Leven in dienst van Van Deyssel
DE STEM
Rumoer in VS rond
zes tv-categorieën
Zwangerschapslessen via de videoband
Nieuwe vleugel voor
het Van Gogh Museum
Harry Prick werkt aan biografie van 1600 bladzijden
België-Nederland trok
vier miljoen kijkers
Prijs voor affiche van
Theater aan de Parade
1
D1
I'i'édérique Huydts 'moedige vrouw in oorlogstijd' in Atjeh-serie
Hebt
■Hei
Gids
DINSDAG 17 DECEMBER 1996
P
Het leven van dr. Harry G.M.
Prick uit Maastricht heeft in
dienst gestaan van de literator
Lodewijk van Deyssel (pseu
doniem van K.J.L. Alberdingk
Thijm, 1864-1952). Hij publi
ceerde honderden artikelen
over diens werk en bezorgde
nieuwe uitgaven van zijn boe
ken. Ter afronding van al dit
werk, schrijft hij de biografie
van Van Deyssel. Onlangs vol
tooide hij het eerste deel.
Door Adri Gorissen
Bij uitgeverij Querido moeten ze even
wit zijn weggetrokken toen Harry G.M.
Prick het typoscript van het eerste deel
van zijn feitenbiografie over Lodewijk
van Deyssel inleverde. Elfhonderd vel
len telde het typoscript, waarin slechts
de eerste 25 jaren van het leven van Van
Deyssel aan de orde komen. Prick kon
zijn uitgever echter geruststellen: voor
de resterende, door een impasse in de
loopbaan van de schrijver minder inte
ressante 62 jaren zou hij nog slechts één
zo'n deel nodig hebben.
De biografie gaat in druk alles bij el
kaar circa 1600 bladzijden beslaan. He
lemaal niet veel, vindt Prick zelf. Jan
Fontein had voor de (eveneens tweede-
l biografie van Frederik van Eden
bijna evenveel bladzijden nodig, en Els-
beth Etty voor de biografie van Hen-
riëtte Roland-Holst toch ook nog zo'n
150 pagina's. Zeker niet veel, zegt
Prick, als je bedenkt dat hij nog een
hoop heeft weggelaten, want hij weet
veel meer dan hij op kan schrijven.
Spraakwaterval
Een bewering die je na een gesprek met
de Maastrichtenaar over Van Deyssel
onmiddellijk geloofd. Prick is een
spraakwaterval, die je deftig en zorg
vuldig formulerend een stortvloed aan
gegevens over de literator verschaft, die
hij in terzijdes aanvult met een schat
aan details. Hij schrijft overigens net
zoals hij spreekt. In literair Nederland
staat hij bekend om. zijn lange zinnen,
die een gevolg zijn van het veelvuldig
gebruik van bijzinnen en tussenzinnen
om de nodige bijzonderheden en details
te kunnen vermelden. Als hij aan die
bij- en tussenzinnen niet genoeg heeft,
zoekt hij zijn toevlucht in voetnoten en
voor- en nawoorden. Samen zijn die
soms langer dan de echte tekst.
Geen wonder dus dat schrijver Jeroen
Brouwers ooit stelde dat Prick de bio
grafie nooit af zou krijgen. Voor die tijd,
zo schamperde Brouwers, zou Prick al
j zijn 'verzopen in de acht miljoen
feitjes en gegeventjes inzake het minu
tieus geboekstaafde leven van Van
Deyssel'. Dat is echter niet gebeurd, de
biograaf slaagde erin het hoofd boven
water te houden en daardoor ligt in sep
tember 1997 deel 1 van In de zekerheid
Mn eigen heerlijkheid in de winkel.
Buim 45 jaar na Van Deyssels dood.
Prick weet zeker dat de auteur van be
faamde boeken als De kleine republiek,
Een liefde, De Adriaantjes en Uit het le
ven van Frank Rozelaar en van beruch
te stukken als De scheldkritieken, te
vreden over zijn werk zou zijn, „Ik heb
zijn vertrouwen niet beschaamd", zegt
bij, daarmee doelend op het gegeven dat
'au Deyssel als het ware zelf de op-
Biograaf Harry G.M. Prick met rechts boven zijn hoofd een reproductie van het door de schilder Verwey gemaakte
portret van Lodewijk van Deyssel. foto jacques peeters
dracht tot het schrijven van de biografie
aan Prick gaf.
Prick raakte al jong gefascineerd door
Van Deyssels werk. Hij weet nog precies
hoe en waar hij voor het eerst enkele re
gels van de auteur las. „Ik was toen nog
een jongen die op de middelbare school
zat, woonde in Vaals en moest iedere
dag drie kwartier in de bus naar Maast
richt, en daar zaten ook jongens in van
hogere klassen. Omdat ik geïnteres
seerd was in literatuur vroeg ik hen of
ik eens mocht lezen in de bloemlezing
die zij gebruikten. Zo las ik, ik weet nog
precies ter hoogte van welke plaats, te
genwoordig ligt daar het grote militaire
Amerikaanse kerkhof in Margraten, dat
waren toen nog allemaal korenvelden,
want het was in het jaar onzes heren
1941, dus in het hartje van de bezetting,
toen las ik daar voor het eerst Ik houd
van het proza, die bekende tirades aan
het adres van Frans Netscher, die eigen
lijk in elke bloemlezing staan en die mij
nu helemaal niet meer zo aanspreken:
het ronkt allemaal een beetje teveel.
Maar goed, ik vond dat toen geweldig
en ik wilde meer van die auteur weten."
Ramsj
Zijn pogingen om meer boeken van de
auteur te bemachtigen, strandden eerst.
De dames van de openbare leeszaal in
Maastricht gaven hem het Verzameld
Werk niet mee, omdat het alleen be
stemd was voor geestelijk volwassenen.
Niet veel later Slaagde hij er echter toch
in de boeken te pakken te krijgen. Hij
kocht ze in de ramsj. Bij lezing ervan
werd hij meteen getroffen door de ma
nier waarop Van Deyssel beschreef hoe
de hoofdpersoon van Een liefde de so
nate pathetique van Beethoven speelde.
Een sonate die Pricks jongere broer in
die dagen toevalligerwijs ook veel ver
tolkte.
Hij besefte toen dat het mogelijk was
om alle indrukken en sensaties die je
hebt bij het luisteren naar zo'n muziek
stuk te verwoorden. Daarna las hij alles
wat hij van Van Deyssel te pakken kon
krijgen.
In 1943 ontstond, zoals Prick het zelf
uitdrukt, een zekere behoefte om aan de
auteur zelf mee te delen hoezeer hij zijn
werk bewonderde. Hij schreef dus een
brief en kreeg tot zijn verbazing ant
woord. De grote Tachtiger bleek aange
naam getroffen te zijn door Pricks epis
tel. „Waarde vriend", zo schreef hij te
rug, „uw brief heeft mij een ogenblik
van geluk geschonken, ik dank u daar
voor zeer, en houd mij aanbevolen voor
meer van dergelijke ogenblikken."
Het gevolg was een correspondentie, die
uitmondde in een eerste bezoek (okto
ber 1945) van de twintigjarige Prick aan
de éénentachtigjarige Van Deyssel. Bij
dat bezoek moest de Limburger een
soort examen doen. De auteur las een
passage voor uit één van de elf bundels
verzamelde opstellen en Prick moest
dan zeggen uit welk deel die kwam. Hij
slaagde met vlag en wimpel, want hij
kon vaak ook nog de bladzijde aange
ven en vertellen of de passage op een
linker- of rechterpagina stond.
Romans
In de jaren erna groeide Van Deyssels
vertrouwen zo zeer, dat hij bepaalde dat
zijn literaire nalatenschap (inclusief de
bibliotheek zestig kisten vol) naar
Prick, die toen nog geen letter had ge
publiceerd, zou gaan. Dit zeer tot ver
driet van Godfried Bomans, die altijd
had gedacht dat hij ze zou krijgen.
Later moest hij echter toegeven dat hij
er nooit zoveel mee zou hebben gedaan
als de Maastrichtenaar. Want, nadat in
het juni-nummer van het tijdschrift
Roeping in 1952 Pricks eerste artikel
werd opgenomen Herinneringen aan
Lodewijk van Deyssel), volgde een niet
te stoppen stroom van publicaties. Zijn
bibliografie omvat nu zeker meer dan
driehonderd artikelen over Van Deyssel
en de tekstbezorging van al zeker 75
boeken, artikelen, briefwisselingen en
dagboekfragmenten van de auteur.
Die stroom publicaties en de op de stijl
van de Tachtiger lijkende ouderwetse
en deftige schrijftrant ervan, leidden
ertoe dat Prick wel eens oneerbiedig
werd aangeduid als de weduwe Van
Deyssel of als diens lakei. Hij zit er ech
ter niet mee en werkt onverdroten voort
aan de biografie. Hij heeft zich daartoe
een streng werkritme opgelegd.
„Elke dag schrijf ik (met de hand) van
negen tot één uur. Dat levert vijf tot zes
blocnotevellen op. Die lees ik voor aan
mijn vrouw. Dan breng ik veranderin
gen aan en vervolgens tikt mijn vrouw
ze uit. Dat kijk ik nog dezelfde dag na.
Rond drie uur 's middags houd ik op.
Wel denk ik dan nog na over hoe ik de
volgende morgen verder ga. Ik zou 's
avonds niet rustig kunnen inslapen als
ik dat niet wist. Ik moet meteen om ne
gen uur verder kunnen gaan."
Onvoorstelbaar
In dit ritme doorwerkend hoopt Prick
het tweede deel in 1998 te hebben vol
tooid, zodat het in september 1999 in de
winkel kan liggen. Al met al heeft hij
dan ongeveer vier jaar aan het mam
moet-project gewerkt. Dat is onvoor
stelbaar snel, maar was mogelijk door
dat hij over veel onderdelen al artikelen
had geschreven en vooral omdat hij al
het materiaal in huis had liggen.
De verschijning van deel twee zal voor
Harry G.M. Prick echter geen reden zijn
om stil te gaan zitten. Van Deyssel, de
derde partner in het huwelijk van de
Pricks, zal zeker niet naar de achter
grond verdwijnen. Bovendien wacht er,
bij leven en welzijn, al weer een nieuw
project: het bezorgen van alle documen
ten over de vriendschap van Frederik
van Eeden en Willem Kloos.
Hilversum (anp) - Vier miljoen kijkers hebben zaterdagavond
afgestemd op het rechtstreekse verslag op Nederland 2 van de
voetbalwedstrijd België-Nederland. De kijkers gaven een ge
middeld waarderingscijfer van 7,5.
De afdeling kijk- en luisteronderzoek van de NOS plaatste deze uit
zending bovenaan de toptien van de meest bekeken programma's in de
afgelopen week. Achter gedoodverfde publiektrekkers als de Surpri
seshow (RTL4) en GTST stond op de vierde plaats André Rieu (RTL4)
met ruim 2,1 miljoen kijkers.
Amsterdam (anp) - Het Van Gogh Museum in Amsterdam be
gint volgend jaar met de bouw van een nieuwe tentoonstel
lingsvleugel. Het wordt een ellipsvormig paviljoen, dat vlak bij
het oorspronkelijke gebouw op het Museumplein zal komen.
Het lijkt losstaand, maar het is via een onderaardse gang met
de oudbouw verbonden. De nieuwbouw is voor 5,6 meter on
dergronds. Het hoogste punt van het bovenaardse deel is 14,5
meter.
De uitbreiding is mogelijk ge
maakt door een donatie uit Japan
van 37,5 miljoen gulden. Met dat
bedrag denkt het Van Gogh Mu
seum het ook te redden.
In de nieuwe vleugel komen ten
toonstellingen van kunst uit an
dere collecties dan die van het
Van Gogh zelf. Voor dergelijkse
exposities moet nu nog ruimte in
de oudbouw worden gemaakt.
Werken van tijdgenoten van Van
Gogh moeten dan tijdelijk naar
de kelder. Het werk van Vincent
van Gogh blijft altijd hangen.
Het Van Gogh gaat enthousiast
aan de slag. In januari en februa
ri volgend jaar zullen afgravings-
werkzaamheden worden verricht
voor het ondergrondse deel van
de uitbreiding. De eerste paal
gaat waarschijnlijk in maart de
grond in. De bouw duurt ander
half jaar. Daarna moet het ge
bouw nog drogen en uitgetest
worden, voordat er met een ge
rust hart kunstwerken in kunnen
worden ondergebracht. De ope
ning is gepland rond 1 januari
1999.
Het Wijkcentrum dat eerder pro
test had aangetekend, reageerde
bedroefd en stelde dat het plan
was goedgekeurd ondanks een
golf van kritiek van omwonen
den. „Het ziet er naar uit dat nu
de Japanse Klaagmuur zal verrij
zen."
Den Bosch (anp) - Een affiche van het Theater aan de Para
de in Den Bosch voor het seizoen 1996-1997 heeft de grafi
sche prijs van The International Society for Performing
Arts (ISPA) gewonnen.
Het ontwerp is van Lucy De Graaf. Een vakjury koos haar affiche
als beste gekozen uit 58 inzendingen uit 11 landen. De jury van de
International Graphics Competition bestond uit onder andere Ni
cholas Nappi, ontwerper van onder meer de affiches van Ama-
deus en Grease, en David Kitto, jarenlang marketing manager
van Carnegie Hall in New York.
Directeur Tom Odems van het Theateraan de Parade heeft de
prijs zondag in het gebouw van de Verenigde Naties in New York
in ontvangst genomen.
Door onze correspondent Bert Ummelen
Washington - De Amerikaanse televisieindustrie maakt zich op
voor een lang en taai gevecht over de classificatie van program
ma's. Onder druk van nieuwe wetgeving lanceerde de bedrijfs
tak eerder deze week een systeem, waarbij programma's in zes
categorieën worden verdeeld. Maar oudergroepen, die een wil
lig oor vinden bij regering en Congres, menen dat dat voorstel
niet ver genoeg gaat.
Ligt het aan de tv-bonzen, dan
worden programma's in de toe
komst, net als bioscoopfilms,
aangeduid volgens de leeftijds
groep waarvoor ze bedoeld zijn.
Zo krijgen kinderprogramma's
de aanduiding 'TV-K', geschikt
voor alle leeftijden, of 'TV-K7',
geschikt voor oudere kinderen.
De rest van het programma-aan
bod wordt verdeeld over vier ca
tegorieën, variërend van 'TV-G',
bestemd voor een algemeen pu-
Jjor Maarten van de Rakt
"édérique Huydts beleeft een
Petiw dramatisch hoogtepunt
f carrière. Als Eva Vier-
bereidt ze zich in de
CRV-serie tn naam der Ko-
Pigiti voor op de bevalling.
|%ijl haar man Dirk met
patrouille in de rimboe
vuur ligt, wordt een
Hter geboren: Irene.
fes de opnames op de Filipij-
1 vertelt ze honderduit. Geze-
li'Jwj een zwembad, een glas co-
Jwt in de hand. „Ik heb er met
Woedvrouw over gesproken,
'gaf me een videoband met drie
aal verschillende bevallingen.
;oui ik heb mijn ogen uitgeke-
jedere vrouw bevalt anders.
er die als een wolf liggen
aea, anderen hebben de pijn
Ij. e'controle. Ik heb geen flauw
fhoe ik zou bevallen. Jij be-
'Delf hoe je het doet, zei de
"wouw. A] die puftechnie-
ken, die waren er rond de eeuw
wisseling natuurlijk niet."
Eva Vierkens is in de ogen van
Frédérique Huydts een sterke
persoonlijkheid. „Een flinke
vrouw die in een benarde situatie
terechtkomt. Hoogzwanger.
Wordt met haar man overge
plaatst naar het verre Lengkoed-
joe. Heeft er problemen mee dat
Dirk op expeditie wil. Natuurlijk
kan ze zeggen: nee, je gaat niet.
Daar zou ze haar leven lang spijt
van hebben. Voor Eva is het be
langrijk dat Dirk zijn eer kan
redden. Maar ze weet: het kan
misgaan. De uitdaging in deze rol
is de dubbele laag. Het verdriet,
het lange wachten, komt-ie nog
terug? Steeds de hoop, het dappe
re, de moedige vrouw in oorlogs
tijd."
Aardig
Frédérique is zeer te spreken over
het werken met Filipino's. „Het
zijn ontzettend aardige mensen.
Vaak te aardig. Dat je denkt: ik
pak die stoel zélf wel. Mensen
zijn zo onderdanig, verschrikke
lijk lief. Vragen ze: How is your
baby today, zeg ik: He is kicking.
Dan liggen ze in een deuk."
Stempel
Voor In naam der Koningin was
Huydts te zien in onder meer De
Brug en Diamant. Maar vooral
kreeg ze bekendheid als Annette
in Goede Tijden, Slechte Tijden.
„Dat was een enige tijd. Ik heb
het ontzettend naar mijn zin ge
had. Maar na een jaar vond ik het
genoeg. Ik was uitgeleerd. Het is
leuk om veel verschillende din
gen te doen en niet ergens vijf
jaar te blijven hangen. Het is niet
makkelijk om daarna weer aan
de bak te komen, want je bent
toch het meisje uit Goede Tijden.
Ik ben theater gaan doen. Dan
slijt zo'n stempel vanzelf. Ik heb
wel dat mensen zeggen: ik ken
jou ergens van. Dan ga ik een
beetje zieken. Zeg ik: ja, van het
postkantoor. Dan zie je ze den
ken."
„De Brug, GTST, Puzzels, Dia
mant. Het is leuk dat het zoveel
verschillende dingen zijn. Het is
ook niet te vergelijken. Mensen
vragen ook: wat vond je leuker?
Alles heeft zijn charme. Ik geniet
enorm van op de Filipijnen
draaien, de andere cultuur. Je
maakt zoveel mee, je kijkt je ogen
uit."
Enig idee hoe je toekomst eruit
ziet?
„Geen flauw idee. Ais je vraagt:
zou je niet eens naar het buiten
land willen? Natuurlijk. Ik zou
hartstikke graag in een Franse
speelfilm mee willen spelen. Ik
zou ook naar Amerika willen. Ik
wil alles, maar je moet wel nuch
ter blijven. Niemand zit op
Frédérique Huydts te wachten.
Nu geniet ik."
'In naam der koningin',
Nederland 1,21.08 uur
Frédérique Huydts: „Al die puftechnieken waren er vroeger natuurlijk niet.
IB—
FOTO andre sjouerman
bliek, tot 'TV-M', uitsluitend
voor volwassenen. Het voorstel is
bij diverse groepen, die zeggen op
te komen voor de belangen van
het kind, slecht gevallen. Zij wil
len een classificatiesysteem dat
ouders direct vertelt of een pro
gramma seks, geweld of grove
taal bevat. De kritiek wordt ge
deeld door de Federale Commis
sie voor Communicatie, zeg maar
de Amerikaanse Omroepraad.
De televisiemaatschappijen zijn
echter mordicus tegen elke aan
scherping van hun plan. Het is dit
voorstel of de rechter, heeft voor
man Jack Valenti inmiddels aan
gekondigd. Valenti, die de com
missie voorzat die met het om
streden systeem voor de dag is
gekomen, bedoelt dat de net
works niet zullen aarzelen om
welk alternatief dan ook aan te
vechten als in strijd met hun
grondrechten.
Het Amerikaanse Congres be
sloot begin dit jaar dat ér een
classificatiesysteem voor tv-pro-
gramma's moet komen. Introduc
tie daarvan vloeit weer voort uit
een andere maatregel, namelijk
de verplichte uitrusting van tv-
toestellen met een zogenaamde
V-chip, een elektronisch appa
raatje dat programma's met een
bepaalde code automatisch blok
keert.
Volgens de in februari jongstle
den aangenomen Wet op de tele
communicatie behoeft een classi
ficatiesysteem het fiat van de Fe
derale Commissie voor Commu
nicatie. Slaagt de televisiewereld
er niet in om voor 7 februari aan
staande met een plan te komen
dat de goedkeuring van de com
missie weg kan dragen, dan moet
die zelf aan de slag, zo gebiedt de
wet.
