Kakeldames gaan op onderzoek
De onweerstaanbare opkomst van Ronald Giphart
itzkes:
n van
ertijd'
Ethel Portnoy en de
geheimen van Den Haag
KINDERBOEKEN
Drama rond
HBS-club
in 1945
Dg de stem
BOEKEN
Blveen
Irdam
Plburg
Braakemmers
Letterman
NOVEMBER 1996
Kunst - overzichtstentoonstelling
1 jan 1997) -en werken van Roland
f(t/m 15 dec) 0
l - Jan Steen, schilder en verteller
an 1997)
'erpen
'Het volk ten voeten uit' - Natura-
815 - di t/m zo - 10.00-17.00 uur (24
dp zoom
■tolstraat 12-14 - 'Memento Mori' -
Sekten - Marie-José Nefslijkgewa-
za 10.00-17.00 uur (t/m 8 dec)
ng - Antwerpsestraat 27 - 'Dubbel
Lrken van ruim 40 kunstenaars-tij.
M3.00-17.00 uur (tot 13 jan 1997)
EDA
jlaudius Prinsenlaan 8 - Jeroen Krie-
ope van der Voort/foto's - za 16.00-
laan 8 - Ton Zwerver/foto's - 'Sculp-
za 13.00-18.00 uur (tot 7 jan 1997)
/luze als Motor' - ontwikkelingen in
di t/m vr 10.00-17.00 uur - za en zo
10 - Jos Boetzkes/ schilderijen - di
7.00 uur (t/m 7 dec)
g 79 - grafische werken van verschil-
uur - zo 14.00-17.00 uur (t/m 7 dec)
BOSCH
rsstraat 41 - 'De Muze als Motor' - di
12.00-17.00 uur (t/m 1 dec)
haag
- overzichtstentoonstelling Douwe
HOVEN
1 - 'De Muze als Motor' - di t/m zo
ENT
inst - 'De Rode Poort' - kunst van 40
pnaars - dagelijks behalve ma - 09,30-
\rlem
pgland 62 - De tuin in de beeldende
ur (t/m 24 nov)
/ithout
bg 272 - Gilbert Uitdenhouwen/schil-
-rons-beelden - ma t/m vr 10.00-17.00
10kke
uren van André Van Schuylenbergh,
Jttens - di t/m ma 10.00-18.00 uur (tot
terlo
West Proforma - sculpturen, instal
ls
sendaal
i/lattie Schilders/ schilderijen - Gerard
100-17.00 uur (t/m 8 dec)
terdam
ngen Museumpark 18-20-Willemde
-1987 - di t/m za 10.00-17.00 uur - zo
ptituut - Ben Loerakker, architect (t/m
- zo 11.00-17.00 uur - en tentoonstel-
}nov)
g' - fotografieproject van Theo Baart
én van de Nederlandse snelweg (2 t/m
oop Swart Masterclass (t/m 31 dec)
- Goirkestraat 96 - Flexible 2 - pan-eu-
le - di t/m vr 10.00-17.00 uur - za en zo
De Muze als Motor' - di t/m zo 11.00-
/ENHOUT
aat 92 - groepstentoonstelling FINALE
- do t/m za 11.00-18.00 uur-zo 13.00-
IlSSINGEN
.39 - Werken van Klaus Kroger, Phil
ink - wo t/m zo 12.00-17.00 uur (t/m 24
Een lellebel in Manhattan
DoorJohan Diepstraten
Natuurlijk is de nieuwe roman Phileine zegt sorry van Ronald
Giphart een brutaal, schaamteloos, pornografisch, zakkig en
weerzinwekkend boek. Maar tegelijkertijd is het een bruisende
roman die de lezer in zijn nekvel grijpt, die als geen ander een
onthutsend beeld geeft van de tijdgeest, die zwierig en beeldend
is geschreven en die bij vlagen humoristischer is dan Youp van 't
Hek.
Na Ik ook van jou (1992) en Giph
(1993) heeft Giphart met zijn der
de roman een vaste plaats vero
verd in de Nederlandse litera
tuur. Dat hij even omstreden is
als Gerard Reve, Jan Wolkers en
Jan Cremer in hun begintijd, ligt
voor de hand.
De grote populariteit onder mid
delbare scholieren zal alleen
maar toenemen nu Giphart een
roman heeft geschreven die
naadloos aansluit op hun bele
vingswereld. 'Zullen we gewoon
al het inleidende gepraat over
slaan? Ik heb zin in seks op het
eerste gezicht,' zegt hoofdper
soon Phileine bij haar eerste ont
moeting met Max, in het besef
dat 'zo'n uitspraak de natte
droom moet zijn van iedere jon
gen'. Zeiden is in één zin een
complete roman samengevat.
Giphart appelleert aan dit soort
gevoelens en buit die maximaal
uit. Hij tovert een wereld voor vol
erotische dromen waarin geen
plaats is voor de waarden en nor
men van de ouders. De cartoon
waarmee de roman opent, zet de
toon: 'Oh God!... Wat zijn ze
dom!!!' roept een meisje uit. Op
de achtergrond schenkt een moe
der voor vader koffie in. In de
wereld van Giphart is er geen
plaats voor burgerlijke truttig
heid.
0m de dramatische effecten uit te
kunnen spelen, zet Giphart
zwaar aan. Phileine houdt er
geen enkele moraal op na en
scheldt op de wereld als geen an
der. De mensheid bestaat uit
doorlekkende spagaatslobbers,
pussende poliepneuzen, hypo
criete zaadbanken en wandelen
de braakemmers. In het voet
spoor van Reve's De avonden be
ziet ze haar ouders en filosofeert
over het gruwelijke van de ouder
dom en walgt van het leven.
Het liefst had ze een revolver.
Wat zou dat een uitkomst zijn.
'Was het nou werkelijk nodig dat
je me afsneed, richtingloze ape-
kut? Was het nou werkelijk nodig
dat u vlak voordat u doodgaat
nog gauw even voordrong bij de
kassa, kwijlend schuifelwijf? Was
het nu werkelijk nodig dat je dat
uitgezakte baggerlichaam tegen
mijn schouder moest stoten, pre
historische vruchtbaarheidsgo
lem?'
Het verhaal van Phileine zegt
sorry is op de achterkant van een
bierviltje samen te vatten. Phi-
lein reist haar vriend Max ach
terna die in New York op een to
neelacademie een moderne versie
van Shakespeare's Romeo en
Juliet instudeert. De toneelspe
lers zijn gekleed als Adam en Eva
voor de zondeval. De beroemde
balkonscene met het afscheid van
de twee hoofdrolspelers wordt
een pornografisch hoogstandje.
Phileine verstoort een volgende
opvoering, haalt daarmee de
voorpagina's van de internatio
nale bladen en treedt zowaar op
bij David Letterman. Aan het
einde van de roman spreekt ze op
een Aidsgala de goegemeente toe
en eindigt haar toespraak drama
tisch met de woorden: 'Sorry dat
ik besta'.
Zo samengevat is het een ver
haaltje van niks, nog knap on
waarschijnlijk ook, maar verteld
op een manier dat het zowaar wat
voorstelt. Het aardige van Gip
hart is dat hij een volstrekt onge
loofwaardige intrige zo weet te
brengen dat de lezer halverwege
niet eens echt meer twijfelt aan
het waarheidsgehalte. De lellebel
Phileine, Dutchy voor David Let
terman, zie je als het ware in de
Late Show zitten en gevat ant-
Ronald Giphart
woorden. Wie Phileine zegt sorry
op het magere verhaal beoordeelt
en zich ergert aan de losbandige
levensstijl van Phileine, doet het
boek onrecht. De roman is in we
zen een tragisch boek over ie
mand die volledig de weg kwijt is
en uiteindelijk toch tot een be
paald inzicht komt. Het is een
klassiek literair gegeven dat Gip
hart op een eigentijdse manier
uitwerkt. Scheldend gaat Philei
ne door het leven, de hormonen
vieren voortdurend vakantie, al
leen het genot telt. Ze praat de
hele dag over seks, pagina's lang.
De obsessie ervoor heeft ze niet
van een vreemde.
Eén keer geeft haar moeder -
vaak draaierig ofwel straalbezo
pen - een levensles: er bestaat zo
iets als liefdestrouw en sekst-
rouw. Liefdestrouw is er voor het
monogame huwelijk. Sekstrouw
is voor het overspel.
'Ik durf na al die jaren voor me-
FOTO KLAAS KOPPE
zelf toe te geven dat de interes
santste minuten van het bestaan
de momenten zijn waarin we ons
zelf kwijtraken, waarin onze on
derbuiken het winnen van onze
hersens, waarin euforie, extase,
wanhoop, weerloosheid en dat
soort zaken samensmelten. Ik heb
het over de peilloze diepte die er
schuilgaat achter seks. Bij je
vader vind ik diepgang en rust,
Antonio, Anand, Allal en Aposto-
lis zijn er voor de plooien in de la
kens'. Het was overigens een les
van de oma van Phileine aan haar
moeder: 'Zoek mooie nachten,
kind, bij mooie dagen.'
Het is een levensopvatting die in
veel moderne romans wordt uit
gedragen: Blauwe maandagen
van Arnon Grunberg, Het zilve
ren theeëi van Hermine Land-
vreugd en Bor van Joris Moens
zijn vergeven van de ellenlange
passages over een seksueel los
bandig leven. Het afwijkende in
Phileine zegt sorry is dat Giphart
zijn hoofdpersoon laat inzien dat
een dergelijke instelling tot niets
leidt. Phileine kijkt in de spiegel
en ziet wat voor een verschrikke
lijke bitch ze is. Ze realiseert zich
dat de vriendschap met Gulpje,
Kim en Lala op niets is geba
seerd. Aan het einde van de ro
man komt ze eveneens tot het in
zicht dat er iets moet veranderen.
'We leven in een klaterwereld van
uitsluitend ijdelheid, lawaai, ver
moeiende wedijver en mateloze
hypocrisie, en het lachwekkende
daarbij is dat het allemaal niets
heeft te betekenen,' houdt ze haar
gehoor op het Aidsgala voor.
'Waarom gedragen we ons über
haupt zo kinderachtig? Waarom
kunnen we alleen maar denken in
termen van rangordes, top-tie-
nen, kongsies, successen, helden,
Nobelprijzen, hypes, bestsellers,
kijkcijfers? Kunnen we dan echt
niet meer oprecht zijn en moeten
we ons altijd verschuilen achter
cynisme, ironie, satire en sarcas
me?'
De toespraak van Phileine ge
tuigt niet van een diep filosofisch
inzicht, maar de intentie is in or
de. De roman mag tamelijk op
pervlakkig zijn, het is wel een
verdienste van Giphart dat hij
middelbare scholieren aan het le
zen krijgt. 'Schrijven moet alleen
maar leuk zijn, leuk om te doen,
fijn om te vinden, schrijven is een
solipsistische bezigheid die al
leen louter genot en zinnebevre-
diging moet verschaffen,' schreef
Giphart in zijn vorige roman.
Voor scholieren en studenten is
Phileine zegt sorry een wereld-
boek. De opmars van Giphart is
niet te stuiten. Net als MTV.
Ronald Giphart: 'Phileine zegt
sorry'. Uitg. Balans, prijs 29,90.
Door Johan Diepstraten
Het thrillergenre vereist
moord en doodslag, maar in de
nieuwe thriller Geweten van
René Appel gebeurt er op dat
gebied zo goed als niets. Na
tweehonderd pagina's is er
hooguit het vermoeden van een
misdaad, maar pas honderd
pagina's verder blijkt er inder
daad sprake te zijn van een
moord. Juist de geheimzinnige
waas die Appel
creëert, zorgt er
voor dat Geweten
wel degelijk tot
het thrillergenre
behoort. Een lite
raire misdaadro
man heet dat te
genwoordig.
Net als in zijn vo
rige boeken is de
hoofdpersoon
weer een gewone
burger die je
buurman zou
kunnen zijn. Er is
niets bijzonders
aan deze Peter
van Galen. Hij is
gepensioneerd en »René Appel
irriteert zijn
vrouw behoorlijk
omdat hij met zijn vrije tijd
niet overweg kan. Maar iets
zoemt al vijftig jaar in zijn
hoofd. Telkens als hij artikelen
over de oorlog leest, denkt hij
terug aan zijn geboortedorp.
Net na de oorlog is er iets ge
beurd, maar het fijne weet hij
na al die jaren nog steeds niet.
Uit verveling neemt hij de trein
naar de plaats waar hij op
groeide. Hij loopt wat rond,
herkent de gebouwen van vroe
ger en verzeilt bij de bunker die
het toevluchtsoord was voor
het groepje vrienden uit zijn
HBS-tijd. Op de weg terug
naar het station ziet hij aan een
gevel een bordje met de naam
van één van zijn oude vrienden,
Henk Duindam, Het besluit om
dat kantoor in te gaan, zal het
leven van Peter van Galen vol
ledig veranderen.
De lezer weet op dat moment al
méér. De thriller is opgebouwd
uit hoofdstukken met Peter van
Galen in de tegenwoordige tijd
en terugblikken die zich in
1945 afspelen. Het is de tijd
van de wederopbouw, maar de
zes HBS'ers hebben bedacht
dat er voor hen geen enkele
plaats is. Ze verafschuwen hun
ouders en hun levensstijl, maar
nog erger zijn de leraren die
hun leven vergallen. Ze beslui
ten als groep een daad te stel
len.
In de thrillers van René Appel
is de plot ondergeschikt aan de
rest, maar voor Geweten geldt
dat niet.
De apotheose is een logisch ge
volg van het voorafgaande.
Peter, Sytze, Johan, Trudy,-
Henk en Ineke vormen een
groep waarin een soort doem
denken heerst waardoor de
drama's niet kunnen uitblijven.
Peter van Ga
len bezoekt
zijn oude
vrienden,
krijgt zelfs
een verhou
ding met zijn
vroegere ge
liefde Ineke,
en probeert te
achterhalen
wat de drijf
veren waren
om gevaarlij
ke spelletjes
te spelen. Uit
de terugblik
ken blijkt dat
ze bij leraren
foto freeze inbraken en
gezamenlijk
aan het bed
van de slapende slachtoffers
stonden.
Geweten is een psychologisch
drama in de traditie van Patri
cia Highsmith en Ruth Rendell.
Ook voor René Appel telt dat
hij van zijn personages echte
karkaters moest maken. Hoe
aannemelijk is het dat de zes
verschillende mensen met een
andere achtergrond tot het ge
zamenlijke besluit komen om
een einde aan hun leven te ma
ken? Op het moment dat één
van hen daartoe in staat blijkt
te zijn, haken de anderen af.
Behalve deze verhaallijn bevat
Geweten de geschiedenis van
een onvervalste moord door
één van de zes.
René Appel schrijft thrillers
die méér bevatten dan een
spannend verhaal. Hij is een
zorgvuldig stilist, hij besteedt
veel aandacht aan de psycholo
gische ontwikkeling van zijn
personages en uit alles blijkt
dat hij oog heeft voor menselij
ke verhoudingen. Mocht er zo
iets bestaan als een literaire
misdaadroman - onzin, want er
zijn alleen maar goede en
slechte thrillers -, dan ligt bij
Appel toch de nadruk op het li
teraire. Een Gouden Strop-no-
minatie is wel het minste voor
deze bijzondere thriller.
I René Appel: 'Geweten', Uitg.
Bert Bakker, prijs 34,90.
betreffen plattelandstaferelen uit
J een voorgoed verleden tijd. De
motieven en kleuren van de repen
stof die hij daar omheen monteert
werken van veraf als vlekken in
een landschap dat zich vanuit de
'I foto voortzet en de rest van het
beeld in beslag neemt.
Zo wordt de foto die de tijd vast
legt deel van de ruimte in het
werk. En zo beleven we ook het
vage begrip tijd, want ook al ken
nen we de personen en situaties
op de foto niet, we laten ons mee
voeren in zijn beleving. Dat heet
ook iets romantisch. We ontstij
gen het hier en het nu en laten
ons via de verbeelding van de
kunstenaar voeren naar een an
dere wereld en een andere tijd,
een tijd die nooit eindigt.
Boetzkes toont ook objecten aan
de muur, met titels die dezeltdt
verwijzing naar tijd hebben, n
Ontnomen tijd zien we een pa
neel dat horizontaal wordt door
sneden waardoor het beeld zie
laat lezen als een fries op ee
klassieke tempel. Hij heeft toto -
tjes geplakt met scènes uit ui
stomme film. Daaromheen weei
die repen stof die in dit geval e
intiem huiselijke sfeer oproepe
Aan de boven- en onderkan1
heeft hij op vaste afstanden v
elkaar pinnen bevestigd waa
langs electriciteitsdraad Joop-
Een traliewerk van clektrici ei
draad zigzaggend over het be
Het maakt van het object
soort kastje dat de tijd gevang®
zet. Links en rechts twee
ne telefoonhoorns in ffign?
PTT-kleur. Zo vinden yer!®dpn
en heden tegelijkertijd plaa
is er eigenlijk geen ander
meer dan die welke wi] bele
Jos Boetzkes
Raadhuisstraat 8-10 (bu op
nekenmarkt), Breda. nto0n-
maandag gesloten. De te™
stelling auurt tot 8 decern
Door Marjan Mes
k Den Haag sluimert, net als el-
te, het beest in de mens,
schrijft Ethel Portnoy in haar
tweede roman Bange mensen -
Een Haagse vertelling. Een hu
moristische constatering die be
halve op het ogenschijnlijk defti
ge eigentijdse ook op het histori
sche Den Haag slaat.
Johan de Witt werd in Den Haag
gelynchd en zijn Haagse vriend
Spinoza wist wat hem te doen
stond: niet opvallen, zorgen dat je
geen aandacht trekt en anoniem
publiceren. De 17e eeuwse joodse
wijsgeer Spinoza vormt in Port-
opys tweede roman de wat du
bieus gerichte fascinatie van de
bejaarde historicus-schrijver
Justus. Deze oude, ongetrouwde,
ziekelijke man, die een boek
voorbereidt over Spinoza, diens
voormalige student Chris, die een
eu-rom over de Tweede Wereld
Oorlog in Den Haag samenstelt
en een Amerikaanse vrouw, die
haar zoontje naar Den Haag
vlucht voor haar agressieve ex-
eehtgenoot, zijn de drie hoofdfi
guren in deze elegant gecompo
neerde roman.
Oe Amerikaanse Barbara Lof-
zenger trekt via de bemiddeling
van haar verre familielid Justus
m een oud 19e eeuws Haags
Pand. De geheimzinnige ruimtes
oude portretten en foto's op
rider prikkelen haar verbeel
ding.
Je oude documenten doen haar
myitteren over het lot van de
ouw [Jie hjgj- misschien vroeger
Bewoond heeft en die misschien
e als zi]zeif na een ongelukkig
sniÜ i aUeen met haar zoontje
i rbleef. De Tweede Wereld
oog en het lot van de joden
nnen voor de Amerikaanse
ar °°h voor de nog jonge we-
sehapper Chris een niet te
™°rgronden geschiedenis.
een u 'S zoontie Toby meent in
t. ,®?heime kamer een jongetje
nebben gezien. Ongetwijfeld
Üa an,'°om, want Portnoys Den
rit vol vreemde verschijn
selen. De schrijfster vond haar
inspiratie in haar eigen oude huis
en haar statige Haagse buurt,
waar ze sinds de jaren zeventig
woont.
Na een omvangrijk, met de Annie
Romeinprijs bekroond oeuvre,
dat zowel verhalenbundels, reis
verhalen als lichtvoetige essay
bundels over internationale on
derwerpen omvat, is de in Neder
land levende Amerikaanse
schrijfster voor de eerste maal in
de historische geheimen van haar
Nederlandse woonplaats gedo
ken. Niet dat ze er veel ontsluiert,
maar ze boort wel talloze onder
werpen op een lichtvoetige ma
nier aan, eigenlijk net als in haar
essay-achtige verhalen, waarin
ze als voormalig cultuurantropo
loge vooral oppervlaktever
schijnselen beschreef om te speu
ren naar een verklaring voor
menselijk gedrag.
Voor haar is Den Haag ook een
mystieke stad van geheime ge
nootschappen en spiritisten, van
soefies en antroposofen, van oude
mensen uit Indië en de 'stille
kracht.' Daarnaast is haar Den
Haag een verloederde stad die
door oorlogsgeweld en megalo
mane stadsbesturen is aangetast
maar niet vernietigd, een stad
van ingekeerde mensen die alle
maal een tik van de geschiedenis
hebben meegekregen.
De bejaarde Haagse historicus
Justus, die probeert te verbergen
dat hij aan de ziekte van Parkin
son lijdt, weet niet precies waar
om hij zo geobsedeerd is door
Spinoza. Misschien is het wel een
schuldgevoel over diens uitsto
ting uit de joodse gemeenschap,
want Justus' vader was fout in de
oorlog.
Misschien is het ook wel een
identificatie met het 'homosek
suele' in Spinoza die net als Jus
tus niet geïnteresseerd was in
vrouwen en seks. Justus reali
seert zich op zijn oude dag pas
dat hij misschien wel een beetje
verliefd is op zijn voormalige stu
dent Chris. De oude man maakt
strandwandelingen op Scheven-
ingen en wil eigenlijk vooral be
wijzen dat Spinoza ook een lief
hebber van strandwandelingen
was. Hij meent hem zelfs in een
flits te zien lopen.
Chris, die naast Barbara woont,
duikt in de oorlogsgeschiedenis
van Den Haag en maakt aanteke
ningen over ondermeer het bom
bardement op het Benoordenhout
en over de laatste oorlogswinter
toen mensen stilletjes achter de
vitrage krepeerden van de hon
ger. 'Zo discreet... zo Haags.' Ook
hij is lyrisch over de fraaie oude
panden, die door het oog van de
naald kropen toen de nazi's aan
de bouw van de Atlantikwall be
gonnen, dichterbij de kust.
Barbara en Toby proberen te aar
den in de stad, die ze met Ameri
kaanse ogen bekijken. Barbara,
die ook nog bezoek krijgt van
haar gehate ex-echtgenoot, is ge
fascineerd door dood en verval,
een reden waarom ze de vlooien
markt afstruint op zoek naar de
overblijfselen van vele generaties
Hagenaars.
'Vlooienmarkten, die grote open
luchtmusea van onze westerse
beschaving', schrijft Portnoy,
trouw aan haar oude fascinatie
voor ogenschijnlijk banale spul
letjes, die zoveel zeggen over hoe
mensen geleefd hebben. Eigenlijk
is Bange mensen dan ook niet he
lemaal een echte roman, maar
wel sterker dan haar debuutro
man Altijd zomer, waarin de hu
mor ontbrak en de figuren nogal
bloedeloos bleven.
Portnoy schreef ook deze korte
roman in het Engels, want Ne
derlands is ondanks haar vaste
verankering in Nederland nog al
tijd niet helemaal haar moeder
taal. Haar dochter Hepzibah
Kousbroek verzorgde de Neder
landse vertaling op een manier
die het moeilijk veronderstelbaar
maakt dat het eigenlijk geen 'Ne
derlands' boek is.
Ethel Portnoy: 'Bange mensen -
Een Haagse vertelling'. Uitg.
Meulenhotf, prijs 36,90
Tekening van Saskia Halfmouw in 'Het ijzeren tapijt': de kakeldames slaan toe.
Door Muriel Boll
Was het niet Osip Mandelstam die heeft
gezegd: 'De boekenkast uit iemands jeugd
is zijn metgezel voor het leven?' Dat geldt
in ieder geval voor de klassieke Biegelboe-
ken als Het sleutelkruid, De tuinen van
Dorr en De kleine kapitein. Deze boeken
zijn inmiddels zo'n dertig jaar oud, maar
nog steeds worden ze door heel veel kinde
ren gelezen en gekoesterd. Later kwamen
daar Anderland en Nachtverhaal bij.
Het zijn verhalen, sprookjes, waarin on
derwerpen als vriendschap, trouw, een
zaamheid, angst, dood en liefde, verstopt
zitten. Belangrijke onderwerpen die Biegel
niet uit de weg gaat als ze zich in het ver
haal voordoen. Echt rekening houden met
zijn publiek vindt de schrijver niet nodig,
want 'de aard van het kind is niet het klein
zijn, maar het groot worden,' luidt een
vaak geciteerde uitspraak van hem.
Op het ogenblik is er in het Letterkundig
Museum in Den Haag een tentoonstelling
over Paul Biegel (1925) te zien. Ter gele
genheid daarvan is een schrijversprenten
boek verschenen, 'Paul Biegel, een mees
terverteller met een rovershart'. In een in
terview daarin licht de schrijver zelf bo
venstaande uitspraak toe:
'Het enige wat ik voor kinderen doe, is niet
te ingewikkelde zinnen maken en niet te
moeilijke woorden kiezen. Verder schrijf
ik voor mijn eigen plezier. Kinderen
verrassen je voortdurend met een veel gro
ter inzicht dan je dacht. En wat ze niet be
grijpen dat laten ze wel liggen, of ze nemen
het op en zetten het in de voorraadkamer
voor later.'
Het is precies die volwassen houding ten
opzichte van kinderen, die maakt dat de
genoemde boeken gerekend kunnen wor
den tot meesterwerken uit de Nederlandse
jeugdliteratuur. Daarnaast schreef Biegel
ook verhalen met wat minder pretenties
als De rode prinses en De zwarte weduwe,
die vooral fantastische avonturen zijn.
Biegels nieuwste boek is ook zo'n verhaal.
Je zou het zelfs een karikaturaal verhaal
kunnen noemen, want bepaalde zaken
worden zó uitvergroot dat ze voor een ko
misch effect zorgen. Dit verhaal gaat er
dus in als koek.
Biegel zet eerst de assen uit waarlangs het
verhaal zich gaat afspelen, zodat je de om
geving voor je ziet. Het vervallen kasteel,
verstopt achter hoge struiken, het dorpsle
ven, de inwoners; pas als die rugdekking er
is, kan het verhaal van start. Wat is er aan
de hand in het dorpje Pebbel? Het oude
kasteel en de tuin eromheen worden plot
seling in ere hersteld. Maar door wie? Dat
is de grote vraag; niemand weet het. De
oprijlaan wordt afgesloten met een elek
trisch hek. Waar zijn de bewoners bang
voor?
Een clubje bejaarde dames, Jantine-met-
de-zwarte-kousen, juffrouw Ida, Thea
Mooiegat, gaat op onderzoek uit. Tante Jo
is de leidster van het stel 'kakeldames' zo
als ze in het dorp genoemd worden. Ze
worden voor de thee op het kasteel uitge
nodigd door baron Droog die uit kwabben
en kleren bestaat en omringd wordt door
lieftallige dienstertjes.
De kakeldames worden gefêteerd op thee,
limonade, ijs, taart, varkenskotelet, ze
hebben het maar voor het kiezen en ze
worden persoonlijk door een lakei be
diend. Tante Jo laat zich niet in de luren
leggen, als een echte Miss Marple probeert
zij erachter te komen wat er werkelijk op
het ijzeren tapijt in het kasteel gebeurt.
Via telekinese worden daarop geheimzin
nige kisten gelost en later weer verstuurd.
Tante Jo krijgt hulp van het meisje Spie
ring, dat een persoonlijk motief heeft om
de baron te ontmaskeren als... drugsbaron.
Het is een soort klucht, met een dun ver
haal weliswaar, maar daar staat tegenover
een sprankelende manier van vertellen.
Biegel had echt zin in dit verhaal, dat is
duidelijk. Hij tracteert zijn lezers op zelf
bedachte woorden, zoals hij vaker doet.
'Krinkels en krankels, workels en wroten,
wierings en wirren (zwommen) op en neer
voor haar ogen. Maar ook in haar oren
kwamen ze: krikken en kraken, schuifsels,
knirpsels en vaag gezucht in een hoek. Zat
daar een zwarterik in het donker, naderbij
sluipend? Kruipend? Een spin? Een speeg?'
De woorden zijn zelf beweging en geluid.
Ik kom nog even terug op het schrijvers
prentenboek. Behalve een uitgebreid in
terview over de achtergrond en het leven
van de schrijver, staan er heel veel per
soonlijke foto's in en illustraties, vooral
van Carl Hollander. Het boek wordt afge
sloten met bio- en bibliografische gege-
Paul Biegel: 'Het ijzeren tapijt'. Uitg. Hol
land, prijs 24,90, vanaf 9 jaar
'Paul Biegel, meesterverteller met een
rovershart'. Uitgave Letterkundig Museum
in Den Haag, prijs 29,90. De tentoonstel
ling is nog tot en met 12 januari te zien.