TURKISH LAW AND ORDER
Een onwerkelijke wandeling
Chocola uit Perugia verovert de wereld
Dow-]
Campina
twee mellf
Affaire-
CYPRUS
Nicosia
DE STEM
BUITENLAND
SSg
Tassos Isaac, a 26 year old Greek Cypriot, brutally beaten to
death bv occupied northern. Cyprus Turkish police, Turkish
death by occupied northern Cyprus Tur
soldiers and illegal Turkish settlors on 11
recently married and his: wife was pr
ist 1996.He was
nt at the time
of his murder
5-
haXr^hSvanïet ^moties op Lyprus lopen hoog op bij laatste ijzeren gordijn van Europa
Italiaanse plaats biedt een groot aantal bezienswaardigheden
I van onze verslaggever
I Scheveningen - Directeur
Verberg van de Nederlands!
l Gasunie heeft gisteren ii
Scheveningen de Dow-ener
gieprijs (50.000 gulden) uitge
reikt aan de grondleggers vai
een milieuvriendelijke warm
tekrachtcentrale in Rotter
dam, ir. H.K. Hylkema en ing
P.J. Hamers.
Famagusta
Larnax
Pafos
OOSTENRIJK
Venetif
Rome
lardihie.
"TS*
Sicilië
ZATERDAG 7 DECEMBER 1996 A
Rizokarpason/£'
Koma toe Giabe
Kome Kepi r
~-o
V v----'O
I Laoethos 1/ Akanthoe
Morfoebaai J h Pf. Keryneia
50 km
Jmassol
Akrotenbaai
MIDDELLANDSE ZEE
Cyprus is in de geschiedenis vrijwel voortdurend bezet, het laatst door Turken (1571-1878, tijdens
hun bewind bekeren velen zich tot de islam en leren Turks) en de Britten (1878-1960). Vanaf 1955 be
gint EOKA onder generaal Grivas een guerrilla voor aansluiting enosisbij Griekenland, waarbij
ook de Turks-Cyprioten het moeten ontgelden omdat die tegen enosis zijn. In 1960 wordt Cyprus on
afhankelijk met aartsbisschop Makarios als eerste president. Deze wil in 1963 af van het veto-recht
dat de Turks-Cypriotische minderheid volgens de grondwet heeft. Uit protest verlaten de Turks-Cy
prioten regering en ambtenarenapparaat. Er breken gevechten uit. De eerste VN'ers komen om de
strijdende partijen uit elkaar te houden. Op 15 juli 1974 plegen Grieken een staatsgreep tegen Maka
rios; het Turkse leger landt 'om de Turkse minderheid te beschermen'. Op 15 november 1983 roept
Noord-Cyprus onder Rauf Denktash de onafhankelijkheid uit, wat alleen door Turkije wordt erkend.
Het laatste ijzeren
gordijn van Europa
hangt op Cyprus. 185
kilometer prikkel
draad scheidt het
Turkse noorden van
het Griekssprekende
zuiden. Telkens in au
gustus (herdenking
inval Turkse leger in
augustus 1974) en
rond 15 november
r ---
De grensen een herinnering aan de moord op Tassos Isaac.
FOTO'S JAN MEULEMEESTER5
(herdenking uitroe- 1 1 1 1 1t-,
noorden op 15 novem
ber 1983) lopen de
emoties hoog op.
Door Jan Meulemeesters
„Stop. Ga niet naar de andere
kant. U betaalt dan moordenaars,
mister. Lees dit maar eens." Een
stuk of tien opgewonden Grieks-
Cypriotische studenten duwen
me pamfletten in mijn handen.
Bloed gutst van de pagina's.
Bloed van Tassos Isaac (26), op 11
a'ugustus met ijzeren staven
doodgeslagen bij protesten tegen
de Turkse invasie van Cyprus in
augustus 1974. Bloed van diens
neef Solomon Solomou (26),
doodgeschoten op 14 augustus,
toen hij in een vlaggestok klom
om de Turkse vlag neer te halen.
„Als u aan de Turkse kant geld
uitgeeft, steunt u dat illegaal be
wind, dat koopt er wapens voor
om ons te doden", schreeuwen de
verhitte gezichten. Uiteindelijk
laten ze me toch door.
De Cypriotische douane is wat
vriendelijker. „Normaal kan ie
dereen via deze doorlaatpost bij
het vroegere Ledra Palace hotel
in Nicosia van 8 tot 5 uur naar
het Turkse gedeelte. Ik raad u
echter aan zeker om drie uur en
op zijn laatst om half vier terug te
zijn, omdat de doorgang wel eens
afgesloten zou kunnen zijn van
wege demonstraties tegen de een
zijdige uitroeping van de onaf
hankelijkheid van Noord-Cyprus
op 15 november 1983."
Bij een slagboom staat een eenza
me Britse VN-soldaat. Hij schudt
treurig het hoofd. „Telkens bij
die herdenkingen lopen de emo
ties bij jongeren hoog op. Opge
zweept door verhalen over on
recht van vroeger klimmen ze
over het prikkeldraad en raken
slaags met heethoofden aan
Turkse kant. De laatste jaren zijn
er al acht doden en talloze ge
wonden gevallen. Ik zal blij zijn
als ik in december naar huis
kan."
Dan begint een onwerkelijke
wandeling. Tussen prikkeldraad
door. Zandzakken met schietga
ten. "Xangs "kapotgeschoten ge
bouwen. 'Custom-made' staat
voor een lege winkel. Een r^gjn
slaat onverwacht hard open door
een zachte wind.
Tot nieuwe spandoeken de aan
dacht opeisen. 'Wij danken het
Turkse leger voor onze onafhan
kelijkheid', staat er, 'Wij vieren
de 13e verjaardag van onze onaf
hankelijkheid'. Een klein doua
negebouw doemt op. Er wordt
niet gevraagd wat ik kom doen.
Het dagvisum kost 1 pond (bijna
vier gulden). Bij het verlaten van
het gebouw worden me twee boe
ken in de handen gedrukt. Over
'terrorisme' van Griekenland en
Syrië tegen Turkije. Grieken (en
Syriërs) zouden de Koerdische
opstand in Oost-Turkije steunen
en Turkse diplomaten vermoor
den.
We komen op de hoofdweg in
Noord-Nicosia, versierd met dui
zenden kleine vlaggetjes. Plastic
stoelen staan in slagorde op het
trottoir voor de militaire parade
op onafhankelijkheidsdag. „We
hebben het Turkse leger nodig,
anders komen de Grieken ons
vermoorden", zegt een oude man,
die geschiedenisleraar zegt te
zijn. „Griekenland is als Rusland,
een dictatuur", zegt een nog
oudere man, goochelend met zijn
loszittend kunstgebit.
Jongeren kennen onvoldoende
Engels om hun gevoelens te ver
woorden. Een tiener trekt me aan
mijn arm een school in. In alle
klaslokalen hangt slechts één
portret, dat van de stichter van
De 'muur' die Nicosia verdeelt. In het gebouw op de achtergrond zijn VN-militairen gelegerd.
de Turkse republiek Kemal Ata-
turk, omgeven met briefjes waar
in leerlingen hun bewondering
voor hun verre held mochten ver
woorden. Op het bord staan En
gelse zinnen. Ik vraag naar de
Engelse leraar. Een vrouw pro
beert een Engelse zin, komt er
niet uit en gaat er schielijk van
door. Geen wonder dat die kinde
ren zo slecht Engels spreken.
Vloeiend Engels spreekt Mehmet
Barut, buitenland-woordvoerder
van de Nationale Eenheidspartij,
met vijf ministers vertegenwoor
digd in de Turks-Cypriotische re
gering. „In 1963 heeft de Cyprio
tische president aartsbisschop
Makarios de grondwettelijke be
scherming van de Turks-Cyprio
tische minderheid opgeheven.
Tot 1974 zijn we gepest, geboycot
en zelfs beschoten tot het Turkse
leger ons kwam beschermen te
gen een staatsgreep van de
Griekse misdadiger Nicos Samp
son. Wat wij nu willen, is op de
eerste plaats erkenning van ons
recht op soevereiniteit. Neder
land erkent ons paspoort nog
steeds niet, zoals de VS, Enge
land en Frankrijk wél doen. We
willen dat Nederlandse toeristen
rechtstreeks naar Noord-Cyprus
kunnen vliegen en niet via Istan-
boel. We zijn bereid tot een fede
ratie, tot demilitarisering, .to). 3I-,
les, maar niét tot het opgeven van
de Turkse bescherming, want we
willen niet opnieuw beschoten
worden."
Ook bereid tot afstand van grond
en eigendom van Grieks-Cyprio
ten?
„We bezitten nu 37 van het ei
land; we zijn bereid terug te gaan
tot 29-29,5 Eigendommen
kunnen gedeeltelijk uitgeruild,
gedeeltelijk gecompenseerd wor
den. Misschien kunnen Grieks-
Cyprioten ooit terugkomen, maar
niet snel, want de angst, de haat
is nog te groot. Het is enigszins te
vergelijken met Bosnië."
Langs winkels met uitsluitend
Turkse spullen bereik ik het 'Mu
seum van Barberism'. Vergeelde
foto's herinneren aan de wreed
heden van de Griekse terreuror
ganisatie EOKA. Een negenjarige
jongen ligt op zijn eigen inge
wanden.
Een dumdumkogel doorboorde
zijn buik op 23 april 1964. Ach
terin is een badkamer nage
bouwd waarin een vrouw en drie
kinderen werden doodgeschoten.
„Hun hersenen spatten tegen het
plafond", staat in het bijschrift.
Daarnaast een toilet met haar en
een kapot kunstgebit op de
grond, stille getuigen van de
moord op een imam (moslim-pas-
tor). Afschuwelijk. Maar ook de
Turken hadden hun terreur-or-
ganisatie, de TMT, die ook voor
afschuwelijke plaatjes zorgde.
Terug bij de doorlaatpost staan
daar 'Grijze Wolven', jongeren
van een fel-nationalistische
Turkse partij, klaar om demon
stranten 'op te vangen'. Maar die
komen niet, want de Grieks-Cy
priotische oproerpolitie heeft on-
„geveer 3000 scholieren al. 500 me
ter eerder opgevangen, 'bij een
benzinepomp. Bij een kampvuur
wordt daar -een nationalistisch
popconcert geïmproviseerd.
Op de dertiende verjaardag zeil
laat de Grieks-Cypriotische tv
Turkse troepen zien, die de stran
den bestormen. Er zijn interviews
met vluchtelingen, die in het
noorden alles zijn kwijtgeraakt.
Met familieleden van de 1619
vermisten na de invasie. Tiendui
zenden jongeren zwaaien met
vlaggen op het ritme van smarte
lijke liederen over het verloren
noorden. In Noord-Nicosia rate
len intussen de tanks over de ver
sierde hoofdweg; zes F-5-jacht-
bommenwerpers brullen laag
over de bestandslijn.
Een hoge ambtenaar op het
Grieks-Cyprotische ministerie
van Buitenlandse Zaken ver
wacht alle heil van de EU. „Over
een half jaar beginnen de toetre
dingsbesprekingen.
Wij voldoen aan de hoogste
EMU-eisen: het begrotingstekort
is slechts 2 de inflatie ook
2 nauwelijks werkloosheid.
Noord-Cyprus en Turkije willen
ook in de EU, en dat zal de Tur
ken dwingen concessies te doen.
Zo eist de EU net als wij de vrije
beweging van mensen en goede
ren. De Turken voelen daar niet
voor; ze willen het noorden Turks
houden."
Voorlopig splijt een wirwar van
185 km prikkeldraad het eiland
En bereiden jongeren zich voor
op roerige herdenkingen in
gustus en november.
Door Nico Koolsbergen
Van Houten. Droste. Melk.
Puur. Ja, het gaat over choco
la. Een verslavend goedje
waar Nederlanders het patent
op denken te hebben. Maar in
het Italiaanse Perugia hebben
ze nooit van Droste of Van
Houten gehoord. Daar maken
ze hun eigen chocola.
Nog niet eeuwen lang zoals in
andere landen. Maar sinds een
paar jaar zijn de versnaperingen
uit de hoofdstad van Umbrië wel
bezig de wereld te veroveren. Dit
najaar was Nederland aan de
beurt.
Bij Perugia denk je aan kunst en
middeleeuwen. Aan het giganti
sche pauselijke fort aan de rand
van de oude stad, dat over een
compleet middeleeuws dorp heen
is gebouwd. Je denkt misschien
aan de Etrusken die in deze stad
al ver voor de Romeinen de
dienst uitmaakten; hun oude
poort is er nog. Maar toch niet
aan chocolaatjes.
Toch is Perugia het chocolade
centrum van Italië. Sinds 1923
wordt het snoepgoed hier gefa
briceerd. Italianen zijn echter
niet zulke liefhebbers. Om dat te
veranderen werd in 1994 in Pe
rugia een enorm zevendaags cho
coladefeest gehouden. In 1995 en
1996 weer en de bedoeling is dat
dit nu elk jaar begin oktober ge
beurt. Een soort Beiers Oktober-
fest waarin het bier vervangen is
door chocola.
De laatste keer werden er
350.000 chocolaatjes gegeten. In
vijf discotheken ging er 500 kilo
Nutella doorheen. Italianen zijn
daar dol op en eten het altijd met
een lepel uit een bakje, 's Nachts
om drie uur werd een Nutella-
party gehouden waar de deelne
mers in pyjama moesten ver
schijnen. Met vierhonderd man
voor de deur, in nachtkleding,
spreken de organisatoren vol
daan van een geslaagd evene
ment.
Ook in andere landen timmeren
de Perugiaanse chocoladebazen
aan de weg. Ze willen tegelijk
met hun eigen festival manifes
taties in diverse Europese steden
gaan houden. Zo deed Perugia
mee aan een 'chocoladeweek' in
oktober in de Bijenkorf in Am
sterdam.
De mens leeft niet bij chocola al
leen. Perugia heeft meer te bie
den. Wandel eens door dat fort,
over de Via Baglione. Door de
overkapping is het middeleeuwse
dorp perfect bewaard gebleven.
Van auto's heb je geen last want
wie gaat nu met een Fiatje door
de gangen van een kasteel racen?
Toch zijn vorige eeuw stukken
van het complex afgebroken. Het
fort was destijds een symbool
van de wereldlijke macht van de
paus en daar kwam Italië toen
tegen in opstand. Zelfs het rusti
ge Umbrië dat honderden jaren
de privé-speeltuin van de pausen
was geweest.
Perugia is 'bezienswaardig'. Met
een oud aquaduct dat nu als
voetgangersbrug dienst doet.
Met een bron die nog door de Et
rusken werd uitgehakt. Met een
oude fontein die het slachtoffer
dreigde te worden van luchtver
ontreiniging en daarom voorlo
pig onder een glazen koepel is
geplaatst. Totdat er geld is om
het monument te restaureren. De
koepel is in stijl gehouden en
misstaat niet in de oude hoofd
straat van de stad.
In diezelfde straat is achter een
onaanzienlijke gevel een verza
meling fresco's te vinden. In twee
kamers hebben grote meesters
als Rafael hun talenten gede
monstreerd. Rafael was de groot
ste schilder uit Umbrië. Beroemd
is ook zijn leermeester Perugino
(Pietro di Cristoforo Vannucci)
uit, inderdaad, Perugia.
Dat de gebouwen rijk zijn ver
sierd met leeuwen en andere
beelden, zal niet verbazen. Even
min als de flitsende kleding in de
etalages; een Italiaan(se) heeft er
veel voor over om er goed uit te
zien. De vervallen man die om
een aalmoes bedelt, is ook al
niets bijzonders. En aan het be
gin van de hoofdstraat staat het
onvermijdelijke standbeeld van
Vittorio Emanuele, deze keer op
een bronzen paard.
Maar die chocolaatjes blijven,
voor Italië dan, ongewoon. Ook
al staat Slow food er helemaal
achter. In een land waar eten en
drinken tot de belangrijkste za
ken des levens behoren, zit je dan
goed. Slow food is een organisa
tie die in Italië ontstond uit pro
test tegen de oprukkende fast-
food-cultuur. De concrete aan
leiding was de eerste McDonald's
in Rome. Sindsdien zijn de be
schermers van het echte eten uit
Italië niet meer weg te denken.
De chocolademakers van Perugia
weten hoe ze de markt moeten
veroveren. Met een sterrensys
teem bijvoorbeeld. Drie sterren
is het hoogst en er zijn maar twee
mensen die dat hebben gehaald.
Een van hen heet Paolo de Bont,
een in Italië wonende Nederlan
der. Zo laten Droste en Van Hou
ten toch hun sporen na.
Inlichtingen bij het Nationaal Ita
liaans Verkeersbureau, Stadhou
derskade 2 in Amsterdam, telefoon
020-6188244 of bij Italiatours, tele
foon 020-5777476.
ZWITSERiAND
SLOV:
TYRRHEENSE ITALIË
ZEE
100 km
De wkc produceert niet alleer
elektriciteit maar ook warm watei
en kooldioxyde (C02) verrijkl
rookgas. De nieuwe combinatie
van technieken is een vondst vooi
de glastuinbouw. De glastuinder:
gebruiken de C02-verrijkte rook
gassen als 'meststof om de groei-
snelheid van planten en groente té
bevorderen. De aangeleverde
warmte wordt gebruikt voor ver
warming van de kassen. Dit levert
aanzienlijke besparingen op die
afhankelijk van het gewas, kun
nen oplopen tot 30.000 gulden per
hectare. De ontwikkeling kan, bi;
toepassing op brede schaal, de
concurrentiepositie van de Neder
landse Tuinbouw aanzienlijk ver
sterken.
De eerste centrale van dit type
staat in Rotterdam en is eigendom
van de N.V. Elektriciteitsbedrijf
Zuid-Holland (EZH), de werkge
ver van Hylkema en Hamers. De
centrale bedient 130 glastuin
bouwbedrijven in het gebied rond
Bleiswijk en Bergschenhoek.
Dow Benelux kent sinds 1985
jaarlijks de energieprijs toe een
mensen die zich verdienstelijk
hebben gemaakt voor de bevorde
ring van duurzame ontwikkelin
gen in de procesindustrie. Het
gaat dan om een efficiëntere be
nutting of omzetting van energie
en grondstoffen en het terugdrin
gen van de milieubelasting. Eerst
ging het om toepassingen die hun
meerwaarde in de industriële
praktijk al hadden aangetoond.
Vanaf dit jaar is er ook ruimte
voor veelbelovende ideeën of toe
passingen, zodat de prijs volgens
Van onze verslaggever
Zaltbommel - Het zuivelconce
van zijn zes melkproductièbe
daarvoor de fabriek in Uithoq
king.
De afslanking van de divisie con-
sumptiemelk is volgens een on
derzoek van het bureau A.T.
Kearney onontkoombaar. In de
afzet van dagverse basisproduc
ten als melk en yoghurt zit al ja
ren geen groei meer. Bovendien
vindt een concentratie van afne
mers plaats waardoor Campina
Melkunie steeds meer aan distri
butiecentra levert in plaats van
aan winkels. Dit drukt de mar
ges. Vier fabrieken zijn volgens
A.T. Kearney voldoende om aan
de vraag te voldoen.
Uithoorn is met honderd mede
werkers de kleinste van de zes
melkproductiebedrijven van
Campina Melkunie. De andere
bedrijven staan in Eindhoven,
Heiloo, Hilversum, Maasdam en
Rotterdam. Welke van deze vesti
gingen als tweede dicht zou moe-
Bonn - „De concurrentie moet oj
straat worden uitgevochten, nie
ffl rechtszalen." Dat vindt de so
cialistische minister-presiden
van Nedersaksen, Gerhar
Schroder. Hij is lid van de Raa
van Toezicht van Volkswagen, e
!s dat niet toevallig. VW heeft i
Z1jn deelstaat, in Wolfsburg
enorme fabrieken staan. Dat be
tekent tienduizenden arbeids
Plaatsen. Die tot in lengte van ja
ren veilig stellen is óók een poli
bek belang.
Schroder geeft met zijn uitspraa!
voedsel aan de al langer lopend
speculaties dat VW achter d
schermen volop - en graag - on
aerhandelt met de collega'
b™/Opel over een 'minnelijk
schikking' in de affaire-Lópe;
Bask Ignacio López was to
eind vorige week chef-inkopei
Productiehervormer en lid van d
sad van bestuur van Volkswa
Sen. Hij trad terug om de weg vr
rnaken voor een misschie
vreedzame oplossing van de e
eer dan drie jaar slepende be
uiltsspionage-affaire waarva
J zo zelf wel veroorzaker, al
doelwit is.
ópez - zo wor(jt in de Ameri
Kaanse autostad Detroit nog al
5£.®et respect gezegd - heeft in
rtijd met een revolutionair
