'De dichter gebruikt minder ijs'
Boeken als schilderijen
'Overdaad kan weldaad zijn'
H.C. ten Berge, winnaar Constantijn Huygensprijs 19973
de stem
pestem
BOEKENGIDS
Tentoonstelling handschriften rond Maerlant in Den Haag
erii&vttm
■twhföic tyatvfvb .eetjr
C|L tc 4ti%Q.éfp -
Hafid Bouazza succesvol debutant
in Nederlandse letteren
WOENSDAG 20 NOVEMBER 1996
Door Ton Verbeeten
Dichter en schrijver H.C. ten Berge
citeert graag anderen, waar zijn eigen
ideeën, gevoelens of levensomstan
digheden ter sprake komen. Bijvoor
beeld de Duitse dichter Gottfried
Benn die zegt: 'Bewaar in je geest een
onaanraakbaar plekje om te voorko
men dat je de prijs betaalt voor wat
een ander heeft verloren'.
Benn bekrachtigt de uitspraken die H.C. ten
Berge doet over eigen leven en werk. Werk
waarvoor hij op 13 december de Constantijn
Huygens prijs krijgt uitgereikt.
In bovenstaand geval volgt het citaat van
Benn op de beweringen: „Een hardnekkig
misverstand rond mijn werk wil dat ik alles in
mijn directe omgeving zonder belang vind. In
hoogste betekenis en in laatste instantie is dat
niet waar. Natuurlijk is het veel leuker als je
langs de kant staat. Dat maakt kankeren tot
een groot genot. Aan de dingen dichtbij erger
je je eerder. Daarom is het gemakkelijker en
thousiasme op te brengen voor wat ver hier
vandaan speelt. Ver weg heb je niets van doen
met de economie en dat maakt je vrijer, heer
lijk vrij."
„Maar ik heb ook dertig jaar lang in mijn een
tje moeten bewaren wat voor mij van levens
belang is. Als je slechte tijden doormaakt,
verlies je je enthousiasme wel eens. En toch,
het leven is niet de moeite waard als je niet
ergens voor leeft."... Volgt het citaat van Got
tfried Benn.
Opzien
In één moeite door kan er ook nog wel een
verwijzing bij naar Andrej Sinjavski, de Rus
sische schrijver die in het buitenland onder
het pseudoniem Abram Terts publiceerde. De
brieven aan zijn vrouw, die hij in gevangen
schap schreef, baarden veel opzien. In Neder
land verschenen ze in 1975 onder de titel Een
stem uit het koor. H.C. ten Berge: „Als die
man zijn optimisme en levenslust heeft weten
te bewaren, wat hebben wij dan nog te kla
gen? Russen kunnen zonder te kankeren zo
veel ontberingen aan. Waar wij, verwend en
blasé als we zijn, bij de pakken neer gaan zit
ten, daar putten zij juist kracht uit. In alle
eerlijkheid moet ik zeggen dat ik dat niet al
tijd kan."
En na Sinjavski komt Charlotte Mutsaers en
na Charlotte Mutsaers Henri Michaux. H.C.
ten Berge: „Het kan bij wijze van spreken al
tijd nog erger. Neem nou de tekst Plume
schrijft een brief uit de nagelaten papieren
van Henri Michaux. Daarin gaat het erom het
allerergste ongeluk zo op te schrijven, dat de
lezer voortdurend in de lach schiet."
Wezenlijke
Met de slotopmerking: „Alles probeert je af te
leiden van je werk, van het wezenlijke van je
bestaan," zijn we bij het werk van H.C. ten
Berge. De tekst Plume schrijft een brief staat
op pagina 114 van zijn boek Vrouwen, jalou-
zie en andere ongemakken (1996), het tweede
deel van wat H.C. ten Berge bundelt onder de
titel Dagboekbladen, veldnotities. Het eerste
deel, De honkvaste reiziger, verscheen in
1995.
H.C. ten Berge krijgt de Constantijn Huygen
sprijs 1996 voor zijn gehele oeuvre. Voldoen
de reden voor een gesprek met de schrijver,
die op 24 december 1938 in Alkmaar geboren
werd, in Bergen (NH) opgroeide, in het begin
van de jaren zestig naar Amsterdam trok. Die
stad ('Grote steden hebben nauwelijks be
staansrecht. Het leven laat zich elders beter
leven') verliet hij al weer jaren geleden voor
Zutphen. Ten Berge: „De jaren zeventig in
Amsterdam, dat waren de jaren van de loden
kloot van Lammers en Samkalden en van het
motto: 'Het duurzaamst bouwen is het bre
ken'. En dat is weer een regel van Gerrit Kou-
wenaar. Ik kies in de literatuur voor het con
structieve, het organische."
Prijzen
H.C. ten Berge debuteerde als dichter in 1964
met de bundel Poolsneeuw bij Polak Van
Gennep in Amsterdam. Poolsneeuw werd be
kroond met de kleine poëzieprijs van de stad
Amsterdam. Eerder, in 1961, verscheen bij de
Eerste Bergensche Boekhandel de bundel
Zwart Schuurpapier met werk van Hans Ten
Berge, Elly de Waard en anderen.
In 1968 kreeg H.C. ten Berge de Lucy B. en
C.W. van der Hoogtprijs voor zijn poëziebun
del Personages. Voor zijn eerste roman Een
geval van verbeelding kreeg hij in 1971 de
Amsterdamse prozaprijs. Het geheim van een
opgewekt humeur (1986) werd bekroond met
de Multatuliprijs en genomineerd voor de
AKO-literatuurprijs.
Hij was oprichter, in 1967, van het literair
tijdschrift Raster en tot 1973 enig redacteur.
In dat jaar traden Lidy van Marissing, Pieter
de Meijer en Jacq Firmin Vogelaar tot de re
dactie toe van wat de 'Rasterreeks' heette. In
1977 herrees het tijdschrift. Nog steeds maak
te H.C. ten Berge deel uit van de redactie. In
1980 stapte hij eruit. H.C. ten Berge: „Het is
uiterst opbeurend te constateren hoe litera
tuurhistoricus Ton Anbeek erin slaagt mij uit
de geschiedenis van dat tijdschrift weg te
schrijven."
H.C. ten Berge: „Alles probeert je af te leiden van je werk, van het wezenlijke van je bestaan.
GERARD VAN BREE
Zijn leven lang heeft Ten Berge reizen ge
maakt: „Ik heb een zekere ethnografische be
langstelling en een wezenlijke belangstelling
voor grote reizen, bijvoorbeeld naar Antarcti
ca, maar geen geld. Op een wetenschappelijke
opdracht kan ik als schrijver ook niet reke
nen.
Steun
„In 1972 heb ik dankzij de Prijs van de stad
Amsterdam een bezoek aan Groenland ge
bracht. Het Fonds voor de Letteren - niets
dan lof - verschafte later in samenhang met je
werk bescheiden reisbeurzen. Een geweldige
steun. Begin jaren tachtig ben ik daarvan een
maand lang naar Mexico geweest. Later ben
ik vanuit Texas, waar ik een half jaar lang
writer in residence was, nog verschillende ke
ren terug geweest naar Mexico. Je moet ge
bruik maken van je mogelijkheden."
„Terzijde zie ik hoeveel er door het toerisme
kapot is gemaakt. Er is geen gebied meer
waar de mens niet is doorgedrongen. Het ver
schijnsel van het massatoerisme is mij een
grote ergernis."
Schrijven is voor H.C. ten Berge reizen in de
verbeelding. Tegelijkertijd hebben zijn fysie
ke reizen en zijn etnografische belangstelling
tot gevolg gehad dat een grote hoeveelheid fa
bels en mythen uit de wereldliteratuur in
fraai Nederlands ligt opgeslagen. Deze wer
ken zijn in 1987 gebundeld in Mythen en fa
bels van noordelijke volken 1, 2 en 3 en dan
gaat het om herziene en uitgebreide herdruk
ken van De dood is jager. Indiaanse mythen
van Noordwest-Amerïka (1974), De raaf in de
walvis. Mythen en fabels van de Eskimo
(1976) en Siberiese vertellingen (1979).
In 1993 verschenen de verzamelde gedichten
van H.C. ten Berge met als titel Materia pri
ma. Daarin laat zich de ontwikkeling gedu
rende zo'n dertig jaar volgen van de dichter
die ooit zei geen behoefte te hebben aan 'de
benauwde ik-lyriek van zweterige zielen'.
Over het schrijven van gedichten zegt H.C.
ten Berge: „Dichters gebruiken minder ijs.
Als je, zoals ik, vanuit de poëzie komt en pro
za gaat schrijven en dat ook vlot blijkt te kun
nen, dan heeft dat proza toch een ander ritme.
Een proza-schrijver als A.F.Th, van der Heij
den werkt vanuit de overvloed. Hij penseelt
wijd. Dat levert een volstrekt ander resultaat
dan de scherpe, geïsoleerde, gebeeldhouwde
taal die mijn voorkeur heeft; taal waaruit het
teveel aan marmer is weggehakt."
Precisie
„In het verlengde van het weghakken ligt bij
het schrijven van proza het verlangen naar
precisie. Je blijft aan de tekst schaven. Het
liefst tot op het laatste moment voor publica-
tie. Overtolligheden schrappen en zinnen i»
wat aantrekken. Dat heb ik altijd gei
Ook in mijn vertalingen. Met de bedoeling
die in het Nederlands weer levendig prozaJJ
laten zijn. Dat waren ze in het Engels niet
Antropologen zijn droog en lang van stof."'
„Voor poëzie geldt dat verlangen niet. Eenge-
dicht is geschreven en daarmee af. De taal
onmiddellijk strak getrokken. Alleen in in.
houdelijk opzicht werk ik er later no;
Blijkbaar groeit een gedicht organisch,
noodzaak. Je hebt constructie nodig,
vooral het proces van het organisch groeien
De zaken blijken te kloppen. Op pagina
tref je de echo van pagina 4. Dat heb je niet
bewust aangebracht. Dat ontstaat vanuit een
natuurlijke adem." „In de loop van je leven
ontdek je daarnaast, dat harde ervaringen
niet ongunstig zijn voor verdieping van je
werk. Ineens doe je Uitspraken over het be
staan, die je uitsluitend kunt doen omdat
ergens doorheen bent gegaan en die je onmó-'
gelijk kunt ontlenen aan iemand
die zin heeft mijn poëzie zich sinds de jaren
zeventig van kennis in de richting van erva
ring ontwikkeld."
Liefde
Poëzie van H.C. ten Berge is er sinds Materia
prima niet meer verschenen. H.C. ten
„In de Gentse Poëziekrant is mijn In mem
riam Bert Schierbeek verschenen,
ceer voorlopig niet in boekvorm. Of hoogstens
in bibliofiele edities, boeken die met de hand
en met liefde worden gemaakt. Er is een
ment geweest waarop ik tegen mezelf heb ge
zegd 'nu is het genoeg'. Ik ga wel door, maar
ik laat me niet langer als oud vuil van
vegen. Ik zou niet weten hoe ik het ai
moet zeggen." „Tegen serieuze kritiek!
ik geen bezwaren in, maar het is wat ai
als je bewust belachelijk wordt
Kleineren, afdingen, dat is typisch Hollands.
De kritiek in Nederland kan niet ronduitzeg-
gen 'ik vind dit uitstekende poëzie' of 'ik hond
niet van dit werk'. Het is heel legitiem om op
basis van respect te zeggen: 'Ik heb geenzinin
die poëzie', maar om iemands werk op
volstrekt liefdeloze wijze weg te vagen, D;
gruwelijk. Ik heb geen zin om mezelf tea
overstaan van het handjevol lezers
waardeert te laten vernielen door mensen dit
geen enkel gevoel voor poëzie hebben."
Even is het stil. Dan zegt de dichter niet zon
der ironie: „Tja, je bent een sociaal wezen
schrijven is een eenzaam beroep. Je ziet nooit
iemand, terwijl je toch wel eens met
wil praten. Dat wordt er zo ook niet
keiijker op."
Door Peter van Vlerken
Ton Brandenbarg is een be
voorrecht man. Als een van
de weinigen heeft hij de boe
ken mogen doorbladeren met
de handschriften die ten
toongesteld worden in het
Haagse Museum van het
Boek waarvan hij directeur
is. „Een hele bijzondere sen
satie", noemt hij dat. „Steeds
word je verrast door wat je te
zien krijgt. Het is alsof er een
middeleeuwse Disney-film
aan je voorbij trekt."
Hij heeft het dan over het rijk
geïllustreerde exemplaar van
Der naturen bloeme van Jacob
van Maerlant, de vader van alle
Nederlandse dichters aan wie de
tentoonstelling is gewijd. Het is
een natuurwetenschappelijke
encyclopedie, waarin 'veelwe
ter' Maerlant zijn kennis vast
legde van bijvoorbeeld edelste
nen, vreemde volken, dieren en
zeemonsters.
Informatie over dat laatste was
mooi meegenomen voor het zee
varend volk, want er staat een
handige tip in voor als ze opdo
ken: gooi lege kruiken over
boord en vlucht als de monsters
ermee spelen. Het zeemonster
dat erbij staat afgebeeld, is ove
rigens een weinig angstaanja
gende meermin.
Het lijkt een bescheiden exposi
tie. Krap zeventig handschriften
liggen opengeslagen in vitrines
in een paar zaaltjes. Een getij
denboek is zo klein dat het in de
handpalm past en het is in de
loop der eeuwen zelfs nog klei
ner geworden doordat de mui
zen eraan geknaagd hebben.
Maar de tentoonstelling is
uniek. Nooit eerder werd een
overzicht getoond rondom de
Middeleeuwse dichter en weten
schapper. En ook het tentoonge
stelde materiaal is unjek. Bran
denbarg heeft de eenmalige
handschriften uit allerlei musea
in Europa bijeen moeten sprok
kelen. Zo was een werk in de
loop der tijd in twee stukken
uiteen gevallen. Het ene deel
moest uit Berlijn komen, het an
dere uit Wenen. Middeleeuwse
te'
éo "UjÉetir tavxud
vuïtms pi^pér.,
Illustratie uit de Rijmbijbel van Jacob van Maerlant.
FOTO'S MUSEUM VAN HET BOEK
handschriften van dit kaliber
worden nog wel eens ter veiling
aangeboden, vertelt Branden
barg. Dan worden er tonnen, zo
niet miljoenen voor neergeteld.
Biografie
Hoe weinig weten we van Maer
lant. Zelfs zijn geboorte- en
sterfjaar staan niet vast. De
dichter zou ongetwijfeld verder
in de vergetelheid zijn geraakt
als de mediëvist Frits van Oos-
trom na zeven lange jaren van
studie geen indrukwekkende
biografie aan hem had gewijd.
Hij kreeg onlangs tijdens een tu-
multues verlopen avond de
AKO-literatuurprijs voor Maer-
lants wereld. Door de publiciteit
daar omheen, in het licht waar
van ook deze expositie moet
worden geplaatst, mag Maerlant
nu weer een bekende Nederlan
der heten.
Niet alleen was hij de bekendste
schrijver van de Middeleeuwen,
Maerlant was vooral de bekend
ste vertaler. Hij zag het als zijn
taak Latijnse teksten voor een
breed publiek toegankelijk te
maken. Nu moet dat 'breed pu
bliek' met een behoorlijke korrel
zout worden genomen. Maerlant
schreef in opdracht van aristo
cratische heren met sjieke na
men als Adelbrecht van Voorne
en Nicolaas van Cats. Aangeno
men wordt dat hij les gaf aan
Floris V. Bovendien moesten
zijn manuscripten voor verdere
verspreiding met de hand wor
den overgeschreven op voor
weinigen betaalbaar perkament.
Dat de prijs zelfs sommige rijke
lieden te gortig werd, blijkt op
deze tentoonstelling. In een van
de boeken is de ruimte voor de
illustraties en miniaturen wit
gebleven omdat er kennelijk
geen geld meer voor was.
Drukwerkje
De teksten van Maerlant staan
in fraai handschrift. Wie kan er
nog zo regelmatig schrijven,
vraag je je af, en wie kan er nog
de tijd voor vinden? Een vroeg
drukwerkje van Wapene Mar-
tijn, vervaardigd door Antwer
penaar Henrick Pieterszoon die
Lettersnider laat zien dat tussen
drukwerk en handschrift nau
welijks verschil waarneembaar
is. Helaas zijn de teksten vrijwel
onleesbaar. Hier en daar is na
veel turen een woord te herken
nen. De bladen zijn opgedeeld in
kolommen, zoals bij een krant.
De tekst - steeds op rijm, pas
later kwam het proza in zwang -
vormt één geheel met de kleur
rijke afbeeldingen. Ze hielden
van goudverf, de illustratoren
van toen. Elk boekblad is een
uniek schilderij.
Eenvoudig hadden de tekenaars
het niet. Ze moesten lezen wat
ze illustreerden en ze moesten
voortmaken want er was werk
aan de winkel. Daardoor wilden
ze hun eigen verbeelding nog
wel eens de vrije loop laten. Als
Maerlant schrijft in Der nature
bloeme over een volk met grote
voeten, geeft de tekenaar ze
pakweg maat zesentachtig. Mis
schien was de tekenaar een
Noord-Nederlander en dat wa
ren maar amateurs vergeleken
bij die uit het Zuiden - het late
re Vlaanderen - waar Maerlant
vandaan kwam.
Wereldgeschiedenis
Dat neemt niet weg dat het
Haagse handschrift van Maer-
Iants Spiegel historiael een bij
zonder fraai exemplaar is. Het is
bovendien het enige bestaande
handschrift dat de volledige
tekst van de dichter bevat. Mae
rlant beschrijft erin de wereld
geschiedenis vanaf de schepping
tot aan zijn tijd. Hij deed het sa
men met twee anderen, maar
'het concept', zoals wij dat te
genwoordig zouden noemen,
was van Maerlant. Volgens de
begeleidende tekst beoogde hij
inzicht te geven in Gods bedoe
ling met de mensheid.
Van Maerlant wilde graag de
leermeester van ijverige leerlin
gen zijn die hij was, zo wordt op
deze tentoonstelling duidelijk.
Maar ook: denker, verteller en
lezer. Hij staat afgebeeld met
baard en zonder baard, gehuld
in bont, blootshoofd en met be
dekt met wat op een carnavals-
muts lijkt. Je vraagt je onwille
keurig af wie hij nu écht was. En
dat blijft zelfs met hedendaagse
middelen als de videofilm gro
tendeels in nevelen gehuld.
Tentoonstelling 'Jacob van Mae
rlant (ca. 1230 - ca. 1296), de
middeleeuwse wereld op schrift'.
Tot en met 26 jan. te zien in het
Museum van het Boek/Museum
Meermanno-Westreenianum,
Prinsessegracht 30 Den Haag.
Open van di-vrij van 11 tot 17
uur en in het weekeinde van 12
tot 17 uur.
Door Peter van Vlerken
Hafid Bouazza heeft een don
ker, scherpgesneden gezicht.
De verleiding is groot om te
schrijven: een hooggejuk-
beend gezicht. Het is een van
die typische bijvoeglijke
naamwoorden die hij gebruikt
in de De voeten van Abdullah,
de verhalenbundel waarmee
hij stormachtig debuteerde in
de Nederlandse letteren. Het
boek kreeg al drie drukken bij
uitgeverij Arena en het stond
wekenlang hoog op de best
sellerslijst.
Zo'n samentrekking van woorden
als in 'hooggejukbeend' keek Ha
fid Bouazza af bij James Joyce.
„Ik vond het boeiend en merkte
dat je het ook in het Nederlands
kunt toepassen."
Het leverde een dozijn of meer
aan prachtige vondsten op als:
snotbesmeurd, zweetglanzend,
slordiggewimperd en holgerugd.
„Ik probeer zo duidelijk en bon
dig mogelijke beelden te schep
pen. Dan is 'holgerugd' veel
krachtiger dan 'met een holle
rug'."
Nieuwe woorden. Maar hij haalt
ook oude terug in de taal. Wie,
behalve Thomas Rosenboom,
weet nog wat kuf is, of kovel, of
schrepelEen schrijver van Ma
rokkaanse oorsprong laat zien
hoe stiefmoederlijk wij met onze
woordenschat omspringen. Hij
stuitte erop toen hij klassieke
Arabische teksten vertaalde en
zocht naar Nederlandse equiva
lenten. „De woorden die ik vond
in oude woordenboeken zijn ge
woon in mijn hoofd blijven han
gen. Ik wil ze weer tot leven wek
ken.
Hij houdt veel van het woord rui-
selen, dat hij leende van de door
hem bewonderde dichter Geerten
Gossaert. „Het is mooier dan rui
sen. Sommige woorden definië
ren zichzelf door de klank.
Prachtig."
Allemaal woorden die bijdragen
aan het barokke karakter van
zijn schrijfstijl. Daarvoor werd
hij geprezen maar ook bekriti
seerd. „Nederland is het enige
land dat de uitdrukking kent: doe
maar gewoon, dan doe je al gek
genoeg. Misschien komt mijn stijl
hier en daar overdadig over. Dat
heeft ook te maken met de aard
van het verhaal dat ik vertel.
Soms houd ik het heel sober.
Maar overdaad kan de ene lezer
hinderen, voor de ander kan het
een weldaad zijn."
Herinneringen
Hij vertelt dat de woorden als
vanzelf in hem opkomen en dat
hij er plezier aan beleeft ze op te
schrijven. „Ik moet alleen oppas
sen dat het geen trucje wordt."
Hij benadrukt dat hij aan het be
gin staat van zijn literaire ont
wikkeling.
Al bij het opstellen schrijven op
de middelbare school merkte hij
dat Nederlanders de schaarste
prediken.
„Ik heb er veel conflicten over ge
had." Op zeker moment kreeg hij
waardering van een leraar, die
zijn werk sindsdien steeds heeft
gevolgd. Zijn eerste verhaal
schreef hij op zijn elfde. Delen
van zijn bundel ontstonden voor
zijn twintigste.
Twee jaar geleden kwam het ti
telverhaal af en begon hij zijn
stukken na uitvoerig polijstwerk
publikabel te vinden.
Nu is hij 26 en Amsterdammer,
toen woonde hij in Arkel aan de
Linge in Zuid-Holland. Op zijn
zevende was hij met zijn ouders
vanuit Marokko naar Nederland
gekomen. De verhalen uit zijn
bundel spelen tegen een Arabisch
decor. Ze zijn opgeschreven alsof
het herinneringen zijn. Een lite
rair spelletje met de verwachtin
gen van de lezer, zo blijkt. „Het
zijn zogenaamde persoonlijke
ontboezemingen. Bekentenislite
ratuur slaat meestal aan in Ne
derland. Marokkanen generen
zich er doorgaans voor om zich
bloot te geven." Hij schrijft:
„Schimmen van traditionele
schaamte plagen mij." Hij
schrijft ook: „Mijn proza lijkt op
de spoken van mijn geheugen."
Blinde moeder
Van het Noord-Afrikaanse leven
is Hafid Bouazza weggegroeid.
Een drietal keren is hij nog in
Marokko op vakantie geweest.
„De laatste keer schreef ik op een
briefkaart naar huis dat ik in Ma
rokko een moeder had terugge
vonden die intussen blind was
geworden. Ik wist niets meer van
haar en zij kon zich mij alleen op
de tast herinneren." Van heim
wee is geen sprake. „Ik verlang
niet terug naar Marokko, net zo
min als Marokko naar mij terug
verlangt." Van een band met de
inmiddels talrijke collega-al
lochtone schrijvers in Nederland
wil hij niets weten. Hun thema
tiek van een problematische
identiteit spreekt hem niet aan.
Hij staat op zijn individualiteit.
Dat neemt niet weg dat in zijn
verhalen iets heerst van verlies.
„Maar ik doe daar niet drama
tisch over, want het is voor een
schrijver heel aantrekkelijk het
te koesteren. Het gevoel van ver
lies geeft stof voor verhalen, het
is niet iets waar ik onder gebukt
ga."
Hij moet lachen als wordt geop
perd dat hij wellicht een gen be
zit, waarin de Arabische vertel
traditie zit opgesloten. „Het gaat
mij om de geschreven taal, als het
op oraal vertellen aankomt, ben
ik een slechte verteller." Hij zegt
dat hij een grote afkeer heeft van
allochtone kunstenaars die zich
beroepen op het exotische karak
ter van hun werk.
Verbeelding
De thema's van zijn verhalen ko
men uit zijn verbeelding, soms
heeft hij ze van horen zeggen. Hij
wil vooral gezien worden als een
Nederlandse schrijver. „De Ara
bische couleur locale mag niet
overheersen. Dat mijn kindertijd
zich toevallig in Marokko af
speelde is niet het belangrijkste.
De verhalen gaan veelal over op
groeiende kinderen. Het was mij
erom te doen die in een beeld of
in een metafoor te vangen. Ze zijn
geen weerspiegeling van hoe het
leven in Marokko is."
Hij legt uit hoe het titelverhaal
'De voeten van Abdullah' tot
stand kwam. „Een televisie-pro
gramma was de inspiratiebron.
Het ging over een jongen die
vocht in de heilige oorlog tussen
Iran en Irak. Zijn gezicht werd
weggeblazen door een kogel,
maar zijn moeder was vervuld
van trots en zei dat hij in het pa
radijs zou komen."
In zijn verhaal keren slechts twee
voeten terug van de strijd, „fraai
boven de enkels geamputeerd, die
uitliepen in wat op salami-schijf
jes leek". Het welkom dat de voe
ten wordt bereid door het thuis-
Hafid Bouazza: „Dat i
kindertijd zich toevallig in
rokko afspeelde, mis niet
belangrijkste.foto klaas Kt*
front is er niet minder om.
Ontluikende seksualiteit spi
een grote rol in zijn bundel,
verboden aantrekkingskracht
kinderen van het versluierde,™
'onderjurkse', zoals de schrijve
het noemt. Boeiend vindt hij dal
„Het gaat om het mysterie, waar
op je je verbeelding kunt loslater
Als de sluiers eenmaal zijn W
legd, zijn de spanning en de pi»
keling verdwenen."
Waar in het westen het
heerst dat de islam als eenzwar
verstikkende deken op de Ara
bieren ligt, schrijft hij erover m
grote luchthartigheid. 1®
worden dronken; met strenge g
loofsregels wordt vrolijk de ha
gelicht. „De Arabische liters u»
is heel rijk aan libertijnse te
sten. Maar nu, onder de fun
mentalisten, worden die tot
weggedrukt."
Ophef
Zijn boek heeft in Marokkaan*
kringen in Nederland hier
daar voor ophef gezorgd.!3o:ffl™
gen vonden dat hij de Wesi
vrouw verheerlijkte. Anderen
hij de Arabische vrouw m
weinig respect bejegende.
ratuur heeft kennelijk een ei»
sche impact. Ik merk som
van mij verwacht wordt
iets beteken voor de êe
schap, omdat Marokkanen
als minderheid kwetsbaar v
Ze vinden dat je een alvan»
bent als je geen blad vos»
mond neemt." Hij onttre
aan zo'n opgelegde morele p
„Dan heb ik zin om er m
schepje bovenop te doen.
NEDERLAND 1
07.07
07.29
09.05
09.34
10.24
11.23
14.57
15.45
16.40
18.07
18.36
19.05
19.34
20.00
20.25
21.05
21.53
22.41
23.24
Tekenfilmfestival
Ontbijt tv met 7.30, 8.00 en 8.30
journaal; 7,47 en 8.14 Sportjour
naal
journaal
Get the Picture (herh)
'n Goeiedag met Jos Brink
Stoppen met je verslaving, wat
dan... (herh)
ER (tot 12.10)
Lieve Martine (herh)
■n Goeiedag met Jos Brink
The Cosby Show
Alles kits met Robbedoes; 17.32
Er was eens...; 17.37 Bertje Knor,
met Kleine verhalen, Pieletje
Peenhaar, Williams wonderaar
zen, La la liedje en Melktandmui
zen
Roseanne, comedy
Get the Picture
Studio RKK, actualiteiten uit
kerk en samenleving
Gezicht van Nederland: Oss
Journaal
Netwerk, actualiteiten
De rijdende rechter
Filmfront '96, 3-delige serie
filmprojecten van jonge ci
neasten rond het thema Lief
de. Deel 2
Documentaires: Gek op de zee,
reisverslag van zeezeiler Henk
de Velde
TeeVee Studio. Gast: Mare Klein
Essink (tot 23.59)
NEDERLAND 2
09.00 Koekeloere (tot 09.15)
09.30 Brazilië 2000: Carajas, mijn
bouw in het Amazonegebied
(tot 09.50)
12.30 Aquarelleren
13,00 Ik weet het beter (herh)
13.27 Wereld van verschil (herh)
13.57 Van Henegouwen VPP (herh)
14.27 Reality (herh)
15.00 Spreekuur. Thema: Consument
15.54 (PP): AOV
16.00 Journaal
16.08 Shingalana, de kleine jager,
jeugdserie
16.36 Gevonden voorwerpen, kinder
programma
17.01 White Fang, jeugdserie
17.29 2Vandaag met 17.30 en 18.00
Journaal, 18.43 Sportjournaal en
18.50 Hoofdpunten uit het nieuws
18.59 Goeie zaken! Zakenmagazine
19.30 Ik weet het beter, spelletje
20.00 Voetbal Champions League
Ajax-Auxerre live
22.25 Studio Sport: samenvattingen
Champions League (tot 00.30)
NEDERLAND 3
12.00 Journaal
12.07 MiddagEditie met 12.30 Sport
journaal
13.00 Journaal
13.08 Onverwachte natuur (herh)
13.33 Lingo (herh)
13.58 Villa Achterwerk (herh)
16.00 Journaal
16.08 Oppassen (herh)
16.35 Twaalf steden, dertien onge
lukken (herh)
17.05 Who's the Boss, comedy
17.30 The Ocean Girl, jeugdserie
BELGIË FRANS 1
12.45 Nieuws 13.15 Du bout des ailes, ma
gazine 13.45 Le grand voyage de Damien,
documentaire over een zeiltocht rond de
wereld van de Luikse familie Drion
14.40 TéLéCiNéMa (h) 15.25 Génies en
nerbe (h) 16.00 Personal upgrade: Internet
Ie multimédia (h) 16.35 The Waltons, se-
'ie 17.30 Charlie's Angels, misdaadserie
18.30 Régions soir 18.50 Cartes sur table,
magazine 19.05 Le quotidien des sports
19.30 Nieuws 20.10 Strip-tease, magazine
41-15 Sapho, Franse tv-film van Serge Mo-
atl met Mireille Darc, Arnaud Giovaninetti
en Pierre Meyrand 22.55 Coup de film
23.20 Nieuws
BELGIË FRANS 2
W.25 Voetbal: UEFA-Cup 16.00 lei Bla bla
17,00 Passé quand? 17.35 Cheval pas-
®i 18.05 lei Bla bla 19.00 Du bout des ai-
19.30 Nieuws 20.00 Voetbal. Recht
reeks verslag van een wedstrijd uit de
"lampions League. Aftrap om 20.30 22.20
cetbal. Samenvatting van andere wed-
™i|den in de Champions League 23.15
Nieuws (tot 23.40)
DUITSLAND 1
n!i?^°r9enmagazin 09.00 Heute 09.03
iet! I 09-45 Tele"6ym 10.00 Verwan-
HoProtestantse kerkdienst 11.00
uw d ,04 Tflis Happy Breed' sPee'fi,m
"esseschau 13.00 Mittagsmagazin
M5 Wirtschafts-Telegramm 14.00 Ta-
»au 14.03 Ein Haus in der Toscane, se-
e; Aansl.: Kapt'n Blaubar 15.00 Ta-
Ifhau 10'03 Juliane Andrea, talk-
it S Ta9esschau 16.03 Fliege, talk-
at Td96sschau 17.10 Brisant, ma
in 5 Verb°tene Liebe, serie 18.25
l bjnmnhof'serie 18-54 Der Fahnder'se-
(tk i°Jagesschau 20-15 wilde
Hem Freundin' tv-film 21.45 Der
)3 Lru.,; rePortage 22.30 Tagesthemen
fcrh» e Herzen: Sisi. tv-film 00.30
Nachtr
mes, s
02.55)
ii,.. 'ma9ezin 00.50 Une affaire de fem-
Peelfilm 02.35 Nachtmagazin (tot
DUITSLAND 2
f»rtZie Du'tsland 1. 13.45 Spo
Der m n?ls: ATP-toernooi Hannover 17.5
'ie 14 nneint auch für Untermieter, se
'ie 2o it 19-25 Alarmcode 112, se-
11.00 vu ^aturze't: het wrattenzwijn
spéelrto 'e ^fen Sie entscheiden? Nage-
22.15 21-45 Heute-Journal
over diPrS j.fzen der Kreatur, reportag*
dei ,en die voor consumptiedoelein-
22.30 SnS proe1d'eren gehouden worde
Nenrtov» Extra met tennis ATP-toernoo
,er. samenvatting 22.45 Als Kurd
