'Voor mij lijkt er leven na aids'
Overheid wil registratie van 'eerste hulp'
'Ligtharts school
was een paradijsje'
s hig bv
Nieuwe behandeling ook in Nederland een succes
Slachtofferisme
(la bestaatlT
Ziekenhuizen moeten
letsels en ongevallen
gedetailleerd bijhouden
onderhoud
t- Breda
derij W. Braat
Kleintje
Kunstenaar
Juliana
Volgelingen
Privé Rosanne
pB STEM
LIJF LEVEN
Reparateur
FAFF SPECIALIST
opping
n wil leven.
076-5717171
ingen
Geluk
Wondercombinatie
Waarschuwing
Onbruikbaar
Afstemmen
WOENSDAG 27 NOVEMBER 1996 E2
VERVOLG VAN PAGINA El
Ligthart liet het er niet bij zit
ten. Aan de verkeersdrukte op
straat kon hij niets doen, maar
hij wist wel houten vloeren en
deugdelijke privaten te ritselen.
Hij liet tuintjes rond de school
aanleggen en een bescheiden ak
ker, waar de kinderen konden
zaaien en oogsten. Hij presteerde
het zelfs om met de kinderen
kleitegeltjes te bakken.
Zijn verzoeken om subsidie bij
de gemeente werden keer op
keer afgewezen, maar op de een
of andere manier slaagde het
schoolhoofd er toch in dingen bij
elkaar te sprokkelen: landbouw
werktuigen, een duiventil en een
heuse imkerij.
De Jong: „Zo groeide de school
uit tot een klein paradijsje. De
kinderen gingen graag naar
school. Kwamen ook voor en na
schooltijd werken in en rond de
school."
Zijn opvattingen brachten Ligt
hart faam tot ver over onze gren
zen. Onderwijsvernieuwers uit
Europa waren kind aan huis bij
hem. Hij reisde op hun uitnodi
ging heel Scandinavië door om
zijn gelijk te verkondigen. Gaf
ook lezingen in naburige landen.
Ligthart behoorde tot het topje
van het Hollandse onderwijs-
corps (toentertijd in totaal
20.000 leerkrachten).
Maar hij ondervond ook weer
werk van een overmacht aan
conservatieven, de Bintjes van
Ferdinand Bordewijk die met
harde hand, stok en lineaal re
geerden in de klas. De Jong:
„Ligthart had het nare gevoel
dat hij niet werd begrepen. En
dat klopte ook. Hij trok zich dat
aan en werd een beetje een ge
knakt idealist."
Ligthart zou, in de tegenwoordi
ge tijd levend, gruwelen van de
vermethodisering van het he
dendaagse onderwijs. De Jong
legt uit: „Het onderwijs wordt
overspoeld met allerlei projecten
en leermethoden. De onderwij
zer zelf hoeft niet veel creativi
teit meer aan de dag te leggen.
Ligthart is fel gekant tegen die
vertechnisering. Zijn opvatting
is dat een onderwijzer als een
kunstenaar voor de klas moet
staan, vol originaliteit en nauw
in contact met de kinderen. Hij
moet niet zijn lesjes afdraaien.
Het is niet de bedoeling een kind
vol te proppen met kennis. De
onderwijzer moet over kennis
beschikken, zodat hij/zij het op
een gedoseerde manier kan over
brengen. Op een manier die ver
wondering teweeg brengt in een
kind, zodat je doordringt in de
kinderziel. Hij kon dat. Maar de
hamvraag is of iedere onderwij
zer daartoe in staat is. Ik denk
het niet, tenzij men er bij oplei
ding en bijscholingen meer aan
dacht aan besteedt."
„Wat me heeft gestoord in de
beeldvorming rond Ligthart is
dat mensen vaak niet verder ko
men dan de oppervlakkige
clichés: mede-samensteller van
aap-noot-mies, schepper van Ot
en Sien en kindervriend. O ja, en
dat Koningin Wilhelmina in cog-
nito naar zijn school kwam om te
vragen of hij het onderwijs voor
prinses Juliana wilde verzorgen.
Met alle respect: dat doet te wei
nig recht aan de kritische, ethi
sche en productieve Ligthart,"
vindt De Jong.
„Hij is een van de belangrijkste
Nederlandse vernieuwingspeda
gogen. Onderwijzers van van
daag kunnen zich nog altijd door
hem laten inspireren door zijn
originele kijk op het kind en zijn
manier van lesgeven. Het gaat
niet alleen om management en
geldstromen. Een kind is geen
product. Daar zou hij nu vol
strijdlust tegen hebben gevoch
ten."
Momenteel bestaat nog veel be
langstelling voor traditionele
vernieuwingsscholen als Mon-
tessori, Jenaplan, Vrije School,
Daltonplan en Freinet. Met zijn
dood in 1916 verdween de aan
dacht voor Ligtharts leerplan en
ideeën echter onder het stof van
de geschiedenis.
De Jong: „Ligtharts naam raakte
in de vergetelheid en dat had te
maken met zijn opvatting dat el
ke onderwijzer zelf vorm moet
geven aan lessen. Ligthart was
niet orthodox in de zin dat hij
zei: 'Zo en zo möet je het doen'.
Had 'ie dat wel gedaan, dan had
hij nu beslist nog volgelingen ge
had. Toch vonden zijn leermid
delen en schoolboekjes - los van
zijn leerplan - hun weg naar tal
loze openbare scholen. Ruim
zestig jaar werden onderdelen
van zijn werk in het onderwijs
gebruikt. Daarmee heeft zijn
progressieve geest blijvend leven
en vernieuwing gebracht in een
saaie, dorre en verouderde
schoolperiode."
De biografie 'Jan Ligthart (1859-
1916). Een schoolmeester-peda-
goog uit de Schilderswijk' van
schrijver-pedagoog Barbara C.
de Jong is in 600 exemplaren uit
gegeven door Wolters-Noord-
noff in Groningen. ISBN: 90 01
43835 0. Prijs: 59.
0. Tel. 076-5811733
"SENDAAL strikt
t/m vrij. van 12oo?é
00 u. Tel. 0165-555968°'
;e gevr....,0165-5^1
Breda - R'daal A58
■gevr. Tel. 0165-341^
Vakbekwaam
reparatie van Uw lock-of
aimachine. Alle merken
Met prijsopgave.
.o.Zoom: Kortemeestri?
R'daal: Nieuwe Markt 48
reda: Lange Bruoslr. 30
'ustrie- en gevelreiniging
nbrengen van anti-graffiti'.
repareren en vernieuwen
derhoud van kantorenen
en.
Sinterklaas
INT-, Piet- en kerstman-
kleding verhuur incl. haar-
erk, 076-5874906.
t 35, Breda, 076-5141517,
Goed, beter:
Teuben B.V. Oosterhout
Mercuri Urval Eindhoven
0e Harense Smid-ss
Arbeidsbureau Breda
Arbeidsbureau Breda
Arbeidsbureau Breda
werker LA lichtarchitectuur Allicht
cht m/v Gemeente Werkendam
VIB0 Polimex Breda
BEW0 B.V, Tilburg
TIW0S Tilburg
nst BEW0 Tilburg
-I", Uc H
WAHL Oosterhout B.V.
Frank Verhaaren BV
EPOS B.V. Made
EPOS B.V. Made
B.V. IMCA Cartonnages
Ijspaleis Sprundel B.V.
Bandelora B.V. Rotterdam
De Berkenhof Breda
"In 't Maasland" Oss
De Efteling B.V. Kaatsheuvel
Vertizontaal Breda
Tènce! Terneuzen
Trivoor Projectadviesbureau
Trivoor Projectadviesbureau
wplaats Trivoor Projectadviesbureau
ider Trivoor Projectadviesbureau
Trivoor Projectadviesbureau
enW&W Trivoor Projectadviesbureau
Randstad Uitzendbureau Rijen
Randstad Uitzendbureau
Raamsdonksveer
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Jop Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Job Support Roosendaal
Spirit Uitzendbureau Rotterdam
Poels Partners Werving
Selectie
's Hertogenbosch
Multec Skills Available
Multec Skills Available
Multec Skills Available
Multec Skills Available
Randstad Raamsdonksveer
Tempo Team Oosterhout
Tempo Team Roosendaal
Tempo Team Roosendaal
Tempo Team Etten Leur
Tempo Team Roosendaa
Tempo Team Roosendaa
Tempo Team Roosendaal
Manpower Roosendaal
Technipower Techniek
Eindhoven
Technipower Techniek
Eindhoven
Tecnipower Techniek Emdhov
Randstad Uitzendbureau
Vitae Inter AT Eindhoven
Vitae Inter AT Eindhoven
Vitae Inter AT Eindhoven
Vitae Inter AT Eindhoven
Vitae Inter AT Eindhoven
Vitae inter AT Eindhoven
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
enst Breda Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
erker Hulst Vedior ASB
aal
losendaaf
Iberg
rgen e.o.
J Zoom
t
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
Vedior ASB
inksveer Vedior ASB
r: Uitgeversmaatschappij Zuidwest-Nederlan
ns de gewenste advertentie.
Zondag is het Wereldaidsdag
en wordt stilgestaan bij de ve
le duizenden slachtoffers die
deze afweerziekte nog altijd
maakt. Toch is deze Werel
daidsdag in de rijke, westerse
landen wat minder somber
dan de afgelopen jaren. Sinds
afgelopen zomer is in een aan
tal landen, waaronder Neder
land, immers een combinatie
therapie van minstens drie
aidsremmers beschikbaar die
bij tweederde tot driekwart
van de patiënten aanslaat en
hier en daar kleine wondertjes
verricht.
Door Arjen Broekhuizen
Peter van Nistelrooij (43) is een
van de Brabantse aidspatiënten
die eerder dit jaar niet had ge
dacht dat hij deze Wereldaidsdag
nog zou halen. Nadat zijn vriend
tien jaar geleden van de ene dag
op de andere de diagnose 'aids'
hoorde en enkele weken later
overleed, kreeg hij ook zelf in
1987 klachten die op aids wezen,
zoals gordelroos, eczeem, abces
sen, hoesten en kuchen, koorts en
trombopenie.
Geleidelijk aan ging Van Nistel-
rooijs gezondheid verder bergaf
waarts en deze zomer voelde hij
dat z'n laatste levensfase was
aangebroken. „Ik was doodmoe
en kon de trap niet meer op. Ik
leed aan hevige diarree en ge
wichtsverlies, ik kon me niet
meer concentreren, durfde geen
auto meer te rijden en raakte so
ciaal in een isolement. Ik voelde
me hartstikke rot. Ik was inconti
nent geworden en door de diarree
moest ik luiers aan. Aan tien jaar
van afbouwen leek nu een einde
te komen. Werk, sport, hobby's
m seks had ik al vaarwel gezegd.
Alleen het leven zelf moest nog".
Toch wilde Peter van Nistelrooij
nog één ding proberen. In het
voorjaar had hij gelezen over een
nieuwe combinatie van genees
middelen die goed zou werken.
Twee remmers van twee verschil
lende eiwitten die het HIV nodig
heeft om zich te vermenigvuldi
gen, leken bij patiënten in de VS
wonderen te verrichten. Hij wilde
aan die middelen zien te komen
en had al connecties in de Vere
nigde Staten aangeboord. Kort
daarop zette minister Borst
(Volksgezondheid) na een inten
sieve lobby van onder meer de
Aidspatiënt Peter van Nistelrooij met twee belangrijke mensen in zijn leven: internist dr. Juttmann en verpleegkundig aidsconsulente Bernadette van de Ven in het Til-
burgse Elisabethziekenhuis. foto van eijndhoven
HIV Vereniging en het Aids
Fonds, ook in Nederland het sein
op groen voor deze zogenaamde
triple-combinatie.
In augustus begon Peter er mee.
De viruslast die hij met zich mee
droeg was enorm. Op dat moment
had hij een 'viral load' van 2,1
miljoen. Dat wil zeggen dat in el
ke milliliter plasma 2,1 miljoen
deeltjes van het HIV-virus zaten.
Dat getal geeft aan hoe HIV hem
de baas was. Als geluk bij een on
geluk had Peter tot dan toe be
trekkelijk weinig aidsremmende
middelen gebruikt. Het HIV-vi
rus had dus nog niet de kans ge
had resistentie te ontwikkelen te
gen die behandelingen.
In overleg met zijn internist, dr.
J.R. Juttmann in het Elisabeth
ziekenhuis van Tilburg, had hij
wel eens AZT gebruikt, maar
daar werd hij letterlijk niet goed
van en was hij na enkele maan
den mee gestopt. Dus werd nu als
vervanger van AZT het middel
D4T (Zerit) gekozen, aangevuld
met 3TC (Epivir) en de nieuwe
protease-remmer Saquinavir (In-
virase) in een dubbele dosering
om een hoger niveau in het bloed
te halen. Een strak en nauwlet
tend schema verdeelde de in to
taal meer dan twintig pillen over
de dag.
Voor Peter van Nistelrooij bleek'
het een wondercomijinatie.
„Praktisch binnen een etmaal
veranderde de diarree en in een
week tijd was ik hem kwijt. Ik
kreeg veel meer energie en voelde
me na een paar weken hartstikke
fit. Trappen lopen is nu geen pro
bleem meer. Ik kan weer scherp
en helder denken. Het lijkt wel of
er pepmiddelen in die pillen zit
ten. Ik ben het huis aan het op
knappen gegaan en weer een cur
sus begonnen. Ik ben veel asser-
tiever en heb m'n eigenwaarde en
seksualiteit weer terug. Ik ben
ook niet meer afhankelijk van
anderen en ik overweeg zelfs
weer te gaan werken. Mijn werk
als verpleegkundige heb ik altijd
met heel veel plezier
maar ik ben na twee jaar volledi
ge wao net op 1 november van dit
jaar ontslagen, de gebruikelijke
procedure als geen aangepast
werk mogelijk is. Niettemin lijkt
het nu wel of mijn leven na aids is
begonnen," zegt hij bijna eufo
risch.
Het blijkt niet alleen een kwestie
van beter voelen. Het bloedbeeld
dat in het Elisabethziekenhuis is
bepaald laat zien dat Peter van
Nistelrooij inderdaad een opmer
kelijk herstel doormaakt. De
CD4-cellen die een parameter
zijn voor de afweer waren al in
een maand gestegen van 50 naar
190. De loodzware viral load
schrompelde in een maand van
2,1 miljoen naar 7900. Het kan
heel wel zijn dat die op weg gaat
naar nul, waardoor de actieve
vermenigvuldiging van het HIV-
virns feitelijk is stil gelegd. Zou
den de dan nog werkende afweer-
cellen de geïnfecteerde cellen la
ten afsterven en opruimen, dan
kan ook voor deze patiënt het
perspectief gaan gloren dat hij
nog vele jaren mee kan.
Peters internist dr. Juttmann be
vestigt de.opmerkelijke vooruit
gang van zijn patiënt. „En Peter
is gelukkig niet de enige. Zo heb
ik meer patiënten. Er is dit jaar
bij veel mensen met HIV meer
hoop gekomen. Er is zelfs sprake
van enige euforie," erkent Jutt
mann. Het is ook frappant. We
hebben hier in Tilburg een kleine
tweehonderd mensen onder be
handeling en er worden er duide
lijk minder opgenomen dan vroe
ger. Normaal hebben we zo'n ne
gentig opnamen per jaar. Eind
november zitten we nu rond de
veertig. Die tendens werd zicht
baar sinds we patiënten met com
binaties van aidsremmers gingen
behandelen. De therapie mag dan
het nodige kosten, naast levens
vreugde levert zij dus ook nog
geld op".
Toch laat dr. Juttmann ook met
een een waarschuwing horen. Het
verhaal van het wonder gaat im
mers niet voor alle patiënten op.
Er is een kwart tot een derde dat
niet zo fantastisch op de nieuwe
behandeling reageert. Peter van
Nistelrooij bevestigt dat: hij ver
loor ook zelf vier vrienden aan
aids en vraagt zich met zijn inter
nist af hoe lang dit mooie resul
taat aanhoudt. „De studies die
deze mooie resultaten laten zien
duren nog maar een jaar en heb
ben betrekking op kleine aantal
len lijders. Daarom ben ik in de
voorlichting naar HlV-patiënten
ook nog erg voorzichtig. Er ko
men volgend jaar waarschijnlijk
weer nieuwe aidsremmers aan,
maar met name over de risico's
op resistentie en onderlinge
kruisresistentie is nog maar wei
nig bekend. Toch maken deze
middelen op dit moment een
enorm verschil en daarom ben ik
blij dat we ze gekregen hebben.
Het verstrekken via de speciale
ziekenhuizen die zijn ingericht
voor de behandeling van HIV, zo
als het onze, bezorgt met name de
verpleegkundig aidsconsulenten
veel extra werk. Maar dat hebben
Van onze verslaggever
Vijftien Nederlandse zieken
huizen gaan, op verzoek van
het ministerie van VWS
(volksgezondheid, welzijn,
sport) vanaf 1 januari 1997 een
gedetailleerde registratie bij
houden van alle letsels en on
gevallen die bij de eerste hulp
hinnen komen.
Met de gegevens die via dit Let
sel Informatie Systeem (LIS)
worden verzameld, wil de over
heid een voor Nederland repre
sentatief beeld krijgen van de
trends en ontwikkelingen in on
eer meer criminaliteit, verkeers-
'euigheid, bedrijfsongevallen,
sportblessures en ongelukken in
om het huis. Daarnaast kan
.systeem voor de ziekenhuizen
«ruikbaar zijn voor de zorg-
verbetering.
huidige registraties die zie-
enhuizen op hun afdelingen
j-erste Hulp hanteren, is vaak
eel summier en onbruikbaar
oor epidemiologisch (massaal
over een langere periode) on-
e'zoek. Het Academisch Zie-
j-nhuis Groningen heeft als eni-
iJ^henhuis in Nederland sinds
een Registratiesysteem Let-
as en Ongevallen. Dit Groning-
gegevensbestand heeft tot nu
nn„ 1 0en sc^at aan informatie
Sfeverd over onder meer ge-
«smisdrijven, verkeersonge-
en of meer specifieke zaken
s alcoholmisbruik of de effec-
mjan het gebruik van valhel-
r?pi1ïieJUWe L*s wordt gecoördi-
rnmt o001 de Stichting Consu-
1987 fn- die sinds
do n„ -Vla veertien ziekenhuizen
hui» ly0"ongevallen in en om het
bijhield. Deze registratie
heeft geleid tot een groot aantal
aanbevelingen en adviezen aan
de overheid. Het ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en
Sport (VWS) financiert via^de
stichting het LIS en verwacht
met behulp van de verzamelde
gegevens een beter preventiebe
leid te kunnen ontwikkelen.
„Met gegevens uit vijftien zie
kenhuizen verspreid over het
land, krijgen we straks eindelijk
een betrouwbaar beeld van tallo
ze ontwikkelingen naar aanlei
ding waarvan de overheid maat
regelen kan nemen of een beleid
verstrekken van gegevens op
vrijwillige basis geschiedt. Erva
ringen in het Academisch Zie
kenhuis Groningen hebben ge
leerd dat het zorgvuldig en gede
tailleerd vergaren van gegevens
over alle letsel- en ongeval
slachtoffers zeer veel bruikbare
informatie oplevert.
Prof. dr. H. ten Duis, hoofd van
de afdeling Traumatologie in
Groningen: „Als je zó lang regis
treert als wij nu doen, krijg je een
scherp beeld van allerlei ver
schuivingen die zich voordoen.
Het is van groot belang dat be
leidsmakers de effecten van hun
daden weerspiegeld zien in de
afstemmen. Het LIS kan bijvoor
beeld aan het licht brengen of er
veranderingen optreden in het
soort verkeersongevallen of in de
aard en de ernst van criminali
teit," zegt S. Hoyinck van de
Stichting Consument en Veilig
heid.
In het landelijk registratiesys
teem zal uitsluitend gebruik
worden gemaakt van de gegevens
die in het ziekenhuis bekend zijn
of worden. De patiënt, en moge
lijk zijn omgeving, zullen wél
uitvoeriger door artsen en ver
pleegkundigen moeten worden
ondervraagd over de oorzaak van
het letsel of de toedracht van een
ongeval. De informatie zal, in
verband met de privacy, niet
worden gekoppeld aan persoons
gegevens. Bovendien zal het zie
kenhuis benadrukken dat het
cijfers die uit zo'n registratie
naar voren komen. Zo hebben we
bijvoorbeeld geconstateerd dat
het alcolholbeleid van de over
heid ten aanzien van automobi
listen heeft geleid tot meer alco
holslachtoffers onder fietsers."
Ook biedt de registratie, zegt Ten
Duis, inzicht in de criminaliteit
in Groningen en omgeving.
„Door slachtoffers te koppelen
aan postcodes krijg je precies te
zien waar zich welke vorm van
criminaliteit voordoet. Maar
daarnaast beschikt ook het zie
kenhuis zelf inmiddels over veel
informatie die betrekking heeft
op letselbehandelingen en be
handelresultaten.
Nu het LIS landelijk wordt inge
voerd is de subsidie voor het lo
kale Groningse registratiesys
teem komen te vervallen omdat
Alle letsels en ongevallen die bij de eerste hulp binnen komen, worden vanaf 1 januari geregistreerd.
foto anp
het, zegt het ministerie van VWS,
niet representatief is voor de lan
delijke situatie.
In Zuid-West-Nederland zullen
vermoedelijk alleen de zieken
huizen in Goes en Zierikzee aan
het LIS meedoen,
delingen daarover
zer dagen worden
De onderhan-
zullen een de-
afgerond.
Zoals bekend,
is het in Ame
rika en Neder
land de laatste
jaren flink mis
met een groot
deel van de
mensen: of ze
zijn (al dan
niet seksueel)
misbruikt, of
ze zijn het
slachtoffer ge
weest van sata
nische rituelen, of ze zijn ont
voerd geweest door buiten
aardse wezens. De meest fan
tastische therapieën worden
ontworpen om deze mensen te
helpen. Zo kun je op reis naar
vorige levens, of met behulp
van hypnose op zoek gaan
naar je 'alters', of via een
lichaamsgerichte therapie
dichter bij je gevoelens komen.
Maarten Spanjer heeft een
tijdje op tv laten zien wat voor
onzinnige vormen dergelijke
therapieën kunnen aannemen.
Met als absoluut meelijwek
kend dieptepunt voor mij de
scène waarin een therapeute
van 'Atavar' voor de groep een
stel zinnen stond voor te lezen
uit een boek, terwijl ze zicht
baar totaal niet snapte wat ze
zei. Gênant was dat.
Toch leken de cursisten zich
daar op geen enkele manier
aan te storen. Integendeel
zelfs. Van dit soort therapieën
is bekend dat ze kritiekloos
geslikt worden door de aan
hangers en volgelingen.
Hans Crombach en Harald
Merckelbach, de schrijvers
van het boek Hervonden her
inneringen en andere misver
standen wijzen eveneens op
bovenstaande wantoestanden.
Ze gaan ervan uit dat er tegen
woordig zoiets bestaat als een
nieuwe psychische aandoe
ning of gesteldheid, door hen
'slachtofferisme' genoemd.
Veel mensen kunnen volgens
hen tegenwoordig alleen nog
een levensvervulling vinden
door zich over te geven aan al
lerlei mystieke denkbeelden
en al even mystieke kwalen. In
die zin moeten we al die onzin
van tegenwoordig dus opvat
ten als een manier om opnieuw
zin te geven aan het leven.
Veel mensen weten tegen
woordig niet meer waarvoor
ze leven, ze worden depressief,
raken teleurge
steld in de re
guliere vormen
van denken en
van therapie en
gaan vervol
gens 'shoppen'.
En geheid dat
ze iets vinden
wat bij hen
past. Vervol
gens klampen
ze zich uit alle
macht vast aan
hun nieuwe geloofsleer en uit
angst dat deze hen wordt afge
nomen (waardoor ze weer in
een zwart gat zouden vallen)
schoppen ze elke vorm van
kritiek onderuit. De teleur
stelling in het leven, in de
mensen en niet te vergeten: de
doodsangst zouden dus een
verklaring kunnen vormen
voor het ontstaan en blijven
bestaan van allerlei alterna
tieve ideeën, niet te bewijzen
aandoeningen en de meest
maffe vormen van therapie.
Want laten we wel wezen: de
zogenoemde reïncarnatie-the
rapie kan natuurlijk alleen
maar bestaan bij de gratie van
de doodsangst van de mensen.
De voor de hand liggende
vraag bij dit alles moet na
tuurlijk zijn: kan dat nou alle
maal zo'n kwaad? Het ant
woord luidt: enerzijds niet,
anderzijds wel.
Natuurlijk is het goed geweest
dat door alle aandacht voor
een zaak als incest, de opvang
van de slachtoffers op gang is
gekomen. Daartegenover
staan de ontelbare mensen die
in handen zijn gevallen van al
lerlei psychische kwakzalvers
die hen van alles en nog wat
hebben wijsgemaakt, vaak op
een zeer subtiele en doortrapte
manier. Want hoe kun je, bij
voorbeeld, bewijzen dat iets
niet is gebeurd als zo'n drs
mooiprater zegt van wel?
De wanhoop van deze mensen
is vaak letterlijk en figuurlijk
levensgevaarlijk. Er is heel
wat tijd en energie nodig om
deze 'slachtoffers' weer terug
te brengen tot het enige geloof
dat hen wérkelijk kan helpen:
het geloof in zichzelf.