DE STEM
In Nederland
per jaar
385.000 kinderen
slachtoffer
De levens
kracht
van de
Ruandezen
Nieuw
leven
voor stadje
aan de
Moezel
E1
Het begint vaak met onschuldige plagerijen en smeuïge roddels. Van lie
verlee ontstaan er akelige bijnamen. Worden beïnvloedbare kinderen
I opgestookt om anderen te bedreigen en te strippen. Niet zelden escaleert
dat in elkaar slaan, schoppen, krabben en bijten. Soms op leveri en dood.
De oorlog
tussen
Apple
en de rest
De Maas
vlakte
een groot
nationaal
proefkonijn
e-ë
PAGINA
VAKANTIE REIZEN
Weekend
ZATERDAG 23 NOVEMBER 1996
Geweld bij
holieren
rukt op
is er niet over geweest. Maar ze zijn ge
lukkig verboden in de klas."
En op de (retorische) vraag van Mooij
of kinderen een zakmes mogen meene
men naar school, heeft Van der Meer
ook een antwoord: „Bij mijn zoon in de
klas zaten twee jongens te goochelen
met een zakmes. Dat lukte dus ander
macho-gedrag uit. Een poosje later
nam een vriendje een Stanley-mes mee
van huis. Die ook jongleren en pats!:
een enorme jaap in z'n poten. Gelukkig
was zijn vader chirurg... Hahahaha.
Maar het is natuurlijk niet om te la
chen: die knaap had een paar spuiten
en twaalf hechtingen nodig. Als het
enigszins kan moeten leraren er als de
kippen bij zijn om dat soort dreigingen
in de kiem te smoren."
Zijn mening sluit naadloos aan bij het
credo van Prior van 'De Veilige
School': „Elk geval van onveiligheid is
er één te veel." Want voor wie het zich
nog niet realiseerde: in een veelge
plaagd slachtoffer schuilt een poten
tieel dader. Maar voor elke dader
dreigt natuurlijk ook de slachtoffers-
rol.
m jggv
tl
i
- y
y&r" 1 Ai
V
"t i Jh
li
LI
ij9
J.
INTERNET
-n
o
o E1
S
m h:
q_ m 2
c
1II
i12
C QJ
3 QJ
E 2*
'5 s-g
FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
Door Ap van den Berg
PAGINA.
r» gi
"O ro!c
c
J2 'N 15
(V d r
c2
r- 5
Sr.
a> v»
a
a-o -
j
.2 v J 1
o c 1
ra
ro <ün -
H- a; U
aj en 1
\T c
■(- ai
h-" is, c
a-~° «o
O CL) -n CL)
eer dan vroe
ger ontaar
den vecht
partijen, zo
wel tussen
jongens als tussen meisjes, tegenwoor
dig in een beangstigende climax:
schoppen tegen hoofd en andere vitale
lichaamsdelen en gebruik van wurg-
stokjes, ploertendoders, messen,
alarmpistolen en (andere) vuurwapens.
Menige veldslag op het schoolplein of
elders eindigt pas "als de vijand voor
oud vuil op de grond ligt en geen boe of
bah meer kan zeggen.
Optimisten in onderwijsland spiegelen
zich met grote graagte aan de situatie
in de, Verenigde Staten, waar ruim
200.000 tieners op school heimelijk een
vuurwapen bij zich dragen. Ën niet zel
den gebruiken... Zó bont is het hier in
derdaad niet. „Toch moet je onze situa
tie niet uitvlakken", waarschuwt de
bekende Bossche pedagoog Bob van
der Meer van het Algemeen Pedago
gisch Studiecentrum in Utrecht. „In
Nederland zijn maar liefst 385.000 kin
deren eens of meermalen per jaar
slachtoffer van psychisch, fysiek en/of
seksueel geweld." Dat is omgerekend
een op de vier kinderen in het basison
derwijs (vooral als gevolg van pesten)
en een op de zestien kinderen in het
voortgezet onderwijs.
Volgens een onderzoek van de weten
schapper Ton Mooij (Instituut voor
Toegepaste Sociale Wetenschappen in
Nijmegen) is de toestand ernstiger. Hij
bracht aan het licht dat bijna eenderde
van de tieners op school wordt be
dreigd, geslagen en geschopt of met een
wapen is bewerkt/gestoken. Ruim een
derde van de kinderen bekende de rol
vam geweldpleger. En een kwart van
hen bewapent zich. Vaak met een zak
mes of een (ander) steekwapen.
Het Koning Willem I College in Den
Bosch (13.000 leerlingen) is de laatste
tweeëneenhalf jaar gevrijwaard geble
ven van excessen, meldt directeur-vei
ligheid Frans van de Wiel. „Er gebeurt
natuurlijk wel eens wat, maar er wordt
altijd fair gevochten. We hebben ook
geen verboden wapens in beslag hoe
ven nemen.Van de Wiel wijt dat mede
aan het-pasjessysteem voor leerlingen,
dat in 1994 werd geïntroduceerd. „De
pasjes zijn nodig omde gebouwen bin
nen te kunnen komen. Maar je kunt er
ook mee copieëren en je krijgt er kor
ting op in winkels en bedrijven in de
stad. Bij de aanschaf van leermiddelen
en cd's, maar ook bij éen diner in een
Italiaans restaurant."
Aangifte
Het regionaal opleidingscentrum (roe)
beschikt -naast het pasjessysteem-ook
over permanente, geüniformeerde be
waking. Maar het roe kan niet terug
vallen op bepalingen over wapenbezit
op school. „We steken onze kop echter
niet in het zand", benadrukt de direc
teur-veiligheid. „Wellicht is het op
schrift zetten van bepalingen iets om te
overwegen. Tot nu toe hebben we het
vooral gezocht in stringente preventie
ve maatregelen. En met succes, mag ik
wel zeggen. We hebben er overigens
wel voor gezorgd dat onze conciërges
kunnen omgaan met uitwassen. En we
hebben afgesproken dat er in ernstige
gevallen altijd aangifte wordt gedaan
bij de politie."
Koning Willem I heeft wel een officieel
verbod op het gebruik en/of bezit van
drugs. „Daar hebben we een procedure
over afgesproken. De eerste keer krijgt
de leerling een berisping, al dan niet in
het bijzijn van ouders. Een tweede keer
volgt verwijdering van school. Geluk
kig is dat maar spaarzaam gebeurd",
aldus Van de Wiel. „Maar voordat het
zover is, hebben we ons over de leerling
ontfermd om hem op de rails te houden.
Door te wijzen op de kwalijke gevolgen
van drugs. Het is riiet zo dat we enkel
'rücksichtlos' straffen om vervolgens
de maatschappij met een probleem op
te zadelen."
Zakmes
De wetenschapper Mooij (erkend spe
cialist van geweld op scholen) vindt een
pasjessysteem zoals dat van Koning
Willem I „bruikbaar, maar niet dè ma
nier" om uitwassen in te dammen. „Als
de aandacht vooral wordt gericht op
het verkeerde, krijgt dan het goede nog
voldoende nadruk? Dat is de vraag. Als
men daar in Den Bosch echter goed
mee omgaat, kunnen de pasjes over
twee jaar worden afgeschaft. Zo zou
het althans moeten zijn."
Mooij vindt dat scholen in de eerste
Meer dan vroeger ontaarden vechtpartijen in een beangstigende climax.
plaats moeten zorgen voor een goed so
ciaal klimaat. „Dat is de basis van de
enig juiste cultuur van elke leefge
meenschap, waarin men elkaar beleefd
tegemoet treedt en waar nodig positief
corrigeert. Een school is, net als het ge
zin, een vrijhaven waarin je spelregel
tjes afspreekt. Zodat je weet waar je
aan toe bent. Of het meebrengen van
een zakmes daarin past? Ik vraag het
me af. Maar een dolk in elk geval niet",
aldus Mooij. Directeur Jan Janssen van
het bestuursbureau van het Voortgezet
Onderwijs Limburg (20.000 leerlingen)
heeft geen flai/w idee of 'zijn' 17 scho
lengemeenschappen regels tegen ge
weld en wapenbezit in een officieel ge
schrift hebben vastgelegd. „Dat leggen
we niet van hogerhand op. Daar zijn
scholen autonoom in", aldus Janssen.
De koepel Ons Middelbaar Onderwijs,
met 52.000 leerlingen in Brabant een
mammoet-organisatie onder de Neder
landse onderwijsinstellingen, heeft
evenmin een antwoord op de vraag of
de aangesloten scholen iets zwart op
wit hebben gezet. Maar het kan nog
bonter. De pedagoog Van der Meer: „Ik
ben de afgelopen jaren tal van docen
ten tegen het lijf gelopen, die écht
hóógst verbaasd waren over het feit dat
in Nederland boeken zijn verschenen
over geweld op scholen! Je houdt het
niet voor mogelijk, maar het is waar."
Aanscherpen
In het verleden heeft wijlen de Algeme
ne Vereniging van Schoolleiders na
drukkelijk geijverd voor aanscherping
van reglementen en statuten. Vele jaren
later komt 'voorvechter-van-het-eer-
ste-uur' Herman Kuipers (tegenwoor
dig schoolleider in Amersfoort) tot de
teleurstellende slotsom dat slechts een
beperkt aantal scholengemeenschap
pen en roe's de klemmende adviezen
van de koepelorganisatie serieus heeft
genomen.
„Veel scholen springen, nog hap-snap
met de problemen om. Ze houden die
het liefst binnen hun schoolmuren. Als
ze zaken als geweld en wapenbezit in
een reglement of statuut gaan benoe
men, zouden ouders er vanuit kunnen
gaan dat die inderdaad een probleem
vormen op de betreffende school eri
zien ze wellicht uit naar een andere
school voor hun kind. Althans, in die
zin wordt vaak geredeneerd: vanuit
scholen."
Het benoemen van problemen zou dus
slecht zijn voor de beeldvorming van
een school. „Toch is het beter de bepa
lingen wel aan te scherpen", vervolgt
Kuipers. „Ervaringen hebben geleerd
dat scholieren zich dan veiliger voelen.
Omdat ze weten dat excessen fors wor
den bestraft, is er minder geweld en
wapenbezit. Want het aardige is ook
dat omstanders makkelijker durven
opkomen voor een slachtoffer en min
der angst hebben om te klikken over
hevige ruzies en wapenbezit.
Februari-staking
Dat is koren op de molen van Frits Pri
or, coördinator van de door het minis
terie gestarte landelijke campagne 'De
Veilige School'. „De veiligheid in
school is erbij gebaat dat de dader min
der kans krijgt en het slachtoffér meer
steun. En dat omstanders van conflict
situaties opkomen voor anderen, ter
wijl ze erbuiten kunnen blijven. Ik
noem dat het 'Februari-stakingsge-
voel'", aldus Prior. Wat hem betreft
aan docenten/directies de taak -in na
volging van die van ouders- dat solida
riteitsgevoel te vestigen.
Bijvoorbeeld door het protocol voor
schoolregels dat twee jaar geleden door
de landelijke ouderverenigingen werd
opgesteld in de leergierige kinder
hoofdjes te stampen. Als ware het die
verfoeilijke tafel van zes: anderen res
pecteren, niet schelden of roddelen, op
komen voor jezelf zonder een ander te
kwetsen, geen geweld in en buiten de
school, enzovoorts.
Door aan de hand van een 'thermo
meter' (op basis van een regelmatig te
rugkerende enquête) het veiligheidsge
voel onder scholieren en personeel te
meten.
Door degelijke leerlingbegeleiding, in
samenspraak met ouders en hulpin
stanties (Riagg, onderwijsbegeleidings
dienst).
Door bekendheid te geven aan de On
derwijstelefoon (06-8804) waar kinde
ren -en ouders- hun beklag kunnen
doen en door, met hetzelfe doel, op
school een vertrouwenspersoon aan te
stellen.
Lankmoedig
De pedagoog Van der Meer kan het niet
vaak genoeg herhalen: „Veel geweld
begint met pesten. Neem het meisje dat
langdurig werd gepest zonder dat ie
mand ingreep. Op een gegeven moment
zette ze een pistool tegen het hoofd van
haar belager. Het bleek een op echt ge
lijkend neppistool, maar toch. Er zijn
ook ergere voorbeelden bekend."
Maar ook onschuldige situaties lopen
uit de hand, vaak door lankmoedig op
treden van docenten. Een voorbeeld:
„Bij wijze van grap hadden kinderen
op de laatste dag van het schooljaar
brood meegenomen naar school. Op het
schoolplein bekogelden ze elkaar daar
mee. Hoewel dat weinig creatief was,
gelet op de honger in de wereld, greep
niemand in. Fout, want zoiets wordt de
nieuwe norm van de school."
Docenten durven te weinig stelling te
nemen, vindt Van der Meer. „Neem de
kwestie rond de basketbalpetjes in de
klas. Je kon de ogen van de kinderen
niet eens meer zien! Wat een gedonder
