensen van de net opgerichte
stichting HomePlan in Breda. HomePlan zet
zich in voor de daklozen. Als particuliere or
ganisatie wil HomePlan de allerarmsten een
dak boven het hoofd bieden. „Een huis is het
begin van het leven," zegt Jan Tebbe. Deze
initiatiefnemer van HomePlan is in het dage
lijks leven directeur van Livingstone in Bre
da. Livingstone is gespecialiseerd in de bouw
van villa's via het zogeheten houtskeletbouw-
systeem, terwijl het bedrijf ook als project
ontwikkelaar optreedt.
Stilletjes
Tebbe heeft in het verleden veel rondgereisd
door de Derde Wereld. „En je ziet elke keer
weer die sloppenwijken, erger en erger, en
dan denk je: wat kan ik daar aan doen?"
Stilletjes heeft de stichting anderhalf jaar ge
werkt aan het bouwen van de eerste honderd
huizen in Mexico. „Voordat we naar buiten
gaan, wilden we eerst bewijzen dat we het
kunnen," zegt Tebbe.
„Kerstmis is een mooie tijd om naar buiten te
treden," zegt Jan Tebbe. „Iedereen kent het
kerstverhaal van Jozef en Maria, die vergeefs
zochten naar een dak boven het hoofd. En dat
is precies het verhaal van HomePlan: de aller
armsten van deze wereld een dak boven het
hoofd bieden."
„Het idee voor HomePlan is al dik vier jaar
oud," zegt Jan Tebbe. „Elke keer dat ik naar
de Derde Wereld reisde, zag ik de sloppenwij
ken groeien. Dan wil je daar iets aan doen."
Livingstone is gespecialiseerd in houtskelet-
systeembouw voor vrijstaande woningen. De
aardigheid voor de klant steekt in de relatief
lage kosten als gevolg van een hoge standaar
disatie, terwijl in de uitvoering toch voldoen
de flexibiliteit zit om het huis een eigen ge
zicht te geven. Daar moest iets mee te doen
zijn, meende Tebbe.
„Ik heb een research-team van ons bedrijf op
dracht gegeven om voor de daklozen een
nieuw product te ontwerpen," vertelt Tebbe.
„Dat hebben we samen met TNO aangepakt,
terwijl ook deskundigen op het gebied van
huisvesting in derde wereld zijn ingescha
keld."
Het recht op huisvesting is opgenomen in de
Hechten van de Mens. Een ruwe, wellicht
zelfs conservatieve schatting leert dat er ze
ker honderd miljoen mensen geen dak boven
het hoofd hebben. Zij zwerven door de straten
Het gebeurt bijna nooit, maar deze kerst
sneeuwt het in Mexico Stad. Meestal blijven
de wolken boven de bergen hangen. Daar zijn
de boeren ook wel voorbereid op barre nach
ten. In de stad komt het nooit verder dan een
hagelbui, die overdag in de zon weer verge
ten is.
In de wijk Santa Cruz de la Solidad zitten de
mensen dicht tegen elkaar aan op de stoep
van de kerk. Met oude kranten en fruitkistjes
hebben zij een vuur gemaakt. De meesten
hebben zich gehuld in kleurrijke dekens. Ma-
na heeft lappen om haar voeten gebonden en
er met moeite sandalen overheen getrokken.
Zij heeft de nacht onder een stuk plastic
doorgebracht, zoals zij al jaren doet. Maar zo
houd als gisteren was het sinds mensenheu
genis niet geweest. Zij heeft zich warm ge
dopt, maar de slaap heeft zij niet kunnen
vatten. Natuurlijk heeft zij gebeden al heeft
het ook al die jaren hiervoor niet geholpen.
Zij is nog steeds werkeloos. Vroeger verdien-
06 zij nog wel wat bij, langs de weg, aan de
eenzaamheid van vrachtwagenchauffeurs.
®aar zij is nu te lelijk en te dun. Mannen
houden van volle vrouwen, niet van schar
minkels. Nu zoekt zij haar heil in vuilnisbak-
In een van de huisjes komt de tandarts wekelijks langs om de allerarmsten te helpenVeel inwoners van Mexico Stad brengen de nacht door onder stukken plastic.
Een thuis voor
de allerarmsten
van de steeds verder uitdijende mega-steden.
Elke dag begint met de vraag waar ze de
nacht weer moeten doorbrengen. „Een huis is
meer dan alleen een dak boven je hoofd," zegt
Ronnie Holtslag, een Zuid-Afrikaan die opge
groeid is met de beelden van de sloppenwij
ken van Johannesburg. „Een huis is ook een
basis voor een gezin. Het is een rustpunt, een
zekerheid dat je aan het eind van de dag er
gens naar toe kunt. Als een gezin eenmaal een
dak boven het hoofd heeft, gaan kinderen
weer naar school, gaan weer leren, gaan weer
bouwen aan de toekomst." De problemen in
de grote wereldsteden groeien. Binnen enkele
jaren wonen er meer mensen in de stad dan op
het platteland.
De stad, waar de rijkdom van een land zich
stapelt, waar de rijken schaamteloos hun for
tuin tentoonstellen met Mercedessen, bont
jassen, met diamanten belegde ringen, met
luxueuze kantoren achter arrogante spiegel-
gevels, die stad trekt. De berooide boeren van
het platteland hopen er geld en geluk te vin
den. De rijken hebben hun kindermeisjes,
poetsvrouwen, tuinmannen en chauffeurs no
dig. Dat geluk is slechts voor weinigen weg
gelegd, maar velen hopen.
En zo groeit een Mexico Stad met 750.000
mensen per jaar. Mensen die met hooguit een
plunjezak op de rug naar de stad zijn getrok
ken. Wereldsteden groeien naar megasteden
van dertig, veertig miljoen mensen. Steden
waarvan de helft van de inwoners in krotten
wijken leeft - als ze al iets hebben.
Het research-team van Livingstone kwam
met met een buitengewoon eenvoudige, prak
tische oplossing, zo is Breda te zien. Voor in
de toonzaal staan de maquettes van fraaie vil
la's, met garage zo u wilt. Natuurlijk zijn de
herenhuizen op schaal nagebouwd. Achter de
coulissen staat het Mexicaanse huis. Op de
schaal een op een. De huisjes hebben de maat
van een behoorlijke Kip-caravan. Zo is de in
richting ook. Er is een piepklein keukentje,
met ernaast een stapelbed, afgestemd op de
Mexicaanse mens. Een tafeltje met daarbij
vier zitplaatsen kan worden omgebouwd tot
een twee persoonsbed. Het skelet van het
huisje is van hout, afgetimmerd met een soort
triplexplaten. De kosten: 2500 gulden per
huisje.
Livingstone is geen belanghebbende in Ho
mePlan. HomePlan is een particuliere organi
satie zonder winstoogmerk. De huisjes wor
den als bouwpakketten geproduceerd door
werkvoorzieningschap Synergon in Winscho
ten.
Er is een breed bestuur gevormd onder lei
ding van Paul Wagtmans, oud-voorzitter van
het CDA en meester in het netwerken. Voor
zitster Moolhuijsen van de gezinsraad en de
voorzitter van de Kamer van Koophandel in
Breda, Hamers, zijn er onder anderen lid van.
Er zit geen Tebbe in het bestuur. Wel doet
Jeroen Tebbe, zoon van, de algemene zaken in
een team met bouwkundige Ronnie Holtslag
en cultureel antropoloog Paul de Koning, die
afstudeerde op het onderwerp 'Maatschappe
lijke acceptatie an low income housing'.
Het bedrijfsleven begint warm te lopen voor
het initiatief. Voor de eerste honderd huizen
hebben bedrijven getekend als de Rabobank,
DINSDAG 23 DECEMBER 1996
De familie Seferino Diaz voor hun nieuwe woning.
FOTO'S RONNIE HOLTSLAG/HOMEPLAN
