Weekend
'Politiek Nederland ziet D66 nog steeds als een indringer'
Het invullen
van de
mannetjes
BESTEM
D66 bestaat dertig jaar. De 'indringer'
van weleer heeft zich een vast plekje
verworven. Met de komst van het
paarse kabinet (PvdA, WD, D66) is
een oude wensdroom van de
Democraten in vervulling gegaan: de
vanzelfsprekendheid van de macht
van het CDA is doorbroken.
Onlosmakelijk verbonden met de
geschiedenis van D66 is de levensloop
van Hans van Mierlo, de oud-journalist
die met een handjevol gelijkgezinden
aan de wieg stond van Democraten '66.
De 'dierbaarste zoon' van de Democra
ten heeft pas de pensioengerechtigde
leeftijd bereikt. H.A.F.M.O. van Mierlo,
65, vice-premier in het kabinet-Kok,
minister van Buitenlandse Zaken én
partijleider van D66. Zijn geschiedenis
weerspiegelt de geschiedenis van 'zijn'
partij.
Consistent
Buitenbeentje
Examen
Nederlagen
steedt veel tijd, geld en
fiet eigen personeel, voor
nst. Ons bedrijfsresultaat
nis, ervaring en inzet van
bver diverse Nederlandse
is daarmee kernpunt in onze
waarmee Wolter Dros
Nederlandse installatie-
pndere klimaatbeheersing,
itechniek, en industriële
I vestigingen, nl. in GOES
II zijn er ruim 100
utiliteit en woningbouw
onderhoud), meteen
ftiviteiten willen wij graag in
lor genoemde functie.
,aren worden opgeleid tot
3 functie houdt u zich
ntief onderhoud aan
k/errichten van reparaties,
■en.
aan?
dig 'ja' kunt beantwoorden,
I MTS-E achter de rug,
(gerichte cursussen
neet- en regeltechniek),
bied is een pre. In de
drachtgevers, weet u zich
vriendelijkheid bovenaan.
i buiten de normale werktijden
'uilen van storingsdiensten.
graag iets meer wilt weten
tie. Belt u daartoe met
er Service Onderhoud,
citatie meer dan welkom,
i Wolter Dros B.V.,
t.a.v. de heer S. Hoekstra,
elefoon (033) 467 15 11-
debussy.nl/search
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1996
Het album van Van Mierlo
indhovens
jnts Dagblad.
1 regionale
en Oost-
ed zijn voor
1300.000
zo'n één mil
de persen
nt Pers-
0.000 huis-
Irs vormt een
gbladengroep
de
rsbedrijven.
Snel reageren. Ik noem een naam.
Okee, begin maar.
Dolman.
Eh, wielrenner?
Nog een keer. Dick Dolman.
Was voorzitter van Tweede Kamer.
Deetman.
Ook. Kamervoorzitter. Wordt burgemeester.
Bukman.
Mislukte minister. Gemankeerd politicus.
Bukman. Opnieuw.
Wacht even. Genoemd als nieuwe Kamervoor
zitter.
Kamerman.
Dat zou een mooie naam zijn.
Hamerman.
Is ook heel toepasselijk.
Boehman.
Hij moet inderdaad boven het geloei uitkomen.
Brinkman.
Nee, toch?
Vreeman.
Die van de PvdA. Moet het werk van Rotten
berg er al bij doen. Geen tijd.
Heerman.
De naam is Heerma, sufferd. Hij is een heer,
maar net geen man.
Alleman.
Ik begrijp waar je naar toe wil. Al die Kamer-
voorzitters zijn mannen.
Weerman.
Erwin Kroll.
Weer weerman.
Bijvoorbeeld Monique Somers, met dat gebit.
Een man kan dus ook een vrouw zijn.
Weer weer weer man.
la gek, we spreken altijd over 'man'. En dat is
niet logisch.
Doelman.
Van der Sar.
Doelman!
Edje de Goey.
Doelman Pel.
Die is keeper bij welke club? De Graafschap?
Doelman-Pel. Met getrouwd streepje.
Ik geloof dat ik nu een joker in moet zetten.
Ali Doelman-Pel.
Ik weet het weer. Dat is de kandidaat die door
andere partijen wordt aanbevolen voor het Ka
mervoorzitterschap. Om Bukman te pesten.
Doelvrouw.
Ja, het doel is om die mevrouw op de hoogste
post in de Kamer te krijgen. Ze past perfect in
het mannen-rijtje.
Hameistuk.
Zou een aardige betiteling zijn. Maar wel
vrouw-onvriendelijk.
Kamermeisje.
Klinkt mooi. Laat Ali maar komen. Tijd voor de
schoonmaak.
Door Hans van den Broek
omdraait. Op de achterkant schuilt een ver
geeld krantenknipsel. Even in gepeins ver
zonken. Daarna leest hij hardop de kop van
het artikel voor: „Mr. Hans van Mierlo, het
buitenbeentje." Hij proeft het woord op zijn
tong en herhaalt: „Een buitenbeentje. Ja, ja!
Daarna: een glimlach rond z'n lippen. Op de
foto bij het bijbehorende artikel herkent hij
in de baby zijn dochter. „Dat is Marieke, m'n
dochter, die nu een kind heeft." Enkele zin
nen later het gerinkel van de telefoon. Z'n
dochter aan de lijn.
Van Mierlo pakt de draad weer op. In grove
pennenstreken schetst hij de ontstaansge
schiedenis van D66. Op Koninginnedag 1966
- het regentendom viert hoogtij - komen in
hotel Krasnapolski op de Dam in Amsterdam
dertien bezorgde oudere jongeren bijeen.
„Het was een bende en de politici deden niets.
Zij dachten dat provo een stelletje nozems
was, hadden niet in de gaten dat achter die
beweging een protest schuil ging tegen de
oude maatschappij. Wij waren weer wat
ouder dan provo, maar keken daar welwil
lend naar."
Nog voordat de vergadering goed en wel be
gonnen was, brak ruzie uit over de agenda.
Twee mensen, onder wie de PvdA'er Van der
Zwan, stapten op omdat Van Mierlo en ande
ren weigerden veel woorden vuil te maken
aan de gewenste sociaal-economische poli
tiek. „Er was wel wat anders aan de hand,
vonden wij." De verhouding politiek-burger
1989. Van Mierlo eenzaam
wandelend over het Binnen
hof. Hij is op weg naar CDA-
formateur Ruud Lubbers om
hem mee te delen dat D66
niet langer meedoet aan de
kabinetsformatie.
foto roel rozenburg
*1994. D66-leider Van Mierlo laat zich na afloop van weer een onderhandelingsronde over
'paars' in een paarse mercedes naar huis brengen. Hij veronderstelde dat het een spontane actie
van een burger betrof, maar later bleek het een grap van twee journalisten te zijn. foto anp
foto wiebe kiestra
Van Mierlo ontvangt thuis, aan zijn
grachtenpand in Amsterdam. Zijn
koffers staan gepakt en wel in de
gang: hem wacht een lange reis naar Japan en
de Filippijnen. De koffie pruttelt, de keuken
tafel ligt bezaaid met foto's die elk een stukje
van de geschiedenis van D66 verbeelden. Zijn.
ogen dwalen over het beeldmateriaal. Daar
toe aangezet, graait hij uit de stapel de foto
die 29 jaar geleden op de voorpagina van de
New York Times prijkte: een glunderende
Van Mierlo, in driedelig pak, met een bierfles
in de hand.
De nieuwkomer D66 heeft in één klap zeven
zetels weten te bemachtigen. 'Star rises in
Dutch politics' kopt de Amerikaanse krant.
De 'Kennedy van de Lage Landen' heeft het
'm geflikt: de lange mars door het verstarde
politieke bestel kan beginnen. „Luns heeft
het mij nooit vergeven: hij was in totaal ne
gentien jaar minister en heeft nog nooit een
foto op de voorpagina van de New York Ti
mes gehad. En wij kregen er meteen een," al
dus een ontspannen Van Mierlo.
Hij bekijkt de foto nog eens goed en zegt even
later, quasi-klagerig: „Ik ben de enige politi
cus die altijd met z'n jeugdige uiterlijk wordt
geconfronteerd."
Hij moppert nog wat over ouder worden, ter
wijl hij de licht geschonden zwart-wit-foto
Een politiek en persoonlijk dra
ma. D66 heeft vijf zetels verloren
(van 11 naar 6). Hans van Mierlo
(midden) maakt enkele weken na
het aantreden van het kabinet-
Den Uyl bekend dat hij terug
treedt als fractievoorzitter. Jan
Terlouw (rechts) neemt het D66-
roer over. foto anp
Hans van Mierlo laat in zijn huis in Amsterdam z'n ogen dwalen over 30 jaar D66 in beeld.
deugde niet, de democratie was ernstig gede
valueerd. Het vermolmde partijstelsel moest
doorbroken worden, daar ging het over in
Krasnapolski.
Van Mierlo nu: „D66 is altijd consistent ge
weest, dat is een beetje het verhaal achter de
ze foto's. We hebben op drie manieren heel
consequent geprobeerd om de verstarring in
de politiek te doorbreken. Je hebt de staats
rechtelijke kant: de directe democratie, mede
gebaseerd op de Amerikaanse filosofie van
'one man, one vote'. Dat blijkt achteraf een
proces van lange adem te zijn. Daarnaast de
partijpolitieke kant: eerst via een progressie
ve concentratie van PvdA, D66 en de PPR die
leidde tot het kabinet-Den Uyl en daarna het
doorbreken van de macht van het midden via
paars."
Samen met wijlen PvdA-leider Joop den Uyl
ontwierp van Mierlo begin jaren zeventig het
roemruchte kabinet-Den Uyl. Met een regeer-
program en een schaduwkabinet gingen zij de
verkiezingen in. De strategie slaagde slechts
gedeeltelijk. De progressieve combinatie
haalde geen meerderheid. „Het werd een rood
kabinet met een wit randje. Wij haalden KVP
en AR binnen, ze konden ons geen dictaat op
leggen."
Van Mierlo had Den Uyl enkele jaren daar
voor voor het eerst ontmoet, op de laatste dag
van de verkiezingscampagne in 1967. „Ter
wijl we met onze karavaan op de Albert Cuyp
in Amsterdam liepen, hoorden we dat vanaf
de andere kant Den Uyl en de zijnen aan
kwamen lopen." Op een zeepkist zetten en
een openbaar debat, was het idee van hun
medewerkers. „Dat werd aan Joop en mij ver
teld. En ineens stonden we tegenover elkaar,
een beetje als Stanley en Livingstone. We ke
ken elkaar aan en schoten allebei in de lach.
We besloten koffie te gaan drinken in een na
bijgelegen koffiehuis. We lieten iedereen zit
ten." Den Uyl, verhaalt Van Mierlo verder,
„vónd als politiek intellectueel dat dat links-
liberalisme in zijn eigen partij had moeten
groeien. Hij zag de oprichting van D66 als een
nederlaag van de PvdA en van hemzelf."
Van Mierlo laat de politieke en persoonlijke
nederlagen uit de nog jonge partijgeschiede
nis evenmin onbesproken. Het kabinet-Den
Uyl zat er koud een week, of Van Mierlo bleek
een 'groot conflict' met zijn eigen fractie te
hebben. Eigenzinnig en solistisch optreden,
klonk het verwijt. „Ik besloot daarop zelf af
te treden als fractievoorzitter om het idee van
die progressieve concentratie niet in gevaar te
brengen. Tegelijkertijd kondigde ik Jan Ter
louw als mijn opvolger aan. Mijn terugtreden
was een nederlaag, maar een nederlaag met
een toekomst."
Een ander dramatisch moment is het besluit
in 1989 van Van Mierlo en de zijnen om af te
zien van deelname aan het derde kabinet-
Lubbers. „We waren die dagen druk aan het
formeren. Totdat Lubbers met een voorstel
komt waarin wij op een wel heel duidelijke
manier niet aan onze trekken komen. We
werden stiefmoederlijk behandeld. Lubbers
wilde wel graag met ons regeren, maar door
zijn eigen partij werden de marges voor ons
ontzettend klein gemaakt. Lubbers heeft
daar, tegen z'n zin in, aan meegedaan. Het
was voor ons een hele bewuste keuze om niet
mee te doen. Maar in die periode is wel de ba
sis voor paars gelegd."
Vijf jaar later. Van Mierlo, breed glimlachend
in een pimpelpaarse Mercedes. De vice-pre-
mier wordt liever niet aan deze 'stunt' van
een burger herinnerd. „Waarom niet? Een: ik
voelde me vreselijk opgelaten. Twee: 'Hoe
haalt iemand het in z'n hoofd', dacht ik bij
mezelf. Drie: ik word nu voor altijd belache
lijk, ofwel door te verdommen in die auto te
gaan zitten of door in te stappen. Vier: Wat
telt in zulke omstandigheden nog? Die man
heeft zich daar waarschijnlijk dagenlang
naar toegewerkt, dacht ik. Je wordt ineens
geconfronteerd met iets dat je absoluut niet
hebt zien aankomen. Je moet iets doen, want
alles wordt geregistreerd, met televisiecame
ra's en dergelijke. Ik besloot maar om in te
stappen."
Op de laatste dag van de campagne voor de vervroegde Tweede-Kamerverkiezingen in
1967 ontmoet D66-lijsttrekker Hans van Mierlo voor het eerst PvdA-leider Joop den Uyl.
Zij verkiezen de warmte van een koffiehuis boven een politiek debat op straat.
foto dolf toussaint
Van Mierlo legt de foto's terug op de stapel,
en grijpt nog één keer terug naar het verle
den, „Ik ben nooit van plan geweest politicus
te worden, zoals ik ook nooit van plan ben ge
weest minister van Buitenlandse Zaken te
worden. Een jongensdroom, zegt iedereen.
Maar dat is helemaal niet waar," klinkt het
licht verongelijkt.
Na een moment van bezinning vervolgt hij:
„Zo terugkijkend op die 30 jaar sta ik in we
zen nog voor precies dezelfde idealen. Alleen
de maatschappij is veranderd, dat vraagt om
andere woorden. Onze ideeën van weleer
moeten toegepast worden op nieuwe, andere
situaties. Het valt mij op dat politiek Neder
land ons nog steeds ziet als een indringer die
iedere keer weer verantwoording moet afleg
gen. Wij moeten keer op keer examen doen.
Telkens weer die vraag: 'Wat heb je nu be
reikt, waarom ben je er? Jullie zijn toch niet
nodig, we hebben toch socialisten en libera
len en christen-democraten'. Maar dat is het
'm nou juist," lacht Van Mierlo schuddebui
kend.
