De lekkende kerncentrale van Almaraz
Meeste
er in '9
Omwonenden verontrust over de vele gevallen van kanker in omgeving
pESTEM
Dominantie v
Maar malaise b
DESTEM mil BUITENLANDDINSDAG 17 DECEMBER 1996
I
jjU BOEING McDonnel
Douglas opslokt, is de
dominantie van de
marktleider bijna adem
benemend voor de lucht
vaartmaatschappijen.
Een reden te meer om d
Europese concurrent Ai
bus te koesteren.
Door Willem Reijn
PIT IS geweldig nieuws voor
luchtvaartmaatschappijen,
kraait Phil Condit, de kersver
goedlachse topman van Boei'
bij de aankondigde overname
concurrent McDonnell Dougla
Ja? En waarom dan wel? De
winding is voelbaar op het hoo
kwartier van Boeing in Seat
de mooie stad gelegen in het
terste noordwesten van de Ve
nigde Staten. Seattle herb
het lekkerste fonds dat W
street in decennia heeft gez'
het hightech softwarebedrijf
corsoft van Bill Gates.
Twaalfduizend werknemers
dat enorm snel ontwikkele
concern nu - net zo veel men
als Boeing er dit decennium
jaar moest ontslaan wegens
diepste crisis in de luchtv
sinds de wereldoorlog. Het
toen in vijf jaar terug van
naar 105 duizend werknemers
Straaljagers
Twee weken terug kocht Bo
de defensiegroep Rockwell
vijf miljard gulden. De defen
divisie groeide daarmee naar
gen miljard gulden omzet.
Washington DC kwam in de
de tijd de prettige mededeling
Boeing is uitverkoren als een
de twee kandidaten om de n
we generatie straaljagers voo
21e eeuw te produceren, het J
Strike Fighter-programma.
En vorige week zondag vi
Boeing de roll out van de nie
generatie van de Boeing 737.
toestel is van eminent be
voor Boeing. Met 3300 stuks
737 het best verkochte toeste
de wereldgeschiedenis. Elke
seconden start of landt een
ergens ter wereld, het vlieg
heeft twee miljard p
vervoerd.! Boeing heeft er al
exemplaren van verkocht, te'
terwijl het toestel nog niet ee
gecertificeerd door de 1
vaartautoriteiten.
Tijdens één van de receptie
een topman informeel en
zachtjes dat de teloorgang
McDonnell Douglas toch ei
lijk een treurige geschie
was. Natuurlijk, McDo
Douglas was een grote, ster
harde concurrent geweest.
Maar ze bouwden vroeger
toestellen. „Ik denk perso
dat het voor de markt en de
ners helemaal niet goed i
maar kunnen kiezen uit tw
brikanten," zei hij. „Neen
klopt, dat is niet ons offieiël
haal."
De dag erop. De nieuwe stij
Boeing is informeel. De dui
dollarpakken komen allee
voor gala-diners uit de kas
de cover van Business We
Phil Condit nonchalant ge
in een denim-overhemd, de
das ontbreekt. Ron Wooda
president van de burgerl
vaartdivisie van Boeing,
ontspannen voor de zaal.
uit, inderdaad, geen stro
„Maar let eens op," ze
Boeing-man, „alleen het t
nagement doet dat. Het co"
Den Haag (anp) - In de t
dit jaar gemiddeld verb
vorig jaar en de afzetpri
akkerbouw, de melkvee'
kampen echter met inko
Dat bleek gisteren uit de ja
se rapportage van het Lan
Economisch Instituut (L
onderzoekers stellen vast
totale productiewaarde
sector met 3 procent stij
bedrijf groeit de koopkrac
ongeveer 5 procent. Verb
gen doen zich vooral voo
varkenshouderij, de plu
ouderij en in de glastuin
e Melkveebedrijven wor
boekjaar 1996/'97 gec
eerd met een verdere te
an de bedrijfsresultaten,
Jri DEI. De melkprijs da
ele Procenten en de
oor het vee zijn mede
rSS rond de gekke-koeie
BbE verder gedaald (min
de akkerbouw ko
or, nieuws, vooral do
ms forse daling van
ngsten van belangrijke
nn!Tgewassen. Door de
vJfv.en in Europa ko
rbeeld de prijzen v
reactor van Almaraz-II, die nog
steeds buiten werking is. Sinds
juni ligt ook Almaraz-I stil, we
gens vervanging van de stoomge.
neratoren. Barsten in de buizen
van de generatoren, waardoor
hoog-radioactief water zou kun-
nen ontsnappen, maakten de
operatie noodzakelijk. Kosten:
630 miljoen gulden.
Maximo Garcia heeft niet veel
vertrouwen meer in de oetrokken
autoriteiten. „Op zaterdag 13 jug
ging ik naar een bar in Almaraz,"
vertelt hij. „Dat was een dag na
het lek in de centrale van 12 juli.
Ik raakte in gesprek me: drie ge
specialiseerde lassers dit betrok
ken waren bij de repantie van
het lek. Ze hadden gedrmkenen
vertelden dat vijf collegals opge
sloten zaten in de reacbr. Vie
rentwintig uur al. Terwijl ze met
de reparatie bezig warei, was
een buis met radioactief water
gesprongen. De deuren ran de
reactor hadden zich toen auto
matisch gesloten."
Humphrey
De volgende dag, 14 juli trol
Garcia in dezelfde bar de lassers
opnieuw. „Het bleek dat hun vijf
collega's inmiddels bevrijd wa-~
ren uit de reactor, na zesendertig
uur. Allemaal levend, glhoewel
één van hen, een Amerikaan, er
beroerd aan toe was. Kort daar
na is hij gestorven. Ik heb zijn
naam opgeschreven: Bill Hum
phrey."
De landelijke media bisteedder.
geen aandacht aan de bewerin
gen van Garcia. Alleende lokale
radio van het nabijgebgen Na-
valmoral de la Mata nam de
moeite te bellen naar dekerncen-
trale. Op de vraag wat tr met Bill
Humphrey gebeurd wis, luidde
het antwoord: „Hier lennen we
geen Bill Humphrey." Maar bij
nadere beschouwing wis er toch
wel een Bill Humphreyte vinden.
Hij kwam zelfs aan d telefoon.
Adenex maakte er eer bandop
name van. In accentlcis Spaans
stelt de stem aan de ardere kant
van de lijn zich voo: als Bill
Humphrey. Springlevetd en wel.
En iedereen die het tegmdeel be
weert, liegt. De ralio-inter-
viewster kondigt het iiderwerp
in stijl af. Ze adviseqt buiten
landers die snel er perfect
Spaans willen leren te laan wer
ken in de kerncentrali van Al
maraz. Maar wie zijn geondheid
belangrijker vindt, dot er wel
licht verstandig aan te onder
zoeksresultaten van hetinstituut
Carlos III af te wacken. Die
worden eind 1998 verwacht.
Extremadura in het zuidwesten van Spanje ontleent
vooral bekendheid aan haar unieke natuurgebieden.
Maar de dunbevolkte regio - even groot als Neder
land en met circa één miljoen inwoners - herbergt in
Almaraz ook één der grootste en meest omstreden
kerncentrales van het land.
De centrale 'lekt' geregeld en ligt om de haverklap
stil wegens 'incidenten'. Omwonenden zijn ernstig
verontrust over de vele gevallen van kanker in hun
omgeving. Kan de kerncentrale de boosdoener zijn?
Nee, zegt de overheid bij voorbaat. Maar na een forse
blunder hebben de autoriteiten nu toch bakzeil moe
ten halen.
Door Lex Rietman
Almaraz - Eén ding wil de
woordvoerster van de Consejo
de Seguridad Nuclear, de raad
die moet waken over Spanje's
nucleaire veiligheid, nog wel
kwijt. Hoe dat kan, al die mis
vormde kinderen en miskra
men in de directe omgeving
van de kerncentrale Almaraz?
„Tja, het klinkt misschien een
beetje lelijk, maar u moet weten
dat Extremadura een nogal ach
tergebleven gebied is. Er komen
daar heel wat kruisingen binnen
de familie voor. Het is een uiterst
ingewikkelde materie," verze
kert Fatima Rojas van de Raad
voor Nucleaire Veiligheid in Ma
drid.
De leden van de raad, in theorie
een onafhankelijk adviesorgaan
van de overheid, zijn alle vijf af
komstig uit de nucleaire indus
trie. Woordvoerster Rojas om
schrijft haar taak dan ook als
'het geruststellen van de bevol
king'.
Die taak is er niet gemakkelijker
op geworden sinds het afgelopen
voorjaar. Medio mei maakte een
populair televisieprogramma
melding van opmerkelijk veel
misvormde kinderen, miskramen
en gevallen van kanker in dorpen
rondom de centrale. Schrijnende
beelden, die slechts één vraag
opriepen: wat is hier aan de
hand? Het antwoord van de di
rectie van de kerncentrale, de re
gionale en nationale overheid
was eensgezind; 'Niets. Er be
staat absoluut geen risico voor de
bevolking en er is dus geen enke
le reden voor een onderzoek'.
De Raad voor Nucleaire Veilig
heid ging nog een stap verder.
Raadslid José Angel Azuara ver
klaarde dat een epidemiologisch
onderzoek naar een verband tus
sen de gezondheidsklachten en
de centrale 'technisch onmoge
lijk en wetenschappelijk gezien
zinloos' zou zijn.
Dat bleek een ernstige misreke
ning. Want wat Azuara - zelf
geen epidemioloog - niet wist,
was dat één van Spanje's meest
vooraanstaande epidemiologen,
dr. López Abente, op dat moment
al een half jaar lang een groot
schalig onderzoek had lopen
naar de sterfte aan kanker in een
straal van dertig kilometer rond
alle kerninstallaties van Spanje.
„Zo'n studie is heel goed moge
lijk," verzekerde López Abente,
hoofd van de afdeling kanker-
epidemiologie van het presti
gieuze Instituto Carlos III. Vol
gens López Abente gaat het om
een zuiver wetenschappelijk en
onafhankelijk gefinancierd on
derzoek, waarop de nucleaire in
dustrie noch de milieubeweging
invloed hebben. De Raad voor
Nucleaire Veilgheid haastte zich
daarop een eigen onderzoek aan
te kondigen.
Intussen was de ongerustheid bij
de omwonenden van Almaraz
niet weggenomen. Zij verenigden
zich in een platform, dat in sa
menwerking met de milieu-orga
nisaties Greenpeace en Adenex
zelf een onderzoek op touw zette.
De eerste resultaten van dat on
derzoek zijn alarmerend.
De kerncentrale van Almaraz is
met een vermogen van 1880 me
gawatt de op één na grootste van
Spanje. De twee reactoren aan de
Taag zijn goed te zien vanaf de
snelweg Madrid-Lissabon, in het
noordoosten van Extremadura.
Een arme en dunbevolkte regio,
maar rijk aan natuur.
Op een steenworp van de centra
le ligt het park Monfragüe. Een
uniek natuurgebied, dat onder
dak biedt aan met uitsterven be
dreigde diersoorten als de ko
ningsarend, de lynx en de zwarte
ooievaar. In hoeverre de nabij
heid van de centrale hun popula-
Milieu-organisatie Greenpeace, ook in Spanje zeer actiefin haar strijd tegen kernenergie, is samen met zusterorganisatie Adenex een onderzoek begonnen naar de kern
centrale in Almaraz." foto reuter
tie heeft beïnvloed, is niet be
kend. Maar zeker is dat in de
streek rond Almaraz de laatste
jaren met regelmaat koeien met
twee koppen worden geboren.
Zeker is ook dat de centrale re
gelmatig 'lekt'. Dat geeft ook de
Raad voor Nucleaire Veiligheid
toe.
Botkanker
Maximo Garcia (39) woont met
zijn vrouw en drie kinderen in
Jaralz de la Vera, dertig kilome
ter van de centrale. In november
'95 werd bij zijn zoon van veer
tien het sarcoom van Ewing ont
dekt, een zeldzame vorm van
botkanker. „De dokter in het
streekziekenhuis van Navalmo-
ral beweerde dat dit het enige ge
val was dat hij kende," zegt Gar
cia, die een handel in bouwmate
rialen drijft. „Maar de zoon van
een collega van mij was er ook al
aan gestorven."
Zijn verwondering slaat langza
merhand om in wantrouwen.
„Voor mijn werk kom ik in alle
dorpen hier in de omgeving. Ik
begon er met steeds meer mensen
over te praten. Op die manier
kwam ik erachter dat alleen al in
Jaralz de la Vera zeven gevallen
van het sarcoom van Ewing
voorkomen. Het dorp telt nog
geen achtduizend inwoners."
De bewering van Garcia worden
ten minste gedeeltelijk bevestigd
door de eerste bevindingen van
de medische onderzoekers van
Adenex en Greenpeace. In één
maand tijd vonden zij drie geval
len van het sarcoom van Ewing
in Jaralz. De normale frequentie
van deze vorm van botkanker is
minder dan 4,6 gevallen per mil
joen personen per jaar. In Jaraiz
is het risico dus ten minste tach
tig keer zo groot.
Het rapport meldt ook opvallend
veel gevallen van leukemie en
misvormingen. Borstkanker
komt in Jaraiz de la Vera vier
keer zo vaak voor dan elders.
Frappant is dat het merendeel
van deze gevallen is vastgesteld
na 1990, aldus Adenex en Green
peace. De eerste reactor van de
kerncentrale Almaraz is in 1981
in gebruik genomen, Almaraz-II
in 1983.
Microsievert
De boodschap van officiële zijde
blijft intussen dezelfde: er is
niets aan de hand en de straling
blijft binnen de normen. Normen
die volgens de Raad voor Nucle
aire Veiligheid in Madrid tot de
laagste van de Europese Unie be
horen. De Spaanse stralingscri
teria zouden zelfs strenger zijn
dan de Franse, Britse of Duitse.
Dat blijkt een fabeltje, Spanje
hanteert een norm van vijfdui
zend microsievert per persoon
per jaar. Dezelfde als Frankrijk,
Europa's meest 'nucleaire' staat.
De Britten zijn met tweeduizend
microsievert echter aanzienlijk
strenger.
Adenex keert zich samen met
Greenpeace al jarenlang tegen de
kerncentrale van Almaraz. Niet
alleen vanwege het afvalpro
bleem of de uitstoot van radioac
tieve deeltjes tijdens het normale
functioneren van de centrale,
maar ook vanwege het relatief
grote aantal 'abnormale' radio
actieve lekken in Almaraz. De
meest recente dateren van 12 juli
en 19 augustus van dit jaar. Bei
de lekken deden zich voor in de
de gevangenis verblijven en zo ei
genhandig de vrouw van één van
zijn vijanden doodschieten en
zijn neef ophitsen om de dochter
en een 14-jarig neefje van de an
der af te maken.
De Venetiaanse bendeleider Feli
ce Maniero werd onlangs zijn po-
litie-escorte ontnomen, nadat ge
bleken was dat hij van het zoge
heten 'beschermingsplan voor
kroongetuigen' gebruik maakte
om met grote sier te leven van de
circa dertig miljoen gulden zwart
geld die hij had weggezet op ban
ken in Oostenrijk, Nederland en
Sint Maarten.
Uitwassen
Volgens minister van Binnen
landse Zaken Giorgio Napolita-
no zijn deze uitwassen het min of
meer onvermijdelijke gevolg van
het succes van het spijtoptanten
project. Napolitano pleitte daar
om bij de presentatie van een
overzicht waaruit blijkt hoe ver
klikkers ook een last voor justitie
kunnen zijn, voor striktere regels
bij de toelating en begeleiding
van pentiti.
In totaal telt Italië nu 1250 offici
eel erkende pentiti - onder wie
430 Siciliaanse en 224 Napoli-
taanse maffiosi - en vrijwel da
gelijks komt er één bij. Daar
naast moeten ook nog eens zo'n
vijfduizend familieleden worden
beschermd. De pentiti, die recht
hebben op woonruimte en een
maandelijks inkomen van vier
duizend gulden, kosten de Itali
aanse staat in totaal ruim hon
derd miljoen gulden per jaar.
Daarnaast moeten duizenden
agenten dag en nacht worden
vrijgehouden om hen tegen re
presailles te beschermen en moe
ten elke dag vijftig tot zestig pen
titi worden geëscorteerd op hun
reizen naar rechtbanken in heel
Italië.
Toetsing
Om een einde te maken aan de
misstanden en de kosten in de
hand te houden, heeft Napolita
no een serie concrete voorstellen
Pentito Giovanni Brusca wordt overgebracht naar een streng beveiligde gevangenis. De top-maffioso zorgde in justitiekringen voo'
veel verwarring.
Door Aart Heering
Rome - De pentitispijtop
tanten of verklikkers, zijn de
gesel van de maffia. Sinds
Italië drie jaar geleden naar
Amerikaans voorbeeld een
wet invoerde die gevangen
gangsters in ruil voor samen
werking met justitie strafver
mindering en bescherming in
het vooruitzicht stelt, is de
georganiseerde misdaad dui
delijk in het defensief
gedrongen.
Tientallen leiders van de Cosa
Nostra zijn gearresteerd, duizen
den meer of minder gevaarlijke
misdadigers hebben de maffiose
zwijgplicht doorbroken, talloze
moorden van de afgelopen twin
tig jaar zijn opgelost en steeds
meer bedreigde en afgeperste
burgers durven aangifte te doen
bij de politie. Maar de afgelopen
maanden heeft de Italiaanse jus
titie ook minder prettige ervarin
gen opgedaan met de pentiti.
Zo zorgde top-maffioso Giovanni
Brusca voor enorme verwarring.
Hij was zogenaamd tot inkeer ge
komen, maar in werkelijkheid
diste hij een serie kletsverhalen
op, die door de Italiaanse pers
grif publiek werden gemaakt.
Brusca gaf nuttige informatie
over de maffiose bomaanslagen
op kerken en musea in 1993 en
1994 - de doelwitten werden uit
gekozen op toeristische folders
en ook de scheve toren van Pisa
had in de lucht moeten vliegen -
maar hij mengde zich eveneens in
het proces tegen Giulio Andreot-
ti. Hij verklaarde dat enkele maf
fia-clans een complot tegen de
oud-premier hadden gesmeed, in
samenwerking met de huidige
Kamer-voorzitter Luciano Vio-
lante. Die complot-theorie was te
gek om waar te kunnen zijn,
maar het venijn was gezaaid en
de 'bekentenissen' van Brusca
zullen de komende jaren zeker
weer opduiken om Violante, een
vermaard maffiabestrijder, in
diskrediet te brengen. En dat was
nu net de bedoeling van Brusca,
die in tweede instantie toegaf dat
de maffia door het uitzetten van
valse verklikkers rookgordijnen
wil leggen en ook de verklaringen
van echte pentiti ongeloofwaar
dig wil maken.
Een andere Siciliaan, Giuseppe
Ferone, besloot tot samenwer
king met justitie om wraak te
kunnen nemen op twee andere
maffiosi, die zijn vader en zoon
hadden vermoord. Dankzij zijn
status van pentito kon hij buiten
Oud-premier Giulio Andreotti wordt begeleid naar de rechtbank. Hij wordt verdacht van nauwe
banden met de maffia. foto's reuter
gedaan. De pentiti zullen van nu
af aan grondiger op hun be
trouwbaarheid en bruikbaarheid
worden getoetst. Zodra zij de re
gels - discretie, huisarrest, geen
contact met collega's - overtre
den, verliezen zij elk recht op be
scherming. De financiële bij
stand kan niet tot in het onein
dige worden voortgezet. In plaats
daarvan moet er werk worden
gezocht voor de pentito, die het
recht op steun verliest als hij dat
weigert te aanvaarden.
Bovendien roept de bewindsman
de rechtbanken op om meer ge
bruik te maken van videoverbin
dingen in de rechtszaal, om zo
een einde te maken aan het kost
bare gezeul met kroongetuigen
door het hele land heen. In de
discussie over de hardere aanpak
van pentiti, die sinds enige tijd in
Italië wordt gevoerd, is de wet op
de 'medewerkers van justitie' zelf
overigens nauwelijks ter discus
sie gesteld. Dat gangsters en
moordenaars in vrijheid worden
gesteld als zij de tactische keuze
maken om hun maten te verlin
ken (hetgeen met 'spijt' uiteraard
niets te maken heeft), is "J
ethisch opzicht natuurlijk niet
fraai. Maar de pentiti zijn in de
afgelopen jaren wei het belang
rijkste wapen geweest in de strip
om de Italiaanse maatschappij tf
bevrijden van het juk van de
maffia. En daar gaat het in de
eerste plaats om.
