Een symptoom van de tijdgeest
foefjes om Sint-kopers
winkel in te lokken
Tips en
de
Heerlijk avondje
Nederland gelooft weer in de Goedheiligman
EET WIJZER
OH, KOM ER EENS KIJKEN
Tips
Legende
Sinterklaas past in tijd van 'onthaasting'
Comité
Huwelijksmakelaar
Pakketten
Cola-idee
Clicking
I Nee, dan Sint-Nicolaas. Hij komt
voor arm en rijk, jong en oud. En
I bij zijn feest gaat het niet alleen
'om de heb'maar ook om grappen
I en gedichten. Voor iedereen dus,
I en hartstikke Nederlands. In an-
I dere Europese landen hebben ze
I in het verleden de Sint ook ge
kend maar daar heeft de refor-
matie hem om zeep geholpen. Al
les wat 'roomsch' was, werd uit
I het openbare leven verbannen.
J Ook in Nederland, maar binnens
kamers werd het feest toch ge
vierd. Het enige andere land
waar het geloof in de Sint stand
I heeft gehouden, is Vlaanderen.
En deze unieke figuur wordt ern
stig bedreigd door Father Christ
mas. Dat mag niet!
Discussies
Als Sinterklaas goed wordt ge
promoot, zal het totaal aan beste
dingen voor Sint en kerst altijd
groter zijn dan wanneer de de
taillist alleen aan kerst doet.
want zien is kopen, meldt het
™D in brochures. Stimuleren
'an Sinterklaas stuurt de consu-
®entengulden naar de detailhan
del Dat mag moeite kosten want
aan eind van elk jaar zijn er
kapers op de kust. Theater,
vakanties, nieuwe auto's, koop-
sompolissen, allemaal mikken ze
op de grote koopgolf
™erk mee aan de intocht, advi-
?®t het HBD de winkeliers,
vaders zullen dat waarderen. Be-
"®k dat Sinterklaas bijna altijd
°°k bejaardenhuizen en instellin
gen bezoekt. Dat biedt de winke
lde kans zijn sociale gezicht te
wen zien.
TEL. 0118 - 636248.
INFORMATIE SURPLUS
Wie nadere informatie wil omtrent
•rakelen in deze bijlage, kan
Pens kantooruren bellen naar
076-5312344 of 076-5312272.
Schriftelijk reageren kan ook.
net adres daarvoor is:
JeStem, redactie Surplus,
Wbus 3229,4800 MB Breda,
eindredactie: Wim van Leest.
Door Marijke Prins
De traditie om elkaar, maar vooral kinderen, op het Sinterklaas
feest een eetbare letter te geven, gaat terug tot voor-christelijke
tijden. Aan het einde van de oogsttijd kregen de goden in het
noorden van Europa een tekst geofferd, die was samengesteld van
in brood gebakken runentekens.
De roomskatholieke kerk was zo wijs om de heidense gebruiken
op te nemen en ze te verbinden met heiligen. De protestantse ze-
ventiende-eeuwse republiek, daarentegen, deed nog moeite om de
heiligenfeesten uit te bannen, maar dit leidde zelfs tot een op
stand van kinderen. Omdat er geen animo voor bestond om gezel
lige familiefeesten als Sinterklaas, Sint-Maarten en Driekonin
gen af te schaffen, werden ze getolereerd.
Jan Steen wist wel raad met de vrolijke chaos van die feesten. Op
de Jan Steen-tentoonstelling in het Rijksmuseum is dan ook een
prachtig schilderij te zien van het Sinterklaasfeest. De kinderen
hebben net cadeautjes gekregen. Op de voorgrond staat een meis
je van een jaar of drie in-gelukkig met een pop in haar armen en
een emmertje vol zoetigheid aan haar arm. Haar broertje kreeg
een kolfstok, maar een derde kind staat er huilend bij omdat hij
een roe in zijn schoen vond. Oma wenkt hem naar zich toe; zou zij
toch een pakje voor hem hebben? Op de voorgrond staat een mand
met lekkers en een groot ruitvormig brood, een duivenkater.
Speculaas kon ik op het schilderij niet bespeuren, maar zeker is
dat het eten van (gevulde) speculaas al eeuwenoude praktijk is in
Nederland. Het is geen enkele moeite om bij de bakker gevulde
speculaas te kopen, maar het geeft grote pret om zelf spijs te ma
ken en een plaat vol speculaas te bakken. Ik herinner me het ma
ken van spijs als een van de spannende voorbereidingen op het
lang verwachte 'heerlijk avondje'. Mijn moeder liet me de gewel
de amandelen pellen; ze schoten niet zelden als projectielen door
de kamer heen. Het malen van de amandelen ging heel geduldig,
portie voor portie, in de goed schoongemaakte koffiemolen. Met
een keukenmachine in huis is dit nu en koud kunstje. De spijs
moet zeker enkele dagen, maar het liefst twee weken voor 5 de
cember gefabriceerd worden.
Gevulde speculaas (ongeveer 30x30 cm)
700 gram blanke amandelen
600 gram suiker
4 kleine losgeklopte eieren
geraspte schil van twee citroeneen
sap van twee citroenen
voor het deeg:
500 gram bloem
5 theelepels bakpoeder
1 theelepel zout
300 gram harde boter
300 gram bruine basterdsuiker
20 gram speculaaskruiden
eventueel 1 eetlepel melk
voor de garnering:
geklutst ei
16 gepelde amandelen
Wanneer je een keukenmachine van gemiddelde grootte hebt,
moet je de spijs in twee porties maken; anders trekt de machine
het niet. Vermeng alle ingrediënten behalve de amandelen in de
keukenmachine en laat deze enkele minuten draaien totdat er een
mooie gladde massa is ontstaan. Voeg dan de amandelen toe en
laat de machine opnieuw enkele minuten draaien totdat er een
soepele massa is ontstaan. Bewaar de spijs goed afgedekt op een
koele plaats.
Doe alle ingrediënten in een kom. Snijd de boter met twee messen
tot kleine stukjes door de bloem en voeg dan de rest van de (ge
zeefde) ingrediënten toe. Kneed snel, met koele hand, er een glad
speculaasdeeg van. Laat het deeg tenminste twee uur rusten in de
koelkast.
Verdeel het deeg in twee porties. Rol het op een met bloem besto
ven tafel of aanrecht uit tot een vierkante plak van 28x28 en
30x30 cm. Leg de kleinste op een beboterde ovenplaat. Smeer met
een natgemaakt breed mes de spijs over de plak uit en dek het ge
heel af met de tweede plak. Strijk de gevulde speculaas glad met
de achterkant van een natgemaakte metalen lepel. Maak met de
botte kant van een mes grote ruitvormen in de speculaas en leg in
iedere ruit een amandel. Bestrijk het deeg met geklutst ei.
Zet de plaat in het midden van een op 175 graden voorverwarmde
oven en bak de gevulde speculaas in 60 minuten gaar en bruin.
Snijd het gebak zonodig bij waar het is uitgelopen (mmm voor de
kinderen) en laat het bijna afkoelen. Snijd dan met een nat mes
porties om te peuzelen en weg te geven. Het heerlijk avondje kan
komen.
-*3 pESTEM surplus VRIJDAG 22 NOVEMBER 1996 e2
De
terugkeer van de Sint
Sint-Nicolaas (270- is terug. Jarenlang werd de
oude heilige bedreigd door zijn merkwaardige af
stammeling Santa Claus ofwel de Kerstman. Al in
oktober begonnen de kerstballen op te rukken in de
de etalages. Maar twee jaar geleden, bleek uit onder
zoeken, kwam het keerpunt. De goedheiligman re
geert weer als vanouds over Nederland. Over de op
komst, de neergang en de triomfantelijke wederop
standing van Sint-Nicolaas.
Daarom staat de Sint te boek als
huwelijksmakelaar en heet hij
'goedheiligman'. Het heilig is een
verbastering van hy-
lik huwelijk.
Het verhaal van de ingepekelde
studenten is bekender. Na zeven
jaar wekte Nicolaas hen weer tot
leven. Het waren studenten en
geen kleine kinderen, hoewel ze
vaak klein worden afgebeeld.
Middeleeuwers waren gewend
dat de belangrijkste figuur het
grootst op een plaatje stond. De
rest wordt dan al gauw te klein
afgebeeld.
Sint-Nicolaas werd de patroon
van huwbare meisjes, scholieren
en later ook van zeelieden. De le
gende vertelt dat de bisschop in
nood verkerende zeelui wist te
redden. Bovendien was zijn
woonplaats Myra - de Sint kwam
beslist niet uit Spanje - destijds
een belangrijke handels- en ha
venstad.
De herkomst van Zwarte Piet is
echter een raadsel. Een duiveltje
misschien? Of een page, de per
soonlijke bediende van de bis
schop? Zijn huidskleur is niet be
kend. Dat hij zwart is, komt door
zijn geklauter door de schoor
steen. Het Nationaal Sint Nico
laas Comité zal echter niet pro
testeren als er anders gekleurde
Pieten opduiken, zegt Henk Ei
lander. Als ze maar duidelijk als
Piet herkenbaar zijn.
Dat Nederland genoeg had van
de verwaarlozing van Sinterklaas
bleek vorig jaar uit een onder
zoek van het Hoofdbedrijfschap
Detailhandel. Van de onder
vraagden noemde 87 procent het
vreemd dat er kerstetalages zijn
voordat de Sint is aangekomen;
78 procent vond dat kerstdecora
ties pas na 5 december in de win
kels mogen verschijnen.
De Sint is terug, maar gaat wel
met zijn tijd mee. Dit jaar heeft
de heilige een eigen site op het In
ternet: http://www.sint.nl, ver
telt Henk Eilander. Er is een cd-
rom verschenen met nieuwe Sin
terklaasliedjes. De Sint doet mee
aan de competitie die bij het hui
dige kapitalisme hoort. Dus zijn
er wedstrijden om de Zilveren
Stoomboot (de mooist georgani
seerde intocht) of de Zilveren Pe
pernoot (voor persoon of instel
ling die het Sinterklaasfeest het
meest stimuleert).
Nederland gelooft weer.
Men kan lid 'Vriend van de Stich
ting Nationaal Sint Nicolaas Co
mité' worden voor 27,50 per
jaar. Inlichtingen: 040-2424245.
De Sint heeft het weer druk tegenwoordig. Hier beraden hulp
sinterklazen zich over de verdeling van de werkzaamheden.
foto marc bolsius
gen meer aan Sinterklaas te gaan
doen. Dat bleek niet eenvoudig,
want ook de winkeliers signa
leerden de groeiende interesse
voor het kerstfeest. En kozen
daarom voor kerst-etalages. Dat
spaarde het kostbare veranderen
van decoraties uit. Om de winkel
na twee weken Sinterklaassfeer
alweer te moeten ombouwen...
Pogingen de Sint te promoten,
hadden aanvankelijk dan ook
weinig succes. Totdat de Sinter-
klaasvierders in 1993 besloten
een organisatie op te richten: de
Stichting Nationaal Sint Nico
laas Comité. Voorzitter werd
Henk Eilander (32) en hij vertelt
hoe het verder ging. Het Alge
meen Nederlands Persbureau
ANP verspreidde een berichtje
over de oprichting. En ineens re
gende het instemmende reacties.
Van winkeliers maar ook van
honderden 'gewone mensen' die
zich al jaren bleken te ergeren
aan de verwaarlozing van Sinter
klaas. In 1994 kwam het keer
punt, vertelt Eilander. De Sint
krabbelde overeind en hield zijn
landelijke intocht een week eer
der. Zodat de etalages drie weken
in Sint-sfeer konden blijven.
Het Sint Nicolaas Comité ziet het
als zijn taak winkeliers, intocht
comités en Sinterklaasvierders
met raad en daad ter zijde te
staan. En natuurlijk de unieke
traditie in stand te houden. Het
comité kiest elk jaar een thema;
deze keer is dat Sinterklaas en de
gouden munten. Rond de legende
van de drie arme meisjes die
prostituee zouden worden bij ge
brek aan een bruidsschat.
De Sint gooide anoniem zakjes
met gouden munten in hun huis,
zodat zij hun eer konden behou
den en uiteindelijk een fatsoen
lijk huwelijk zouden sluiten.
Dat is de oorsprong van het
strooien en de chocolademunten.
»Het Hoofdbedrijfschap Detailhandel heeft drie verschillende pakketten ontworpen waarmee de
winkelier snel zijn etalage in Sinterklaassfeer kan brengen. foto marc bolsius
Het HBD heeft concrete tips om
klanten te lokken. Laat kinderen
hrrn schoentje zetten in de win
kel. Organiseer wedstrijden (te
kenen en kleuren voor de klein
tjes, Sint-foto's en gedichten ma
ken voor volwassenen). Bonnen-
of .loterijacties trekken kopers.
Zorg dat Sint en/of Piet (bijvoor
beeld een 'inpak-Piet') in de win
kel aanwezig is. Een sneldichter
is nooit weg. Maak een hoekje
met surprises voor leuke prijsjes.
Vergeet het goede doel niet. Op
een gure dag zal de klant een
kopje erwtensoep of chocolade
melk in de winkel zeer waarde
ren.
Bied druk bezette mensen de mo
gelijkheid een bestellijst voor ca
deaus in te vullen. Laat de bestel
de cadeaus eventueel zelfs thuis
bezorgen. Gebruik daarvoor ver
schillende soorten pakpapier, an
ders is duidelijk dat alles uit één
winkel komt. Via samenwerking
met collega's is dat best te rege
len.
Het HBD heeft drie verschillende
pakketten ontworpen waarmee
de winkelier snel zijn etalage in
Sinterklaassfeer kan brengen.
Met aandacht voor het thema van
dit jaar: Sint-Nicolaas en de gou
den munten. De pakketten be
staan uit munten, banieren en
een Zwarte Piet. Door zelf te zor
gen voor pepernoten, hooi,
'schoorstenen' van oude dozen
beplakt met een steenmotief, kale
bomen en grote takken, jute zak
ken, oude schoenen, hersftblade-
ren is een Sinterklaas-etalage
vlot gemaakt.
Vermijd de valkuilen, waarschuw
het Hoofdbedrijfschap Detail
handel. Zet geen kerstboom in of
voor de winkel als Sinterklaas
nog niet voorbij is. Laat ook de
kerstversieringen weg. Wie kerst
versieringen verkoopt, kan er een
bordje bij zetten met de tekst:
Sint-Nicolaasgeschenken. Maar
hoe dan ook: op 6 december moet
de Sint weg zijn uit de etalage.
Hoe en waar wordt Sinterklaas gevierd? Het Hoofdbedrijfschap
Detailhandel heeft het precies uitgezocht en dat levert onder
meer de volgende cijfers op. Ondervraagd zijn mensen die
Sinterklaas vieren.
Door Ruurd Hielkema
Er is de laatste jaren veel geschreven en
beweerd over het duel der decemberheili-
gen. Volgens sommigen was dit partijtje
armpje-drukken zelfs al definitief in het
voordeel van Santa Claus beslist. Niets
blijkt minder waar. De Sint is terug van
nooit-helemaal-weggeweest, een feit dat
zich zeer goed vanuit de huidige tijdgeest
laat verklaren.
De opkomst van de kerstman liep min of meer
parallel aan het tijdperk waarin het yuppie-
denken de maatschappelijke toon zette. En
hoewel maar weinigen in Nederland volledig
voldeden aan de Amerikaanse definitie van
deze Young Urban Professionals, spiegelden
velen zich aan dat stereotiepe beeld. Tijd voor
rust of zelfbeschouwing was er niet, het leven
was jachtig, materialisme vierde hoogtij en
consumeren werd welhaast een doel op zich.
Gevolg was dat vele traditionele waarden
werden veronachtzaamd: er was simpelweg
geen tijd voor.
poor Nico Koolsbergen
Lootjes trekken 43%
Surprises 47%
I Gedichten 57%
]Thuis 59%
I Bij familie 46%
Op het werk 11%
Op school 17%
Een paar uur investeren in het maken van ge
dichten, hoe krom ook van rijm en hoe mank
aan ritme, was de ooit zo trouwe Sinterklaas-
vierder al gauw te veel, Laat staan dat avon
den besteed werden aan het in elkaar knutse
len van goedbedoelde surprises... de zin en de
tijd om over zo'n surprise na te denken was er
al niet.
De kerstman, feitelijk pas in de jaren dertig
ontsproten aan het commerciële brein van een
Amerikaanse Coca-Cola manager, bood soe
laas. Tijdverslindende eisen stelt Santa Claus
immers niet: kopen, papiertje er omheen en
weggeven bleek wel zo gemakkelijk. Het pas
te perfect in de denktrant van velen.
Maar tijden veranderen, ook nu nog. Of beter,
zeker nu. Elk fin de siècle kenmerkt zich per
definitie al door bezinning en niet alleen, zo
als aan het einde van de negentiende eeuw,
door decadentie en verfijning. Zo ook de laat
ste jaren van deze twintigste eeuw. De heer
sende trend nu is er een van nadenken, ja zelfs
over de zin van het leven. Het enorme succes
van James Redfields 'Celestynse Belofte' is
nog maar een heel plat bewijs voor deze stel
ling. Maar ook een nadenken over de invul-
Hoort het feestje van Sint Nicolaas niet perfect thuis in deze toch licht nostalgische tij
den, met het nodige terugdenken aan de goede jaren van weleer?
tekening uit het boek sinterklaas kapoentje
ling van het hier en nu, over het kunnen ont
komen aan het druk-druk-druk-syndroom
waar velen tegenwoordig aan lijden.
Zo is de aandacht voor de eigen kleine omge
ving, familie en de buurt de laatste jaren weer
enorm toegenomen. Faith Popcorn omschrijft
dit fenomeen in haar laatste trendboek als
clicking. Waar haar cocoon-trend Nederland
nooit helemaal bereikte, slaat ze met deze
voorspelling (of is het vaststelling?) ook in
Nederland de spijker recht op zijn kop. Ma
nagers hebben tegenwoordig niet meer een
grafiek met de winstcurve van hun bedrijf
aan de muur, maar een foto van hun gezin.
Steeds meer mensen zijn bereid om enig sala
ris in te leveren voor meer vrije tijd. De recent
geïntroduceerde term onthaasting sluit per
fect aan bij wat men tegenwoordig wil: ont
komen aan de spiraal der verplichtingen.
Wie past er nu beter in zo'n ideeëngoed dan
een man, spiritueel begaafd nog wel, als Sint
Nicolaas? En hoort zijn feestje ook niet per
fect thuis in deze toch licht nostalgische tij
den, met het nodige terugdenken aan de goe
de jaren van weleer? Is 5 december ook niet
veel begrijpelijker en tastbaarder dan al die
oorlogen, zo ver van ons bed en zo tragisch
dat we ons er maar liever helemaal voor af
sluiten... een enkele aflaat via de giro daarge
laten?
Ja dus. Het Sint Nicolaas Comité met zijn
Stoompage moge nog uit ideële overwegingen
zijn opgericht, de detailhandel heeft de trend
inmiddels opgepikt en speelt er voluit op in.
Totdat de tijdgeest weer keert en anders door
de bomen waait. Dan wachten deze makkers
met hun wild geraas tot na vijf december...
omdat dat de consument dan beter voegt.
Ruurd Hielkema is directeur bij Trendbox B.V.,
bureau voor strategisch marktonderzoek
Het moet maar eens afgelopen
zijn met dat Christmas- en Weih-
nacht-gedoe. Hebben we een
uniek feest, dat nergens anders
ter wereld in deze vorm voor-
I komt, en dan gaan we onze eigen
folkore verloochenen Voor An
gelsaksische import.
Met een dikbuikige kerstman -
|,et ging toch om het kerst kind? -
I die alleen maar is ingehuurd om
de mensen geld uit de zak te
kloppen.
Zo ongeveer redeneerde begin ja
ren negentig een aantal enthou
siaste Sinterklaasvierders. De
Sint stond er slecht voor. Sinds
beginjaren zeventig had hij ieder
jaar wat terrein prijsgegeven. Er
waren discussies gekomen over
de vraag of Zwarte Piet nog wel
zwart mocht zijn. Terwijl het
toch zo eenvoudig is. Probeer
maar door een schoorsteen te
kruipen zonder zwart te worden!
9e enige die bij dit alles garen
pon was Santa Claus, een mis-
ormd soort Sint-Nicolaas wiens
en kostuum inderdaad aan
!e kindervriend zijn ontleend.
)e verontruste Sintvierders
oogden de detailhandel te bewe-
Door Nico Koolsbergen
De etalages in de winkelstra
ten staan - als het goed is - in
liet teken van Sint-Nicolaas.
Meer dan vorig jaar, want de
Sint is terug. Maar hoe weten
ie detaillisten wel hoe ze Sin
terklaas het best kunnen eta
leren?
Het Hoofdbedrijfschap Detail
handel (HBD) staat de midden
stand met raad en daad ter zij.
Met tips en foefjes om het publiek
hinnen te lokken en aan het ko-
Pen te krijgen. Dat is een ander
soort reclame dan op de tv of de
radio, maar er is goed over nage
dacht,
